 
ZNAKI
TAKTYCZNE
WOJSK
LĄDOWYCH
 
Znak wojskowy
jest określany jako znak graficzny
używany zwykle na mapie (szkicu),
obrazie komputerowym lub
diagramie służącym do
przedstawienia poszczególnych
pododdziałów, obiektów, czynności
lub innych elementów będących
przedmiotem zainteresowania
wojska.
 
PREZENTACJA WIELOKOLOROWA
PRZYNALEŻNOŚĆ ZNAKU
Nieznany
Własny
Neutralny
Wrogi
 
PREZENTACJA WIELOKOLOROWA
• Kolor
czarny
stosujemy do: rysowania
linii rozgraniczenia wojsk własnych 
oraz można stosować podczas 
rysowania znaków wewnątrz ramek i 
ramek wypełnionych kolorami; ponadto 
kolorem czarnym wykonuje się 
wszelkiego rodzaju plany walki
• Kolor brązowy
do przedstawiania
zabytków kultury;
 
PREZENTACJA JEDNOKOLOROWA
PRZYNALEŻNOŚĆ ZNAKU
Własny
Wrogi
Przeciwnika
działanie, zadania oraz
uzbrojenie i sprzęt, gdy rysujemy szkic jednym 
(czarnym) kolorem - oznaczamy podwójną linią.
 
SPOSÓB OZNACZANIA WIELKOSCI
JEDNOSTEK
 Zespół / załoga;
 Obsługa / sekcja;
 Drużyna;
 Pluton;
 Kompania / bateria / klucz;
 Batalion/dywizjon
Pułk
Brygada
 
SPOSÓB OZNACZENIA PODODDZIAŁÓW
OGÓLNOWOJSKOWYCH WŁASNYCH I PRZECIWNIKA
 KOMPANIA ZMECHANIZOWANA /na BWP/
 KOMPANIA PIECHOTY ZMOTORYZOWANEJ
        /na transporterach opancerzonych/
 KOMPANIA CZOŁGÓW
 KOMPANIA OBRONY TERYTORIALNEJ
 KOMPANIA OCHRONY I OBRONY OBIEKTÓW
 BATERIA ARTYLERII SAMOBIEŻNEJ
 
Podczas opracowania dokumentów
graficznych stosuje się obowiązujące
umowne znaki i skróty wojskowe
.
Jeżeli - ze względu na brak 
odpowiedniego znaku umownego 
(skrótu) - stosuje się inny znak lub 
skrót, należy jego znaczenie objaśnić 
w legendzie.
 
Podział graficznych znaków
umownych:
•punktowe (rysowane bez
uwzględniania skali);
•liniowe i konturowe (rysowane w
skali dokumentu);
•objaśniające.
Graficznymi znakami umownymi
oznacza się wszystkie informacje.
 
Znaki punktowe
są to oznaczenia
umowne tych środków (celów) lub 
obiektów, których nie można 
przedstawić w skali dokumentu. Obiekty 
(cele) te przedstawia się odpowiednim 
rysunkiem bez zachowania ich wielkości, 
a ich dokładne położenie określa  zwykle 
środek podstawy znaku. 
Do tej grupy zalicza się: stanowiska 
obserwacyjne, stanowiska dowodzenia, 
pojedyncze środki ogniowe i pojazdy, 
pozycje ogniowe baterii artylerii, niektóre 
środki i urządzenia logistyczne oraz 
rodzajów wojsk i służb
.
 
PRZYKŁADY ZNAKÓW
PUNKTOWYCH
 
Znaki konturowe i liniowe
(rysowane
w skali dokumentu) - to takie, których
długość, szerokość lub powierzchnię można
zmierzyć np. rejony rozmieszczenia wojsk,
położenie pozycji ogniowych, linie
rozwinięcia (ataku), linie (pozycje,
stanowiska) obronne, oporu, położenie
wojsk w terenie, kolumny marszowe itp.
Znaki konturowe przedstawia się z
zachowaniem wielkości rzeczywistej.
Znaki liniowe przedstawia się z
zachowaniem wielkości rzeczywistej i
położeniem w terenie, bez uwidaczniania
głębokości ugrupowania.
 
