ANATOMIA I FIZJOLOGIA UKŁADU POKARMOWEGO



Odżywianie obejmuje:

1) przyjmowanie pokarmów.

2) trawienie pokarmów,

3) wchłanianie związków odżywczych i wody

4) przyswajanie związków odżywczych.



Przyjmowanie pokarmów

Kontrolę nad ilością spożywanych pokarmów ,

czyli nad ilością wprowadzanej energii, pełni

ośrodek pokarmowy w podwzgórzu

, którego jedna

część

ośrodek głodu

wyzwala mechanizm

poszukiwania, zdobywania i przyjmowania

pokarmów, a druga część

ośrodek sytości

hamuje

łaknienie.



ZĘBY



Uzębienie człowieka jest zróżnicowane

(heterodontyczne) i dwupokoleniowe.

Wyróżnia się zęby mleczne i stałe.

Zęby

mleczne

pojawiają się od szóstego

miesiąca po urodzeniu

Ogółem jest 20 zębów mlecznych. Są to:

siekacze w liczbie ośmiu, kły w liczbie

czterech i trzonowe w liczbie ośmiu. Około

szóstego, siódmego roku życia zaczynają

pojawiać się zęby stałe.

Dorosły człowiek powinien mieć 32 zęby, w

tym: 8 siekaczy, 4 kły, 8 przedtrzonowców

i 12 zębów trzonowych.

Każdy ząb zbudowany jest z korony zęba,

szyjki zęba, korzenia i wierzchołka zęba



Wewnątrz korony znajduje się komora zęba,

wypełniona miazgą zęba, zawierającą naczynia i

nerwy. W korzeniu zęba jest kanał korzenia zęba,

w którym przebiegają nerwy i naczynia

zaopatrujące miazgę zęba. Poszczególne rodzaje

zębów różnią się między sobą budową zarówno

korony, jak i korzeni.



Siekacze mają koronę w kształcie dłuta. Zęby

trzonowe i przedtrzonowe mają koronę

guzkowatą. Korzenie siekaczy i kłów są

pojedyncze. Przedtrzonowce i trzonowce mogą

mieć nawet i do trzech korzeni o różnej długości i

kształcie.



Każdy ząb zbudowany jest z dwóch rodzajów

substancji: twardej - zębiny, kostniwa i

szkliwa, które pokrywa tylko koronę zęba,

oraz substancji miękkiej - miazgi zęba.



Zęby są osadzone w zębodołach szczęki i

żuchwy i umocowane ozębną. Osadzenie

zęba ma charakter

wklinowania

, a jego

specyfika pozwala na pewną niewielką

ruchomość zęba w zębodole podczas

nagryzania, co ma znaczenie dla odżywiania

zęba.



W języku wyróżnia się: nasadę, trzon i wierzchołek.



Język jest tworem mięśniowym. Tworzą go:

mięśnie wewnętrzne języka, przymocowane do rozcięgna

języka:

- mięsień podłużny górny i dolny,

- mięsień poprzeczny języka

- mięsień pionowy języka

oraz mięśnie zewnętrzne języka:

- językowo-bródkowy,

- mięsień gnykowo-językowy

- rylcowo-językowy.

Wszystkie te mięśnie są mięśniami poprzecznie

prążkowanymi i w pełni zależnymi od naszej woli.



Mięśnie języka pokrywa błona śluzowa.



Na powierzchni grzbietowej błony śluzowej

języka widoczna jest bruzda pośrodkowa,

biegnąca od wierzchołka do otworu

ślepego, będącego pozostałością przewodu

tarczowo-językowego.



Bocznie od tego otworu, ułożone w

kształcie litery ,,V", występują brodawki

okolone.



Na powierzchni grzbietowej - górnej języka

znajdują się również liczne brodawki

grzybowate i nitkowate.



Na brzegach bocznych umiejscowione są

brodawki liściaste.



Na nasadzie języka wyraźnie

widoczne jest skupisko tkanki

limfatycznej w postaci migdałka

językowego.



