Magdalena Kolenda-Parakiel

Katedra i Zakład Patofizjologii

AM we Wrocławiu

PATOFIZJOLOGI
A           
UKŁADU 
POKARMOWEG
O

 

 

 Choroby żołądka

Funkcje żołądka:

- mieszanie pokarmu.
- degradacyjne działanie 

kwasu solnego i pepsyny.

•Kom.endokrynne:

kom.Ggastryna
Kom.ECLhistamina

Gruczoły: k.egzokrynne i 
endokrynne.

•Kom.egzokrynne:

k.głównepepsyna

k.okładzinoweHCl i cz.wewnętrzny 

Castle’a

k.towarzyszące



śluz

 

 

Choroby żołądka

Mechanizm wydzielania: 
1. Faza głowowa:
wrażenia zmysłowe, chemoreceptory bł. śluzowej  

+n.błędnego  

wydzielanie soku żołądkowego

2. Faza żołądkowa : 

poposiłkowy bodziec mechaniczny



relaksacja mięśniówki trzonu (NO,CGRP),+n.błędnego,+ 

gastryny

 



kurczenie mięśniówki 

 

pasaż treści pok. do 

cz.przedodźwiernikowej 



skurcze cz.przedodźwiernikowej

+

odźwiernika



rozkawałkowanie pokarmu do dwunastnicy

 

 

 

Choroby żołądka

3. Faza jelitowa:

Hamowanie uwalniania gastryny przez hormony błony 

śluzowej dwunastnicy i jelit (GIP,VIP,glukagon).

SOK ZOŁĄDKOWY:
• HCl 
• Zasadowy śluz
• Połknięta ślina i cofający się sok dwunastniczy
• Enzymy proteolityczne
• Czynnik wewnętrzny Castle’a

 

 

Choroby żołądka

1.Ostre zapalenie żołądka:
a

) Etiologia:

• cz. zewnętrzne:

 

błędy pokarmowe, zatrucie alkoholem, ASA, 

NLPZ, zatrucie toksynami gronkowców, salmonelli  in.

• cz. wewnętrzne:

 stres (urazy, oparzenia), 

ch.wewnątrzczaszkowe, okres okołooperacyjny, sport 
wyczynowy („żołądek biegaczy”), cz.konstytucjonalne 
(genetyczne, hormonalne), cz.immunologiczne (kolagenozy, 
niedokrwistość Addisona i Biermera)

b) Histologia:

 

przekrwienie, obrzęk nadżerki i owrzodzenia  martwica  

krwotoki

zmiany w kom.nabłonkowych, nacieki białokrwinkowe

c) Klinika

: brak łaknienia, nudności, wymioty, odbijania, uczucie 

ucisku w nadbrzuszu, bóle w dołku, nieprzyjemny smak w 
ustach

 

 

Choroby żołądka

2. Przewlekłe zapalenie żołądka

 nieswoiste – jak w ostrym
 swoiste – w gruźlicy, kile, promienicy

•

Typ A – zapalenie trzonu żołądka –autoimmunologiczne 

zapalenie żołądka 



ab p/k.okładzinowym 90%  achlorhydria (bezkwaśność)



ab p/cz.wewnętrznemu 70%  niedokrwistośc z niedoboru 

wit.B

12

Bezkwaśność soku po bodźcach wydzielniczych (gastryna, 

histamina) – zmiany zanikowe w bł. śluzowej

•

Typ B – zapalenie odźwiernika – Helicobacter pylori

- od gęstości zasiedlenia przez H.pylori zależy stopień i 

aktywność zap.

 - wstępujące szerzenie się  granica odźwiernik/trzon 

przesuwa się do góry  spada liczba kom.okładzinowych 

hipochlorhydria 

•

Typ C – NLPZ lub/i zarzucanie wsteczne żółci

 

 

Choroby żołądka

 rezyduje w żołądku w warstwie śluzu i przestrzeniach międzynabłonkowych
 na obszarach błony śluzowej o mniejszej ekspozycji na kwas solny
 UREAZA: mocznikamoniak zobojętnia kwas solny, rola w kolonizacji 

żołądkowej

 Adhezyny(zewnętrzna pow.otoczki Hp) –umożliwiają przywieranie do nabłonka 
 Ureaza, fosfolipaza, cytotoksyna A – uszkadzają barierę śluzówkową
 2 postacie: „normalna”, zdolna do wzrostu, i przetrwalnikowa – nie rośnie, nie 

dzieli się, ale w sprzyjających warunkach odzyskuje te atrybuty

 Sposób przenoszenia: droga ustno-pokarmowa i fekalno-oralna
 Zakażeniu sprzyja: złe warunki socjoekonomiczne, przeludnienie, brak ciepłej 

wody

 Zakażenie pierwotne: najczęściej bezobjawowe, czasem ostre zap.błony 

śluzowej

 Osłabia czynniki ochronne, wzmacnia agresywne (sekrecja HCl)
 99% chorych z wrzodem dwunastnicy, 75% żołądka, 50% zdrowych pow.50 rż

