Gerontologia

Cz. 4.

Fizjologia starzenia się człowieka

Starzenie jako zjawisko fizjologiczne



Starzenie się organizmu jest zjawiskiem
fizjologicznym, a więc naturalnym i
nieuchronnym.



Granica między starzeniem fizjologicznym
a stanami chorobowymi jest nieostra,
czasami trudna do ustalenia, szczególnie w
późnej starości.



Pojęcie „zdrowa starość”

Sprawność i aktywność w starości



Zmiany spowodowane starzeniem się
zmniejszają sprawność i samodzielność
osób starszych, są przyczyną wielu
niedogodności życiowych a nawet cierpień,
ograniczają udział osób starych w życiu
rodzinnym i społecznym.



Starzenie ogranicza możliwości życiowe

Ograniczenie aktywności



Zmniejszona aktywność osób w wieku

podeszłym jest wynikiem działania

trzech czynników :



rzeczywistych zmian starczych,



trybu życia - prowadzącego często do zespołu

hipodynamii

- współistniejących zmian chorobowych.



(wg. Hanny

Jędrkiewicz)

Grupy aktywności życiowej

(bez odniesienia do wieku -

wg G. Grimby

)

1-sza gr.

Aktywność sportowca

– wytężone ćwiczenia kilka razy w

tygodniu wymagające znacznego wysiłku

2-ga gr.

Wytężona aktywność fizyczna

- ćwiczenia przynajmniej

trzy godziny w tygodniu, takie jak pływanie, bieganie, ciężka

praca fizyczna, np. w gospodarstwie rolnym

3-cia gr.

Umiarkowana aktywność fizyczna

- ok. 3-4 godziny w

tygodniu prace domowe, gotowanie, odkurzanie. uprawianie

uprawianie ogródka, Jazda na rowerze która powoduje

zadyszkę.

4-ta gr.

Mała aktywność fizyczna

- podgrzewanie posiłków,

wycieranie kurzu, niewielki spacer, porządkowanie, lekka praca

w ogrodzie.

5-ta gr.

Znikoma aktywność

- przeważnie siedzi, czyta, ogląda TV.

6-ta gr.

Obłożnie chory

- przykuty do łóżka / fotela.

(za: B. Wojszel)

Ocena sprawności lokomocyjnej



Jednym z głównych problemów starości jest
ograniczenie możliwości lokomocyjnych.



Klasy sprawności lokomocyjnej:

I. Chodzi swobodnie po domu i poza domem

----------

67,2%

II. Chodzi swobodnie tylko po domu

----------------------- 22,3

%

III. Nie wychodzi z domu ---------------------------------------- 8,1 %

IV. Nie wychodzi z łóżka ---------------------------------------- 2,1 %



Starzenie lokomocyjne (Sprawność lokomocyjna a wiek)

Ocena sprawności lokomocyjnej

(

Badania; J.Piotrowski r. 1971; B. Bień r. 2001)

0

100

200

300

400

500

600

700

I.

II.

III.

IV.

Piotrowski
Bień

Aktywność dnia codziennego



Zdolność do samodzielnego wykonywania
codziennych czynności



Wskaźnik ADL = activity of daily living



pADL

-

czynności podstawowe



iADL - czynności złożone (instrumentalne)



Zależność od wieku, nawyków życiowych, stanu
zdrowia.



Ocena oparta na opinii osoby badanej

ADL



pADL



poruszanie się po mieszkaniu



korzystanie z WC



samodzielna kąpiel: wanna/prysznic



samodzielne ubieranie się



sporządzanie prostych posiłków



iADL



większe prace domowe



robienie zakupów poza domem



rozporządzanie pieniędzmi (np.poczta)



korzystanie z telefonu/telewizora



samodzielne przyjmowanie lekarstw

Starzenie się narządów



Układ oddechowy



Układ krążenia



Układ moczowo-płciowy



Układ kostno-stawowo-mięśniowy



Ośrodkowy układ nerwowy

Starzenie się układu oddechowego



Sztywność klatki piersiowej, osłabienie mięśni

oddechowych



Zmniejszanie się pojemności życiowej płuc



(VC: 30 ml / rok)



Zwiększanie się przestrzeni martwej płuc



Malejąca z wiekiem sprężystość tkanki płucnej



Zmniejszanie się parametrów czynnościowych



(FEV1: 25 ml / rok) (PaO2: 0,3% / rok)



(jednosekundowa pojemność wydechowa, ciśnienie

parcjalne tlenu)



„Normy” dla określonego wieku

(vide wykresy)

Próba Tiffeneau

Próba Snidera (test gaszenia świecy)

10 cm

15cm 20cm

25cm

30cm

Starzenie się układu krążenia



Stwardnienie ścian naczyń tętniczych (poszerzenie

aorty, zmniejszenie sprężystości ścian) Starcze

nadciśnienie skurczowe.



