Slajd 1

Studia – wyższe I stopnia

Kierunek – BW – I rok

Przedmiot – Kryminologia

Temat 1 – Przedmiot, działy i

zadania kryminologii oraz

metody badań kryminologicznych

Podinsp. mgr Magdalena Baranowska tel.

5302

pojawianie się już w

kulturze świata

starożytnego pierwszych

koncepcji dotyczących

natury ludzkiej i

przestępczości /głównie o

charakterze

demonologicznym/

pierwsze próby uzasadniania

społecznych i biologicznych

czynników wpływających na

zachowanie się ludzi w

okresie Odrodzenia –

Oświecenia /A.Frycz-

Modrzewski, Monteskiusz,

Beccaria/

narodziny kryminologii jako

nauki zajmującej się

analizą przestępstwa,

warunkujących je

czynników, jego

uwarstwień strukturalnych,

dynamiki – przypadają na

wiek XIX

pierwsze informacje

statystyczne dotyczące

przestępstwa

opracowane w 1827r.

przez Belga A.Queteleta

i A.Guerry’a we Francji w

1833r.

po raz pierwszy użycie

terminu

„kryminologia”

przez francuskiego

antropologa P.Topinarda

ok. 1879 roku

pierwsza praca

zatytułowana

„Criminologia”

autorstwa prawnika

włoskiego R.Garofalo

w 1885r.

dalszy rozwój kryminologii pod

koniec XIX w. związany z

rozkwitem nauk

przyrodniczych, które dają

początek

„Antropologii

Kryminalnej”

(głównie za

sprawą badań włoskiego

psychiatry i antropologa

C.Lombroso i jego następców)

rozwój kryminologii,

związany z odrzuceniem

determinizmu antropologii

kryminalnej na rzecz

badania socjologicznych

uwarunkowań

przestępczości i dewiacji

(głównie początek XX w.)

wiek XX do chwili obecnej

–

rozwój kryminologii

rozszerzający zakres

przedmiotowy nauki

znacznie wykraczający

poza badania etiologiczne.

KRYMINOLOGIA

(

crimen

, łac. –

przestępstwo,

zbrodnia;

logos

, gr. –

nauka) – nauka

o przestępstwie

Według A.Gaberle,J.Błachut,

A.Krajewskiego

KRYMINOLOGIA to nauka społeczna zajmujaca

się badaniem i gromadzeniem całościowej

wiedzy na temat przestępstwa jako

szczególnej formy zachowania dewiacyjnego,

przestępczości jako zjawiska społecznego, a

także osoby sprawcy przestępstwa jak

również ofiary przestępstwa a także instytucji

i mechanizmów kontrolnych, jakie tworzą

społeczeństwa w celu zapobiegania i

zwalczania przestępczości

Według Witolda Świdy:

KRYMINOLOGIA jest to nauka

empiryczna należąca do grupy nauk o

zachowaniu się człowieka w

społeczeństwie, której przedmiotem są

przestępstwo, przestępca i

przestępczość ujmowane jako zjawiska

społeczne pod kątem widzenia ich

struktury, dynamiki, przyczyn je

powodujących i czynników usuwających,

hamujących, czy uniemożliwiających

powstanie i rozwój tych zjawisk.

Według Brunona Hołysta:

KRYMINOLOGIA jest nauką o

przestępstwie i przestępcy, o

objawach i przyczynach

przestępczości i innych

związanych z nią zjawiskach

patologii społecznej oraz o ich

zapobieganiu, a także o

funkcjonowaniu systemu

sprawiedliwości karnej.

