Odpowiedzialność cywilna

ZABÓJSTWO

Pozbawienie życia człowieka to

zbrodnia

zabójstwa

choć jego formy uwzględnione w kodeksie

karnym są różnorodne, aczkolwiek wszystkie

karalne. W polskim prawie karnym nie ma

określenia „morderstwo” – w kodeksie

funkcjonuje jednak równoważne mu pojęcie

„zabójstwo kwalifikowane” – czyli „ze

szczególnym okrucieństwem”.

Art. 148 k.k. - zabójstwo:

1 – zabójstwo „zwykłe”:

Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia

wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat

pozbawienia wolności albo karze dożywotniego

pozbawienia wolności.

ZABÓJSTWO

2 – zabójstwo tzw. „kwalifikowane”:

Kto zabija człowieka:

1) ze szczególnym okrucieństwem,

2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem

[zabójstwo osoby gwałconej] albo rozbojem,

3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne

potępienie,

4) z użyciem bron

palnej lub materiałów

wybuchowych, podlega karze pozbawienia

wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25

lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego

pozbawienia wolności.

: Karze określonej w par. 2 podlega, kto jednym

czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był

wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo.

SZCZEGÓLNE POTĘPIENIE

Określenie to odnosi się do racji (motywów), które

ukształtowały decyzję sprawcy o popełnieniu

zabójstwa.

Muszą to być motywy, które w rozumieniu powszechnym

są jaskrawo naganne, wywołują w społeczeństwie

silne reakcje (oburzenie, potępienie, gniew).

Charakter taki może mieć np.:

•

zabicie człowieka na zlecenie za opłatą (płatne

zabójstwo),

•

zabójstwo w celu zagarnięcia cudzego majątku (np.

upozorowane na wypadek zabójstwo żony dla

uzyskania odszkodowania),

•

zaplanowane zabójstwo mające na celu pozbycie się

osoby niewygodnej (np. rywala do pożądanego

stanowiska, w sprawach majątkowych lub osobistych),

•

zabójstwo z zemsty.

ZABÓJSTWO

: Kto zabija człowieka pod wpływem silnego

wzburzenia usprawiedliwionego

okolicznościami, podlega karze pozbawienia

wolności od roku do lat 10.

Jest to zabójstwo zwane na

achodzie

„zabójstwem w afekcie”. Stan silnego

wzburzenia –

afekt

– ustalają biegli z zakresu

psychiatrii i psychologii. Natomiast

okoliczności usprawiedliwiające silne

wzburzenie wiążą się najczęściej z

nagannym zachowaniem się

pokrzywdzonego (np. ustawiczne

prowokowanie, znęcanie się, zdrada

małżeńska), przy czym naganność ta

podlega ocenie z punktu widzenia norm

moralnych i zasad współżycia społecznego

tj. kryteriów obiektywnych, a nie tylko

związanych z subiektywnym odczuciem

sprawcy.

DZIECIOBÓJSTWO

Występek

dzieciobójstwa to realizacja art. 149 k.k.

Art. 149 k.k. – Dzieciobójstwo:

Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod

wpływem jego przebiegu, podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Dzieciobójstwo jest zatem uprzywilejowaną formą

pozbawienia życia, ze ścisłym określeniem

ofiary

(dziecko - „w okresie porodu”) i

sprawcy

(matka)

. Uprzywilejowanie polega na zagrożeniu

sprawcy znacznie niższą karą niż dla sprawcy

zwykłej zbrodni zabójstwa.

Niezgodne z prawem postępowanie to

występek i

zbrodnia

•

Zbrodnia

– przestępstwo zagrożone karą

pozbawienia wolności nie krótszą niż 3 lata.

•

Występek

– pozostałe przestępstwa.

EUTANAZJA

Art. 150 k.k. – Eutanazja:

§ 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod

wpływem współczucia dla niego, podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować

nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić

od jej wymierzenia.

Eutanazja to

uprzywilejowany typ zabójstwa.

