PSYCHOLOGIA A 

SZTUKA

 

KONCEPCJE 

ODDZIAŁYWANIA 

OBRAZU

Gestalt

Mgr Anna Waligórska

 

 

Teksty na przyszły tydzień

• Arnheim, R. (1978). Sztuka i 

percepcja wzrokowa. Psychologia 
twórczego oka. Tłum. J. Mach. 
Warszawa: Wydawnictwa 
Artystyczne i Filmowe

• Gr. I – s.223-305
• Gr. II – s.306-372
• Gr. III – s.373-408
• Gr. IV – s.409-458

 

 

Plan na dziś

• Zasady psychologii Gestalt
• Grupowanie
• Figura – tło
• Uzupełnianie 
• Iluzoryczny kontur

 

 

Psychologia Gestalt

• Wczesny XX wiek
• Zainspirowana teorią pola w fizyce
• Całościowa koncepcja postrzegania

- „spontaniczna” organizacja
- Przeciwstawiona wpływowi nieświadomości

• Przedstawiciele: Max Wertheimer, 

Wolfgang Kohler, Kurt Koffka

• Gestalt w odniesieniu do sztuki: Arnheim, 

Kreitler

• Wciąż używana, integrowana ze 

współczesną wiedzą

• Popularna w projektowaniu

 

 

Rudolf
Arnhei

m

 

 

Prägnanz

• „Najprostsza” 

możliwa figura lub 
organizacja

• „Dobroć” tej figury

• Pojęcie związane od 

niedawna z teorią 
informacji: ilość 
informacji 
niezbędnych do 
odczytania jej 

 

 

Zasady psychologii 

Gestalt

Kontynuacja:

 

 

Kontynuacja i tworzenie 
map

 

 

Kontynuacja w sztuce

Donnino Rumi, Most

 

 

Zasady Gestalt: domykanie 
figury

• Kontynuacja
• Domykanie

 

 

Domykanie figury w 

sztuce

Matisse

 

 

Grupowanie – brak 

grupowania

 

 

Grupowanie przez 
bliskość

 

 

Grupowanie przez kolor

 

 

Grupowanie przez rozmiar

 

 

Grupowanie przez kształt

 

 

Grupowanie przez 
kierunek

 

 

Grupowanie przez 
synchroniczność

 

 

Grupowanie przez 
synchroniczność

 

 

Grupowanie przez obszar

 

 

Grupowanie przez 
połączenie

 

 

Grupowanie przez 
symetrię

 

 

Grupowanie przez 
powtórzenie

Z jakim muzycznym aspektem sztuki wg 

Kandinsky’ego może się kojarzyć?

Jak wg niego oddziałuje?

 

 

Grupowanie: konflikt

• Konflikt bliskość – wspólny obszar
• Który czynnik jest ważniejszy?

 

 

Grupowanie: konflikt

• Konflikt bliskość – połączenie
• Który czynnik jest ważniejszy?

 

 

Grupowanie: konflikt

• Wykrywanie powtórzeń
• Szybciej w zakresie małych 

obszarów

 

 

Grupowanie przez stałość 

wielkości

• Stałość wielkości 

– nie jest ważna bliskość obiektów na siatkówce
- ale ich bliskość w przestrzeni trójwymiarowej

 

 

Grupowanie w sytuacjach 
złożonych

Nie ma jeszcze reguł ilościowych!

 

 

Grupowanie w sztuce

Wzmocnienie kontrastu

Opowiedzenie historii

Podkreślenie jedności i podobieństwa

Podkreślenie pojedynczego elementu

 

 

Figura – tło

 

 

Figura – tło

Waza 
Rubina

 

 

Figura – tło a znajomość 

kształtów

 

 

Domknięcie a figura - tło

• Te prawa niekiedy ściśle się łączą

 

 

Figura – tło: uproszczenie

 

• Puste lub neutralne tło
• Często spotykane w portretach, 

wizerunkach budowli itp.

• Zwiększa czytelność i 

komunikatywność

• Skutecznie wyróżnia najważniejszy 

element

 

 

Figura – tło: uproszczenie

Przykłady

 

 

Wieloznaczność figura - tło

• Chętnie wykorzystywana przy 

projektach graficznych

• Budzi zaciekawienie
• Wielość możliwych sposobów 

odniesienia

• Pogłębienie znaczenia (niekiedy)

 

 

Wieloznaczne figury

 

 

Figura – tło w obrazie

Jan 
Dobkowski

 

 

Figura - tło

• Przyjemność płynie 

nie tylko z 
prostego 
rozpoznawanie 
postaci

• Im bardziej złożona 

„figura” tym 
wyższy stopień 
zaangażowania i 
przyjemność 
doświadczonego 
odbiorcy 

(Kreitler & Kreitler, 

1972)

Monet, Nenufary

 

 

Negatywna przestrzeń

• Tło definiuje pustkę, 

„negatywną przestrzeń”

• Niezbędna dla 

równowagi, np. w 
drukarstwie, grafice

Siegl, Święty Mikołaj

 

 

Iluzoryczny kontur

Widzimy 
kontur tam 
gdzie nie 

ma 

innych, 
spodziewan

ych 

bodźców

 

 

Iluzoryczny kontur

Matisse
Twarz kobiety

 

 

Wypełnianie zakrytych 

miejsc

• Uzupełniamy zakrytą część obiektu

najprostszym kształtem

 

 

Wypełnianie zakrytych 

miejsc

• Bez kontekstu

• Związane z kontekstem

 

 

Zadanie dla wszystkich

• Każda grupa przygotowuje projekt 

plakatu/reklamy/komunikatu wizualnego 

opartego na jednej z zasad psychologii Gestalt 

omawianych dzisiaj:

- Grupowanie
- Figura – tło
- Iluzoryczny kontur
- Wypełnianie, kontynuacja

• Można korzystać z własnych (najlepiej) lub 

cudzych (w ostateczności) fotografii, 

rysunków itp. ALE NIE Z GOTOWYCH 

PROJEKTÓW

• Można wykorzystywać pokrewne prawa 

Gestalt

 

 

Zadanie dla wszystkich
Realizacja

• Sformułowanie projektu – teraz na 

zajęciach

• Wykonanie – w domu
• Prezentacja – na przyszłych zajęciach 

(ok.10 min). 

• Każda grupa prezentuje własny 

projekt oraz jedną gotową cudzą 

realizację wykorzystująca to samo 

prawo Gestalt

 

 

Podział na 4 grupy

- Grupowanie
- Figura – tło
- Iluzoryczny kontur
- Wypełnianie, kontynuacja

 

 

Pytania?

 

 

Jakie 

prawo?