ROZWÓJ SOMATYCZNY

I PSYCHICZNY dziecka

Dr hab. n. med. Leokadia Bąk-Romaniszyn

• Rozwój somatyczny i psychiczny

.

• a/ etapy rozwoju (pojęcia podstawowe)

• I. okres płodowy

• - normy rozwojowe,

• - czynniki wpływające negatywnie na rozwój płodu,

• II. okres pourodzeniowy

• b/ etapy rozwoju psycho-fizycznego dziecka,

• c/ normy rozwojowe - siatki centylowe,

• d/ metody oceny rozwoju (fizycznego, dojrzewania, kostnego, uzębienia, psycho -

społecznego),

• e/ czynniki wpływające na rozwój, wzrastanie i dojrzewanie,

• f/ najczęstsze zaburzenia rozwoju somatycznego,

psychomotorycznego i dojrzewania,

• j/ czynniki wpływające na zdrowie dziecka,

• k/ czynniki wpływające na umieralność i zachorowalność dzieci.



AUKSOLOGIA

Auksologia jest nauką o rozwoju ontogenetycznym

(osobniczym)

i oddziaływaniach środowiska zewnętrznego na rozwijające

się dziecko



wykorzystuje swoiste metody badawcze



nazwa pochodzi od greckiego słowa „auksein” – rosnąć, rozwijać się



zaburzenie w rozwoju określa się mianem auksopatii

ROZWÓJ

ROZWÓJ



jest nie stanem lecz procesem



wyróżnia się trzy jego podstawowe składowe:



wzrastanie – proces ilościowy



różnicowanie



dojrzewanie – proces jakościowy



podlega wpływowi czynników endogennych

i egzogennych



przebiega według ustalonego schematu, ale

nie jest identyczny u poszczególnych dzieci

Uwarunkowania rozwoju

biologicznego

Uwarunkowania rozwoju

biologicznego

CZYNNIKI

ENDOGENNE

a. genetyczne

b. paragenetyczne

CZYNNIKI EGZOGENNE

(środowiska

zewnętrznego)

 biokulturowe
 społeczno-

ekonomiczne

 aktywność własna

różne u poszczególnych osób

zależnie od płci i wieku

tempo rozwoju

tempo rozwoju

rytm rozwoju

rytm rozwoju

szybkość rozwoju cechy

w jednostce czasu

występujące okresowo

przyspieszenie lub

zwolnienie tempa

rozwoju

OKRESY ONTOGENEZY

OKRESY ONTOGENEZY

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

I.

I.

OKRES PRENATALNY

OKRES PRENATALNY

(śródmaciczny)



faza zarodkowa (od zapłodnienia do końca 8

tygodnia)



faza płodowa (od 9 do 40 tygodnia życia

płodowego)

II.

OKRES POSTNATALNY

OKRES POSTNATALNY

(pozamaciczny

)



Podokresy :



noworodkowy

pierwsze 28 dni życia



niemowlęcy do końca 1 roku życia



wczesnego dzieciństwa

2-3 rok życia

(poniemowlęcy)



przedszkolny

4-6 rok życia



szkolny

7-15 rok życia



młodzieńczy 16-20 rok życia



dojrzałości 20/25-40/45 rok życia



starzenia się

od 40/50 roku życia

OKRES PRENATALNY

OKRES PRENATALNY

(śródmaciczny

(śródmaciczny

)



trwa 38- 42 tygodnie, średnio 280 dni



faza zarodkowa (od zapłodnienia do końca 8 tygodnia)



faza płodowa (od 9 do 40 tygodnia życia płodowego)

charakteryzują go;



bardzo intensywne podziały komórkowe,



przyrost masy ciała,



różnicowanie się listków zarodkowych i

kształtowanie narządów oraz doskonalenie ich

funkcji



rozwijający się organizm jest bardzo

wrażliwy na szkodliwe czynniki !!!!!!

OKRES PRENATALNY

OKRES PRENATALNY

(śródmaciczny)

Istnieje cały szereg przyczyn, które mogą wpłynąć na uszkodzenie

niedojrzałego jeszcze mózgu dziecka.

Genopatie występujące od momentu poczęcia do okresu ok.3 tygodni.

Zarodki uszkodzone w tym okresie najczęściej giną.

Embriopatie, do których najczęściej dochodzi pomiędzy 15 a 75 dniem

rozwoju. Zmiany te z klinicznego punktu widzenia maja największy
wpływ na późniejszy rozwój ośrodkowego układu nerwowego. Do
najczęściej występujących embriopatii należy ta spowodowana
wirusem różyczki.

Fetopatie dotyczą już uszkodzeń płodu.

Zaburzenia rozwoju płodu ze strony matki

:

-

szkodliwe warunki ciąży ;

nieprawidłowa dieta i odżywianie, szkodliwe warunki pracy,

działanie czynników toksycznych, nadużywanie alkoholu, palenie
papierosów, przyjmowanie niektórych leków, działanie
narkotyków i innych związków chemicznych, ostre zatrucia
przypadkowe (np. CO) oraz narażenie na promieniowanie
jonizujące.

- infekcje i zakażenia wewnątrzłonowe;

toksoplazmoza, zakażenia wirusowe różyczką, ospą wietrzną,

świnką i in.

- zły stan zdrowia matki;

poronienia poprzedzające ciąże, i przedterminowe porody w
poprzednich
ciążach, wiek matki poniżej 18 lat i powyżej 38 roku życia

- niedokrwienie i niedotlenienie płodu

w czasie ciąży,

zaburzenia
w zaopatrzeniu płodu w tlen

OKRES NOWORODKOWY

OKRES NOWORODKOWY



trwa przez pierwszy miesiąc życia



jest to okres adaptacji do nowego

środowiska



przeciętna masa ciała donoszonych

3500g,

a długość 50 cm,

zwykle dziewczynki są dłuższe i

cięższe niż chłopcy



proporcje ciała;duża głowa, krótka szyja



fizjologiczne:  m.c., żółtaczka,

odpadnięcie pępowiny, odruchy

bezwarunkowe

OKRES NIEMOWLĘCY

OKRES NIEMOWLĘCY



trwa do końca 12 miesiąca życia



charakteryzuje się:



wybitnym tempem wzrastania



rozwojem motoryki



przyjęciem postawy pionowej

pod koniec trwania



pojawianiem się pierwszych

zębów mlecznych

OKRES PONIEMOWLĘCY

OKRES PONIEMOWLĘCY



obejmuje 2 i 3 rok życia

obejmuje 2 i 3 rok życia



następuje w tym czasie:

następuje w tym czasie:



doskonalenie chodzenia i

doskonalenie chodzenia i

porozumiewania się z otoczeniem

porozumiewania się z otoczeniem



opanowanie kontrolowanego

opanowanie kontrolowanego

oddawania moczu i kału

oddawania moczu i kału



smuklenie sylwetki ciała i

smuklenie sylwetki ciała i

zwiększenie masy mięśniowej

zwiększenie masy mięśniowej

OKRES PRZEDSZKOLNY

OKRES PRZEDSZKOLNY



obejmuje wiek między 3 a 7 r.ż.



charakteryzuje się zmianą proporcji ciała

i zaznaczaniem się dymorfizmu płciowego

w niektórych cechach somatycznych



intensywny rozwój układu mięśniowego

i nerwowego oraz narządów ruchu 

intensywny rozwój motoryczny



skok wzrostowy szkolny

OKRES SZKOLNY

OKRES SZKOLNY

I.

Okres wczesnoszkolny

od 7 do 10 roku życia



zwolnienie tempa wzrastania



zwiększenie sprawności ruchowej i siły
mięśniowej



rozwój uzębienia stałego

OKRES SZKOLNY

OKRES SZKOLNY

II.

