GŁOWICA 

(zaraźliwa gorączka 

bydła)

łac. Coryza gangraenosa bovum

ang. Bovine malignant catarrh, 

        Malignant catarrh of cattle

 

 

Występuje w dwóch 
formach:



związana z owcami 
(amerykańska) – cały świat

-  herpeswirus typ 2 
   rezerwuar: owce



związana z antylopami 
(afrykańska) – Afryka, ZOO

- herpeswirus typ 1, 
  rezerwuar: antylopy      

(bawolec, gnu), 
może inne dzikie Ru

 

 



wirus wrażliwy na czynniki środowiskowe



w temp. pokojowej traci zdolność zakażania - po  24h,

   w temp. 4C - po 2 tygodniach, 
   w temp. niższych - ginie szybko.



namnaża się w hodowlach komórek tarczycy i 

nadnerczy, ale pobranych tylko od zakażonych zwierząt 

( po 9 dniach pojawia się efekt cytopatyczny w postaci 

syncytiów komórkowych i ciałek wtrętowych)



wrażliwe zwierzęta: bydło wszystkich ras i typów 

użytkowych, bawoły, kozy, koziorożce, kozice, karibu, 

łosie, żyrafy

 

 



rezerwuary: dzikie zwierzęta zwłaszcza we wschodniej 

Afryce, owce, niekiedy bydło, u którego po przebyciu choroby 

wiremia



u innych powszechne zakażenia bezobjawowe 

-prawdopodobnie bydło zdrowe od bydła chorego się nie 

zakaża



od rezerwuarów (podczas wykotów rezerwuarów, wspólne 

pastwiska)



inkubacja 2-8 tygodni i dłużej, 



zachorowania pojedyncze, nigdy masowo – związane jest to 

z różnym dla poszczególnych sztuk zwierząt okresem 

wylęgania



dla ludzi niegroźne (mechanicznie przenoszą)



zakażenie prawdopodobnie per os



śmiertelność sięga 90% i więcej

 

 



Wirus po dostaniu się do organizmu 

znajduje się pewien czas we krwi, a 

następnie przenika do narządów 

miąższowych, mózgu, błon 

śluzowych i oczu powodując zmiany 

zapalno – martwicowe.



Postacie choroby:

- posocznicowa, 

- głowowo-oczna,

- jelitowa,

- nerwowa.

 

 

Postać posocznicowa
przebieg nadostry, temp. 41-42C, 1-3 dni śmierć lub 

przejście w inną postać

Postać głowowo- oczna i jelitowa 



zwykle razem – wysoką, zmienna gorączka, 

osłabienie, 

     z jam nosowych wysięk surowiczy → śluzowy → 

ropny, zawierający strzępki włóknika, wysięk 

zasycha w postaci grubych, brązowoczerwonych 

strupów



zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego 

(irydocyclitis)



zaparcia/biegunki, objawy morzyskowe



kał jest początkowo suchy, potem staje się 

papkowaty, wodnisty, zmieszany z krwią i 

strzępkami włóknika

Postać nerwowa 
przebiega z zaburzeniami koordynacji ruchów, 

porażeniami i śpiączką

 

 

Objawy kliniczne



nagły początek: gorączka (41-41C), wypływ z nosa, silne posmutnienie, 

brak apetytu, zanik przeżuwania



światłowstręt, łzawienie, obustronne panophtalmitis, przekrwienie 

spojówek



u Bo z reguły ze zmętnieniem rogówki od obwodu i jej owrzodzenie, ropa w 

przedniej komorze oka



przekrwienie, nadżerki, strupy w obrębie jamy nosowej



przekrwienie i owrzodzenie w jamie ustnej, ślinienie



powiększenie węzłów chłonnych głowy i szyi



często cuchnąca biegunka, odwodnienie



osutka na strzykach i innych miejscach skóry



otępienie, zwieszenie głowy, śpiączka



drżenie mm, duszność, obrzęk tkanki podskórnej głowy

 