PRZYKŁADY ZNAKÓW
KONTUROWYCH
Płn
 
PRZYKŁADY ZNAKÓW
LINIOWYCH.
 
NIEKTÓRE SKRÓTY
WOJSKOWE
• drz, drr, drsap, drrsk – drużyna
zmechanizowana, rozpoznania, saperów,
rozpoznania skażeń;
• plz, plcz – pluton zmechanizowany, czołgów;
• kz, kcz – kompania zmechanizowana, czołgów;
• bas – bateria artylerii samobieżnej;
• bz, bcz – batalion zmechanizowany, czołgów;
• da – dywizjon artylerii;
• BZ, BPanc – brygada zmechanizowana,
pancerna.
• DZ – dywizja zmechanizowana
 
AB
E/F
G
H
M
K/L
R
A
W
X/Y
V
T
Z
B/C/D
AA
S
Q
Q
(GROUND
)
A
Wskaźnik znaku
B
Wskaźnik wielkości 
jednostki
C
Ilość sprzętu
D
Wskaźnik zgrupowania 
taktycznego
E
Prawdopodobnie wrogi, 
prawdopodobnie  swój, 
kontrolny, treningowy
F
Wzmocniony lub osłabiony 
(bez)
G
Informacje sztabowy
H
Informacje dodatkowe
K
Efektywność bojowa 
(zdolność bojowa)
L
Sprzęt sygnałowy
M
wyższy szczebel 
(przełożony)
Q
Wskaźnik kierunku ruchu
R
Wskaźnik mobilności
S
Wskaźnik stanowiska 
dowodzenia
T
Specjalne przeznaczenie
V
Typ sprzętu
W
Grupa daty i czasu
X
Wysokość/ Głębokość
Y
Położenie
Z
Prędkość
AA Specjalne dowództwa C2 
AB Wskaźnik manewru 
mylącego/makiety
 
DOPUSZCZALNA ILOŚĆ ZNAKÓW
DOPUSZCZALNA ILOŚĆ ZNAKÓW
W POLACH OPISOWYCH
W POLACH OPISOWYCH
10
9
G
4
20
20
21
16
25
24
21
8
4
14
G
G /
9
 
Graficzne dokumenty bojowe
powinny
być wykonane (prowadzone) zgodnie z
obowiązującymi zasadami ich prowadzenia i
nanoszenia sytuacji taktycznej.
 
Przedstawiana sytuacja taktyczna
powinna
być przejrzysta (czytelna), dokładnie 
wrysowana, wiarygodna i aktualna. 
Należy wrysowywać tylko niezbędne dane, 
które są potrzebne dowódcy pododdziału 
do planowania przedsięwzięć (analizy 
zadania, oceny położenia), podejmowania 
decyzji, postawienia zadań, organizowania 
rozpoznania, współdziałania, 
zabezpieczenia działań bojowych oraz 
dowodzenia pododdziałem w czasie walki.
 
SYMBOLE MOBILNOŚCI
Pojazdy 
kołowe
Pojazdy kołowe - 
terenowe
Pojazdy gąsienicowe
Pojazdy kołowo-
gąsienicowo
Pojazdy 
holowane
Koleje
Pojazdy śnieżne z 
napędem
Sanie
Zaprzęgi
Barki
Amfibie
 
średnica koła
6-8mm
linia styczna
RYSOWANIE LINII ROZGRANICZENIA
średnica koła
6-8mm
linia styczna
WŁASNE
PRZECIWNIK
A
Gdy linia rozgraniczenia biegnie wzdłuż linii
terenowej (kolej, droga, kanał, rzeka itp.) rysuje się ją obok
tych linii.
 
W sytuacji gdy ze względu na czytelność
i przejrzystość sytuacji lub gdy wielkość znaku
konturowego uniemożliwia jego opisanie
wewnątrz należy zastosować odnośnik.
 
OPISYWANIE POŁOŻENIA PODODDZIAŁÓW.
25
211050Z
2
11
(+)
3
1/0/10
211540Z
2
1
?
211045Z
 
Sposób przedstawienia zasięgu ognia
skutecznego z poszczególnych środków
ogniowych drużyny zmechanizowanej.
 