Na powierzchni dolnej języka widzimy

pośrodku wędzidełko języka, a po

jego bokach mięsko podjęzykowe z

ujściami ślinianek podjęzykowych i

podżuchwowych oraz fałdy

strzępiste.

Jama ustna



W jamie ustnej

zachodzi proces

rozdrabniania i

mieszanie ze śliną

w procesie żucia co

prowadzi do

formowania kęsa.



W jamie ustnej znajdują się skupione w

kubkach smakowych receptory odbierające

cztery podstawowe smaki:

słodki, kwaśny, słony, gorzki.



Kubki receptorowe, odbierające czucie

smaku zaopatrzone są w wypustki w

postaci mikrokosmków skierowanych do

otworu smakowego. Komórki smakowe

zostają pobudzone przez substancje

rozpuszczone w śluzie pokrywającym

błonę śluzową w okolicy kubków

smakowych i działające na mikrokosmki.

Ślina w ilości 1,5 l na

dobę wydzielana jest

przez ślinianki.

Spełnia ona rolę

ochronną

( rozpuszczanie,

wypłukiwanie resztek

pokarmowych,

właściwości

bakteriobójcze,

nawilżanie jamy ustnej

trawienną



W organizmie człowieka wyróżniamy trzy

pary dużych ślinianek:



ślinianki przyuszne



ślinianki podjęzykowe



ślinianki podżuchwowe



Ślina wydzielana jest również przez wiele

mniejszych gruczołów ślinowych

umieszczonych w całej jamie ustnej, do

których należą: gruczoły policzkowe,

wargowe, podniebienne, językowe i

trzonowe.

Skład śliny



woda około 99%



związki nieorganiczne:

–

Na (kation sodu)

–

K (kation potasu)

–

Cl (anion chloru)

–

kwas ortofosforowy



związki organiczne:

–

mucyna – ułatwia połykanie pokarmu

–

(α-amylaza) ptialina – rozkłada skrobię na maltozę i dekstrynę

–

maltaza – rozkłada maltozę na glukozę

–

lizozym – enzym bakteriobójczy



Skład śliny zależny jest od miejsca, w którym jest

wydzielana np. ślinianki przyuszne wydzielają ślinę ubogą w

mucynę oraz od stanu autonomicznego układu nerwowego.



Gardło zbudowane jest z mięśni poprzecznie prążkowanych

pokrytych od zewnątrz tkanką łączną, a od wewnątrz błoną

śluzową.



Gardło ciągnie się od podstawy czaszki, aż do miejsca

przejścia w przełyk, to jest do wysokości szóstego kręgu

szyjnego. Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany boczne.



Na ścianach bocznych znajdują się ujścia trąbek słuchowych,

otoczone wałami trąbkowymi i skupiskiem tkanki chłonnej

tworzącymi migdałki trąbkowe.



W miejscu przejścia sklepienia gardła w ścianę tylną jest

skupisko tkanki limfatycznej, migdałek gardłowy - trzeci

migdał.



W ścianie przedniej gardła, idąc od góry, widoczne są

nozdrza tylne, łączące jamę nosową z gardłem, poniżej

znajduje się cieśń gardzieli, przez którą jama ustna

komunikuje się z jamą gardłową. Najniżej znajduje się

wejście do krtani.



Przełyk łączy gardło z

żołądkiem. Wyróżniamy

w nim

trzy odcinki:

- szyjny

- piersiowy (najdłuższy)

- brzuszny

(najkrótszy



Przełyk jest rurą

mięśniową pokrytą z

zewnątrz luźną tkanką

łączną, a od wewnątrz

wysłany błoną śluzową .



Długość przełyku wynosi

około 25 cm.

Przełyk



Średnica jego jest zmienna w zależności od

wypełnienia jej treścią lub gazami.



W przełyku obserwuje się trzy fizjologiczne

przewężenia, w których mogą się

zatrzymywać połknięte ciała obce.



Są to również miejsca szczególnie

narażone na oparzenie w przypadku

wypicia substancji żrących.



Przewężenia te umiejscowione są

następująco:

pierwsze

w miejscu przejścia

gardła w przełyk,

drugie

- na wysokości

rozwidlenia tchawicy i

trzecie

- przy

przejściu przez przeponę.

