PSYCHOLOGIA A

SZTUKA

KONCEPCJE

ODDZIAŁYWANIA

OBRAZU

Gestalt

Mgr Anna Waligórska

Teksty na przyszły tydzień

• Arnheim, R. (1978). Sztuka i

percepcja wzrokowa. Psychologia
twórczego oka. Tłum. J. Mach.
Warszawa: Wydawnictwa
Artystyczne i Filmowe

• Gr. I – s.223-305
• Gr. II – s.306-372
• Gr. III – s.373-408
• Gr. IV – s.409-458

Plan na dziś

• Zasady psychologii Gestalt
• Grupowanie
• Figura – tło
• Uzupełnianie
• Iluzoryczny kontur

Psychologia Gestalt

• Wczesny XX wiek
• Zainspirowana teorią pola w fizyce
• Całościowa koncepcja postrzegania

- „spontaniczna” organizacja
- Przeciwstawiona wpływowi nieświadomości

• Przedstawiciele: Max Wertheimer,

Wolfgang Kohler, Kurt Koffka

• Gestalt w odniesieniu do sztuki: Arnheim,

Kreitler

• Wciąż używana, integrowana ze

współczesną wiedzą

• Popularna w projektowaniu

Rudolf
Arnhei

m

Prägnanz

• „Najprostsza”

możliwa figura lub
organizacja

• „Dobroć” tej figury

• Pojęcie związane od

niedawna z teorią
informacji: ilość
informacji
niezbędnych do
odczytania jej

Zasady psychologii

Gestalt

Kontynuacja:

Kontynuacja i tworzenie
map

Kontynuacja w sztuce

Donnino Rumi, Most

Zasady Gestalt: domykanie
figury

• Kontynuacja
• Domykanie

Domykanie figury w

sztuce

Matisse

Grupowanie – brak

grupowania

Grupowanie przez
bliskość

Grupowanie przez kolor

Grupowanie przez rozmiar

Grupowanie przez kształt

Grupowanie przez
kierunek

Grupowanie przez
synchroniczność

Grupowanie przez
synchroniczność

Grupowanie przez obszar

Grupowanie przez
połączenie

Grupowanie przez
symetrię

Grupowanie przez
powtórzenie

Z jakim muzycznym aspektem sztuki wg

Kandinsky’ego może się kojarzyć?

Jak wg niego oddziałuje?

Grupowanie: konflikt

• Konflikt bliskość – wspólny obszar
• Który czynnik jest ważniejszy?

Grupowanie: konflikt

• Konflikt bliskość – połączenie
• Który czynnik jest ważniejszy?

Grupowanie: konflikt

• Wykrywanie powtórzeń
• Szybciej w zakresie małych

obszarów

Grupowanie przez stałość

wielkości

• Stałość wielkości

– nie jest ważna bliskość obiektów na siatkówce
- ale ich bliskość w przestrzeni trójwymiarowej

Grupowanie w sytuacjach
złożonych

Nie ma jeszcze reguł ilościowych!

Grupowanie w sztuce

Wzmocnienie kontrastu

Opowiedzenie historii

Podkreślenie jedności i podobieństwa

Podkreślenie pojedynczego elementu

Figura – tło

Figura – tło

Waza
Rubina

Figura – tło a znajomość

kształtów

Domknięcie a figura - tło

• Te prawa niekiedy ściśle się łączą

Figura – tło: uproszczenie

• Puste lub neutralne tło
• Często spotykane w portretach,

wizerunkach budowli itp.

• Zwiększa czytelność i

komunikatywność

• Skutecznie wyróżnia najważniejszy

element

Figura – tło: uproszczenie

Przykłady

Wieloznaczność figura - tło

• Chętnie wykorzystywana przy

projektach graficznych

• Budzi zaciekawienie
• Wielość możliwych sposobów

odniesienia

• Pogłębienie znaczenia (niekiedy)

Wieloznaczne figury

Figura – tło w obrazie

Jan
Dobkowski

Figura - tło

• Przyjemność płynie

nie tylko z
prostego
rozpoznawanie
postaci

• Im bardziej złożona

„figura” tym
wyższy stopień
zaangażowania i
przyjemność
doświadczonego
odbiorcy

(Kreitler & Kreitler,

1972)

Monet, Nenufary

Negatywna przestrzeń

• Tło definiuje pustkę,

„negatywną przestrzeń”

• Niezbędna dla

równowagi, np. w
drukarstwie, grafice

Siegl, Święty Mikołaj

Iluzoryczny kontur

Widzimy
kontur tam
gdzie nie

ma

innych,
spodziewan

ych

bodźców

Iluzoryczny kontur

Matisse
Twarz kobiety

Wypełnianie zakrytych

miejsc

• Uzupełniamy zakrytą część obiektu

najprostszym kształtem

Wypełnianie zakrytych

miejsc

• Bez kontekstu

• Związane z kontekstem

Zadanie dla wszystkich

• Każda grupa przygotowuje projekt

plakatu/reklamy/komunikatu wizualnego

opartego na jednej z zasad psychologii Gestalt

omawianych dzisiaj:

- Grupowanie
- Figura – tło
- Iluzoryczny kontur
- Wypełnianie, kontynuacja

• Można korzystać z własnych (najlepiej) lub

cudzych (w ostateczności) fotografii,

rysunków itp. ALE NIE Z GOTOWYCH

PROJEKTÓW

• Można wykorzystywać pokrewne prawa

Gestalt

Zadanie dla wszystkich
Realizacja

• Sformułowanie projektu – teraz na

zajęciach

• Wykonanie – w domu
• Prezentacja – na przyszłych zajęciach

(ok.10 min).

• Każda grupa prezentuje własny

projekt oraz jedną gotową cudzą

realizację wykorzystująca to samo

prawo Gestalt

Podział na 4 grupy

- Grupowanie
- Figura – tło
- Iluzoryczny kontur
- Wypełnianie, kontynuacja

Pytania?

Jakie

prawo?