Podstawowe

kategorie

finansowe

Istota kategorii finansowych

• Kategorie finansowe to pojęcia finansowe

wyodrębnione ze względu na swe

specyficzne cechy

• Oparte na pieniądzu

• Umożliwiają poznanie istoty i treści zjawisk

finansowych

• Występujące w postaci
-abstrakcyjnej-cena ,dochód, opłata ,

kredyt

-konkretnej- ulgi ,obligacje, podatek

dochodowy.

Podstawową kategorią

finansową jest pieniądz

• Stanowi on ekwiwalent wymiany

towarowej

• Został wyodrębniony ze świata

towarów

• Jest szczególnym towarem , gdyż

służy wyłącznie obsłudze wymiany
towarowej

Systemy pieniądza

- system pieniądza towarowego
- system pieniądza kruszcowego
- system pieniądza papierowego

Rodzaje pieniądza

• Substancjonalny
• Papierowy/fiducjarny/
• Państwowy
• Żyrowy /kredytowy/

Współczesny pieniądz jest

pieniądzem papierowym

• Występuje w postaci znaków

pieniężnych emitowanych przez
bank centralny

• Znaki te mają moc prawną
• przyjmują postać bilonu i banknotów
• W systemie płatniczym nie muszą

występować w postaci gotówkowej

Funkcje pieniądza

• Miernik wartości
• Środek wymiany
• Środek płatniczy
• Środek tezauryzacji/oszczędności/

Formy pieniądza

Formy pieniądza

Pieniądz gotówkowy: powinien realizować

wszystkie funkcje gospodarcze (miernika

wartości, środka płatniczego, cyrkulacji,

oszczędności).

Pieniądz bezgotówkowy; żyrowy; wkładowy;

księgowy lub w przypadku zapisu

magnetycznego - komputerowy:
a) pieniądz wkładowy banku centralnego;
b) pieniądz wkładowy banków komercyjnych;
c) surogaty pieniądza - quasi pieniądz.

Pieniądz bezgotówkowy

• Występuje w formie zobowiązań między

podmiotami

• Przyjmują one formę pożyczki lub kredytu
• Pieniądz kredytowy powstaje wyłącznie w

systemie bankowym

• Oznacza to ,że bank wyposaża podmiot w

zdolność płatniczą wcześniej niż ma
miejsce przekazanie pieniądza
gotówkowego

Formy pieniądza

Formy pieniądza

bezgotówkowego

bezgotówkowego

 lokaty bankowe,
 kredyt bankowy,
 pożyczki bankowe,
 pożyczki rynkowe

krótko- i

długoterminowe, w

tym: obligacje, bony

skarbowe skrypty

dłużne itp.

 finansowe

instrumenty

udziałowe: akcje,

Wartości pieniądza

Wartości pieniądza

bezgotówkowego określają:

bezgotówkowego określają:

 stopień płynności,
 ryzyko utraty wartości,
 wysokość ich oprocentowania.

Płynność jest esencją pieniądza. Dlatego też aktywa

o mniejszej płynności są wyżej oprocentowane. Im

wyższe oprocentowanie aktywów tym są one

gorszym substytutem (surogatem) pieniądza. Z tego

też powodu aktywa finansowe różnią się

wewnętrzną stopą zwrotu - stopa zwrotu w

warunkach brzegowych uwzględniającą koszt ich

zamiany na gotówkę.

Cechy współczesnego

pieniądza

• Papierowy emitowany przez państwo

• Często w formie bezgotówkowej

• Pieniądz gotówkowy jest emitowany

wyłącznie przez bank centralny

• Ma charakter elektroniczny

• Wartość pieniądza jest oparta na sile

gospodarczej kraju

• Stabilność pieniądza wymaga ochrony-

współczesny pieniądz łatwo zniszczyć

Zmiany wartości pieniądza

• Aprecjacja- gdy wartość pieniądza

rośnie- za jednostkę monetarną
można nabyć więcej towarów i usług-
aprecjacja realna- aprecjacja
nominalna- wyrażana w zmianie stóp
procentowych i kursów walutowych