PRZEŁYKANIE



Proces przełykania jest złożonym mechanizmem. Pierwsza jego faza

jest świadoma i dobrowolna: podczas przeżuwania pożywienia język

popycha kęs pokarmu do podniebienia i dalej w kierunku gardła (1).

Następnie zachodzą po sobie różne automatyczne czynności: ścianki

gardła zwężają się i popychają pokarm do przełyku, podczas gdy

podniebienie miękkie unosi się, blokując dojście do jamy nosowej (2),

nagłośnia - chrząstka działająca jak zatyczka zamyka dojście do krtani,

zapobiegając przypadkowemu przedostaniu się pożywienia do dróg

oddechowych (3). W przełyku fale skurczów ścianek sprawiają, że

pokarm przedostaje się w dół (4 i 5), aż w końcu trafia do żołądka (6).

Nawet wówczas, gdy

nie spożywamy

pokarmu, proces

połykania powtarza

się nieprzerwanie -

połykamy ślinę

średnio 70 razy na

godzinę w stanie

aktywności i ok. 10

razy na godzinę

podczas snu.

Żołądek

jest mięsistym

narządem, przypominającym

worek, posiadającym dwa

ujścia: górne, zwane częścią

wpustową

uniemożliwiające

cofanie się zawartości żołądka

do przełyku, i dolne, zwane

częścią

odźwiernikową

zatrzymując pokarm, który

jest tu przygotowywany do

dalszego trawienia.

Stąd kęs pokarmowy jest

przepuszczany do

dwunastnicy - pierwszego

odcinka jelita cienkiego.



Żołądek spełnia następujące funkcje:

gromadzi i przechowuje spożywane

pokarmy

trawi pokarmy

wyjaławia pokarmy



Sok żołądkowy jest wydzielany przez

gruczoły błony śluzowej żołądka

średnio w ilości 3 l. w ciągu doby.

Sok żołądkowy zawiera kwas solny,

enzymy trawienne

( pepsynogen), śluz, sole mineralne i

wodę.

Komórki żołądka



Wewnętrzną warstwę wyścielającą wnętrze żołądka stanowi

błona śluzowa. W błonie śluzowej znajdują się gruczoły,

które zawierają następujące rodzaje komórek:



okładzinowe - wydzielające kwas solny



główne - wydzielające enzym pepsynę, a dokładniej

pepsynogen (nieaktywny prekursor, który pod wpływem

kwasu solnego przechodzi w aktywną pepsynę) trawiący

białko



śluzowe - wydzielające śluz, który chroni komórki

okładzinowe, główne oraz inne wchodzące w skład błony

śluzowej przed trawiącym działaniem kwasu solnego



dokrewne - wydzielają serotoninę



komórki APUD – komórki G wydzielające gastrynę.

Gruczoły żołądka



W błonie śluzowej żołądka rozróżniamy

następujące rodzaje gruczołów:



gruczoły żołądkowe właściwe – jest ich duża

liczba w okolicach dna i trzonu



gruczoły wpustowe - w części wpustowej żołądka,

wydzielają obojętny śluz i niewielkie ilości

lizozymu



gruczoły odźwiernikowe – występują w części

odźwiernikowej żołądka.



Przez to, że błona śluzowa żołądka wydziela kwas

solny, pH treści żołądkowej może dochodzić

nawet do 4.

Czynność ruchowa żołądka

Skurcze głodowe

– silne skurcze pojawiające się

w kilka, kilkanaście godzin po opróżnieniu

żołądka

Po dostaniu się pierwszych porcji pokarmu do

żołądka następuje chwilowy rozkurcz mięśni ścian

żołądka, następnie skurcze powracają i

przyczyniają się do mieszania treści pokarmowej

oraz do opróżniania się żołądka.