Jest

czynem przestępnym, który musi

obligatoryjnie

spełniać dwa warunki:

żądanie

przez przyszłą

ofiarę pozbawienia jej życia oraz

współczucie

sprawcy. Nie wystarczy tu sama zgoda ofiary na

pozbawienie jej życia, musi być żądanie, nawet z

elementami presji, ale wyrażone z pełnym

rozeznaniem co do znaczenia tego żądania. (Prof.

Andrzej Zoll – komentarz do Kodeksu Karnego).

INNE FORMY POZBAWIENIA

ŻYCIA CZŁOWIEKA

Art. 151 k.k. – Pomoc przy samobójstwie:

Kto namową lub przez udzielenie pomocy

doprowadza człowieka do targnięcia się na

własne życie, podlega karze pozbawienia

wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Nakłanianie do samobójstwa może zajść jedynie

w zamiarze bezpośrednim (nakłaniający chce,

żeby nakłaniany popełnił samobójstwo.

Natomiast pomoc przy samobójstwie to zarówno

świadome udzielenie pomocy w czynie

kończącym życie człowieka (zamiar

bezpośredni), jak i dostarczenie do tego

środków, gdy pomagający realnie może

przewidzieć, że samobójstwo zostanie później

dokonane i godzi się na to (zamiar

ewentualny) – udowodnienie takiej

okoliczności jest jednak mało

prawdopodobne.

INNE FORMY POZBAWIENIA

ŻYCIA CZŁOWIEKA

Art.

155

Art.

155

–

Nieumyślne

–

Nieumyślne

spowodowanie śmierci:

Kto nieumyślnie powoduje śmierć

człowieka, podlega karze pozbawienia

wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Decydujące znaczenie dla oceny prawnej

tego czynu ma określenie, czy śmierć

człowieka była skutkiem zachowania

się sprawcy (TAK) oraz ustalenie, czy

sprawca miał zamiar i świadomość

skutków jego popełnienia i na nie się

godził (NIE)

INNE FORMY POZBAWIENIA

ŻYCIA CZŁOWIEKA

Ten czyn przestępny niejednokrotnie przypisywany

jest lekarzom, popełniającym błąd lekarski i

dotyczy przypadków, w których doszło do śmierci

pacjenta. Taka kwalifikacja karna czynu lekarza

jest nieuzasadniona.

Przypadki takie dotyczą osób z zazwyczaj grożącymi

śmiercią bądź śmiertelnymi urazami lub

schorzeniami, przy leczeniu których lekarze

popełnili błędy, ale zazwyczaj nie te błędy (lub nie

tylko te błędy) doprowadziły do zgonu. Mogły one

co najwyżej

zmniejszyć lub zniweczyć szansę

przeżycia, o ile w ogóle taka szansa istniała.

Natomiast np. nieprawidłowe prowadzenie porodu, w

wyniku czego dochodzi do śmierci zupełnie

zdrowej kobiety (np. nie rozpoznanie, mimo

charakterystycznych objawów, pęknięcia macicy i

nie dokonanie zabiegu operacyjnego) spełnia

warunki nieumyślnego spowodowania śmierci

człowieka.

INNE FORMY POZBAWIENIA

ŻYCIA CZŁOWIEKA

Art. 158 k.k. – Pobicie (ze skutkiem

śmiertelnym):

1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w

którym naraża się człowieka na

bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty

życia albo nastąpienie skutków określonych

w art. 156

1 lub 157

1, podlega karze

pozbawienia wolności do lat 3.

Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest

ciężki uszczerbek na zdrowiu, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od 6

miesięcy do lat 8.

3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest

śmierć człowieka

, sprawc

a p

odlega karze

pozbawienia wolności od roku do lat 10.