Okres pokwitania



wiek pokwitania u dziewczynek 10 -

12 r.ż.,

u chłopców 12

- 14 r.ż.



oceny dojrzewania płciowego dokonuje się na

podstawie 5-stopniowej skali Tannera



występują charakterystyczne objawy

neurowegetatywne

Dojrzewanie płciowe

Dojrzewanie płciowe

Dziewczęta

Dziewczęta

Dojrzewanie płciowe -

Dojrzewanie płciowe -

chłopcy

chłopcy

Schemat przebiegu

Schemat przebiegu

dojrzewania płciowego wg.

dojrzewania płciowego wg.

Tannera

Tannera

OKRES MŁODZIEŃCZY

OKRES MŁODZIEŃCZY



rozpoczyna się po zakończeniu

wzrastania kości długich



występują nadal przyrosty masy i

wysokości ciała oraz tkanki mięśniowej



wzrasta siła i następuje doskonalenie

cech motorycznych



zmienia się sylwetka i rysy twarzy

Dojrzewanie i wzrastanie

Dojrzewanie i wzrastanie

są ze sobą ściśle związane

są ze sobą ściśle związane

i dokładniejsza ich łączna ocena

i dokładniejsza ich łączna ocena

jest możliwa poprzez określenie

jest możliwa poprzez określenie

tzw.

tzw.

wieku rozwojowego

wieku rozwojowego

(biologicznego).

(biologicznego).

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

DZIECKA

DZIECKA

Wiek rozwojowy



wyraża stopień zaawansowania we wzrastaniu i dojrzewaniu

łącznie



przy jego ocenie stosuje się następujące kryteria

:



wiek morfologiczny

(somatyczny)



wiek kostny (dojrzałość

szkieletowa)



wiek zębowy



wiek wtórnych cech płciowych

Stadia rozwoju owłosienia

łonowego

skala Tannera

Stadia rozwoju narządów płciowych –

Stadia rozwoju narządów płciowych –

chłopcy

chłopcy

skala Tannera

skala Tannera

Stadia rozwoju piersi u dziewcząt

Stadia rozwoju piersi u dziewcząt

skala Tannera

skala Tannera

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

FIZYCZNEGO DZIECKA

FIZYCZNEGO DZIECKA

Biologiczne układy odniesienia:

Biologiczne układy odniesienia:

1.

tabele norm

2.

siatki centylowe

3.

wskaźniki proporcji:

1.

BMI

2.

WHR

3.

wskaźnik Queteleta

4.

wskaźnik Cole’a

4.

morfogramy

TABELA

TABELA

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

FIZYCZNEGO DZIECKA

FIZYCZNEGO DZIECKA

Biologiczne układy odniesienia:

1.

tabele norm

2.

siatki centylowe

3.

wskaźniki proporcji:

1.

BMI

2.

WMC

3.

wskaźnik Queteleta

4.

wskaźnik Cole’a

4.

morfogramy

SIATKI CENTYLOWE

SIATKI CENTYLOWE

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

FIZYCZNEGO DZIECKA

FIZYCZNEGO DZIECKA

Biologiczne układy odniesienia

:

1.

tabele norm

2.

siatki centylowe

3.

wskaźniki proporcji:



BMI



WMC



wskaźnik Queteleta



wskaźnik Cole’a

4.

morfogramy

STOSUNEK MASY CIAŁA

W KILOGRAMACH

DO

DRUGIEJ POTĘGI LICZBY
WYRAŻAJĄCEJ WZROST

W METRACH

BMI

=

m.c

/

wzrost

2

BMI

N : 20 –24,9

Nadwaga : 25 –29

Otyłość : > 30

> 97 centyla - otyłość

90-97 centyl - nadwaga

Index- BMI

BMI (kg/m

2

) = m.c. (kg) : (wzrost w m)

2

BMI :
>30 kg/m

2

pacjent ma dużą nadwagę (otyłość)

25 - 29,5 kg/m

2

pacjent ma nadwagę,

20 - 24,5 kg/m

2

pacjent jest prawidłowo odżywiony,

17 – 19,5 kg/m

2

ryzyko niedożywienia (wskazane leczenie

żywieniowe),
< 17 kg/m

2

niedożywienie (konieczne leczenie

żywieniowe

).

BMI poniżej 18,5 kg/m

2

wskazuje na niedożywienie i

zagrożenie powikłaniami, np. po operacji lub urazie.

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

FIZYCZNEGO DZIECKA

FIZYCZNEGO DZIECKA

Biologiczne układy odniesienia:

1.

tabele norm

2.

siatki centylowe

3.

wskaźniki proporcji:



BMI



WMC



wskaźnik Queteleta



wskaźnik Cole’a

4.

morfogramy

WMC - wskaźnik masy ciała

WMC = M

1,425

x 71,84/L

1,275

według Książyka w oparciu o tabele średnich

arytmetycznych i odchyleń standardowych dla dzieci
opracowane przez Palczewską

M= masa ciałą w kg, L= wzrost w cm

WMC - wskaźnik masy ciała

WMC = M

1,425

x 71,84/L

1,275

według Książyka w oparciu o tabele średnich

arytmetycznych i odchyleń standardowych dla dzieci
opracowane przez Palczewską

M= masa ciałą w kg, L= wzrost w cm

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

DIAGNOSTYKA ROZWOJU

FIZYCZNEGO DZIECKA

FIZYCZNEGO DZIECKA

Biologiczne układy odniesienia:

1.

tabele norm

2.

siatki centylowe

3.

wskaźniki proporcji:



BMI



WMC



wskaźnik Queteleta



wskaźnik Cole’a

4.

morfogramy

MORFOGRAM

AKCELERACJA ROZWOJU

AKCELERACJA ROZWOJU

jest to dostrzegalne w ostatnim stuleciu

zjawisko przyspieszonego rozwoju

biologicznego człowieka i osiągania przez

kolejne pokolenia ostatecznie większych

wymiarów ciała



wyróżnia się tu trzy procesy:



przyspieszenie rozwoju fizycznego i dojrzewania

płciowego

 zmiany proporcji ciała
 późniejsze występowanie procesów i

nwolucyjnych

AKCELERACJA ROZWOJU

AKCELERACJA ROZWOJU

Przyczyny:

1.

postęp cywilizacji z konsekwencjami

społeczno-ekonomicznymi

2.

zwiększenie nasłonecznienia i jego rola

w aktywacji vit. D

3.

proces urbanizacji przez bodźce

działające na OUN

4.

bardziej racjonalne żywienie ( spożycie

białka)

5.

umiarkowana heterozja (czyli mieszanie

się populacji) prowadząca do wymiany

genów

AKCELERACJA

AKCELERACJA

Akceleracja jest zjawiskiem ostatnich

dziesięcioleci XX wieku.

Badania wykazują, że ostatnio ulega

zwolnieniu lub nawet

zahamowaniu.

TREND SEKULARNY

TREND SEKULARNY

to tendencje zmian zachodzących między

pokoleniami, obejmujące zmiany w

rozwoju

biologicznym

zachodzące pod

wpływem rozwoju

cywilizacji

.

Trend sekularny obejmuje trzy wątki:

 zmianę kolejności etapów rozwoju,


akcelerację

rozwoju (przyspieszenie rozwoju i

dojrzewania),



retardację

procesów starzenia się

(procesów

inwolucyjnych).

ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY

ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY

Definicja:

wszelkie zmiany w zakresie rozwoju funkcji

ruchowych, procesów poznawczych, mowy,

uczuć i kontaktów społecznych dziecka do 3
r.ż

.

Prawidłowość jego przebiegu zależy od :



stanu rozwoju układu nerwowego



nawiązywania więzi emocjonalnej z dzieckiem



stymulowania jego aktywności przez dostarczanie

różnorodnych bodźców słownych i przedmiotowych

SPRAWNOŚĆ MOTORYCZNA DZIECKA ZALEŻY

SPRAWNOŚĆ MOTORYCZNA DZIECKA ZALEŻY

od:

od:



rozwoju cech somatycznych



czynności wielu narządów (narząd ruchu)



koordynacji nerwowo-mięśniowej

Na podstawie zestawu testów sprawnościowych
ocenia się: szybkość, zwinność, moc, wytrzymałość.