DZIAŁY KRYMINOLOGII



SYMPTOMATOLOGIA

KRYMINALNA

/FENOMENOLOGIA/



ETIOLOGIA KRYMINALNA



PROFILAKTYKA

KRYMINOLOGICZNA



FUNKCJONOWANIE SYSTEMU

SPRAWIEDLIWOŚCI KARNEJ

SYMPTOMATOLOGIA KRYMINALNA

/FENOMENOLOGIA/

Formy objawowe

przestępczości:

Dynamika i struktura przestępczości

Geografia kryminalna

Sposoby popełniania przestępstw

Niektóre elementy organizacji

świata przestępczego

ETIOLOGIA KRYMINALNA

Badanie przyczyn

przestępczości w tym m.in.:

Badania osobowości przestępcy

Czynniki determinujące

zachowania przestępne

Uwarunkowania motywacyjne

PROFILAKTYKA

KRYMINOLOGICZNA

Opracowanie środków

zapobiegania przestępczości.

/dział ten obejmuje różnorodne

zagadnienia dotyczące systemu

wychowania i oświaty, treści

kultury, funkcjonowania środków

upowszechniania informacji,

skuteczności polityki karnej,

samoobrony obywateli itp./.

FUNKCJONOWANIE SYSTEMU

SPRAWIEDLIWOŚCI KARNEJ

Dział koncentrujący swą uwagę

głównie na zagadnieniu polityki

karnej (polityka ścigania,

sądowego wymiaru, rodzaju

sankcji karnych), jak również na

problematyce funkcjonowania i

organizacji wymiaru

sprawiedliwości i prokuratury

KORELACJA KRYMINOLOGII

Z INNYMI NAUKAMI

Z prawem karnym materialnym

Z prawem karnym wykonawczym

Z kryminalistyką

Z prawem karnym procesowym

Z wiktymologią kryminalną

Z psychologią

Z socjologią

KORELACJA KRYMINOLOGII

Z INNYMI NAUKAMI

Z pedagogiką

Z naukami medycznymi /głównie

z psychiatrią, neurologią i

endokrynologią/

Z farmacją

Ze statystyką

Z innymi naukami /np. ekonomią

polityczną, cybernetyką, polityką

społeczną/

RODZAJE I METODY

BADAŃ

KRYMINOLOGICZNYC

Celem badań

kryminologicznych

jest

tworzenie uogólnień

teoretycznych, a także

sformułowanie dyrektyw

praktycznych, odnoszących

się do zapobiegania

przestępczości

RODZAJE I METODY BADAŃ

KRYMINOLOGICZNYCH

Rodzaje ogólnych badań

kryminologicznych:

Badania w zakresie

symptomatologii kryminalnej

(fenomenologii)

Badania w dziedzinie etiologii

kryminalnej

Badania dotyczące założeń i

funkcjonowania systemu

profilaktyki kryminologicznej

RODZAJE BADAŃ

KRYMINOLOGICZNYCH

ZE WZGLĘDU

NA PRZEDMIOT BADAŃ:



Badania indywidualne

/idiograficzne/



Badania

monograficzne

RODZAJE BADAŃ

KRYMINOLOGICZNYCH

Badania indywidualne

(idiograficzne)

zmierzają do

wykrycia wszelkich okoliczności

związanych z jednostkowym

faktem

/Studium przypadku (case

study)

np. pojedynczy człowiek

(przestępca) pojedyncze

przestępstwo/.

Celem takich badań, ze stanowiska

kryminologicznego, jest odnalezienie

czynników kryminogennych kryjących się

zarówno w osobowości sprawcy, jak i w

zespole warunków, w których żył i żyje, a

także w rozmaitych faktach bezpośrednio

bądź pośrednio związanych z zachowaniem

przestępnym. Dalszym celem takich badań

bywa zwykle poszukiwanie środków

terapeutycznych, które powinny być

stosowane wobec sprawcy.

Badania indywidualne

(idiograficzne)

Badania indywidualne

(idiograficzne)

W badaniach jednostkowych może znaleźć

zastosowanie

badanie anamnestyczne

mające na celu możliwie pełne ustalenie

biografii osobniczej i społecznej jednostki

oraz badania typu

katamnestycznego

(zwłaszcza w kontekście prognozy)

polegające na śledzeniu dalszych losów

przestępcy w odstępach czasowych

zwykle co 5 lat.