UZBROJENIE I SPRZĘT WOJSKOWY
STRZELEC KARABINKA
STRZELEC WYBOROWY SWD
KARABIN MASZYNOWY
• karabin maszynowy średni (PK,PKM)
• karabin maszynowy ciężki (PKS, PKMS)
GRANATNIK
• granatnik (Pallad)
• granatnik przeciwpancerny (RPG-7)
SWD
 
UZBROJENIE I SPRZĘT
WOJSKOWY
BOJOWY WÓZ PIECHOTY
TRANSPORTER OPANCERZONY
CZOŁG
czołg 2 załogi 3 plcz
SAMOCHÓD CIĘŻAROWO-
TERENOWY
SAMOCHÓD CIĘŻAROWO-
SZOSOWY
lub
23
2
3
 
OZNACZENIE STANOWISK DOWODZENIA
I DOWÓDCÓW
 W MIEJSCU – KOMPANII / PLUTONU
ZMECHANIZOWANEGO
 DOWÓDCY KOMPANII - W RUCHU NA
BWP / TO / CZOŁGU
 DOWÓDCY PLUTONU - W RUCHU NA
BWP / TO / CZOŁGU
 DOWÓDCY DRUŻYNY, PLUTONU
 
PRZEMIESZCZENIE I
ROZMIESZCZENIE
• PLUTON ZMECHANIZOWANY W KOLUMNIE
MARSZOWEJ
• PUNKT WYJŚCIOWY, WYRÓWNANIA, ROZWIĄZANIA
• CZUJKA
• WARTOWNIK PRZY SPRZĘCIE
• CZOŁG NA PLACÓWCE
• PATROL PIESZY
• ZATRZYMANY PLUTON ZMECHANIZOWANY
• REJON DZIANIA GRUPY NIEZADOWOLENIA
SPOŁECZNEGO
PR
P
W
GNS
W
S
 
OBRONA
Km PK na SO z zaznaczonym sektorem ognia
BWP na SO  z zaznaczonym sektorem ognia i 
dodatkowym kierunkiem strzelania
Planowane SO dla BWP  z zaznaczonym 
sektorem ognia 
Drużyna zmechanizowana na pozycji bojowej 
zaznaczonym pasem ognia i dodatkowy 
sektorem ognia
 
NATARCIE
• PLUTON ZMECHANIZOWANY MAJĄCY
POWODZENIE W NATARCIU
• SŁABNĄCE NATARCIE PLUTONU
CZOŁGÓW
• NATARCIE PLUTONU
ZMECHANIZOWANEGO PRZECIWNIKA 
ZATRZYMANE NA OKREŚLONEJ 
RUBIEŻY
W
 
• ZNAK OGÓLNY JEDNOSTKI INŻYNIERYJNEJ
• JEDNOSTKA MINOWANIA
• JEDNOSTKA DROGOWO-MOSTOWA
• TRANSPORTER OPANCERZONY MINUJĄCY STEMEM
NARZUTOWYM
• POJAZD INŻYNIERYJNY (Znak taktyczny narodowy)
• TRANSPORTER ROZPOZNANIA INŻYNIERYJNEGO
( Znak taktyczny narodowy)
• TRAŁ PRZECIWMINOWY (Znak taktyczny narodowy)
TRI
WOJSKA INŻYNIERYJNE
V
ZTW-92
 
• MINA PRZECIWCZOŁGOWA
•
MINA PRZECIWPIECHOTNA
• MINA PRZECIWCZOŁGOWA USTAWIONA NA
NIEUSUWALNOŚĆ ( Znak taktyczny narodowy)
• MINA PRZECIWCZOŁGOWA O DZIAŁANIU KIERUNKOWYM
(Znak taktyczny narodowy)
• ZAWAŁA (ZASIEKA)
• UKOŃCZONE POLE MINOWE
• POZORNE POLE MINOWE Pole minowe nie
zawierające bojowych min i stanowiące tylko 
zagrożenie psychologiczne
WOJSKA INŻYNIERYJNE
 