Wyróżnia się dwa rodzaje aktywności ruchowej błony

mięśniowej żołądka:

wzrost i spadek napięcia

całej błony mięśniowej

żołądka – wahanie ciśnienia w jamie brzusznej

skurcze perystaltyczne

– rozpoczynają się w

okolicy części wpustowej i przesuwają się wzdłuż

ścian żołądka aż do odźwiernika

Jelito cienkie jest miejscem

dalszych etapów procesu

trawienia, w jego wnętrzu

składniki są poddawane działaniu

enzymów pochodzących z

wątroby, z trzustki i własnej

śluzówki jelita, które rozkładają

je na elementy podstawowe. W

zespole o długości od 4 do 5m

rozróżniamy trzy odcinki:

dwunastnicę

, odcinek

umieszczony u wyjścia żołądka,

długości ok. 25-30cm, która

wydziela sok trzustkowy i żółć

wyprodukowaną przez wątrobę;

jelito czcze

, długość ok. 3m,

umieszczone w górnej części

jamy brzusznej;

jelito kręte

, długość od 3 do

4m, umieszczone w dolnej części

jamy brzusznej, uchodzi do jelito

grubego.

W błonie śluzowej początkowego odcinka

dwunastnicy występują

gruczoły dwunastnicze

podśluzówkowe wydzielające gęsty śluz.

Zabezpiecza on błonę śluzową dwunastnicy przed

działaniem silnie zakwaszonej treści żołądkowej.

Znajdujące się w błonie śluzowej jelita cienkiego

gruczoły jelitowe wytwarzają sok jelitowy,

zawierający enzymy trawienne rozkładające

związki znajdujące się w treści jelitowej do

składników prostych, wchłanialnych.



Ściana jelita cienkiego zbudowana jest z błony

surowiczej - otrzewnej - pokrywającej je od

zewnątrz, pod którą leżą dwie warstwy tkanki

mięśniowej gładkiej.



Jedna jest ułożona podłużnie, a druga okrężnie.



Następną warstwę stanowi błona podśluzowa, a pod

nią błona śluzowa z charakterystycznymi fałdami

okrężnymi, na których znajdują się kosmki jelitowe.



Budowa ścian jelita, a zwłaszcza błony śluzowej,

pozwala na wypełnienie wyznaczonej mu roli, którą

jest proces trawienia węglowodanów, białek i

tłuszczy oraz resorpcja składników odżywczych do

krwiobiegu.



W soku jelitowym występują:

1) aminopeptydazy rozkładające peptydy do

aminokwasów,

2) enzymy rozkładające kwasy nukleinowe do

pentozy, zasad purynowych i pirymidynowych oraz

kwasu fosforowego,

3) enzymy rozkładające poli- i disacharydy do

monosacharydów,

4) lipaza hydrolizująca tłuszcze obojętne do kwasów

tłuszczowych i glicerolu

Sok jelitowy ma odczyn słabo zasadowy lub zasadowy.

Ilość jego wydzielana w ciągu doby wynosi od 3 do 6

l, zmienia się również jego skład.

Sok jelitowy poza hydrolizą składników pokarmowych

i alkalizacją treści jelitowej doprowadza jej

ciśnienie osmotyczne do ciśnienia izotonicznego.

Sok jelitowy wydziela się pod wpływem

bezpośredniego mechanicznego podrażnienia błony

śluzowej przez przesuwającą się treść jelitową i

pośrednio pod wpływem pobudzającego działania

hormonów żołądkowo-jelitowych

RUCHY JELIT

Ścianki jelita cienkiego

ściskają się

automatycznie.

Rytmiczne ruchy

odcinków jelita służą

do ugniatania i

kruszenia pokarmu,

przeciwstawne skurcze

jelita służą dobremu

zmieszaniu pokarmu a

ruchy perystaltyczne,

następujące falowo,

przesuwają pokarm w

kierunku jelita grubego

(3).



Trzustka jest drugim pod

względem wielkości

gruczołem trawiennym, a

ponadto dokrewnym.



W trzustce wyróżnia się:

głowę, trzon i ogon.



długość od 12 do 20 cm.



Trzustka leży w nadbrzuszu,

głównie po stronie lewej,

zaotrzewnowo, na tylnej

ścianie jamy brzusznej,

poprzecznie w stosunku do

osi długiej ciała. Głowa

trzustki objęta jest pętla

dwunastnicy.