Badania monograficzne

–

badania wielopłaszczyznowe, ich

celem jest możliwie wszechstronny

opis pewnego zbioru, zdarzenia

czy przypadku, uwzględniający

wiele zmiennych i sytuacji oraz

zachodzących między nimi relacji.

RODZAJE BADAŃ

KRYMINOLOGICZNYCH ZE WZGLĘDU

NA PRZEDMIOT BADAŃ:

Ze względu na ekonomikę

oraz ogólne możliwości

stosuje się tutaj najczęściej

metodę badań

reprezentacyjnych

/metoda próbkowa/.

Badania monograficzne

Polega ona na badaniu tylko pewnej

reprezentatywnej dla całości części czy

grupy osób (przestępców, przestępstw lub

ich ofiar). Podstawową sprawą jest tutaj

właściwy dobór spraw, przypadków,

przestępstw czy przestępców, by były one

reprezentatywne dla całości. Ma ona

głównie zastosowanie w badaniach

diagnostycznych i prognostycznych.

Badania monograficzne

metoda badań reprezentacyjnych /metoda

próbkowa/.

RODZAJE BADAŃ

KRYMINOLOGICZNYCH

WZGLĘDU NA CEL BADAŃ:

Badania diagnostyczne

Badania eksplanacyjne

(wyjaśniające)

Badania prognostyczne

RODZAJE BADAŃ

KRYMINOLOGICZNYCH

ZE WZGLĘDU

NA CEL BADAŃ:

Badania diagnostyczne

mają na

celu stwierdzenie, czy w badanym

obiekcie występują lub jak często

występują interesujące nas zjawiska.

Badaniem diagnostycznym jest

badanie przestępczości na danym

terenie w pewnym czasie, jak też np.

badanie inteligencji sprawców,

sposobu popełniania przestępstw;

RODZAJE BADAŃ

KRYMINOLOGICZNYCH

ZE WZGLĘDU

NA CEL BADAŃ:

Badania eksplanacyjne

polegają na wykryciu zależności

między interesującymi nas

zmiennymi. Podstawowym

pytaniem w badaniach tego typu

jest pytanie o przyczyny. Badania

eksplanacyjne dotyczą głównie

etiologii przestępstw;

RODZAJE BADAŃ KRYMINOLOGICZNYCH

ZE WZGLĘDU NA CEL BADAŃ:

Badania prognostyczne

mają na celu

przewidywanie zdarzeń w przyszłości lub

przewidywanie procesu przekształceń

przedmiotu naszych zainteresowań.

Prognozy mogą dotyczyć zarówno

struktury przestępstw, jak i zachowań

pojedynczych ludzi, zjawisk

patologicznych itp. Najczęściej

stosowanymi metodami w

prognozowaniu kryminologicznym są

ekstrapolacja, oceny ekspertów (opinia

indywidualnego eksperta, metoda

„delficka”, brainstorming czyli „burza

mózgów”) i modelowanie.

METODY /TECHNIKI/

STOSOWANE W

BADANIACH

KRYMINOLOGICZNYCH

METODY /TECHNIKI/ STOSOWANE

W BADANIACH

KRYMINOLOGICZNYCH

metody statystyczne –

polegają na

wykorzystaniu osiągnięć statystyki dla

potrzeb kryminologii (w zależności od rodzaju

badań mogą służyć do prowadzenia zbiorów

danych, ich weryfikacji i analizy,

sprawozdawczości statystycznej,

prognozowania itp.)

Sprawozdawczość statystyczną prowadzoną

przez organy ścigania i wymiaru

sprawiedliwości nazywa się

statystyką

kryminalną

(statystyka policyjna,

prokuratorska, sądowa i penitencjarna).