• NARZUTOWE POLE MINOWE (MINY PRZECIWCZOŁGOWE)
Z OKREŚLONĄ DATĄ SAMOZNISZCZENIA
• OBSZAR ZAMINOWANY
• GRUPA MIN
• HARMONIJKA POJEDYNCZA
• PRZESZKODY DRUTOWE NIEOKREŚLONE
• PRZEJŚCIE W PRZECIWPANCERNYM POLU MINOWYM
PRZECIWNIKA (DLA PIESZYCH)
• PRZEJŚCIE W PRZECIWPANCERNYM POLU MINOWYM
PRZECIWNIKA (DLA WOZÓW BOJOWYCH)
WOJSKA INŻYNIERYJNE
S
101200Z
M
M
M
M
0 0 0 0 0 0
X X X 
X 
 
• JEDNOSTKA ROZPOZNANIA SKAŻEŃ CHEMICZNYCH
• ROZPOZNANIA SKAŻEŃ PROMIENIOTWÓRCZYCH
• JEDNOSTKA LIKWIDACJI SKAŻEŃ
• POSTERUNEK OBSERWACJI SKAŻEŃ
• PUNKT/MIEJSCE LIKWIDACJI SKAŻEŃ (NIEOKREŚLONY)
• RUBIEŻ ZADYMIANIA – PLANOWANY REJON ZADYMIANIA
• REJON SKAŻEŃ CHEMICZNYCH
WOJSKA OBRONY
PRZECIWCHEMICZNEJ
C
C
N
3
DCN
AG1201
SMOK
E
C
SMOKE
100710Z-100730Z
D
 
- Obserwator
- Dowódca drużyny rozpoznania
- Zwiadowca
- Szperacz
ROZPOZNANIE OGÓLNOWOJSKOWE
 
ŁĄCZNOŚĆ ŚRODKAMI
PRZEWODOWYMI
 
„CZERWONA”
SZKIC OBRONY 3drz
1
3
LEGENDA:
Czas gotowości do obrony 231600 PAŹDZIERNIK.
Czas gotowości systemu rażenia 231100 PAŹDZIERNIK
SKOK - wycofanie czujki
Alarm lotniczy: LOTNIK
Alarm o skażeniu GAZ
Przejść na zapasowe SO – ZAPAS 
„BIAŁA” prawdopodobna linia ataku przeciwnika
„CZERWONA” prawdopodobna linia spieszania przeciwnika
ŚRODEK- ześrodkowanie ognia
Dowódca plutonu „BERYL”
Częstotliwość:  - robocza 3400
                                 - zapasowa 43000
D-1 PODWÓJNE
               450
GOLEWO
D-12 CZERWONY
               900
D-3 DRZEWO
     1000
D-13 SKRAJ
      550
126,0
.
Wsch.
D-2 KĘPA
   700
2
1
3
„BIAŁA”
D-11 WYSOKIE
    1100
2
3
OPAL
PLUTONOWY
231100PAŻDZIERNIK
3
1
    
3
3
3
3
 
SZKIC NATARCIA 3 drz
2
3
LEGENDA
Czas gotowości do natarcia 231600 PAŹDZIERNIK.
Czas gotowości systemu rażenia 231100 PAŹDZIERNIK
SKOK - wycofanie do wozu
Alarm lotniczy: LOTNIK
Alarm o skażeniu GAZ
Przejść do natarcia – ATAK 
„CZERWONA” linia spieszania 
Kryptonimy:
Dowódca plutonu „BERYL”
Dowódca 1 dr „BERYL 1”
Dowódca 3 dr „BERYL 3”
Częstotliwość:  - robocza 3400
                                 - zapasowa 43000
D-1 PODWÓJNE
         1250
GOLEWO
126,0
.
Wsch.
OPAL
PLUTONOWY
231100PAŻDZIERNIK
3
7
CZERWONA
WÓZ
„ALFA”
3
1
D-6 DOM
    1000
D-3 DRZEWO
       1200
D-4 PARK
1500
D-5 DĄB
    1400
D-2 AKACJA
     1400
3
1
2
1
LWN
LS
LA
 
Zasady opisywania
dokumentów
graficznych.
 