23-letni mężczyzna Z.M. wracający do domu z dyskoteki

został zaatakowany od tyłu przez jednego z

napastników

, nieletniego

T.Ż., który uderzył go raz w

twarz, następnie chwycił za kołnierz i przewrócił, a

następnie kopnął w lewy bok. Następnie drugi z

napastników M.S., kopnął go raz w głowę butem typu

„Martens” z noskiem obitym cienką blachą powleczoną

skórą. Po kopnięciu tym pokrzywdzony Z.M. próbował

się podnieść, ale zaraz upadł i za moment zmarł.

Podczas sądowo lekarskich oględzin i sekcji zwłok

stwierdzono: liczne, powierzchowne obrażenia twarzy,

przy braku podbiegnięć krwawych w powłokach

miękkich czaszki, a w dole tylnym czaszki – pęknięty

duży tętniak tętnicy podstawnej, z masywnym

krwotokiem podpajęczynówkowym i do komór

mózgowych.

Art. 158 k.k. – pobicie ze

skutkiem śmiertelnym

Wyrokiem Sądu Okręgowego M.S. uznany został za winnego

czynu z art.

158 § 3 k

[pobicie ze skutkiem śmiertelnym]

art. 159 k

[...z użyciem niebezpiecznego przedmiotu]

skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności.

Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony do Sądu

Apelacyjnego, który w

orzeczeniu

OSA 2003/7/69

stwierdził



Chociaż ś

mierć pokrzywdzonego

należy bezpośrednio wiązać

właśnie z kopnięciem zadanym mu przez oskarżonego,

była

ona

wyłącznie następstwem pęknięcia

nie wykazującego

dotychczas żadnych objawów i nierozpoznanego, dużego

tętniaka tętnicy podstawnej mózgu



Bez tej przyczyny kopnięcie, jakie pokrzywdzonemu zadał

oskarżony nie stanowiło dla niego żadnego poważnego

zagrożenia, i to nie tylko dla życia, ale nawet dla jego

zdrowia

Art. 158 k.k. – orzecznictwo



Dla bytu przestępstwa z art. 158 § 3 k.k., a więc udziału

w bójce lub pobiciu kwalifikowanym przez następstwo w

postaci śmierci, koniecznym jest ustalenie, że biorący

udział w bójce lub pobiciu skutek śmiertelny

przewidywał lub obiektywnie mógł przewidzieć.



Stwierdzenie Sądu

[Okręgowego]

, że kopnięcie

człowieka ciężkim butem w głowę może stanowić

zagrożenie nawet dla jego życia jest oczywiście zasadne,

ale to jeszcze nie rozstrzyga sprawy oskarżonego M.S.

Zagrożenia takiego nie powoduje bowiem każde

kopnięcie w głowę, a tylko kopnięcie zadane z

odpowiednią siłą lub niebezpiecznie umiejscowione.



sprawie oskarżonego M.S. jest bezsporne, że

wykonane przez niego kopnięcie było bardzo lekkie i w

sytuacji typowej, obiektywnie nie groziło

pokrzywdzonemu żadnym poważnym obrażeniem.

Art. 158 k.k. – orzecznictwo



Gdyby nie tętniak mózgu pokrzywdzonego, o czym oskarżony –

co w sprawie wydaje się być oczywiste i nie budzące wątpliwości

– nie wiedział ani nie mógł wiedzieć (skoro o tętniaku nie wiedział

nawet sam pokrzywdzony), skutki kopnięcia pokrzywdzonego

przez oskarżonego w głowę ograniczyłyby się jedynie do

stwierdzonych przez biegłego obrażeń tkanek zewnętrznych

głowy pokrzywdzonego (obrzęk skóry i drobne wybroczyny

krwawe), o jakich mowa w art. 157 § 2 k.k.



W przypadku denata wystąpił nadzwyczajny zbieg okoliczności

polegający na tym, że urazy narzędziem tępym,

tępokrawędzistym takim jak pięści, ręce, stopy obute, zadawane

z niewielką siłą doprowadziły do pęknięcia tętniaka, który do tego

momentu nie dawał żadnych objawów klinicznych

(

..).