METODY /TECHNIKI/ STOSOWANE W

BADANIACH KRYMINOLOGICZNYCH

obserwacja

polega na

szukaniu i znajdywaniu w

spostrzeżeniach odpowiedzi na

pewne z góry postawione

pytania. W badaniach

kryminologicznych wyróżnia się:

obserwacja

obserwację uczestniczącą

czyli spostrzeganie planowe,

którego dokonuje jednostka

będąca na równi z innymi

uczestnikami obserwowanych

procesów /udział w badacza w

normalnych działaniach grupy,

przejmowanie roli jej członka/;

obserwacja

obserwację

nieuczestniczącą

, czyli taką,

w której badacz obserwuje

zachowanie ludzi, będących

członkami określonych grup,

„z zewnątrz” /sam nie staje się

członkiem żadnej grupy/;

obserwacja

lustrację

, czyli wielostronne, zwykle

zespołowe badanie określonych

faktów, charakteryzujących

interesujące nas środowisko pod

określonym względem. Zespołowy

charakter pracy pozwala na

eliminowanie zakłóceń i

zniekształceń spowodowanych przez

pojedynczych obserwatorów;

obserwacja

eksperyment

polegający na

zbadaniu wpływu pewnego

rodzaju bodźców na zachowania

się jednostek bądź grup. Bodźce

są wytwarzane „sztucznie”,

celowo i w sposób zapewniający

kontrolę.

METODY /TECHNIKI/ STOSOWANE

W BADANIACH

KRYMINOLOGICZNYCH

Wywiady i

kwestionariusze

Wywiady i kwestionariusze

Kwestionariusz wywiadu

– jest pewnego

rodzaju rozmową i pozwala na uzyskanie

informacji pogłębionych, uwzględniających

całą gamę indywidualnych „zabarwień”.

Wywiad może mieć charakter

bezpośredn

(przeprowadzany z np. samym przestępcą,

ofiarą) oraz

pośredni

(zbieranie informacji o

przestępcy od innych osób). Ze względu na

możliwości przeprowadza się go w stosunku

do niewielkiej grupy badanych osób;

Wywiady i kwestionariusze

Kwestionariusz ankiety

– pozwala na

ustalenie opinii czy postawy osób (zwykle

większej grupy), które chcemy zbadać.

Kwestionariusz ankiety składa się z wykazu

standaryzowanych pytań i odpowiedzi

(pytania są z góry ustalone i zaplanowane

w odpowiedniej kolejności, odpowiedzi zaś

opracowane w sposób nie wymagający

komentarza lub pozostawiający pewien

manewr w przypadku pytań otwartych);

Wywiady i kwestionariusze

Badania panelowe

, czyli sondaże

powtarzane. Polegają one na

przeprowadzeniu wywiadu bądź ankiety z tą

samą osobą kilkakrotnie, w pewnych

odstępach czasu (np. po roku). Stosowane

są przede wszystkim do zbadania zmian,

postaw, nawyków, opinii, zachowań w

czasie. Pozwalają określić czynniki

warunkujące proces zmian i formy

zależności między zmianami w czasie. Np.

badanie panelowe wśród więźniów mające

na celu ustalenie zmiany ich zachowań i

postaw w trakcie czy po odbyciu kary.

Wywiady i kwestionariusze

Kwestionariusz socjometryczny

– stosowany

w badaniach, które mają na celu ustalenie

stopnia i sposobu oddziaływań na siebie

członków określonych grup społecznych. Na

podstawie informacji uzyskanych za pomocą

kwestionariusza socjometrycznego można

określić strukturę, zależności między

podgrupami, pozycję w grupie, stopień

zwartości grupy itp. Stosuje się go najczęściej w

grupach izolowanych uzyskując informację o

charakterze nieformalnej ich struktury, może

dostarczyć wskazówek do takiego

manipulowania składem grupy, aby był

optymalny ze względu na zamierzone cele.