Sygnały ostrzegawcze

Sygnały ostrzegawcze

w rozwoju psychoruchowym dziecka

w rozwoju psychoruchowym dziecka

do lat 3

do lat 3

sfera

U

U

mysłowa

sfera

E

E

mocjonalno-

społeczna

sfera

R

R

uchowa

U

E

R

1 MIESIĄC

•

nie reaguje na silne dźwięki (np.dzwonka)

• nie skupia wzroku przez chwilę na przesuwanej

przed oczyma grzechotce
• nie wydaje innych dźwięków oprócz krzyku

• nie przygląda się ludzkiej twarzy
• nie przestaje płakać na czyjś widok, głos,

przytulenie
• nie płacze

•

nie unosi przez chwilę głowy chwiejnie w pozycji na

brzuchu lub siedzącej
• nie wykonuje ruchu pełzania w pozycji na brzuchu
• nie ściska palca włożonego do ręki

U

E

R

3 MIESIĄC

• nie przygląda się otoczeniu, przedmiotom
• nie śledzi osób i przedmiotów w ruchu, nie

odwraca głowy za znikającym z pola widzenia

obiektem
• nie wydaje wielu dźwięków głużenia, gruchania

:
„a-gu”, „e-che”

•

nie uśmiecha się na widok ludzkiej twarzy

• nie płacze w sposób zróżnicowany na ból, głód
• nie ożywia się na widok przygotowań do karmienia

• nie utrzymuje głowy prosto w pozycji siedzącej z

oparciem przynajmniej przez pół minuty
• nie przewraca się z boku na plecy a w pozycji na

brzuchu nie opiera się na przedramionach
• nie utrzymuje podanej do ręki grzechotki, nie

potrząsa nią

U

E

R

6 MIESIĄC

• nie chwyta przedmiotów w jedna rękę pod

kontrolą wzroku
• nie dotyka palcami swojego odbicia w lustrze
• nie gaworzy (nie powtarza sylab) w odpowiedzi

na przemawianie :”da-da”,”ba-ba”

•

nie odróżnia znanych twarzy od nieznanych

• nie śmieje się głośno, nie wydaje okrzyków radości
• nie odwraca głowy, gdy się je woła

•

nie utrzymuje głowy podciągane do pozycji siedzącej,

nie siedzi z podtrzymywaniem dłuższą chwilę
• nie przewraca się z pleców na brzuch i odwrotnie
• nie utrzymuje przez chwilę ciężaru ciała na ugiętych
nogach trzymane pod pachy

U

E

R

9 MIESIĄC

•

nie manipuluje przedmiotami, nie bawi się dwoma

przedmiotami jednocześnie
• nie naśladuje prostych czynności (np.pukanie łyżką w

stół)
• nie naśladuje dźwięków mowy, nie wypowiada wielu

sylab

• nie odwzajemnia przywiązania do bliskiej osoby,

uśmiechu, pieszczot, nie boi się obcych
• nie bawi się „w chowanego”, nie szuka ukrytego

przedmiotu
• nie reaguje na krótkie słowa „daj”, „pa-pa”

• nie siada i nie siedzi samo
• nie stoi z podparciem
• nie chwyta drobnych przedmiotów w palce

U

E

R

12 MIESIĄC

•

nie wkłada wypuszczając z dłoni mniejszych

przedmiotów

do większych np. klocka do kubka
• nie naśladuje demonstrowanych czynności np.

mieszanie

łyżeczką w kubku, bazgranie ołówkiem
• nie wymawia „mama”, „tata” znaczeniowo, nie

rozumie

prostych poleceń słownych np. „daj lalę”

• nie reaguje niepokojem na nieznane osoby i

miejsca
• nie rozumie zakazu „nie wolno”
• nie wyraża własnych potrzeb inaczej niż płaczem

•

nie stoi samo przez moment

• nie robi paru kroków z podtrzymywaniem
• nie chwyta drobnych przedmiotów z udziałem kciuka

U

E

R

18 MIESIĄC

•

nie wkłada i nie wyjmuje mniejszych przedmiotów

z większych
• nie wskazuje przynajmniej jednej części ciała
• nie mówi przynajmniej 5-8 słów

• nie pokazuje palcem lub nie mówi o co prosi
• nie naśladuje i nie pomaga w czynnościach

codziennych
• nie używa łyżeczki, nie pije samo z kubka

•

nie chodzi samodzielnie

• nie schyla się po zabawki
• nie wspina się na sprzęty

U

E

R

24 MIESIĄC

•

nie wskazuje części ciała ani 2-4 nazwanych

przedmiotów na obrazkach
• nie buduje wieży z 4-6 klocków, nie potrafi dopasować

różnych kształtów do otworów, nie bazgrze
• nie łączy po 2 słowa w zdaniu np. „mama da”

• nie pomaga w prostych czynnościach domowych,

nie rozbiera się,nie potrafi samo umyć rąk
• nie zgłasza pragnień np. picia, jedzenia
• nie wykonuje 2 poleceń np. „weź lalę”, „ daj lali

pić”

•

nie chodzi po schodach trzymane za rękę

• nie biega
• nie kopie, nie rzuca piłki

U

E

R

30 MIESIĄC

• nie wskazuje przedmiotów według nazwy
• nie naśladuje kresek pionowych i poziomych w rysowaniu
• nie buduje prostych zdań

• nie podejmuje wspólnych zadań z dorosłymi, brak

zabaw tematycznych i konstrukcyjnych
• nie wykonuje prostych czynności samoobsługi :

mycie jedzenie, ubieranie, sygnalizowanie potrzeb

fizjologicznych
• nie przejawia własnej woli, zróżnicowanych reakcji

na zróżnicowane sytuacje społeczne
•

nie wchodzi i nie schodzi ze schodów samodzielnie

• nie skacze z miejsca
• nie podnosi szklanki z wodą lub kruchego przedmiotu

U

E

R

36 MIESIĄC

•

nie rozpoznaje przedmiotów według użytku

• nie buduje mostu z 3 klocków, nie próbuje rysować

koła,

nawlekać korali
• nie mówi zdaniami, ma ubogi słownik, nie mówi

wyraźnie,

nie posługuje się wszystkimi częściami mowy,

zaimkiem „ja”

•

nie przejawia własnego „ja”, własnej woli, pragnień,

nie rozstaje się z matką
• nie jest samodzielne w prostych czynnościach życia

codziennego
• nie sygnalizuje i nie załatwia samodzielnie potrzeb

fizjologicznych

• nie stoi na jednej nodze przez chwilę
• nie pedałuje na rowerku
• nie próbuje wykonać szerokiego skoku

Badania przesiewowe

• Badania bilansowe

są to badania przesiewowe, przeprowadzane w

całej populacji i obejmują wszystkie dzieci w danej

grupie wiekowej.

Ich zadaniem jest ocena stanu zdrowia dzieci,

wczesne wykrywanie chorób często występujących;

wychwycenie dzieci podejrzanych o patologie,

wymagających obserwacji lub diagnostyki

• Przeprowadzane są w wieku 0, 2, 4, 6, 10, 14

i 18 lat

Badania przesiewowe

• Bilans 0

związany jest z poszukiwaniem

patologii związanych z okresem ciąży, porodu

oraz adaptacji do życia zewnątrzłonowego.

Przeprowadzane jest na oddziale

noworodkowym.

O

bejmuje :

• ocenę noworodka wg skali Apgar,
• test na fenyloketonurię,
• badanie poziomu TSH,
• badanie w kierunku mukowiscydozy
• ocenę neurologiczną,
• pomiar masy i długości ciała, obwodu głowy i klatki

piersiowej.

Badania przesiewowe

• Bilans dwulatka

służy do oceny

prawidłowości rozwoju
psychomotorycznego i fizycznego.