Gdyby

denat miał zdrową tętnicę podstawną mózgu bez obecności

tętniaka, to doznałby wyłącznie obrażeń innych niż określone w

art. 156 § 1 k.k. i nie naruszających czynności narządów ciała na

czas dłuższy niż 7 dni.

Art. 158 k.k. – orzecznictwo

Dodatkow

kwesti

, jak

rozstrzyg

nął

d jest: czy

rzeczywi

cie

(...)

but, w który by

obuty oskar

ony

M.S. i którym kopn

ął

pokrzywdzonego, stanowi

„

niebezpieczny przedmiot

”

w rozumieniu art. 159 k.k?

d Apelacyjny, bior

c pod uwag

punkt odniesienia dla

”niebezpiecznego przedmiotu”, którymi s

bro

palna

i nó

, stwierdza,

e „but typu „Martens”, nawet

uwzgl

dniaj

c jego szczególny sposób wykonania,

jakim jest to,

e czub buta jest ob

ony blach

pokryty skór

, tak bardzo różni si

w swoich cechach,

sta

ych, obiektywnych w

ciwo

ciach oraz

przeznaczeniu od broni palnej i no

e mo

jednoznacznie wyklucza

go z kr

gu desygnatów

poj

cia

„

innego, podobnie niebezpiecznego

przedmiotu

”

, wyra

cego znami

kwalifikuj

przest

pstwa z art. 159 k.k.”

Art. 159 k.k. – orzecznictwo

Art. 160 k.k. – Narażenie:

§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie

niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego

uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia

wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad

osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2

działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do

roku.

§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w §

1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące

niebezpieczeństwo.

§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3

następuje na wniosek pokrzywdzonego.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 152 k.k. – Przerwanie ciąży za zgodą

kobiety:

§ 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z

naruszeniem przepisów ustawy [

Ustawa o

planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i

warunkach dopuszczalności przerywania ciąży

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie

ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z

naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego

nakłania.

§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub

2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do

samodzielnego życia poza organizmem kobiety

ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od

6 miesięcy do lat 8.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 153 k.k. – Przerwanie ciąży przemocą

lub podstępem:

§ 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety

ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody

przerywa ciążę albo przemocą, groźbą

bezprawną lub podstępem doprowadza kobietę

ciężarną do przerwania ciąży, podlega karze

pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w §

1, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do

samodzielnego życia poza organizmem kobiety

ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności

od roku do lat 10.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 157a k.k. – Uszkodzenie ciała dziecka

poczętego:

§ 1. Kto powoduje uszkodzenia ciała dziecka

poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający

jego życiu, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo pozbawienia

wolności do lat 2.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli

uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka

poczętego są następstwem działań

leczniczych, koniecznych dla uchylenia

niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub

życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.

§ 3. Nie podlega karze

matka

dziecka

poczętego, która dopuszcza się czynu

określonego w § 1.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 161 k.k. – Narażenie na zarażenie:

§ 1. Kto wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża

bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega

karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Kto wiedząc, że jest dotknięty chorobą

weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną

lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio

inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega

grzywnie, karze ograniczenia wolności albo

pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1. lub 2.

następuje na wniosek pokrzywdzonego.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 163 k.k. – Spowodowanie zdarzenia

powszechnie niebezpiecznego.

Jest to zdarzenie, które „zagraża życiu lub zdrowiu

wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach”.

Jako rodzaje takich zdarzeń wymieniono: pożar,

zawalenie się budowli, zalew (powódź), obsunięcie się

ziemi, skał lub śniegu (lawina) a także np. eksplozję

materiałów wybuchowych lub łatwopalnych oraz

gwałtowne wyzwolenie energii jądrowej.

Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć człowieka

lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób – kara

pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (przy działaniu

nieumyślnym – od 6 miesięcy do 8 lat). Karalne jest

również spowodowanie bezpośredniego

niebezpieczeństwa (art. 164 k.k.) ww. zdarzeń.

KATASTROFA POWSZECHNA

Art. 173 k.k. – Katastrofa w komunikacji.