Budowa trzustki pozwala na

wyodrębnienie w niej części

zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej.



Trzustka ma budowę

drobnopłacikową.



Część

zewnatrzwydzielnicza

stanowi

około 90%, a

wewnątrzwydzelnicza

zaledwie 10% masy gruczołu.

Część zewnątrzwydzielnicza



wytwarza sok trzustkowy,

zawierający enzymy trawiące:

węglowodany (amylaza), białka

(trypsyna) i tłuszcze (lipaza). Sok ten

odprowadzany jest przewodem

trzustkowym głównym i dodatkowym

do dwunastnicy

Część

wewnątrzwydzielnicza



umiejscowiona jest przeważnie w obrębie

ogona w postaci wysepek, utworzonych z

trzech rodzajów komórek: alfa, beta, gamma.

Komórki alfa wytwarzają

glukagon

podnoszący stężenie cukru we krwi. Komórki

beta wytwarzają

insulinę

mającą zdolność

obniżania stężenia cukru we krwi. Komórki

gamma występują stosunkowo rzadko,

wytwarzają somatostatynę pełniącą rolę

miejscowego czynnika hamującego

uwalnianie hormonów

Sok trzustkowy

wydzielany jest w ilości około 2

litrów na dobę. Wywołuje zmianę odczynu treści

pokarmowej z kwaśnej na obojętną.

Enzymy soku trzustkowego:

- trypsyna, chymotrypsyna – enzymy proteolityczne

rybonukleaza i dezoksyrybonukleaza – enzymy

trawiące kwasy nukleinowe

alfa-amylaza – rozkłada polisacharydy do

disacharydów

lipaza – hydroliza tłuszczy roślinnych i zwierzęcych

DROGI ŻÓŁCIOWE

Zadaniem dróg żółciowych

jest odprowadzenie żółci od

komórki wątrobowej do

dwunastnicy.

Po połączeniu dopływów

żółci z obu płatów wątroby

przewody wątrobowe tworzą

przewód wątrobowy wspólny.

. Gdy do przewodu

wątrobowego wspólnego

dołączy się przewód

pęcherzykowy odchodzący

od pęcherzyka żółciowego

tworzy się przewód żółciowy

wspólny.

W pęcherzyku jest

zmagazynowana żółć.

Przewód żółciowy wspólny

uchodzi razem z głównym

przewodem trzustkowym do

części zstepującej

dwunastnicy.

Wątroba

wytwarza i wydziela

do krwi prawie wszystkie

białka osocza

oraz

enzymy

, a

wśród nich czynniki

odpowiedzialne za

krzepnięcie

krwi.

Niewydolność wątroby

prowadzi do zaburzenia

krzepliwości krwi i do

masywnych krwawień.

Wątroba

magazynuje

glikogen, czyli

spolimeryzowaną glukozę oraz

tłuszcze, witaminy i żelazo.

Filtruje ona napływającą

z przewodu

pokarmowego krew,

zatrzymując i magazynując

w swoich komórkach

cukry, tłuszcze i produkty

trawienia białek oraz inne

składniki niesione przez krew i

chłonkę. Zmagazynowane

w wątrobie substancje są

następnie uwalniane i poprzez

krew dostają się do komórek

całego organizmu.



Wątroba ponadto odgrywa ważną rolę w

odtruwaniu (detoksykacji) organizmu.

Wychwytuje ona z krwi szkodliwe produkty

powstałe w wyniku przemiany materii oraz

niektóre leki i trucizny, a także hormony

wydzielane w nadmiarze. Wszystkie te

substancje są zobojętniane w komórkach

wątrobowych, a następnie wydalane do

żółci jako nieszkodliwe.



Wątroba produkuje i wydziela do dwunastnicy

żółć

Wytworzone w hepatocytach składniki żółci wydalane

są do

kanalików żółciowych

, a stąd do drobnych

przewodów żółciowych

, które w końcu tworzą jeden

wspólny przewód odprowadzający żółć do dwunastnicy.