Na mapie roboczej (szkicu działania) oprócz
zaznaczania informacji graficznych -
umieszcza się:
• tytuł (nagłówek) dokumentu, 
• klauzulę (tylko na mapie), 
• podpis dowódcy oraz dane wykonawcze.  
Dodatkowo można umieścić:
• legendę,
• kod terenu,
• stan sił i środków własnych oraz przeciwnika, 
• tabele,
• kalkulacje itp.
Nie należy jednak wykonywać napisów i opisów
w rejonach przewidywanych działań nawet poza liniami
rozgraniczenia, gdyż w toku walki może wyniknąć sytuacja,
w której zmuszeni będziemy do prowadzenia dokumentu w
innym terenie.
 
Tytuł dokumentu
umieszcza się w górnej
części (pośrodku) i opisuje wielkimi literami.
Wysokość liter nagłówka
nie powinna
przekraczać
20-50 mm,
a
pozostałych opisów,
jak:
klauzula tajności, legenda, funkcja i nazwisko 
osoby prowadzącej mapę - 
10-15 mm
Czas i datę rozpoczęcia i zakończenia
posługiwania się dokumentem umieszcza się pod 
tytułem.
 
Hasło mapy
umieszcza się poniżej tytułu
dokumentu, w cudzysłowie.
Klauzulę tajności
umieszcza się na dole i
górze dokumentu.
Kod mapy
(terenu) oznacza się:
- kolorem niebieskim do pracy z przełożonym;
- kolorem czarnym - do pracy z podwładnymi.
OPIS DOKUMENTÓW GRAFICZNYCH
OPIS DOKUMENTÓW GRAFICZNYCH
 
Podpis dowódcy
prowadzącego
dokument umieszcza się na dole z prawej 
strony ze wskazaniem nazwiska i stopnia. 
Nazwisko
osoby podpisującej (wykonującej)
należy pisać wielkimi literami, stopień i imię 
- małymi.
Dane wykonawcze
umieszcza się
w lewym dolnym rogu dokumentu.
OPIS DOKUMENTÓW GRAFICZNYCH
OPIS DOKUMENTÓW GRAFICZNYCH
 
OPIS DOKUMENTÓW GRAFICZNYCH
OPIS DOKUMENTÓW GRAFICZNYCH
Wielkość napisów i opisów
zależy od przeznaczenia
dokumentu i szczebla dowodzenia. 
Na przykład na mapach (planach, szkicach) 
podstawowych dla szczebla pododdziału (1:50 
000 ) napisy i opisy nie powinny przekraczać:
•
dla plutonu - 3- 4 mm;
•  kompanii (baterii) – 5 mm; 
•  batalionu (dywizjonu) - 6 mm.
Wysokość cyfr (liczb) i liter
może być również
mierzona w stosunku do wysokości kwadratu siatki 
współrzędnych. 
Skróty nazw pododdziałów i oddziałów
pisze się
małymi literami, np.: drz, plz, kz, bsap, itp.
Skróty nazw związków taktycznych i
o
peracyjnych
pisze się literami dużymi, np.: 34BZ, 11DKPanc itp.
 
Małe litery
występujące przed (po)
cyframi (liczbami) powinny być o 1/3
mniejsze od cyfr (liczb), a skróty pisane
wielkimi literami - równe
z cyframi (liczbami).
OPIS DOKUMENTÓW GRAFICZNYCH
OPIS DOKUMENTÓW GRAFICZNYCH
 
SZKIC NATARCIA 2 ZAŁOGI
CZOŁGU
Legenda:
KOWALSKI
...
kapral
Data
Odstępy między
literami, na
grubość litery
Odstępy między wyrazami =
szerokość litery
Wysokość liter
zależna od
skali mapy
(szkicu)
Szerokość litery = 3/4
jej wysokości
Płn
(  Terminy )
(  Sygnały  )
(  Znaki i skróty nie stosowane powszechnie )
PRZYKŁAD OPISU DOKUMENTU
 
MAPA ROBOCZA DOWÓDCY 1 kcz
JAWNE
JAWNE
ROZPOCZĘTO : 101030A MAJ 2006
ZAKOŃCZONO :
KOWALIK
kapitan
Egz. pojedynczy
SD 1 kcz 
KOMORÓWKO 
110830 A MAJ 2006
WYKONANO w 1 egz. a/a
Sporządził :kpt. KOWALIK
Wykonał: kpt. KOWALIK
DEWD nr…………..
 