Helicobacter pylori:

 

 

Choroby żołądka

Rzadka postać swoista:

* Zapalenie żołądka Crohna

- 

żołądkowe objawy 

Crohna – nieciągłe nacieczenie granulocytami błony 
śluzowej, ziarniniaki kom.nabłonkowatych

* Zapalenie błony sluzowej spow.Helicobacter 

heilmanii

 (przenoszona przez psy i koty)

Klinika: 
Brak objawów
„niewrzodowa dyspepsja” – nieswoiste dolegliwości: 

uczucie pełności, wzdęcie, itd

 

 

Choroby żołądka

3. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

NADŻERKA – ubytek błony sluzowej żołądka nieobejmujący 

jej warstwy mięśniowej, nadżerki są zwykle mnogie, mogą 

powodować krwawienia z całej pow. błony śluzowej żołądka. 

WRZÓD – ubytek błony śluzowej żołądka obejmujący jej 

warstwę mięśniową i głębsze warstwy. Najczęściej na 

krzywiźnie mniejszej. 

Ściana żołądka:
• 3 warstwy błony śluzowej: nabłonkowa, 

właściwa, mięśniowa

• błona podśluzówkowa
• 3 warstwy błony mięśniowej właściwej
• warstwa podsurowicza i surowicza

 

 

Choroby żołądka

• Śluz
• HCO3

-

• Hormony jelitowe
• Bariera 

elektrolitowa

• Śluzówkowy 

przepływ krwi

• Ślina
• Prostaglandyny
• Odnowa komórkowa

• Helicobacter pylori
• HCl
• Pepsyna
• NLPZ
• Stres
• Tytoń
• Alkohol
• Żółć
• Hormony (steroidy, 

parathormon)

• uwarunk,.genetyczne

(k.okładzinowe, gr.0)

• Marskość wątroby



Czynniki ochronne:

Czynniki 
agresji:

 

 

Choroby żołądka

Zapalenie żołądka na tle zakażenia 

Hp jest chorobą podstawową.

Następstwem jest ch.wrzodowa, w 

której rolę odgrywa 

predyspozycja genetyczna i 

cz.egzogenne. 

Helicobacter pylori:

 

 

Choroby żołądka

• charakter nawracający

• patogeneza wieloczynnikowa

–  95% Helicobacter pylori

– wysokie wydzielanie 

podstawowe HCl

– przyspieszone opróznianie

 żołądkowe

– grupa krwi O („niewydzielacze” – brak ag grupowych krwi A, 

B, H w ślinie i soku żoł.)

– HLA-B5

• Najczęściej ściana przednia, dwa położone naprzeciw siebie 

wrzody – „kissing ulcers

”

Pierwotnym miejscem zasiedlenia Hp jest nabłonek 

żołądkowy, ale przebywa w opuszce dwunastnicy – 

obecność ogniskowej metaplazji żołądkowej.

Dwunastnic
a

:

 

 

Choroby żołądka

Ból: podrażnienie zakończeń nerwowych w uszkodzonej ścianie 

żołądka i dwunastnicy lub zmieniona motoryka narządów 

 Żołądek: 

 ból w nadbrzuszu natychmiast po spożyciu pokarmu lub zależne od 

pożywienia

– nasila się na szczycie wydzielania soku żołądkowego,  po 

zobojętnieniu zawartości żołądka

 Dwunastnica: 

Klinik

a:

•ból w śródbrzuszu, 2-3 godz po posiłku, na czczo (tzw głodowe) 
i porą nocną, 
•Związek z żołądkową produkcją HCl, 
•Nawrotowość jesienno-wiosenna

 

 

Choroby żołądka

• Bliznowacenie ścian wrzodu  

zwężenie odźwiernika

• Uszkodzenie naczynia w kraterze wrzodowym: 

krwotok 

żołądkowy

fusowate wymioty, krwawienie do 

dwunastnicy  smoliste stolce

• Jeśli w głębi proces zapalny – 

drążenie do sąsiednich 

narządów

:

– Do trzustki – objawy zanurzenia czynności trzustki
– Do jamy otrzewnej – objawy zapalenia otrzewne

• Długotrwała choroba 

rozrost nowotworowy, rozwój 

raka żołądka

Powikłania:

 

 

Choroby żołądka

 Zespół Zollingera –Ellisona (gastrinoma)

- hipergastrynemia spowodowana nowotworem wydzielającym
 gastrynę
- umiejscowienie: 

 

• Trzustka 90%
• Opuszka dwunastnicy
• Więzadło wątrobowo-dwunastnicze

 

- 60%: złośliwy, 10% przyczyną: MEN I

 -  gatryny – wydzielanie podstawowe i po bodźcach 

wydzielniczych
- objawy:

•Owrzodzenia żołądka, 
•Zwiększone stężenie gastryny w surowicy krwi

 

 

Trzustka

 

 

Trzustka

zasadowa wydzielina (1,5 l/dzień), na którą składają 

się

•

woda i jony (HCO

3-

 i Cl

-

)