 

Zmiany 
anatomopatologiczne



silne odwodnienie zwłok



zmiany zapalne w gałce ocznej



zapalenie dyfteroidalne błon śluzowych jamy ustnej i nosowej, 

włóknikowy nalot - po jego usunięciu nadżerki o nieregularnym 

kształcie lub owrzodzenia, naloty gł w ok zębów, na płytce zębowej 

szczeki, wargach, języku



obrzęk węzłów chłonnych



przekrwienie narządów wew



zwyrodnienie m.sercowego, nerek, obrzęk wątroby, śledziony



krwotoczne zapalenie przewodu pokarmowego (głównie trawieniec)



błona śluzowa nosa, gardzieli ,krtani, tchawicy, większych oskrzeli jest 

przekrwiona, sina z licznymi wybroczynami, pokryta niekiedy 

ropno-włóknikowym wysiękiem



w płucach czasem ostra rozedma pęcherzykowa, niekiedy 

nieżytowe lub ropno-włóknikowe zapalenie, proces może objąć 

muszle nosowe i kości sitowe które ulegają martwicy i zgorzeli

 

 

Zmiany 
anatomopatologiczne c.d.



obluzowanie możdżeni – rogi zostają obluzowane i 

samoistnie lub po urazie odpadają



na skórze często wykwity (ostuka pęcherzykowa, 

grudkowa) z następowym tworzeniem się grubych strupów i 

wypad włosów, mogą obejmować całą powierzchnie skóry 

lub ograniczać się do głowy, szyi, grzbietu, ud, wymienia, 

krocza, szpary międzyracicznej



nerki nierzadko mają liczne białawe guzy do 1cm średnicy, 

których istotą są nacieki kom limfohistiocytarnych



miedniczki nerkowe, cewka moczowa, pęcherz moczowy - 

wybroczyny lub drobne krwawienia, małe 

owrzodzenia



przekrwione opony mózgu, nacieczone płynem 

surowiczym, w komorach mózgu czasem duża ilość 

żółtawego lub czerwonawego, mętnego płynu, zapaleniu 

opon może towarzyszyć nieropne zapalenia mózgu

 

 

Zmiany histologiczne



nacieki zapalne w błonie śluzowej i podśluzowej jelit, gł. w 

okołonaczyniowych przestrzeniach chłonnych, w 

kosmkach i zrębie gruczołów



w m.sercowym i mm szkieletowych widoczne są 

ogniskowe, okolonaczyniowe nacieki granulocytów i kom 

limfoidalnych oraz nacieczenie tłuszczowe myocytów



nacieki kom limfohistiocytarnych w przydance naczyń i 

histiocytów w nerkach, wątrobie, czasem w płucach



włóknikowe zwyrodnienie i martwica małych naczyń 

krwionośnych



!!!patognomiczne znaczenie mają zmiany w węzłach 

chłonnych, gdzie obserwuje się zanik limfocytów przy 

równoczesnym rozplemie limfoblastów i makrofagów!!!

 

 

Diagnostyka różnicowa



VD-MD 



Zakaźne zapal. jamy ustnej



IBR-IPV 



Księgosusz



Pryszczyca



Pomór bydła

W przypadku postaci jelitowej trzeba wziąć pod 

uwagę:



Salmonellę



Ostre zatrucia

 

 

Rozpoznanie



Głowica sprawia trudności diagnostyczne tylko na początku 

choroby oraz w przypadkach nadostrych.

Charakterystyczne objawy + sporadyczność występowania + brak 

zakaźności  

=>  łatwa diagnoza wstępna

Potwierdzenie opiera się na:



-badaniu klinicznym, charakterystyczne objawy ( zwłaszcza gdy 

bydło było trzymane razem z owcami)



-badaniu histopatologicznym np. zmienionych węzłów 

chłonnych



-badaniu hematologicznym w kierunku leukopenii



-Wykrycie wirusa DNA metodą immunofluorescencyjną, 

immunocytochemiczną (test immunoperoksydazy) lub 

immunoblotting.