Należy do niego:

-Wywiad

z matką (m.in. odnośnie wzroku i słuchu dziecka),

-Ocena:

 postawy,

 zdolności psychomotorycznych,

 zdolności manualnych,

 rozumienia poleceń,

 mowy dziecka (powinno mówić pojedyncze słowa, czasami

proste zdania),

 uzębienia,
-

Badanie

ogólne, badanie obecności jąder w mosznie,

prawidłowości ujścia cewki moczowej, szukanie stulejki.

Badania przesiewowe

Bilans czterolatka

• badanie okulistyczne
• badanie stomatologiczne
• ocenę rozwoju psychicznego i fizycznego

dziecka, (sprawności chodu i biegu,
samodzielności
w jedzeniu, sygnalizowania i kontroli czynności
fizjologicznych,)

• badanie słuchu oraz badanie wszystkich

narządów

Badania przesiewowe

• Bilans sześciolatka

przeprowadzany

jest przez pediatrę, pedagoga i psychologa, w
celu dokonania oceny tzw. „gotowości
szkolnej” .

•

Pedagog wydaje opinię na temat zdolności

do nauki, a psycholog - ocenę dojrzałości
intelektualnej. Ocenia się również możliwość i
zakres zajęć ruchowych w szkole. Jeżeli
dziecko wykazuje zaburzenia, np. nerwice,
posyłane jest do szkoły o rok później. Jeżeli
zaburzenia są nieznaczne, prowadzi się
zajęcia wyrównawcze.

Badania przesiewowe

• Bilans dziesięciolatka

przeprowadzany jest przez pediatrę i
ortopedę, gdyż skok wzrostowy ujawnia liczne
wady postawy rzutujące na dalszy rozwój
(ocena wstępnej fazy dojrzewania).

Najczęstsze z nich to skrzywienia kręgosłupa,

asymetria barków, łopatek, oraz płaskostopie.

• W zależności od wyników badania kwalifikuje

się dzieci do grup ćwiczeń na w–f.

Badania przesiewowe

• Bilans czternastolatka

pozwala na ocenę

przebiegu pokwitania i wychwycenie ewentualnych
endokrynopatii.

• W 2-ej klasie gimnazjum wykonuje się zdjęcie rtg klatki

piersiowej, pomiar ciśnienia tętniczego, morfologię
krwi, analizę moczu, oraz kontrolę ostrości wzroku.

• Bilans osiemnastolatka

polega m.in. na ocenie dojrzałości do życia

zawodowego
i rodzinnego.

Informacje na temat zdrowia przekazuje się badanemu.

Badania przesiewowe

Badania przesiewowe

• Wyniki badań bilansowych podlegają dyspanseryzacji, służącej

aktywnemu nadzorowi (czynne poradnictwo) nad dziećmi z

różnymi schorzeniami.

• Każdy rodzaj chorób ma numer dyspanseryjny, który znajduje

się w karcie pacjenta, karcie porodu i w specjalnej kartotece.

• Dyspanseryzacja informuje o rodzaju schorzenia rozpoznanego

u dziecka.

• Grupa dyspanseryjna jest to grupa

przewlekłych chorób o znacznych biologicznych

i społecznych konsekwencjach, wymagających

jednolitej opieki, profilaktyki, leczenia i

rehabilitacji.

Trzy pierwsze grupy dotyczą wyłącznie dzieci do

lat dwu.

PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE

PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE

- dostarczanie organizmowi dziecka ilości

energii,

która zapobiega powstawaniu niedoborów i

nadmiaru składników pokarmowych,

- odpowiednie rozłożenie posiłków w ciągu dnia,

- dobór urozmaiconych produktów

przeznaczonych do spożycia.

Karmienie naturalne

Karmienie naturalne

Karmienie naturalne, czyli karmienie piersią toa

karmienie wyłącznie mlekiem kobiecym przez okres
pierwszych sześciu miesięcy życia, z wprowadzaniem
pokarmów uzupełniających po rozpoczęciu siódmego
miesiąca życia i z kontynuacją karmienia mlekiem
kobiecym do końca 1 roku życia.

Mleko matki jest jedynym swoistym gatunkowo

pokarmem dla noworodka i niemowlęcia, najlepiej
odpowiadającym zapotrzebowaniu młodego
organizmu na składniki odżywcze od momentu
urodzenia dziecka do czasu zakończenia laktacji.

Sposób karmienia istotnie
wpływa na kształtowanie się
mikroflory jelitowej

Przewód pokarmowy noworodków i
niemowląt karmionych mlekiem matki

10x

liczniej zasiedlają Bifidobakterie i

Lactobacilli niż dzieci karmionych
sztucznie.

Przy sztucznym karmieniu dziecka nie
kształtuje się przewaga jakiejkolwiek grupy
drobnoustrojów.

U dzieci powyżej 2 roku, po odstawieniu od
piersi, flora jelitowa upodabnia się do
występującej u osób dorosłych.

W wieku 7-10 lat kształtuje się „dojrzała”
biocenoza i nie podlega już znaczącym
zmianom aż do wieku starości.

PRZECIWWSKAZANIA DO KARMIENIA

PRZECIWWSKAZANIA DO KARMIENIA

NATURALNEGO

NATURALNEGO

Ze strony

Ze strony

Przeciwwskazania

D

D

Z

Z

I

I

E

E

C

C

K

K

A

A

Bezwzględne

Bezwzględne

:

:

- fenyloketonuria
- galaktozemia

- choroba syropu

klonowego

- wrodzona
nietolerancja
laktozy

Względne

Względne

ciężki stan dziecka
wynikający:
-ze znacznej

niedojrzałości
-choroby infekcyjnej

(pokarm można odciągnąć i podać
przez sondę);

-wady rozwojowe

(rozszczep
wargi lub
podniebienia)

M

M

A

A

T

T

K

K

I

I

- zakażenie wirusem

HIV

- czynna gruźlica

- ciężkie wyniszczające

choroby np. serca,

nerek, choroby

nowotworowe

- upośledzenie

umysłowe ciężkie

nerwice i psychozy

poporodowe

- zły stan odżywienia;

- używki (alkohol,

narkotyki);

- stosowanie niektórych

leków:

chemioterapeutyków,

leków onkologicznych

(przez

okres wydalania leków w

mleku)

Karmienie sztuczne

Karmienie sztuczne

Sztuczne żywienie inne żywienie aniżeli

karmienie piersią w okresie, w którym
niemowlę powinno być karmione mlekiem
kobiecym.

Skład mieszanek stosowanych w żywieniu

Skład mieszanek stosowanych w żywieniu

sztucznym jest wzorowany na mleku kobiecym.

sztucznym jest wzorowany na mleku kobiecym.

Mleka modyfikowane mleka krowie z dodatkiem

witamin, mikroelementów, laktozy, w których
zastąpiono częśći tłuszczów tłuszczami roślinnymi,
a części kazeiny białkiem serwatkowym, oraz z
obniżoną zawartością sodu i potasu.

Nazwa preparatu

Firma

Dodatki w składzie

 

Bebiko 1, 2, 3

Nutricia

oligosacharydy GOS/FOS

prebioty
k

Bebiko 2R, 3R

Nutricia

oligosacharydy GOS/FOS

prebioty
k

Bebiko HA1, HA2

Nutricia

oligosacharydy GOS/FOS

prebioty
k

Bebiko omneo 1, 2

Nutricia

oligosacharydy GOS/FOS

prebioty
k

Bebilon 1,2,3

Nutricia

oligosacharydy GOS/FOS

prebioty
k

Bebilon HA1, HA2

Nutricia

oligosacharydy GOS/FOS

prebioty
k

Bebilon pepti 1, 2

Nutricia

oligosacharydy GOS/FOS

prebioty
k

MLEKA

MLEKA

MODYFIKOWANE

MODYFIKOWANE

Nazwa preparatu

Firma

Dodatki w składzie

 

Hipp 3 Probiotyczne

HIPP

Lactobacillus reuteri

probioty
k

NAN 2 bifidus

Nestle

Bifidobacterium lactis
Streptococcus
thermophilus

probioty
k

Nutramigen 1 LGG,
2 LGG

Mead Johnson

Lactobacillus

rhamnosus

GG

probioty
k

MLEKA

MLEKA

MODYFIKOWANE

MODYFIKOWANE

Żywienie dziecka

Żywienie dziecka



Do końca pierwszego kwartału życia dzieci

NIE powinny otrzymywać

pokarmów zawierających gluten oraz potraw gotowych.