• Deprecjacja- odwrotność

Czynniki zmian wartości

pieniądza

• Inflacja i deflacja
• Napływ i odpływ pieniądza z

zagranicy

• Szoki podażowo –popytowe
• Kryzysy walutowe
• Ogólny stan gospodarki krajowej i

międzynarodowej

Inflacja

• Wzrost ogólnego poziomu cen
• Spadek wartości pieniądza
• Wzrost ilości pieniądza w obiegu

Spirala inflacyjna ;

sytuacja w

której wzrost cen wywołuje
wzrost dochodów

Deflacja – przeciwieństwo inflacji

Rodzaje inflacji

• Inflacja popytowa
• Inflacja kosztowa
• Inflacja pełzająca
• Inflacja krocząca
• Inflacja galopująca
• Hiperinflacja
• Dezinflacja

Przepływy pieniężne z

zagranicy

• Związane są z płatnościami za towary i

usługi

• Inwestycje zagraniczne w kraju
- inwestycje bezpośrednie
- inwestycje pośrednie
Bilans handlowy-przepływy towarów i usług
Bilans płatniczy – przepływy pieniężne i

kapitałowe

Saldo obrotów

zagranicznych

• Obroty bieżące- z przepływu dóbr i

usług, płatności odsetkowych itp.

• Obroty kapitałowe- inwestycje krótko,

średnio i długoterminowe

Saldo – dodatnie i ujemne
Saldo dodatnie wzmacnia pieniądz

krajowy.

Saldo ujemne - odwrotnie

Szoki i kryzysy walutowe

nagła zmiana ilości pieniądza w kraju

wskutek szybkiego odpływu bądź napływu

pieniądza z zagranicy.
Szoki podażowe oznaczają zmiany w

wartości pieniądza na skutek zmian podaży

dóbr i usług

Szoki popytowe dotyczą przepływu dużych

ilości pieniądza w skali gospodarki światowej

Podział kategorii

finansowych

• Przychodowe ; ceny i przychody pieniężne
• Dochodowe; dochód ,zysk, procent ,renta

pieniężna

• Wydatkowo-kosztowe; wydatek, koszt,

amortyzacja

• Dłużne-pożyczka ,kredyt /pieniężny/,

deficyt i dług finansowy

• Podatkowe; różne typy podatków

pieniężnych

Pojęcie i funkcje cen

• Cena to wyraz pieniężny dóbr i usług

wytwarzanych w gospodarce

• Przychodowa- cena x ilość
• Alokacyjna- podział wytworzonych dóbr i usług w

gospodarce dokonuje się poprzez ceny

• Redystrybucyjna- przemieszczanie dochodów za

pomocą cen

• Agregacyjna- miernik wartości dóbr i usług
• Informacyjna- stanowi parametr podejmowania

decyzji podmiotów

Motywacyjna funkcja cen

– wywołuje reakcje konsumentów i producentów
- Reakcję nabywcy towaru na zmianę cen /cenowa

elastyczność popytu/ -mierzy się procentową
zmianą wielkości popytu do procentowej zmiany
ceny

• Reakcję producenta na zmianę cen mierzy

wskaźnik procentowej zmiany wielkości podaży do
procentowej zmiany ceny /cenowa elastyczność
podaży/

Popyt i podaż mogą być

• Elastyczne
• Nieelastyczne
• Sztywne
• <,>, = 1
• Nieduże ,jednostkowe itp.

Przychód pieniężny

• Zewnętrzny pieniężny skutek

działalności gospodarczej

• Podstawa weryfikacji działalności

gospodarczej

• Podstawa wpływów pieniężnych-

płynności podmiotów

Dochód

• w ujęciu procesowym- strumień wartości powstający w

efekcie inwestowania.

• Podejście rachunkowe - różnica między wartością kapitału

na początek i koniec okresu jego obliczania.

• Matematycznie różnicę tę wyraża formuła:
Kt+1 – Kt = ΔK = D
gdzie:
Kt+1 – wielkość kapitału na koniec okresu inwestowania
Kt – wielkość kapitału na początek okresu inwestowania
ΔK – przyrost kapitału w czasie
D – wysokość dochodu.

