Problemy zrównoważonego rozwoju w Polsce i Unii Europejskiej

Koncepcja zrównoważonego

rozwoju



Przez zrównoważony rozwój rozumie się kształtowanie i poprawę

jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń poprzez

właściwe kształtowanie proporcji między poszczególnymi

rodzajami kapitału: ekonomicznym, ludzkim i przyrodniczym.



Wcześniej, bo w 1972 r. (Konferencja ONZ w Sztokholmie nt.

„Środowisko życia człowieka”) pojawiła się teoretyczna koncepcja

ekorozwoju, która w założeniach odbiegała od paradygmatu

mechanistyczno-deterministycznego.



Na sesji ONZ w 1975 r. przyjęto ekorozwój jako taki przebieg

nieuchronnego i pożądanego rozwoju gospodarczego, który nie

narusza w sposób istotny i nieodwracalny środowiska życia

człowieka, nie doprowadza do degradacji biosfery

człowieka, nie doprowadza do degradacji biosfery i godzi prawa

przyrody, ekonomii i kultury.



cecha równoważności

- utrzymania właściwych proporcji

struktury rozwoju, dotyczy zrównoważenia między potrzebami

rozwoju a potrzebą ochrony środowiska i jego zasobów. Rozwój

zrównoważony jest programem restrukturyzacji ekonomicznych,

społecznych i technicznych powiązań mających na celu ochronę

przyrody i środowiska człowieka na użytek obecnego i przyszłych

pokoleń oraz uznaniem wartości jako takiej.



cecha trwałości

- należy rozumieć jako utrzymanie kapitału

przyrodniczego a zarazem realizacji pożądanych celów społecznych

gwarantujących:

  - wzrost realnego dochodu per capita,
  - poprawę stanu zdrowotnego i poziomu wyżywienia społeczeństwa,
  - sprawiedliwy i uczciwy dostęp do zasobów środowiska naturalnego,
  - poprawę poziomu wykształcenia.



cecha samopodtrzymywania rozwoju

- znaczenie tutaj ma

współzależność czynników ekonomicznych, społecznych i

ekologicznych stymulująca trwały wzrost gospodarczy przy

podkreśleniu roli aspektów ekologicznych.

Cechy zrównoważonego

rozwoju

Model „sustainable development”

– ujęcie systemowe

„

SUSTAINABLE DEVELOPMENT”

techniczny

społeczny

etyczny

przestrzenny

ekonomiczny

ekologiczny



Dobrobyt Ekonomiczny Netto (Net Economic Welfare)



Wskaźnik jakości życia – Human Development Index

(HDI) obejmują:

    - długość realizowanego życia
    - wiedza, wykształcenie i dostęp do oświaty
    - dochód wyrażony w PKB na 1 mieszkańca.



Wskaźnik wolności człowieka – Human Freelopment

Index (HFI), będący modyfikacją praw człowieka

i obejmuje 40 wskaźników oceny wolności.

Mierniki zrównoważonego

rozwoju



Strategia rozwoju zrównoważonego powinna poprzedzać

odpowiednio kształtowana polityki ekologiczna państwa.

Termin ten użyty został po raz pierwszy w 1972 r. na

Konferencji Sztokholmskiej ONZ. W Polsce oficjalnie zawarty

został w dokumentach państwowych w 1991 r.(wcześniej -

polityka gospodarcza). Zdaniem Prandeckiej polityka

ekologiczna odnosi się do zagadnień (relacji) - interakcji -

społeczeństwo - gospodarka - środowisko

społeczeństwo - gospodarka - środowisko.



Podmiotem polityki ekologicznej są organy centralne -

regionalne i lokalne, zaś przedmiotem - środowisko

przyrodnicze. Polityka ekologiczna łączy się z polityką

przestrzenną.

Strategia zrównoważonego

rozwoju



Celem głównym polityki ekologicznej jest - wdrażanie

ekorozwoju z którym wiążą się kryteria moralno-etyczne

wynikające:

- dobrobytu społecznego i materialnego,

- sprawiedliwości wewnątrz i międzygeneracyjnej,

- bezpieczeństwa



Dobór narzędzi, środków i instrumentów jej realizacji

obejmuje:

- informację ekologiczną, specjalistyczną (monitoring,

naukowa), oraz przekazywaną za pomocą mediów,

- planowanie przestrzenne,

- programowanie przedsięwzięć ochronnych lub wdrażanie

ekorozwoju,

- instytucje i organizacje wdrażania ekorozwoju,

- badania naukowe.