•

enzymy trawienne

: 

– 

proteolityczne (jako nieczynne zymogeny aktywowane w dwunastnicy 

przez enterokinazy): trypsyna, chymotrypsyna, elastaza, fosfolipaza A, 

karboksypeptydaza

–  inhibitory proteaz
–  amylazy, lipazy, nukleazy, wydzielane w aktywnej postaci 

1. Czynność wewnątrzwydzienicza: 

insulina

2. Czynność zewnątrzwydzielnicza:

Objawy zaburzeń trawienia – gdy wypadnie 90% czynności
 zewnątrzwydzielniczej trzustki

 

 

Trzustka

A) nerwowa – nerw błędny, +wydzielanie enzymów
B) hormonalna - + bł.śluzowej dwunastnicy przez HCl, 

kwasy żółciowe i pokarmy powoduje wydzielanie 
hormonów przez bł.śluzową dwunastnicy: 

 Sekretyna - + trzustkę do wydzielania HCO3- i wody
 pankreozymina + trzustkę do wydzielania enzymów

Regulacja czynności zewnątrzwydzielniczej trzustki

:

 

 

Trzustka

•

choroby dróg żółciowych – kamica, zwężenie 
brodawki Vatera

•

Alkohol

•

Samoistna

•

Wrodzone zapalenie trzustki: choroba dziedziczna 
autosomalnie dominująco, mutacja genu 
trypsynogenuupośledzenie jego inaktywacji

•

Leki: moczopędne, beta-adrenolityki, kortykosteroidy, 
antybiotyki

•

Rzadsze przyczyny:

 

- uraz brzucha, stan po operacjach brzusznych i ERCP

 - zakażenia wirusowe
 - uchyłki dwunastnicy, wrzód drążący żołądka,dwunastnicy
 - hipertriglicerydemia, hiperkalcemia
 - Glisty w drogach żółciowych, trzustka płatowa 

Ostre zapalenie 

trzustki

 

1. Etiologia

: 

 

 

Trzustka

2. Przebieg

: 

I okres – obrzęk lub martwica trzustkiwzrost 

aktywności enzymów trzustkowych, stężenia CRP i 
leukocytozy

II okres – zdrowienie
III okres – powikłanie zapalenia martwiczegozakażenie 

tkanki martwiczej, posocznica, ropień trzustki  

Stopień ciężkości:
A) Ostre obrzękowe zapalenie trzustki
B) Ostre martwicze zapalenie trzustki:
 - z częściową martwicą
 - z całkowitą martwicą

 

 

Trzustka

3. Patogeneza

Czynnik wyzwalający


Obrzęk
 



Uszkodzenie komórek
  

Uwalnianie enzymów
Obrzęk, martwica   trypsyna, chymotrypsyna

Krwawienie    elastaza

Martwica tkanki tłuszczowej  lipaza lecytyna

fosfolipaza A  

   



kalikreina lizolecytyna
            

 

kininy

Zapalenie trzustki

         

Rozszerzenie naczyń, wstrząs, ból

 

 

Trzustka

• Silne, promieniujące bóle brzucha
  aktywności enzymów trzustkowych w surowicy i 

moczu

• Nudności, wymioty
• Bębnica, porażenie jelit
• Gorączka
• Obniżenie ciśnienia, objawy wstrząsu
• Puchlina brzuszna
• Zmiany EKG
• Wysięk w opłucnej lewej
• zołtaczka

4. Klinika:

 

 

 

Trzustka

• Ropowica trzustki
• Ropień trzustki i torby sieciowej
• Torbiel rzekoma
• Krwotok
• Niedrożność przewodu 

pokarmowego

• Wodobrzusze
• Zakrzepy, zawał jelita
• Żółtaczka zaporowa
• Perforacja trzewi
• przetoka

• Płucne: niedodma, zap.płuc, 

wysięk opłucnowy, ropień 
śródpiersia

• Krążeniowe: spadek ciśnienia, 

hipowolemia, hipoalbuminemia, 
nagła śmierć, wysięk w 
osierdziu, DIC, wykrzepianie 
wewnątrznaczyniowe, 

• Żołądkowe: wrzód stresowy, 

krwotok

• Nerkowe: oliguria, mocznica
• Metaboliczne: hiperglikemia, 

hipokalcemia,

• psychoza

Powikłania:

 

Miejscowe:

Ogólne:

 

 

Trzustka

Przewlekłe zapalenie trzustki

a)

Z ogniskową martwicą

b)

Z odcinkowym/rozsianym włóknieniem

c)

Wapniejące

1. Etiologia:

 

 

 

- nadużywanie alkoholu
 - samoistne
 - inne: polekowe, nadczynność przytarczyc, hiperlipidemia

2. 

Klinika:

 

-nawracający ból, wyniszczenie
-Nietolerancja pożywienia – niedomoga wydzielania
-Z-ł złego wchłaniania, tłuszczowe stolce
-Cukrzyca – niedost. produkcja insuliny