Finansowe ujęcie dochodu

•Dochód brutto
•Dochód netto
•Dochód po opodatkowaniu
•Dochód do dyspozycji

Dochód według źródeł jego

powstawania

• Dochód z pracy
• Dochód z kapitału
• Dochód z ziemi
• Dochód z inwestycji finansowych i

rzeczowych

• Dochód z aktywów i majątku
• Dochód do opodatkowania

Zysk

• Pieniężny wyraz efektów

gospodarowania

• Suma różnych dochodów
• Różnica między przychodami a

kosztami prowadzonej działalności
gospodarczej

• Wynik finansowy

Rodzaje zysku

• Zysk ekonomiczny
• Zysk rachunkowy –księgowy
• Zysk z działalności gospodarczej
• Zysk kapitałowy

Zysk ekonomiczny

• Nadwyżka przychodów podmiotu

gospodarczego nad kosztami
własnymi

• Jego kalkulację powiększa się o:
- koszt alternatywny wykorzystania
kapitału
- ryzyko utraty zaangażowanego

kapitału

Procent

• Dochód osiągany z kapitału

pożyczkowego przez pożyczkodawcę

• Wyrażona procentowo stopa zwrotu z

kapitału

• Koszt kapitału pożyczkowego

pożyczkobiorcy

Procent występuje w dwóch

formach

• Odsetek od wartości nominalnej

kapitału

• Dyskonta wyrażanej różnicą między

wartością nominalną a wartością obecną

• Jest liczony jako procent prosty i

składany

• Jego wysokość zależy od kwoty kapitału

pożyczkowego, okresu trwania pożyczki,
stopy procentowej

Renta pieniężna

• Dochód ale regularny w czasie i wielkości
• Rodzaje renty
- ekonomiczna- nadwyżka z zastosowani
kapitału ponad koszt alternatywny
- z kapitału
- społeczna- inwalidzka, chorobowa

,rodzinna itp..

Wydatek

• Kwota pieniężna przeznaczana na

różne transakcje gospodarcze

• Wydatki bieżące- na potrzeby

codzienne

• Wydatki inwestycyjne- na potrzeby

przyszłe

Koszt

• Pieniężny wyraz wykorzystanych w procesie gospodarczym

zasobów

• Koszt alternatywny- utraconych możliwości-związany z

niewykorzystaną szansą

• Koszt krótkiego i długiego okresu

• Koszt stały i zmienny

• Koszt całkowity

• Koszt krańcowy- ostatni w łańcuchu kosztów, przy którym

zmieni się trend , gdy produkcja wzrośnie o

jednostkę/koszty przyrostu/

• Koszt ekonomiczny- najwyższy, obejmuje wszystkie typy

kosztów.

Amortyzacja

• Koszt zużytego w procesie produkcyjnym

majątku trwałego

• Nie stanowi wydatku pieniężnego
• Funkcje
-przychodowa
-kosztowa
-odtworzeniowa
-umorzeniowa

Metody amortyzacji

•Liniowa- w każdym okresie

równe odpisy na amortyzację

•Przyśpieszona- na początku

odpisy na amortyzację są
wyższe

Podatki

• Pieniężne ,przymusowe, powszechne,

nieodpłatne i bezzwrotne
świadczenie na rzecz państwa lub
innych związków publicznoprawnych

• Podatki mają znaczenie fiskalne i

ekonomiczne, ale pełnią też i inne
funkcje w gospodarce

Pożyczka pieniężna

• Zobowiązania wzajemne podmiotów ,

w których pożyczkobiorca po
umownym okresie zwraca kapitał
wraz z odsetkami, a pożyczkodawca
przekazuje do dyspozycji kapitał
pożyczkowy określony w umowie.

• Pożyczki są bankowe i rynkowe

Kredyt bankowy

• Szczególna forma pożyczki pieniężnej
• Ma miejsce kreacja pieniądza
• Wymagana zdolność kredytowa
• Płatny w ratach kapitałowych wraz z

odsetkami

Deficyt finansowy

• Ujemne saldo pieniężne jakiegokolwiek bilansu
• Deficyt bilansu płatniczego
• Deficyt budżetowy
• Deficyt finansów publicznych
• Deficyt kasowy – za dany okres /rok/
• Deficyt memoriałowy-uwzględnia zobowiązania i

należności przechodzące na następny rok

• Deficyt ekonomiczny- pomniejszony o transfery

Dług finansowy

• Narosłe w czasie zobowiązania
• Dług publiczny
-zbywalny i niezbywalny
-krajowy i zagraniczny
-rządowy i samorządowy