Strategia zrównoważonego

rozwoju



Instrumenty wdrażania polityki ekologicznej mają charakter regulacji

bezpośrednich i pośrednich.



Do regulacji bezpośrednich należą:

- akty prawne, system zarządzania oraz sposób użytkowania

środowiska,

- normy dopuszczalne stężeń,

- normy produktowe i depozytowe - cechy produktów (

uciążliwość dla środowiska),

- normy zbierania i przetwarzania informacji,

- przepisy określające korzystanie z powierzchni i przestrzeni

zasobów,

- organizacja systemu zarządzania ochroną środowiska.



Regulacje pośrednie obejmują - instrumenty ekonomiczne (podatki,

opłaty, subwencje, kary, ubezpieczenia ekologiczne, przepisy

importowe, itp.) - dzieli się te instrumenty

importowe, itp.) - dzieli się te instrumenty na: prawne,

administracyjne i ekonomiczne.

Strategia zrównoważonego

rozwoju



Strategia rozwoju zrównoważonego stwarza możliwości

rozwiązywania problemów globalnych, narodowych,

regionalnych i lokalnych przez wprowadzenie ładu

zintegrowanego we wszystkich podstawowych strefach

rozwoju i stanowi jedyną jak do tej pory optymistyczną

perspektywę powstrzymania katastrofy ekologicznej na

Ziemi.



Tak, więc ekorozwój uwzględnia dywersyfikację poziomów

ich wykorzystania:

- poziom międzynarodowy,

- poziom krajowy,

- poziom regionalny,

- poziom lokalny.

Strategia zrównoważonego

rozwoju

Nakłady na ochronę środowiska

i formy jej wsparcia

Tabela 1.

Wydatki inwestycyjne na ochronę środowiska i gospodarkę

wodną w latach 1996-2005

Wyszczególnienie

1996

1998

2000

2003

2005

Dochody w mln zł (ceny bieżące)

7.552,

10.766,

8.223,0 7.307,9 7.702,

Struktura finansowa. Ogółem = 100,0

Ochrona powietrza i klimatu

Gospodarka ściekowa i ochrona

wód

Gospodarka wodna

Gospodarka odpadami i ochrona

ziemi

Pozostałe dziedziny

47,6

28,6

18,7

4,8

0,4

43,1

31,8

16,2

7,7

1,2

29,4

40,6

20,1

7,4

2,0

15,8

42,8

27,0

10,1

4,3

14,9

46,9

22,3

11,0

4,9

Udział w PKB w %

Udział w inwestycjach ogółem w

Wydatki na 1 mieszkańca w zł

2,0

11,6

196

1,9

9,5

279

1,1

6,1

213

0,8

6,0

191

0,8

5,9

202

Źródło: Opracowano na podstawie (Ochrona 2003 i 2006)

Nakłady na ochronę

środowiska

i formy jej wsparcia

Tabela 2.

Całkowita emisja głównych zanieczyszczeń powietrza w

Polsce w latach 1996-2005

Zanieczyszczenia

1990

1995

2000

2005

Na 1

mieszkańc

W tysiącach ton

w kg

Dwutlenek siarki

Tlenki azotu

Tlenek węgla

Dwutlenek węgla

Pyły

3210

1280

381482

1950

2376

1120

4547

34892

1308

1511

838

3463

31481

464

1241

804

3426

316700

443

32,5

21,1

89,8

8299

11,6

Dane szacunkowe. 2. tlenki azotu wyliczono w NO2 , 3. Dla lat 1990-1995 emisja ze źródeł

stacjonarnych, a dla lat 2000 i 2004 ze źródeł stacjonarnych i mobilnych – dla tych lat dane
nieporównywalne z poprzednimi latami.
Źródło: Dane Krajowego Centrum Inwentaryzacji Emisji [w:] Ochrona 2006.

Nakłady na ochronę

środowiska

i formy jej wsparcia

Tabela 3.