Uwaga: współistniejąca miażdżyca tętnic.

.



Ubytek masy i sprężystości mięśnia serca (zwłóknienie

mięśnia sercowego), mniejsza podatność rozkurczowa



(pogorszenie parametrów czynnościowych serca –

prawo Starlinga: pojemność napełniania komór,

pojemność wyrzutowa i minutowa).



Zwiotczenie ścian naczyń żylnych,

niewydolność

zastawek żylnych (łatwość hipotonii ortostatycznej).

Kliniczne testy oceny wydolności serca



Frakcja wyrzutowa lewej komory
(echokardiografia)



Ocena wydolności wieńcowej (EKG, próby
wysiłkowe)



Kliniczna ocena wydolności NYHA

Starzenie się układu moczowo-płciowego



Zanik miąższu nerkowego (głównie kory), zmniejszenie
perfuzji naczyniowej nerek (1200 ml/min 600
ml/min), spadek przesączania kłębowego (klirens
kreatyniny obniża się ok. 50% między 30 a 80 rokiem
życia. Wielkość filtracji nerkowej może być
wykorzystywana do oceny wieku biologicznego.



Uwaga: mimo spadku filtracji nerkowej zostaje
zachowana wydolność nerek (utrzymana rezerwa
wydalnicza)



Niedomoga zwieraczy, zaburzenia wydalania moczu.



Uwaga: przerost prostaty jest chorobą a nie starzeniem.

Starzenie się układu kostno-stawowo-
mięśniowego



Osteoporoza

- jako pogranicze fizjologii i

patologii (wpływ starzenia + hipokinezji)



Zmniejszanie się masy mięśniowej (wpływ wieku,

zmian naczyniowych i hipokinezji)



Zmiany zwyrodnieniowo-zanikowe powierzchni

stawowych (zmiany „ze zużycia”)



Uwaga: układ ruchu jest najlepszym przykładem

nakładania się wpływów starzenia na wpływy

hipokinezji

Wydalanie hydroksyproliny z moczem –

mg/24h

( obserwacja 5-letnia )

I. (wiek 70 - 75 lat = 10 turnusów 24-dniowych)



II. (wiek 70 lat – powtórnie po 5 latach)



24 mg

-

Wielokrotność pobytu w sanatorium

1

2

3

4

5



I.



II.

-

5-letnia progresja wieku

Starzenie się skóry



Mechanizmy starzenia się skóry



Starzenie wewnątrzpochodne – [intrinsic ageing]

starzenie fizjologiczne, związane z osobniczym,

genetycznym programem starzenia.



Starzenie zewnątrzpochodne – [extrinsic ageing]

starzenie patologiczne, związane z oddziaływaniem

czynników środowiskowych , (szczególnie

promieniowania słonecznego – solar ageing).

Niekorzystny wpływ promieniowania nadfioletowego

(starzenie słoneczne) zależy od osobniczej wrażliwości

skóry i zaawansowania wieku.

Starzenie się ośrodkowego układu

nerwowego



Zmiany anatomiczne (zanikowe) i zmiany
funkcjonalne (sprawność mózgu).



Duży współudział zmian naczyniowych
(fizjologicznych i chorobowych – miażdżyca).



Efekty kliniczne: spowolnienie odruchów,
spowolnienie czynności psychicznych, zaburzenia
pamięci, zaburzenia kognitywne, zaburzenia nastroju,
zmniejszenie napędu życiowego.



Uwaga: nakładanie się procesów starzenia i procesów
chorobowych (np. naczyniowych, metabolicznych)

Starzenie psychiki



Cechy starzenia psychicznego - potoczny obraz cech
starczych: utrata sprawności umysłowej, zmiany
charakterologiczne, mniejsza zdolność przyswajania
nowej wiedzy. Współczesne badania psychologiczne
podważają zasadność tych opinii.



Wpływ somatycznego stanu zdrowia na stan
psychiki (wpływ ogólnego stanu zdrowia i
sprawności ruchowej na zachowania: depresja,
demencja, delirium)



Pogranicze zmian starczych i chorób psychicznych.

Względność pojęcia wieku

Wiek metrykalny a wiek biologiczny



Wiek metrykalny a wiek czynnościowy



Czy wiek można cofnąć ?

metrykalny – nie
biologiczny – raczej nie
czynnościowy – tak

I

to jest zadanie dla fizjoterapii i rehabilitacji

geriatrycznej

xxXXxx