Choroba

zwyrodnieniowa

stawu biodrowego

Zwyrodnienie stawu

biodrowego

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego

(coxarthrosis, koksartroza) polega na przedwczesnym

zużyciu i zwyrodnieniu tkanek tworzących staw

biodrowy (chrząstki stawowej, warstwy podchrzęstnej

kości, płynu stawowego, torebki stawowej, więzadeł i

mięśni). W przebiegu choroby dochodzi do

uszkodzenia chrząstki stawowej, przebudowy kości z

tworzeniem wyrośli kostnych (osteofity), stwardnienia

warstwy podchrzęstnej oraz do powstawania torbieli

podchrzęstnych. Często dochodzi do zaburzenia

funkcji błony maziowej (wewnętrznej warstwy torebki

stawowej). Chorobę zwyrodnieniową stawu

biodrowego charakteryzują skargi na ból pochodzący

ze stawu podczas ruchu i zmiany stwierdzone

badaniem radiologicznym.

Podział koksartrozy

• W zależności od kształtu panewki stawu biodrowego koksartrozę

można podzielić na:

• koksartrozę z panewką zbyt płytką (dysplastyczna)

• koksartrozę z panewką zbyt głęboką (protruzyjna)

• koksartrozę z prawidłową panewką

• W zależności od stosunku pomiędzy procesem destrukcji i

procesem wytwórczym można podzielić na:

• koksartrozę destrukcyjną uważaną również za postać martwicy

aseptycznej głowy kości udowej dorosłych

• koksartrozę hiperostotyczną - z przewagą osteofitów nad cechami

destrukcji. W postaci tej dysfunkcja kończyny związana jest

głównie z ograniczeniem ruchomości w stawie

• postać mieszaną

Epidemiologia

• Choroba zwyrodnieniowa stawów ujawnia się już w 2 i 3 dekadzie życia

a w wieku powyżej 60 lat występuje u około 60% osób, będąc

najczęstszą przyczyną bólu stawów.

• Na rozwój choroby zwyrodnieniowej istotny wpływ mają liczne czynniki

predysponujące:

• późny wiek

• czynniki etniczne

• czynniki wrodzone

• nieprawidłowa biomechanika stawu

• nadwaga

• wykonywany zawód

• aktywność fizyczna

• duża masa kostna

• poziom hormonów

• Zwyrodniene stawów dotyczy jednakowo często mężczyzn i kobiet,

chociaż mężczyźni częściej chorują przed 45 rokiem życia, a kobiety

później.

Etiologia

• Dotychczas nie wyjaśniono jednoznacznie przyczyny

schorzenia. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest

skutkiem wpływu wielu czynników działających

zarówno na sam staw jak i na cały organizm.

• Jeśli czynnik etiologiczny jest nieuchwytny mamy do

czynienia z pierwotną lub samoistną chorobą

zwyrodnieniową (arthrosis deformans idiopathica

s. primaria). W etiologii tej postaci istotną rolę mogą

odgrywać nieprawidłowości krążenia miejscowego w

obrębie stawów doprowadzające do zmian w

składzie płynu stawowego, który odżywia chrząstkę.

Na chorobę może mieć również wpływ nadmierne

obciążenia stawów w trakcie uprawiania sportu

wyczynowego czy też ciężkiej pracy fizycznej.

• Liczniejszą grupę choroby zwyrodnieniowej stawów stanowi

wtórna choroba zwyrodnieniowa (arthrosis deformans

secundaria) rozwijająca się pod wpływem określonych

czynników przyczynowych do których należą:

• czynniki wrodzone lub dziedziczne, np. wrodzona dysplazja

biodra, hemofilia, hemochromatoza, alkaptonuria.

• czynniki nabyte:

– miejscowe, np. urazy (powtarzające się skręcenia stawu,

jednorazowy większy uraz lub wielokrotne małe urazy, złamania

z nieprawidłowym zrostem), zapalenie stawu septyczne lub

gruźlicze, martwica aseptyczna,

– układowe, np. choroby metaboliczne takie jak dna moczanowa,

reumatoidalne zapalenie stawów, przewlekła kortykoterapia,

zaburzeń neurologicznych (mózgowe porażenie dziecięce)

• Zmiany zwyrodnieniowe rozpoczynają się w chrząstce

stawowej i zmianom tym nie towarzyszą dolegliwości

bólowe, co wynika z braku unerwienia czuciowego chrząstki

stawowej. Dolegliwości bólowe i ograniczenie ruchomości

stawu są wynikiem przeciążenia więzadeł, torebki stawowej

lub mięśn, procesów zwyrodnieniowych i towarzyszącemu im

procesowi zapalnemu błony maziowej z wysiękiem do jamy

stawu.