Gdy niemowlę ukończy

4-6 miesiąc życia

wyłączne karmienie piersią, czy

też mlekiem modyfikowanym już nie zaspakaja jego potrzeb żywieniowych

i

konieczne jest wprowadzenie posiłków o większej gęstości odżywczej

.

.



Do końca pierwszego roku życia dzieci NIE podaje się również dzieciom

owoców cytrusowych.



Żółtko należy wprowadzać ostrożnie.



Dieta rocznego dziecka powinna zawierać pełnowartościowe produkty

spożywcze z różnych grup w ilościach i proporcjach odpowiadających

zapotrzebowaniom rosnącego organizmu.

Dieta dla zdrowia

dorosłego człowieka

.

Prawidłowe żywienie to dostarczanie organizmowi

takich ilości

i takiego doboru produktów spożywczych, które

odpowiadają

w optymalnym stopniu zapotrzebowaniu

człowieka na energię i składniki pokarmowe.

Pożywienie powinno być dostosowane
do rzeczywistych potrzeb organizmu,
uwzględniając:



wiek



płeć



masę ciała



rodzaj wykonywanej pracy



aktywność fizyczną



stan fizjologiczny (ciąża, laktacja)

WAŻNIEJSZE CHOROBY z współudziałem

WADLIWEGO ŻYWIENIA

(Raport grupy ekspertów WHO)



  

choroby sercowo – naczyniowe

(choroba

niedokrwienna
serca, nadciśnienie krwi, udar mózgu)

    niektóre nowotwory
     otyłość, niedożywienie
     cukrzyca insulinoniezależna
     nienowotworowe choroby jelita grubego
     kamica żółciowa
     próchnica zębów
     osteoporoza
     przewlekłe choroby narządowe na tle

alkoholizmu

Dwanaście zaleceń zdrowego żywienia

(WHO Regional Office for Europe –2000r.)

1. Jedz pożywne posiłki oparte o zróżnicowane

produkty
spożywcze, raczej pochodzenia roślinnego
niż zwierzęcego.

2. Jedz kilka razy dziennie pieczywo, produkty

zbożowe, makarony, ryż lub ziemniaki.

3. Jedz kilka razy dziennie różnorodne, najlepiej

świeże warzywa i owoce, rosnące w twojej okolicy
(co najmniej 400 gramów dziennie).

5.

Ograniczaj spożycie tłuszczów (nie więcej niż 30%

całkowitej dziennej energii) i zastąp większość
tłuszczów nasyconych nienasyconymi olejami
roślinnymi.

6.

 Tłuste mięso i produkty mięsne zamień na warzywa

strączkowe, soczewicę, ryby, drób lub chude mięso.

 

7. Używaj mleka i produktów mlecznych (kefir, zsiadłe

mleko, jogurt i sery) z niską zawartością tłuszczu i
soli.

 8.  

Wybieraj produkty spożywcze z niską zawartością cukru,

ograniczaj spożycie cukru oraz słodkich płynów i słodyczy

. 

9. Wybieraj produkty z niską zawartością soli.

Całkowite dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać jednej
łyżeczki ( 6 gramów), włączając w to sól zawartą w pieczywie
oraz produktach przetworzonych, wędzonych i
konserwowanych. Na terenach endemicznego niedoboru jodu
należy jodować sól.

10. Jeżeli pijesz alkohol ograniczaj jego spożycie do

2 standardowych drinków dziennie (zawierających
10 gramów czystego alkoholu ).

11. Przygotowuj posiłki w sposób bezpieczny
i higieniczny.

Stosuj gotowanie, gotowanie na

parze, pieczenie i używaj kuchenki mikrofalowej,
aby ograniczyć ilość spożywanego tłuszczu.

12. 

 

Zachęcaj matki do karmienia niemowląt

piersią
oraz wprowadzania bezpiecznych i
odpowiednich
produktów spożywczych począwszy od około
6 miesiąca życia, lecz nie wcześniej niż
w 4 m-cu życia, przy kontynuacji karmienia
piersią

w ciągu pierwszego roku życia.

Zalecenia żywieniowe dla populacji

wg

WHO/FAO.

1.Tłuszcz całkowity

kwasy tłuszczowe

nasycone

nasycone

(SAFA)

(SAFA)

kwasy tłuszczowe wielonienasycone

(PUFA)

omega – 6
omega – 3

kwasy tłuszczowe trans (TFA)

kwasy tłuszczowe

jednonienasycone

jednonienasycone

(

(

MUFA

MUFA

)

)

15 – 30%
energii

< 7% energii
6 - 10% energii
5 – 8% energii
1 – 2 % energii
< 1 % energii

Tłuszcz całkowity –
(SAT +PUFA +TRANS

)

2.

Węglowodany

wolne cukry

55 – 75%

energii

< 10% energii

3. Białko

10 – 15%

energii

4.Cholesterol

< 300mg / dzień

5.Chlorek sodu (sól)

< 5g /dzień (<2g /
dzień)

6. Owoce i warzywa

>400g /dobę

Wpływ kwasów tłuszczowych na poziom
stężenia lipoprotein przenoszących cholesterol
we krwi :

SAFA

(

nasycone)

nasycone)

zwiększają stężenie TC i LDL

MUFA

(jednonienasycone)

obniżają stężenie TC i LDL

PUFA

(wielonienasycone)

zmniejszają stężenie TC i LDL

Wpływ PUFA na lipidy krwi jest nieznacznie korzystniejszy niż
wpływ MUFA (PUFA > MUFA).

TFA

(kwasy tłuszczowe trans)

zwiększają TC i LDL i

obniżają
stężenie HDL

Wszystkie kwasy tłuszczowe,

z wyjątkiem TFA

, zwiększają

stężenie

HDL.

Źródła pokarmowe poszczególnych rodzajów

kwasów tłuszczowych

SAFA

Pełne mleko, ser żółty, pełnotłuste lody,
czerwone mięso
(tłuste elementy), czekolada, olej kokosowy, olej
palmowy

MUFA

Oliwki, oliwa z oliwek, olej canola (rzepakowy),
olej z orzeszków ziemnych, awokado, orzechy

n – 6

PUFA

Oleje : kukurydziany, sojowy, słonecznikowy,
krokoszowy, bawełniany oraz margaryny bogate
w tłuszcze wielonienasycone, orzechy

n – 3

PUFA

Ryby (np. tuńczyk, sardynki, makrela, łosoś),
oleje :
z siemienia lnianego, canola, sojowy, miękkie
margaryny wyrabiane z tych olejów, zielone
liściaste warzywa

TFA

Margaryny twarde, tłuszcz roślinny z częściowo
uwodornionego oleju roślinnego stosowany w
produktach piekarniczych, smażone frytki (na
głębokim tłuszczu), produkty typu fast food np.
hamburgery.

SAFA

(nasycone kwasy tłuszczowej) oraz

TFA

(nienasycone kwasy tłuszczowe typu trans)

S ą n i e k o r z y s t n e dla zdrowia.

+

Nie ma takiego produktu spożywczego,

który zawierałby wszystkie niezbędne

składniki odżywcze w odpowiednich

potrzebnych dla organizmu ilościach

i proporcjach

.

Tylko wykorzystanie wielu różnych
produktów pozwala na właściwe
zbilansowanie diety.

From

EAT, DRINK, AND BE HEALTHY

by Walter C. Willett, M.D. Copyright © 2001, 2005 by the President and Fellows

of Harvard College. Reprinted by permission of Free Press/Simon & Schuster, Inc.