Przewód wątrobowy wspólny jest połączony

dodatkowym przewodem z pęcherzykiem żółciowym.



Pęcherzyk żółciowy ma kształt gruszkowaty i

pojemność ok.

80 ml.

W okresie międzytrawiennym

spływa do niego żółć z wątroby i jest tam

magazynowana i zagęszczana, gdyż ściany pęcherzyka

pochłaniają znaczną część wody zawartej w żółci.

Dlatego też zgromadzona w pęcherzyku żółć jest gęsta

i wykazuje dziesięciokrotnie większe stężenie

podstawowych składników niż żółć wątrobowa. Ten

pęcherzykowy zapas żółci jest wykorzystywany w

czasie zwiększonego zapotrzebowania na ten sok, np.

po obfitym posiłku, zwłaszcza tłuszczowym. Dobowe

wydzielanie żółci przez wątrobę dochodzi do 1 l.

Udział żółci w trawieniu

W ciągu doby wydziela się około 0,5 l. żołci.

Skład: sole kwasów żółciowych, barwniki

żółciowe, cholesterol, sole mineralne.

Rola kwasów żółciowych:

obniżają napięcie powierzchniowe

łącza się z produktami lipolizy: kwasami

tłuszczowymi

aktywują lipazę



Żółć wspomaga trawienie i wchłanianie

tłuszczów oraz witamin rozpuszczalnych w

tłuszczach: A, D, E, K. Razem z żółcią wydalany

jest cholesterol, kwasy żółciowe, leki, toksyny,

barwniki żółciowe i substancje nieorganiczne,

takie jak związki miedzi, cynku i rtęci.



Wydzielone do jelita kwasy żółciowe po

zakończeniu swego udziału w trawieniu

podlegają reabsorpcji w procesie krążenia

wątrobowo-jelitowego.

Treść jelita cienkiego przedostaje się do jelita

ślepego i

części początkowej jelita grubego

w momencie otwierania się

zastawki

krętniczo-kątniczej

. Zastawka otwiera się

wtedy, kiedy przechodzi przez nią fala

perystaltyczna. Występuje to zwłaszcza w

okresie opróżniania się żołądka (

odruch

żołądkowo-krętniczy

). W warunkach

fizjologicznych zastawka krętniczo-kątnicza

uniemożliwia cofanie się treści z jelita

grubego do jelita cienkiego.

Jelito grube

stanowi końcową część układu

pokarmowego, tu gromadzą się tymczasowo nie

wchłonięte składniki pokarmowe,

przygotowywane do wydalenia. Jelito grube o

długości 1,5 - 1,8m dzieli się na trzy odcinki:

jelito ślepe (kątnica)

, umieszczone w dolnej,

prawej części jamy brzusznej, do którego uchodzi

jelito cienkie;

okrężnicę

, najszerszy odcinek, umieszczony

również wewnątrz jamy brzusznej, dzielący się na

cztery mniejsze odcinki: okrężnicę wstępującą,

poprzeczną, zstępującą i esowatą;

odbytnicę

, która uchodzi do odbytu.

Wyrostek robaczkowy

, część układu pokarmowego o długości

ok. 8 cm, grubości ok. 6-8 mm, odchodząca od jelita

ślepego w dół do miednicy. Leży w prawej, dolnej części

jamy brzusznej.

W ścianie wyrostka robaczkowego znajduje się duże skupisko

grudek chłonnych.

Wyrostek robaczkowy, zapalenie

Najczęstszą chorobą wyrostka robaczkowego jest zapalenie

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest również najczęstszą

ostrą chorobą jamy brzusznej, wymagającą doraźnej

operacji usunięcia wyrostka robaczkowego.

Głównymi objawami ostrego zapalenia są bóle w prawym dole

biodrowym, nudności i wymioty, przyspieszenie tętna,

podwyższenie temperatury ciała, obrona mięśniowa.

Powikłania: przedziurawienie wyrostka i rozlane ropne

zapalenie otrzewnej, naciek zapalny okołowyrostkowy,

ropień okołowyrostkowy.