Objawy

• Najwcześniejszym objawem choroby jest ból biodra,

początkowo zaostrzające się podczas ruchu lub przy obciążaniu

stawu, a ustępują lub zmniejszają się po odpoczynku. W miarę

postępu choroby ból staje się ciągły zarówno w ciągu dnia jak i

nocy, zmuszający chorego do przyjmowania leków

przeciwbólowych. Zmniejsza się ruchomość stawów oraz

pojawiają się przykurcze zgięciowe, stawy stają się bolesne przy

dotyku, a w czasie ruchu zauważalne jest trzeszczenie lub

"tarcie". U niektórych pacjentów choroba objawia się bólem

kolana, co wynika z podrażnienia zakończeń nerwu zasłonowego

znajdujących się w torebce stawu biodrowego. W przebiegu

choroby zwyrodnieniowej dochodzi do powiększanie się i

zniekształcenie obrysów stawów co jest wywołane

rozrostem chrząstki, kości, więzadeł, ścięgien i torebek oraz

przewlekłym stanem zapalnym błony maziowej. Ograniczenie

ruchów biodra dotyczy przede wszystkim odwiedzenia i rotacji

wewnętrznej. Oszczędzanie chorej kończyny doprowadza do

zaników mięśniowych w obrębie uda i pośladka. W przebiegu

choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego może występować

skrócenie kończyny i utykanie podczas chodzenia.

Rozpoznanie

• Zmiany zwyrodnieniowe zwykle nie powodują odchyleń w

badaniach laboratoryjnych, a do ustalenia rozpoznania

wystarczy zwykle badanie lekarskie i zdjęcie radiologiczne

wykonane w dwóch płaszczyznach (PA i Bok).

• Charakterystyczny wywiad i skargi pacjenta na ból

wywołany ruchem i obciążeniem kończyny, najsilniejsze

podczas pierwszych ruchów po okresie bezruchu,

zlokalizowane od pachwiny do kolana, najczęściej w

przednio-bocznej i przedniej części uda potwierdzają

rozpoznanie. Badanie chorego potwierdza ograniczenie

ruchomości w stawie i ból przy skrajnych ruchach. 

• Badanie RTG nie wykrywa wczesnych zmian

zwyrodnieniowych, kiedy dotyczą one jedynie chrząstki

stawowej. Za dowód rozpoznania należy uważać obecność

osteofitów na krawędzi panewki lub wokół główki kości

udowej.

• Obraz radiologiczny choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa

cechują:

• zwężenie szpary stawowej a w późniejszym stadium jej

zniesienie w strefie nośnej

• przejaśnienia zwane cystami kostnymi występujące w

głowie kości udowej i dachu panewki

• wyrośla kostne na krawędziach panewki i na pograniczu

głowy z szyjką

• grzybowate zniekształcenie głowy kości udowej

• poszerzenie szyjka kości udowej.

• W przypadkach trudnych diagnostycznie pomocne może się

okazać wykonanie niektórych badań, jak: CT, MRI,

artroskopia, scyntygrafia izotopowa a w przypadkach ze

współistnieniem wysięku stawowego zbadanie jego cech

laboratoryjnych może być rozstrzygające w różnicowaniu z

procesami zapalnymi.

Profilaktyka

• W profilaktyce chorób zwyrodnieniowych

najważniejsze są przede wszystkim:

• prawidłowa masa ciała i prawidłowe

żywienie

• umiarkowana aktywność fizyczna
• brak nadmiernego obciążania stawów
• unikanie niepotrzebnego dzwigania ciężarów
• usuwanie z organizmu przewlekłych ognisk

zakażenia

Leczenie

• Istnieje wiele sposobów leczenia choroób

zwyrodnieniowych, jednak najważniejsze jest, aby leczenie

było kompleksowe obejmujące:

• leczenie niefarmakologiczne (odpowiedni tryb życia,

żywienie, odchudzenie, stosowanie wkładek do obuwia,

ćwiczenia zwiększające masę mieśniową)

• leczenie farmakologiczne (przyjmowanie leków)

• rehabilitację fizyczną (kinezyterapia i fizykoterapia)

• W przypadku, kiedy przyczyna powstania choroby jest

nieznana leczenie skupione jest na likwidowaniu objawów i

modyfikacji przebiegu choroby, natomiast jeśli przyczyna

choroby jest znana, leczenie dotyczy zarówno przyczyny,

jak i objawów i przebiegu choroby. Każdy chory jest leczony

w sposób zależny od rodzaju i przebiegu choroby.

Farmakologia

• W przypadku chorób reumatycznych jednym z najbardziej

uciążliwych objawów jest ból, którego nasilenie jest

całkowicie indywidualna sprawą chorego.