-Testy PCR i ELISA



- badaniu sekcyjnym

 

 

Leczenie

Brak leczenia przyczynowego, możliwa 

jest tylko terapia objawowa!!!

W stanach zaawansowanych i ciężkich: ubój z konieczności,

Leczenie należy rozpocząc od umieszczenia krowy w ciemnym, dobrze 

przewietrzonym pomieszczeniu.

W stanach lżejszych:



kilkakrotne i obfite parenteralne dawki r-ru elektrolitów (np. NaCl 

i.v.) przy postaci jelitowej



glikokortykoidy i preparaty salicylowe pod osłoną antybiotyków lub 

sulfonamidów w celu złagodzenia stanu zapalnego bł. śluz.



 płukanie miejscowe jamy ustnej i nosowej, worków spojówkowych 

łagodnymi środkami odkażającymi i ściągającymi (np. naparem z 

rumianku,1%KMno4)



wlewanie płynnego pokarmu lub soku żwacza sondą



stosowanie środków uspokajających Ośrodk. Ukł. nerwowy, środków 

naserc.- naczyn. 

 

 

Zapobieganie

Brak swoistej metody 

zapobiegawczej!!!



Zaleca się nie utrzymywanie bydła razem z 
owcami (zarówno w oborze jak i na pastwisku), 
które mogą być nosicielami wirusa głowicy i 
zakażać nim bydło, szczególnie w okresie wykotów.

Brak immunoprofilaktyki!!!!

Brak immunoprofilaktyki!!!!

 

 

Istnieją specjalne wymogi w stosunku do 

zwierząt transportowanych, które muszą być  

poddane dwukrotnym testom pod kątem głowicy:



Test 1- wykonywany w przeciągu dwóch dni od 

przybycia do stacji kwarantanny,



Test 2- po co najmniej 42 dniach, licząc od 

pierwszego testu.



Jeżeli u jednego zwierzęcia występuje dowód 

zagrożenia głowicą to do wywozu do Wspólnoty 

Europejskiej nie dopuszcza się całej grupy.

 

 

Zwalczanie

Choroba nie jest zwalczana z urzędu!



Całe pomieszczenie w którym było chore 
zwierzę należy odpowiednio odkazic.



Padłe zwierzęta należy nieszkodliwie 
usunąc.



Uwzględnic zakaz sprzedaży na inne 
tereny owiec z gospodarstw, w których 
miały miejsce przypadki głowicy u Bo.

 

 

Przepisy prawne

ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 206/2010 

z dnia 12 marca 2010 r. 

ustanawiające wykazy krajów trzecich, ich terytoriów lub 

części, upoważnionych do wprowadzania do Unii 

Europejskiej niektórych zwierząt oraz świeżego mięsa, 

a także wymogi dotyczące świadectw 

weterynaryjnych. 

W przypadku głowicy:



a)  Wymagane badanie: wykrycie DNA wirusa w oparciu o identyfikację metodą 

immunofluorescencji lub metodą immunocytochemiczną przy zastosowaniu 

protokołów opisanych w odpowiednich rozdziałach Podręcznika OIE.



b)  Termin badania: zwierzęta należy poddać badaniu dwukrotnie: pierwsze 

badanie należy przeprowadzić w ciągu dwóch dni od daty przybycia zwierząt do 

stacji kwarantanny, a drugie - co najmniej 42 dni od daty pierwszego badania.



c)  Warianty działania po przeprowadzeniu badania: jeżeli choć jedno 

zwierzę wykazuje oznaki ekspozycji na czynnik złośliwej gorączki nieżytowej, 

żadnego ze zwierząt znajdujących się w stacji kwarantanny nie uznaje się za 

kwalifikujące się do wprowadzenia do Unii.