Charakterystyka Piramidy Zdrowego
Żywienia

wg Waltera Willett`a z Uniwersytetu Harvarda.



systematyczna aktywność fizyczna i kontrola masy

systematyczna aktywność fizyczna i kontrola masy

ciała

ciała



zalecane grupy produktów spożywczych:

- produkty zbożowe
- warzywa
- owoce
- orzechy
- mięso, drób
- ryby
- mleko i przetwory mleczne

Otyłość – to choroba,

którą najłatwiej rozpoznać,

a najtrudniej leczyć.

Osób z nadwagą – około 1 miliarda, z

tego > 300 milionów otyłych.

Liczba osób z nadwagą wzrośnie

do 1,5 miliarda w roku 2015!!!

• Zaleca się 1 godzinę

dziennie ćwiczeń
fizycznych
dostosowanych
indywidualnie do
możliwości każdej
osoby

.

• Produkty zbożowe

• Produkty zbożowe stanowią:

- główne źródło energii
-  dzięki zawartej w nich skrobi

dają uczucie sytości

-  dostarczają błonnika pokarmowego,
który zapobiega zaparciom i chroni
przed nowotworami jelita grubego
-  są źródłem witamin z grupy B
i składników mineralnych m. in.:
magnezu, cynku, żelaza

Tłuszcze

Oliwa z oliwek jest najpopularniejszym tłuszczem w krajach
śródziemnomorskich;

 dodaje się ją do surówek i sałatek (zamiast majonezu,

czy śmietany)

  smaży się na niej i dusi mięso ( a nie na smalcu)

 z jej dodatkiem przygotowuje się duszone warzywa

  w oliwie macza się pieczywo zamiast smarować je

masłem

Ochronne działanie oliwy przed niedokrwienną chorobą
serca
i niektórymi nowotworami wynika z dużej zawartości
jednonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz
przeciwutleniaczy tj. witaminy E i polifenoli oraz
fitosteroli

.

Polskim odpowiednikiem oliwy z oliwek jest olej rzepakowy
bezerukowy, który zawiera ponad 2 razy więcej witaminy E
i prawie tyle samo jednonienasyconych kwasów
tłuszczowych co oliwa .

Warzywa i owoce są szczególnie ważne w

żywieniu i profilaktyce chorób układu krążenia i

innych chorób degregacyjnych ze względu na

obecność w nich: antyoksydantów, flawonoidów,

fitoestrogenów, inhibitorów enzymów, saponin i

in.

Warzywa

Warzywa i owoce są bogatym źródłem pektyn:

-marchew, brukselka, fasolka szparagowa,

buraki;

-jabłka, porzeczki, banany, morele, pomarańcze
Warzywa należy przyrządzać z dużą ilością
czosnku, cebuli, ziół i przypraw.

Cebula i czosnek zawierają czynne substancje
przeciwkrzepliwe. Zioła zaś stanowią bogate
źródło przeciwutleniaczy.

Pomidory zawierają najwięcej spośród wszystkich produktów
spożywczych – likopenu (czerwonego barwnika, który należy
do

karotenoidów

i

jest

jednym

z

najsilniejszych

przeciwutleniaczy). Częste uwzględnianie pomidorów lub
przetworów

pomidorowych

w menu zwiększa poziom likopenu we krwi i dzięki temu
zmniejsza ryzyko nowotworów oraz chorób serca.

W tradycyjnej kuchni polskiej występuje mało potraw z

udziałem nasion roślin strączkowych. Rośliny strączkowe
podobnie jak mięso są bogatym źródłem białka (↑20%), a
dodatkową ich zaletą jest to, że nie zawierają niezdrowych
nasyconych kwasów tłuszczowych, natomiast dostarczają
witamin

z

grupy

B,

flawonoidów,

a

także

błonnika

pokarmowego.

Nasiona

roślin

strączkowych, w szczególności soja zawiera estrogeny
roślinne,

którym

przypisuje

się

właściwości

przeciwmiażdżycowe

.

Powinniśmy częściej jadać potrawy
z nasion roślin strączkowych w postaci
sałatek lub zup przecieranych np. zupa z
zielonego groszku, cieciorki, soczewicy.

Suche nasiona strączkowe mogą powodować wzdęcia,
dlatego wskazane jest, by przyprawiać te potrawy ziołami

tj.: majeranek, kminek, cząber oraz odpowiednio gotować

.

Owoce

Owoce, podobnie jak warzywa, zawierają różnego
rodzaju

antyoksydanty

.

Oprócz

witamin

antyoksydacyjnych

(wit.

C,

- karoten, wit. E) dostarczają organizmowi dużej
ilości flawonoidów. Wyjątkowo duże ilości
flawonoidów znajduje się w soku z czarnej
porzeczki, aronii, żurawin, czerwonych winogron
(zawarty jest w nim ten sam flawonoid -
kwercetyna, który znajduje się w czerwonym winie).
Poza tym niektóre owoce i warzywa są źródłem
kwasu foliowego, który pomaga obniżyć poziom
homocysteiny we krwi.
Owoce i warzywa są cennym źródłem pektyn i

potasu.

Orzechy

Udowodniono, że codzienne spożywanie
porcji 30g orzechów zmniejsza ryzyko
choroby niedokrwiennej serca.

•

są źródłem jedno- i

wielonienasyconych
kwasów tłuszczowych

•

są bogatym źródłem błonnika

•

zawierają duże ilości L- argininy

( tlenek
azotu, który powstaje z argininy ma
właściwości rozszerzania tętnic)

•

są bogatym źródłem wit. E, kwasu

foliowego oraz magnezu i potasu

•

obecne w orzechach sterole roślinne

hamują wchłanianie cholesterolu
z przewodu pokarmowego

Mleko i produkty mleczne

Mleko i przetwory mleczne są głównym źródłem wapnia
w naszej diecie, dostarczają również białka, witaminy B

2

i

B

12

.

.
Napoje mleczne fermentowane:

 zawierają żywe kultury bakterii, które dbają o prawidłową

mikroflorę przewodu pokarmowego.

  pobudzają do aktywności system odpornościowy organizmu
  opóźniają procesy starzenia
  zmniejszają zagrożenie nowotworami

Polska specjalność to sery białe. Najlepiej je spożywać w postaci
past

z

warzywami

–

„awanturki”

ze

szczypiorkiem,

rzodkiewkami, koperkiem, natką , czosnkiem i koncentratem
pomidorowym.

Nie są wskazane w nadmiernych ilościach sery żółte, sery typu
fromage i inne do smarowania pieczywa, gdyż zawierają
znaczną ilość tłuszczu i soli.

Ryby, drób, mięso

W polskiej diecie, aby stała się zdrowsza, powinno
się zrezygnować z mięsa tłustego, zastąpić je
chudym, wybierać chude gatunki wędlin np.
drobiowe. Lepszym wyborem niż czerwone mięso
są

chude

części

kurczaka,

lub indyka oraz ryby.

Czerwone mięso zawiera duże ilości metioniny, z
której
w organizmie człowieka przy niedoborze niektórych
witamin z grupy B, wytwarza się homocysteina –
czynnik ryzyka rozwoju miażdżycy.

Najzdrowszym wyborem są ryby.

Ryby zawierają dużo mniej niż mięso
nasyconych kwasów tłuszczowych
podwyższających poziom cholesterolu we
krwi,
a tłuste ryby morskie są bogate
w unikalne wielonienasycone kwasy
tłuszczowe omega-3, które chronią przed
miażdżycą i wykazują działanie
obniżające nadciśnienie, zmniejszają
także krzepliwość krwi.

Sól

Zasady zdrowego żywienia zalecają ograniczenie
spożycia soli a używanie większej ilości przypraw, w
tym : zieloną natkę pietruszki, koperek, rzeżuchę,
bazylię, rozmaryn, tymianek, szałwię, kminek, imbir,
goździki, z których wiele zawiera silne
przeciwutleniacze.

W krajach , w których używa się dużych ilości
przypraw rzadziej występują zawały i udary.