Mapa sytuacyjna
powinna zawierać:
• linie rozgraniczenia, inne linie koordynacyjne;
• elementy dowodzenia i koordynacji działań;
• wybrane informacje na temat przełożonego i 
sąsiadów istotne dla prowadzonych działań;
• położenie wojsk własnych (dwa szczeble w dół);
• charakter działań wojsk własnych, 
rozmieszczenie stanowisk dowodzenia;
• położenie i działania przeciwnika;
• inne informacje ważne dla danej komórki SD.
 
Mapa robocza dowódcy pododdziału
Mapa robocza dowódcy pododdziału
zawiera
następujące dane:
• rozmieszczenie stanowisk dowódczo-obserwacyjnych (własnego,
przełożonego, podwładnych i sąsiadów);
• rozmieszczenie jednostek i urządzeń logistycznych w zakresie
niezbędnym dla danego pododdziału;
• linie rozgraniczenia;
• rodzaj i miejsce  zapór inżynieryjnych;
• drogi działania wybrane przez danego dowódcę lub ustalone przez 
przełożonego wyższego szczebla;
• inne, w zależności od potrzeb.
• wiadomości o przeciwniku, jego ugrupowaniu i skład, 
rozmieszczenie głównych środków ogniowych, możliwy charakter
działania;
• ugrupowanie własnego pododdziału i ogólny zamiar działania;
• o sytuacji skażeń środkami promieniotwórczymi i trującymi;
• zadania przełożonego, wyższego szczebla w takim zakresie, aby 
można było przeprowadzić analizę zadania własnego;
• ogólne zadania dla podległych pododdziałów;
• ogólne zadania pododdziałów współdziałających;
• położenie i ogólne zadania bezpośrednich sąsiadów;
 
Szkic natarcia zawiera następujące dane:
• opis dokumentu (tytuł, podpis, legenda); 
• kierunek zasadniczy i odwzorowanie terenu;
• dozory (nazwa i numer - w liczniku, odległość w mianowniku ;
• przebieg przedniej linii obrony przeciwnika;
• rozmieszczenie wykrytych i rozpoznanych punktów oporu, pozycji 
bojowych (ogniowych) oraz ważniejszych środków ogniowych;
• drogi podejścia do przedniej linii obrony przeciwnika;
• linie  rozwinięcia, spieszania, ataku i bezpieczeństwa;
• punkt ciężkości natarcia (ataku); 
• zadania bojowe dla pododdziałów (organicznych i
przedzielonych);
• główne i zapasowe stanowiskaogniowe artylerii organicznej i
przydzielonej;
• kierunek  przesunięcia stanowiska dowódczo-obserwacyjnego;
• położenie i zadania sąsiadów;
• miejsce rozwinięcia i kierunki przesunięcia pododdziałów i 
urządzeń logistycznych;
• linie rozgraniczenia od szczebla plutonu wzwyż;
• rodzaj i miejsce zapór inżynieryjnych;
• przejścia w zaporach własnych i przeciwnika.
 
Szkic obrony zawiera następujące dane
:
• opis dokumentu (tytuł, podpis, legenda);
• kierunek zasadniczy;
• odwzorowanie terenu;
• dozory (patrz szkic natarcia);
• położenie przeciwnika, możliwy charakter działania;
• pozycje ubezpieczeń bezpośrednich (bojowych);
• rozmieszczenie pododdziałów w obronie;
• pasy ognia i dodatkowe kierunki ognia;
• odcinki ześrodkowań ognia pododdziału (dla poszczególnych
środków ogniowych) i ich podział na podległe pododdziały lub
środki ogniowe;
• zasięgi ognia skutecznego środków ogniowych; położenie
sąsiadów;
• linie rozgraniczenia (od szczebla plutonu);
• pozycje ogniowe środków przełożonego będące
w rejonie pododdziału oraz ich zadania wykonywane na korzyść
pododdziału;
• kierunki i linie planowanych kontrataków;
• linie wejścia do walki (pozycje ogniowe) odwodu;
• zapory inżynieryjne;
• rozmieszczenie pododdziałów i urządzeń logistycznych własnych i
przełożonego;
• miejsce stanowiska dowódczo-obserwacyjnego własnego,
podwładnych, przełożonego i sąsiadów.