W jelicie grubym zachodzą cztery zasadnicze

procesy:

1) woda zawarta w treści jelita grubego jest zwrotnie

wchłaniana,

2) wchłaniane są elektrolity, witaminy i aminokwasy,

3) formowany jest kał i są tam czasowo

magazynowane niestrawione produkty

4) drobnoustroje stale się mnożą, wytwarzając związki

zarówno dla organizmu niezbędne (niektóre

witaminy), jak i toksyczne (np. tyraminę, amoniak

itp.).

Gruczoły błony śluzowej jelita grubego nie wytwarzają

enzymów trawiennych i jedyną ich wydzieliną jest

śluz.

Wchłanianie w przewodzie

pokarmowym

Substancje odżywcze po ich rozłożeniu do związków

prostych przez enzymy soków trawiennych, oraz

woda, witaminy i sole mineralne są wchłaniane do

krwi lub chłonki. Mechanizm wchłaniania polega

na dyfuzji lub aktywnym transporcie.

Najwięcej składników pokarmowych wchłania się w

jelicie czczym.



Dzienne zapotrzebowanie na białka, jako źródło

związków azotu, wynosi około 70 g, z tego połowa

powinna być pokryta przez białka pełnowartościowe

(zawierające wszystkie rodzaje aminokwasów).



Dobowe zapotrzebowanie na białko oblicza się

według wieku i masy ciała. Dla dorosłych średnio 1

g / kg . Podstawowymi produktami żywnościowymi

dostarczającymi

białek pełnowartościowych

są:

mleko, mięso, ryby, ser, jaja. Pozostałą część białka

w zapotrzebowaniu dziennym pokrywamy

produktami roślinnymi – chleb, produkty mączne,

ziemniaki, rośliny strączkowe.



Materiałami do budowy elementów

kostnych są przede wszystkim sole wapnia

i fosforu. Ich najlepszym źródłem jest

mleko

i jego przetwory,

ryby i jarzyny

Pewne ilości wapnia zawierają

przetwory

zbożowe

z grubego przemiału.

Dzienne

zapotrzebowanie na wapń u dorosłych

wynosi około 1 g.



Składniki energetyczne muszą pokryć

dobowe wydatki energetyczne organizmu.

Całkowita przemiana materii obejmuje

wszystkie wydatki energetyczne, jakie

zachodzą w ustroju. Składa się na nią

wartość podstawowej przemiany materii,

wydatki energetyczne w czasie pracy,

wszelkie wydatki energetyczne związane

z wykonywaniem czynności codziennych,

takie jak mycie się, czesanie itp.- dla kobiet

ok.215 kcal, dla mężczyzn 360 kcal oraz

straty związane z trawieniem pokarmów

(

ok.10% podstawowej przemiany materii).



Znając ogólną ilość energii, wydatkowaną

na całkowitą przemianę materii, łatwo

można obliczyć, ile składników

pokarmowych należy dostarczyć, aby

utrzymać w równowadze bilans przemiany

materii. Główną grupę tych składników

stanowią węglowodany, na które dzienne

zapotrzebowanie wynosi około 400-500 g.

Ich źródłem są przede wszystkim produkty

pochodzenia roślinnego.



Dzienna norma spożycia tłuszczów dla osób

dorosłych wynosi około 1 g / kg masy ciała, co

stanowi ok.70 g / dobę. Połowa normy powinna

być pokryta przez tłuszcze zwierzęce, połowa

przez roślinne. Wielkość zapotrzebowania na

tłuszcze zależy od stopnia nasilenia metabolizmu,

a także od klimatu i pory roku. Tłuszcze jadalne

nie tylko odgrywają dużą rolę jako składniki

energetyczne. Są one źródłem niezbędnych dla

organizmu kwasów tłuszczowych oraz niektórych

witamin, a także poprawiają wartości smakowe

pokarmów i wzmacniają ich wartości sycące. One

to, stanowiąc rozpuszczalnik dla witamin A, D, E, K

, umożliwiają ich wchłanianie się przez śluzówkę

przewodu pokarmowego.

Document Outline