Płyny



Należy przyjmować co najmniej 2 l płynów na dobę



Najkorzystniejsze jest picie:

- naturalnych wód mineralnych,

- herbaty- jest naturalnym źródłem
antyoksydantów (flawonoidów),

- świeżych soków owocowych,

- niskotłuszczowych mlecznych napojów
fermentowanych

Stopniowe i

systematyczne

wprowadzanie

Zasad racjonalnego

żywienia

oraz aktywności fizycznej

może stanowić istotny

element profilaktyki

zdrowotnej, zachować na

długo młodość i urodę.

Żywienie

niemowląt

i dzieci starszych

PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE

to:

to:

-

dostarczanie organizmowi dziecka ilości

dostarczanie organizmowi dziecka ilości

energii,

energii,

która zapobiega powstawaniu niedoborów i

która zapobiega powstawaniu niedoborów i

nadmiaru składników pokarmowych,

nadmiaru składników pokarmowych,

-

odpowiednie rozłożenie posiłków w ciągu dnia,

odpowiednie rozłożenie posiłków w ciągu dnia,

-

dobór urozmaiconych produktów

dobór urozmaiconych produktów

przeznaczonych do spożycia.

przeznaczonych do spożycia.

Żywienie dziecka

• Dziecko powinno przybierać na wadze:
- w I-szym półroczu życia średnio 700 g/miesiąc,

- w II -im półroczu ok. 500 g/miesiąc.

• Na żądanie karmi się dziecko w okresie

noworodkowym, po czym ustala się częstość
karmienia (z przerwą nocną).

Zapotrzebowanie na energię i składniki

odżywcze dzieci do 1 roku życia

Pierwszy rok życia dziecka to czas:
 bardzo szybkiego tempa wzrostu masy ciała:
6 m-c życia niemowlę podwaja swoją masę

urodzeniową

11-12 m-c życia niemowlę potraja swoją masę

11-12 m-c życia niemowlę potraja swoją masę

urodzeniową.

urodzeniową.



rozwój aktywności ruchowej dziecka

rozwój aktywności ruchowej dziecka

- zahamowanie wzrostu,
- obniżenie odporności

ogólnej,

- zaburzenie rozwoju

fizycznego i
umysłowego.

i w przyszłości do

powstania chorób
metabolicznych

Niedobór składników pokarmowych

powoduje

:

Nadmiar energii

prowadzi do otyłości

Żywienie dziecka

Zapotrzebowanie kaloryczne =

masa ciała kg x współczynnik

zapotrzebowania kalorycznego

1 mż

130

2 - 3 mż

120

II kwartał

115

III kwartał

110

IV kwartał

105

• W pierwszych 10 dniach życia zapotrzebowanie wylicza się

według objętości pokarmu,

gdyż pojemność żołądka jest jeszcze

niewielka

.

W pierwszej dobie życia podaje się 10 ml.

Żywienie dziecka

Dziecko w wieku 1 – 3 lata:

• przybywa na wadze średnio 2 – 3 kg/rok,
• wzrasta o około 10 cm/rok

• Zapotrzebowanie energetyczne wynosi

90 kcal/kg;

2-3% energii z pożywienia organizm dziecka

zużywa na potrzeby wzrostu,

> 50% energii wykorzystywane jest na potrzeby

rosnącej aktywności fizycznej.

Karmienie naturalne

Karmienie naturalne, czyli karmienie piersią oznacza

karmienie wyłącznie mlekiem kobiecym przez okres

pierwszych sześciu miesięcy życia, z wprowadzaniem

pokarmów uzupełniających po rozpoczęciu siódmego

miesiąca życia i z kontynuacją karmienia mlekiem

kobiecym do końca 1 roku życia.

Mleko matki jest jedynym swoistym gatunkowo pokarmem dla

noworodka
i niemowlęcia, najlepiej odpowiadającym zapotrzebowaniu
młodego organizmu na składniki odżywcze od momentu
urodzenia dziecka do czasu zakończenia laktacji.

Skład mleka ludzkiego różni się znacznie od

mleka krowiego, na którym opierają się
mieszanki sztuczne.

Porównanie składu siary, dojrzałego mleka kobiecego

Porównanie składu siary, dojrzałego mleka kobiecego

i mleka krowiego (średnia zawartość w 100 ml)

i mleka krowiego (średnia zawartość w 100 ml)

Białko

Białko

(g)

(g)

Tłuszcze

Tłuszcze

(g)

(g)

Węglowodan

Węglowodan

y (g)

y (g)

Sole

Sole

mineraln

mineraln

e (g)

e (g)

Kcal

Kcal

(kJ,)

(kJ,)

Siara

Siara

2,7

2,7

1,9

1,9

5,3

5,3

0,33

0,33

54

54

(226)

(226)

Mleko

Mleko

dojrzałe

dojrzałe

0,9

0,9

4,0

4,0

6,8

6,8

0,21

0,21

70

70

(292)

(292)

Mleko

Mleko

krowie

krowie

3,3

3,3

3,5

3,5

4,8

4,8

0,72

0,72

66

66

(276)

(276)

Żywienie dziecka

Karmienie naturalne

• Siara

jest to mleko wydzielane przez pierwsze 3 –

4 dni laktacji. Zawiera bardzo dużo białka
(zwłaszcza IgA),
a mniej węglowodanów i tłuszczów w stosunku do
mleka dojrzałego

Około 3 tyg. po porodzie mleko matki nabiera cech

typowego mleka kobiecego

Żywienie dziecka

Karmienie naturalne dziecka

Zalety pokarmu matki:
• zawiera swoiste gatunkowo, niealergizujące białko;

Optymalnie dziecko karmi się wyłącznie piersią do 6

m.ż., stopniowo zastępując pokarm naturalny
sztucznym do 10 - 12 mż

• Białka mleka kobiecego - zawiera głównie

laktoglobuliny, natomiast ma mało kazeiny.

• Tłuszcze mleka kobiecego zawierają głównie wolne

kwasy tłuszczowe.

Mleko modyfikowane dla zdrowych niemowląt

jest podzielone na dwie podstawowe kategorie, tj.:



mleko początkowe, adaptowane

„1”

- dla

noworodków z prawidłową masą ciała i niemowląt

do 6 miesiąca życia,



mleko następne

„2”

- dla niemowląt 6-12 miesiąc

życia.

Mieszanki modyfikowane dla niemowląt

Mieszanki modyfikowane dla niemowląt

urodzonych przedwcześnie

urodzonych przedwcześnie

lub z

lub z

małą masą

małą masą

urodzeniową

urodzeniową

, zawierają więcej:

, zawierają więcej:



białka,

białka,



witamin (np. kwasu foliowego, witaminy D, A, E, C

witamin (np. kwasu foliowego, witaminy D, A, E, C

i witamin grupy B),

i witamin grupy B),



minerałów (Fe, Zn, Mg, P, Ca).

minerałów (Fe, Zn, Mg, P, Ca).

Ponadto zawierają polimery glukozy i wzbogacone są

Ponadto zawierają polimery glukozy i wzbogacone są

długołańcuchowymi wielonienasyconymi kwasami

długołańcuchowymi wielonienasyconymi kwasami

tłuszczowymi.

tłuszczowymi.

Żywienie dziecka

Karmienie naturalne dziecka

• Węglowodany mleka kobiecego to głównie

laktoza,

• Elektrolity:

pokarm kobiecy pokrywa w pełni
zapotrzebowanie na Fe, Ca [optymalna
proporcja jonów Ca do jonów PO4 (2:1)
umożliwia pełne wykorzystanie wapnia]

• Na w mleku kobiecym jest 3 x mniej, a K

4 x mniej niż w mleku krowim

Karmienie naturalne

Właściwości immunologiczne.

• przeciwciała IgA, specyficzne przeciwciała IgG,
• leukocyty, np. limfocyty i makrofagi.
• czynniki odporności nieswoistej, np. lizozym i

interferon.