Źródła finansowania przedsięwzięć proekologicznych w Polsce

w latach 1997-2005

Wyszczególnienie

1997

2003

2005

1997

2003

200

Ochrona

środowiska

Gospodarka wodna

Źródła finansowania:

- środki własne (podmiotów i

gmin)

- fundusze ekologiczne

- kredyty i pożyczki krajowe

- środki budżetowe

- środki z zagranicy

- pozostałe środki

48,9

16,9

16,5

5,8

3,8
8,2

44,8

25,3

13,9

2,5

8,8
4,7

49,1

21,2

7,6

2,7

16,0
3,4

46,9

5,2

3,5

33,1

0,5
10,8

41,7

13,6

3,6

14,2

22,6
4,3

46,1

16,3

4,7

17,3

11,0
4,6

Grupy inwestorów:

- przedsiębiorstwa

- gminy

- jednostki budżetowe

62,4

34,9

2,7

47,7

50,5

1,8

47,2

50,4

2,5

20,3

52,3

27,4

24,6

35,8

39,6

33,7

33,5

32,8

Środki budżetu centralnego, samorządów wojewódzkich i powiatowych

Źródło: Opracowano na podstawie (Ochrona 2006)

Nakłady na ochronę

środowiska

i formy jej wsparcia

Tabela 4.

Dziedziny finansowania zadań proekologicznych przez fundusze

ekologiczne w latach 2003-2005

Fundusze

ochrony

środowiska i

gospodarki

wodnej

Wydatkowa

ne środki

)

Gospodar

ściekowa i

ochrona

wód

Ochrona

powietrza

atmosf. i

klimatu

Gospodar

odpadami

Pozosta

łe

w mln zł

w %

Narodowy

Wojewódzkie

Powiatowe

Gminne

4073,8

5455,7

468,2

1525,6

32,5

53,7

17,9

41,2

28,0

22,5

30,5

15,6

5,7

7,2

26,0

10,6

33,8

16,6

25,6

32,6

Fundusze -

razem

11523,3

43,1

23,8

7,9

25,2

1) obejmuje finansowanie w formie pożyczek i dotacji
Źródło: Obliczono na podstawie (Ochrona 2006).

Nakłady na ochronę

środowiska

i formy jej wsparcia

Tabela 5.

Środki finansowe na realizację polityki ekologicznej państwa

(lata 2007-2010) – ceny z 2005 roku.

Główne dziedziny

Przedsięwzięcia

inwestycyjne

Przedsięwzięcia

pozainwestycyjne

w mln zł

Ochrona powietrza i klimatu

Gospodarka ściekowa i ochrona

wód

Gospodarka wodna

Gospodarka odpadami

Ochrona przed hałasem

Ochrona przyrody,

różnorodności biologicznej i

krajobrazu
Pozostałe dziedziny

Narzędzia i instrumenty do

realizacji zadań

18 600

28 500

6 400

6 500

2 500

820

532

29,1

44,6

10,0

10,2

3,9

1,3

0,8

0,1

100

150

160

650

219

388

5,6

8,4

4,5

8,9

2,5

36,3

12,2

21,6

R A Z E M

63 852 100,0

1 792

100,0

Źródło: Opracowano na podstawie „Polityka” (2006).

Podsumowanie

Wdrażanie koncepcji „sustainable development” jest

nieodłącznie związane z poprawą stanu środowiska naturalnego.

W warunkach polskich wymaga to znacznych nakładów

finansowych, które w latach 2003-2005 średniorocznie powinny

wynosić ok. 16,5 mld zł. Naprawa stanu środowiska powinna

głównie obejmować takie dziedziny jak: ochrona powietrza

atmosferycznego i klimatu, ochrona wód i gospodarkę wodno-

ściekową oraz ochronę ziemi i gospodarkę odpadami. Sprzyjać

temu powinny dalsze przemiany w strukturze gospodarki

zmierzające w kierunku rozwijania dziedzin surowco

i energooszczędnych.

Podsumowanie

W nadchodzących latach w finansowaniu ochrony środowiska

kluczowe znaczenie pełnić będą środki własne przedsiębiorstw i gmin

oraz jednostek budżetowych. W montażu środków pomocowych z Unii

Europejskiej pomocne będą fundusze ekologiczne – Narodowy

i wojewódzkie, wspomagające przedsięwzięcia w ochronie środowiska.

Realizacja zamierzeń w ochronie środowiska będzie możliwa do

osiągnięcia w warunkach dynamicznego wzrostu gospodarczego, przy

zapewnieniu wysokiej absorpcji środków pochodzących ze źródeł

programów unijnych. Towarzyszyć temu powinno dobre przygotowanie

i właściwe realizowanie zadań, służyć temu powinny środki własne

inwestorów, gwarantem tego jest zapewnienie ich udziału na

poziomie

ok. 1,7 produktu krajowego brutto w latach 2007-2010.

Document Outline