Jest to „spowodowanie katastrofy w ruchu

lądowym, wodnym lub powietrznym,

zagrażającej życiu wielu osób albo mieniu w

wielkich rozmiarach.”

Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć

człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu

wielu osób – kara pozbawienia wolności od lat

2 do 12 (przy działaniu nieumyślnym – od 6

miesięcy do 8 lat). Karalne jest również

sprowadzenie niebezpieczeństwa (art. 174

k.k.) i przygotowanie do spowodowania (art.

175 k.k.) ww. zdarzenia.

KATASTROFA KOMUNIKACYJNA

Są to zdarzenia o dość zróżnicowanym charakterze, których

cechą wspólną, zasadniczą jest powszechność zagrożenia

większej, nieokreślonej ilości osób i mienia w wielkich

rozmiarach (ale niekoniecznie o „większej wartości”).

To, co odróżnia katastrofę od wypadku, to skala zdarzenia.

Według komentatorów prawa kryterium „większej liczby”

ofiar spełnia liczba większa niż

(poza sprawcą). W

orzecznictwie SN katastrofę w ruchu lądowym zdefiniowano

poprzez skutki o zasięgu powszechnym, następującą w

sposób nagły i bardzo groźny. Wywołane tą drogą zmiany

muszą się odznaczać powszechnością oraz szerokim

zakresem i wielką dotkliwością.

Popełnienie czynów określonych w ww. artykułach jest

karalne, niezależnie od sposobu zachowania, które do niego

doprowadziło. Omawiane czyny mogą być zrealizowane w

obu formach winy umyślnej (w zamiarze bezpośrednim lub

ewentualnym) i nieumyślnej (w następstwie lekkomyślności

lub niedbalstwa).

KATASTROFY

Art. 177 k.k. – spowodowanie wypadku w

komunikacji.

§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady

bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub

powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym

inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1

k.k., podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.

§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby

albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega

karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa,

ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej

wniosek.

Zaostrzona odpowiedzialność karna za czyny z art. 173, 174

i 177 k.k. – jeżeli sprawca znajdował się w stanie

nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł

z miejsca wypadku – o „połowę w górę” od dolnego i

górnego wymiaru kary.

WYPADEK W KOMUNIKACJI

WYŁĄCZENIE

ODPOWIEDZIALNOŚCI

Wyłączenie odpowiedzialności karnej

, także przy

przestępstwie pozbawienia życia.

Art. 25 k.k. – Obrona konieczna:

1. Nie popełnia przestępstwa, kto

w obronie

koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny

zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.

2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej,

w szczególności gdy sprawca zastosował sposób

obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa

zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej

wymierzenia.

3. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli

przekroczenie granic obrony koniecznej było

wynikiem strachu lub wzburzenia

usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

WYŁĄCZENIE

ODPOWIEDZIALNOŚCI

Art. 26 k.k. – Stan wyższej konieczności:

1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu

uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa

grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu

prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można

inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia

wartość niższą od dobra ratowanego.

2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto ratując

dobro chronione prawem w warunkach określonych

1 poświęca dobro, które nie przedstawia

wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.

3. W razie przekroczenia granic stany wyższej

konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej

wymierzenia.

4. Przepisy

2 nie stosuje się, jeżeli sprawca

poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek

chronić, nawet z narażeniem się na

niebezpieczeństwo osobiste.

WYŁĄCZENIE

ODPOWIEDZIALNOŚCI

Art. 31 k.k. – Brak rozpoznania znaczenia czynu:

1. Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby

psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego

zakłócenia czynności psychicznych,

nie mógł w

czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub

pokierować swoim postępowaniem

2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność

rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania

postępowaniem była

w znacznym stopniu

ograniczona

, sąd może zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary.

3. Przepisów

1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca

wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia lub

powodujący wyłączenie lub ograniczenie

poczytalności, które przewidywał lub mógł

przewidzieć.

Document Outline