Najczęściej stosowanymi lekami w chorobie zwyrodnieniowej

stawów są leki nieopioidowe (paracetamol), które działają

przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, albo niesteroidowe

leki przeciwzapalne (tzw. NLPZ: diklofenak, ibuprofen,

kwas acetylosalicylowy, indometacyna, ketoprofen,

naproxen, piroksykam, sulindak) działające przeciwbólowo,

przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo. Leki te mogą być

podawanie doustnie, doodbytniczo lub stosowane miejscowo

na skórę pod postacią kremów, maści czy żeli. Jeżeli ból jest

niewielki lub występuje na niedużej powierzchni, wystarczy

zastosować żel, krem lub maść na bolące miejsce a w

przypadaku bardziej nasilonych dolegliwości wskazane są

doustne lub dododbytnicze formy leków. Większość z leków

przeciwbólowych jest bezpieczna w stosowaniu.

• Czasem podje się glikokortykosteroidy bezpośrednio

do bolącego stawu lub w jego okolicę. Leków tych nie

wolno podać więcej niż 1- 3 iniekcji w ciągu jednego

roku gdyż większa ilość substancji wstrzykniętej może

doprowadzić do szybszego i większego zniszczenia

stawu. W przypadku części chorób stosuje się leki

zmieniające przebieg choroby (suflasalazyna, D-

penicylamina, preparaty złota, leki immunosupresyjne

np. metotreksat). Leki modyfikujące,

immunosupresyjne czy steroidy są znacznie silniejsze

jednak mogą wywołać różne działania niepożądane

takie jak wymioty nudności, bóle głowy, wymioty,

zaczerwienienie i swędzenie skóry z wysypką,

zaburzenia żołądkowo jelitowe, biegunki.

• Ponadto stosuje się leki miorelaksacyjne

(tetrazepam, tolperizon).

Rehabilitacja

• Rehabilitacja osoby z chorobą

reumatyczną jest niezmiernie ważną
częścią procesu leczenia i stanowi
uzupełnienie leczenia
farmakologicznego. Prawidłowa
rehabilitacja decyduje o stopniu
odzyskiwanej sprawności i dalszym
przebiegu choroby. Istnieje wiele
sposobów leczenia rehabilitacyjnego:

Kinezyterapia

• Celem ćwiczeń jest zapobieganie dalszym

deformacjom i korekcja zniekształceń stawów.

Odpowiednie wykonywanie ćwiczeń prowadzi do

zmniejszenia dolegliwości bólowych. Kinezyterapię

można podzielić na ćwiczenia czynne i bierne

wykonywane z pełnym obciążeniem kończyny,

częściowym lub bez niego, ćwiczenia oporowe,

izotoniczne i izometryczne. Program ćwiczeń

powinien być przygotowany indywidualnie do

danego pacjenta w zależności od stanu ogólnego

pacjenta, okresu choroby, w jakim się znajduje i

ciężkości objawów. W początkowym okresię

ćwiczenia powinny być wyonywane pod okiem

rehabilitanta, jednak później wię większość ćwiczeń

może być wykonywana samodzielnie.

Fizykoterapia

• Ciepłolecznictwo

• Kritorapia

• Diatermia-Elektroterapia powoduje

zmniejszenie dolegliwości, poprawia

ukrwienie tkanek. Rodzajem elektroterapii

jest jontoforeza (jonoforeza) dzięki której

leki przeciwbólowe, najczęściej

niesterydowe leki przeciwzapalen są

wprowadzene do tkanek siłami pola

elektrycznego. Najnowsze metody z tego

zakresu to Terapuls (diatermia krótkofalowa)

i magnetoterapia z laseroterapią

(stymulacja metabolizmu tkankowego).

Zaopatrzenie ortopedyczne

• W przypadku chorób reumatycznych

dość często stosuje się:

• kołnierze ortopedyczne, sznurówki,

gorsety do okresowego stosowania

• stabilizatory np. stawu kolanowego

zapobiegające dalszej deformacji
stawu

Leczenie chirurgiczne

• W przypadku gdy leczenie zachowawcze nie skutkuje, albo

występują duże zniekształcenia stawów, uniemożliwiające

samodzielne funkcjonowanie, należy przeprowadzić

leczenie operacyjne. W zależności od rodzaju choroby

stosuje się:

• operacje korygujące ustawienie kości i powierzchni

stawowych (osteotomie)

• operacje wymieniające powierzchnie stawowe

(endoprotezoplastyki) - Zabieg operacyjny

endoprotezoplastyki stawu polega na wycięciu zniszczonych

części stawu i zastąpieniu ich nowymi elementami

metalowymi lub plastikowymi.

• operacje usztywniające staw

• operacje korekcyjne - Przy znacznym uszkodzeniu stawów,

np. rąk, chirurgicznie koryguje się przebieg ścięgien i

ustawienie kości, co prowadzi do poprawy funkcji dłoni.