Wykład 10

Ból i cierpienie

 

Marlena Kossakowska

2

Natura bólu



Życie bez bólu a życie w ciągłym bólu



Interpretacja bólu (obserwacje Beechera, 

1959, żołnierze – 20%, cywile- 80%): ból 

daje świadomość, że żyję, daje poczucie 

bycia chorym



Osobowość, potrzeby emocjonalne



Kontekst – np. sportowcy



Kultura – np. ból porodowy (plemię Yap- 

wyspy Południowego Pacyfiku)



Pamięć bólu

 

Marlena Kossakowska

3

Definicja bólu



Nieprzyjemne doznanie odczuwane 
zmysłami, także na poziomie 
emocjonalnym związane z 
uszkodzeniem strukturalnym tkanki 
lub zagrożeniem jej uszkodzenia 



Próg bólu a próg wrażliwości na ból

 

Marlena Kossakowska

4

Pomiar bólu



Subiektywizm odczuć bólowych, opisywanie 
bólu, używane określenia (sensoryczne 

palenie, ucisk, uderzenie..,

 afektywne 

okropny, 

przerażający...,

 wartościujące 

średni, rozpaczliwy, 

rozdzierający… 

ocena intensywności tych odczuć) 

McGill Pain Questionnaire; Visual Analog 
Scale:



Pomiar zachowań związanych z bólem



Pomiar zmian fizjologicznych

 

Marlena Kossakowska

5

Fizjologia bólu



Włókna A-delta i A-beta – najgrubsza 

osłonka mielinowa (ostry, 

przeszywający, zlokalizowany ból)



Włókna B



Włókna C – najwolniej przewodzą, bo 

najcieńsza osłonka (tępy i rozległy ból)



Droga rdzeniowo- wzgórzowa boczna: 

rdzeń kręgowy, twór siatkowaty, 

wzgórze, kora mózgowa

 

Marlena Kossakowska

6

Teoria Kontroli Wejścia (Melzack, Wall, 1960)



Drogi bólowe zyskują lub tracą 
dostęp do mózgu w zależności od 
informacji z innych narządów i 
wyższych ośrodków mózgowych 
(myśli, oceny, emocje, motywacje, 
reaktywność)

 

Marlena Kossakowska

7

Instrumentalna koncepcja bólu (Fordyce, 
1976)



Ból to zestaw zachowań (skarżenie 
się na ból , CIERPIENIE)



Terapia bólu: kształtowanie, 
wzmacnianie zachowań niebólowych 
np. nagradzanie za aktywność



NIE WZMACNIAĆ ZACHOWAŃ 
BÓLOWYCH (czy ból się opłaca?)

 

Marlena Kossakowska

8

Ból i osobowość



Chorzy cierpiący na ból ostry: wysoka 

Hy i Hd, ewentualnie Ma (MMPI)



Chorzy cierpiący na ból przewlekły 

(wysoka triada neurotyczna Hy, Hd, 

De) 



Jeżeli dodatkowo podwyższone są 

skale: Sc, Pt, Pa ->chory odczuwa 

mniejszy poziom bólu z racji adaptacji 

do niewłaściwego stylu życia (Bradley, 

Van der Heide, 1984)

 

Marlena Kossakowska

9

Psychologiczna terapia bólu



Oddziaływanie na Zachowania, Uczucia, Doznania, 

Wyobrażenia, Procesy Poznawcze, Czynniki 

Interpersonalne + Leki (Eimer, 1988)



Zachowanie: terapia instrumentalna



Doznania, uczucia: leczenie depresji i lęku –terapia 

behawioralna, relaksacja, hipnoza, autohipnoza, 

wizualizacja, biofeedback



Procesy poznawcze, wyobrażenia – terapia 

poznawcza, zmiana wyobrażeń: to nie ból, to ukłucie; 

odwracanie uwagi: pomyśl o czymś miłym; 

wyobrażeniowa zmiana kontekstu: jesteś fakirem, 

który nie czuje bólu



Czynniki interpersonalne: nie nagradzać zachowań 

bólowych, naprawa komunikacji



Stopniowe odstawianie leków

 

Marlena Kossakowska

10

Leczenie medyczne



Leki (opiaty, paracetamole)



zabiegi resekcyjne obolałych narządów



przerwanie przewodzenia bodźców bólowych z 

trzustki do centralnego systemu nerwowego, czyli 

tzw. zabiegi odnerwiające. Np. przerwanie 

przewodzenia bodźców bólowych z trzustki można 

osiągnąć poprzez ciągłą analgezję 

zewnątrzoponową, blokadę lub neurolizę (środkami 

chemicznymi) splotu trzewnego i/lub nerwów 

trzewnych albo też na drodze chirurgicznego 

wycięcia tych struktur. 



Zabiegi chirurgiczne: przecięcie lub wycięcie nerwów 

trzewnych (splanchnicektomia), wycięcie zwoju 

trzewnego (ganglionektomia) lub pozazwojowe 

przecięcie nerwów trzustkowych 

 

Marlena Kossakowska

11

Ból a strategie zaradcze



Badanie strategii zaradczych u chorych z przewlekłym 
zapaleniem trzustki (

Marlena Kossakowska, Tomasz Stefaniak, Wojciech 

Makarewicz, Aleksander Stanek, Zbigniew Gruca, 2001)

niski poziom bólu
wysoki poziom bólu

rodzaje strategii

p

o

zi

o

m

 s

tr

a

te

g

ii 

za

ra

d

cz

y

ch

1,0

1,2

1,4

1,6

1,8

2,0

2,2

2,4

2,6

2,8

3,0

1

2

3

4

5

6

7 *

8

7 – używanie alkoholu i 
innych środków 
odurzających

 

Marlena Kossakowska

12

Kwestionariusz Strategii Radzenia Sobie z Bólem 
CSQ (Rosenstiel, Frances, Keefe; Juczyński, 2001)



Odwracanie uwagi



Przewartościowanie doznań bólu



Katastrofizowanie



Ignorowanie doznań



Modlenie się / pokładanie nadziei



Deklarowanie radzenia sobie



Zwiększona aktywność behawioralna

Staram się myśleć o czymś przyjemnym
Próbuję zdystansować się od bólu tak, jakby ból tkwił w jakimś 

innym ciele.

To jest okropne i czuję, że nigdy nie będzie lepiej.
Nie myślę o bólu.
Modlę się, aby to nie trwało długo.
Wmawiam sobie, że potrafię pokonać ten ból.