METODY /TECHNIKI/ STOSOWANE

W BADANIACH

KRYMINOLOGICZNYCH

Wykorzystanie dokumentów

– jest to

odmiana obserwacji pośredniej mająca na celu

zebranie możliwie jak największej ilości danych o

osobie czy zdarzeniu na podstawie różnego

rodzaju dostępnych dokumentów (mających

charakter formalny, urzędowy ale też

nieformalny) np. materiały pamiętnikarskie,

dokumenty statystyczne , prasa, akta sądowe i

prokuratorskie, listy, biografie, materiały źródłowe

o charakterze monograficznym, dokumentacja

urzędowa, lekarska i inne w zależności od

możliwości, charakteru i zakresu badań.

METODY /TECHNIKI/ STOSOWANE

W BADANIACH

KRYMINOLOGICZNYCH

Badania psychologiczne

–

odgrywają istotną rolę w ustalaniu etiologii

zachowania przestępczego. Stosuje się tutaj

testy psychologiczne służące do poznawania

procesów i cech psychicznych oraz osobowości

badanego na podstawie uzyskiwanych od

niego odpowiedzi słownych lub ruchowych na

zestawy odpowiednio dobranych i

wystandaryzowanych pytań lub zadań

manualnych. Np. test Ravena, Rorschacha,

inwentarz osobowości Eysencka i in.

METODY /TECHNIKI/ STOSOWANE

W BADANIACH

KRYMINOLOGICZNYCH

Analiza stanu zdrowia

– wyniki

badań fizycznego i psychicznego

stanu zdrowia są cennym źródłem

informacji o sprawcy czynu

przestępnego, pokrzywdzonym i

świadkach. Badania stanu cielesnego

mają na celu ustalenie ewentualnych

zaburzeń najważniejszych czynności

ustroju (zwłaszcza funkcjonowania

gruczołów wydzielania dokrewnego).

Analiza stanu zdrowia

Badania psychiatryczne mają swoje

implikacje głównie karno-procesowe. Badania

te skierowane na sprawcę przestępstwa

można podzielić na trzy grupy. Pierwsza to

informacje dotyczące przebiegu życia (dane

środowiskowe, czynniki dziedziczone,

ewentualne choroby, leczenie

psychiatryczne), druga grupa dotyczy

wiadomości na temat okoliczności czynu,

motywów i sposobu działania przestępnego.

Trzecia grupa informacji pochodzi z

obserwacji zachowania się sprawcy w toku

procesu karnego, w trakcie którego mogły

ujawnić się anormalne cechy jego

osobowości.

METODY /TECHNIKI/ STOSOWANE

W BADANIACH

KRYMINOLOGICZNYCH

Badania sposobów komunikowania

się przestępców

– obejmują zagadnienia

z zakresu kryminologii, semiologii, teorii

komunikacji, lingwistyki i socjolingwistyki. Z

punktu widzenia kryminologii najistotniejsza

będzie

analiza semantyczna

kodów

przestępczych, mająca na celu ich

zdekodowanie. Zadaniem kryminologii jest

naukowe opracowanie materiału będącego

efektem badań nad gestami, elementami

mimiki, specyficznego języka itp.

KIERUNKI ZASTOSOWANIA I

WYKORZYSTANIA WIEDZY

KRYMINOLOGICZNEJ

USTALANIE CZYNNIKÓW

ENDOGENNYCH I

EGZOGENNYCH

WARUNKUJĄCYCH

PRZESTĘPCZOŚĆ

KIERUNKI ZASTOSOWANIA I

WYKORZYSTANIA WIEDZY

KRYMINOLOGICZNEJ

KSZTAŁTOWANIE POLITYKI

KRYMINALNEJ PAŃSTWA I

POGLĄDÓW SPOŁECZEŃSTWA

NA PRZESTĘPCZOŚĆ

KIERUNKI ZASTOSOWANIA I

WYKORZYSTANIA WIEDZY

KRYMINOLOGICZNEJ

WYKORZYSTANIE W PRACY

POLICJI

Document Outline