• laktoferyna,
• W mleku matki obecny jest czynnik bifidogenny,
Witaminy - w mleku kobiet więcej jest witamin A

i C oraz aktywnej wit. D.

Korzyści wynikające z naturalnego sposobu

żywienia

- rozwija silną więź emocjonalną między matką i

niemowlęciem,

- stymuluje rozwój odporności dziecka,
- chroni przed infekcjami,
- zapewnia dziecku właściwy pod względem ilościowym

i jakościowym pokarm,

- gwarantuje najbardziej ekonomiczny sposób żywienia

niemowląt.

Ponadto u matki zmniejsza ryzyko nowotworu jajnika i raka

piersi oraz zmniejsza ryzyko złamań szyjki kości udowej u
kobiet przed 65 rokiem życia.

Karmienie sztuczne

Sztuczne żywienie niemowląt oznacza inne żywienie

aniżeli karmienie piersią w okresie, w którym
niemowlę powinno być karmione mlekiem kobiecym

.

.

Skład mieszanek stosowanych w żywieniu sztucznym jest

Skład mieszanek stosowanych w żywieniu sztucznym jest

wzorowany na mleku kobiecym

wzorowany na mleku kobiecym

Żywienie dziecka

• Mleka modyfikowane.
-

są to mleka krowie z dodatkiem witamin,

mikroelementów, laktozy,

w których zastąpiono części tłuszczów

tłuszczami roślinnymi, a części kazeiny
białkiem serwatkowym

- zawierają obniżoną zawartość sodu i

potasu.

Zalecenia żywieniowe dla dzieci do pierwszego

roku życia obowiązujące w Polsce od 2007 roku

nowy schemat żywienia niemowląt

Zespół Ekspertów powołany przez Konsultanta

Krajowego ds. Pediatrii 15 maja

2007 rok

/16-17 listopada 2006 roku VI Warszawskie Forum

Żywieniowe w Warszawie/

Wiek

Wiek

(miesią

(miesią

ce)

ce)

Rodzaj pożywienia/Żywność uzupełniająca

Rodzaj pożywienia/Żywność uzupełniająca

1-6

1-6

Karmieni

e piersią

(na

żądanie)

Posiłki dodatkowe – w 5-6 miesiącu

-

zupa z dodatkiem kaszy manny lub kleiku zbożowego

-

(2-3 g na 100ml), 1 x dziennie

7-9

7-9

Karmieni

e piersią

(na

żądanie)

-

zupa jarzynowa z gotowanym mięsem lub rybą

(bez

wywaru) z kleikiem zbożowym glutenowym i z

½ żółtka co

drugi dzień

- kaszka/kleik zbożowy bezglutenowy lub glutenowy
-

sok owocowy

(przecierowy) / przecier owocowy (nie więcej

niż 150 g)

10

10

Karmieni

e piersią

(na

żądanie)

- obiad z 2 dań: zupa jarzynowa z kaszką glutenową +

jarzynka z gotowanym mięsem z

½ żółtka codziennie

- kaszki/kleiki glutenowe i bezglutenowe, niewielkie ilości

pieczywa,

- przecier lub sok owocowy (nie więcej niż 150 g)

11-

11-

12

12

Karmieni

e piersią

(na

żądanie)

- obiad z 2 dań: zupa jarzynowa z kaszką glutenową +

jarzynka z gotowanym mięsem, ewentualnie z
ziemniakiem lub ryżem

i całe jajko 3-4 razy w tygodniu

- produkty zbożowe (kaszki/kleiki glutenowe i bezglutenowe,

pieczywo, biszkopty, sucharki) łączone z produktami
mlecznymi (np. mleko modyfikowane, twarożek, jogurt

6

,

kefir)

- sok owocowy (nie więcej niż 150 g)

Model żywienia niemowląt karmionych piersią

Schemat żywienia niemowląt

Schemat żywienia niemowląt

NIE

NIE

karmionych piersią

karmionych piersią

Wiek

(miesiące

)

Liczba

posiłków/

objętość porcji

Rodzaj posiłku

1

7

x

90 – 110

ml

mleko początkowe

2- 4

6

x 110–130-

150 ml

mleko początkowe

5

5

x

180 ml

- 4 x mleko początkowe
- 1

x zupa

–

przecier jarzynowy

- skrobane jabłko lub sok (przecierowy) – 50-100 g

6

5

x

180 ml

-

4 x mleko początkowe

-

1 x zupa jarzynowa z dodatkiem kleiku glutenowego

(2-3 g kleiku na 100 ml + 10 g gotowanego mięsa
- sok owocowy (przecierowy) – nie więcej niż 150 g
- 1 x 180 ml

– mleko następne

z dodatkiem kaszki

glutenowej (2-3 g na 100 ml)

7

- 2 x 180 ml - mleko następne z dodatkiem kleiku (2-3 g

na 100 ml)

- 1 x 200 ml zupa jarzynowa z mięsem codziennie (10g) i

½ żółtka co drugi dzień i

- 1 x 150 g kaszka na mleku następnym lub deser

mleczno-owocowy

- przecier owocowy lub sok – nie więcej niż 150 g

Wiek

(miesiąc

e)

Liczba

posiłków/

Objętość porcji

Rodzaj posiłku

8

5 x

180 –

200ml

- 1 x– mleko następne z kaszką glutenową
- 2 x mleko następne z bezglutenowym kleikiem
- 1 x zupa jarzynowa

z ½ żółtka co drugi dzień lub /i

gotowanym mięsem

- 1 x kaszka na mleku następnym / deser mleczno-
owocowy
- przecier owocowy / sok

9

5 x

200 ml

- 3 x mleko następne z kaszką glutenową lub

bezglutenową

- 1 x zupa jarzynowa z dodatkiem ½ żółtka i z gotowanym

mięsem lub rybą (1-2x w tyg.)

- 1 x owoce lub sok + biszkopt

10

4-5 x

220 ml

- 3 x mleczny posiłek z produktami zbożowymi (pieczywo

biszkopty, sucharki)

- 1 x zupa jarzynowa z kaszą glutenową
- 1 x obiad: jarzynka z gotowanym mięsem i ½ żółtka,

z dodatkiem ziemniaka lub ryżu

- przecier owocowy / sok

11-

12

4-5 x

- posiłki jak w 10 miesiącu
- zmiana: wprowadzić

całe jajko 3-4 razy w tygodniu

;

twarożek, kefir, jogurt kilka razy w tygodniu

Żywienie dziecka

• Do końca pierwszego kwartału życia dzieci

NIE powinny

otrzymywać pokarmów zawierających gluten oraz potraw

gotowych.

• Do końca pierwszego roku życia dzieci

NIE podaje

się również

dzieciom

owoców cytrusowych

.

• Żółtko należy wprowadzać ostrożnie.

Zasady układania jadłospisu

I śniadanie

: Z

upa mleczna, albo ciepły napój mleczny (kawa zbożowa, kakao,

bawarka). Podać pieczywo z masłem, wędliną, serem lub jajkiem, najlepiej w
postaci past z dodatkiem zieleniny, twarożku.

Zalecany jest dodatek warzyw lub owoców.

II śniadanie

:

powinno nieco łagodzić uczucie głodu przed obiadem, ale nie

powinno być zbyt sycące.

Podać małą kromkę chleba z dodatkiem produktów białkowych (serka,

wędliny)lub warzywnych a do picia soki, jogurt owocowy .

Obiad

:

Zupa + drugie danie i lekki deser.

Zupy gotujemy na wywarach jarskich. Zupy można zabielać mlekiem,

śmietanką i ewentualnie zagęszczać .

Drugie danie powinno zawierać warzywa, produkt białkowy (mięso, jajko, ser)

oraz węglowodanowy (ryż, ziemniaki, kluski, kasza).

Na deser -kompot lub porcja świeżych owoców.

Zasady układania jadłospisu

Podwieczorek:

powinien być małym posiłkiem słodkim.

Można podać porcję ciasta, lub koktajl mleczny,

mus owocowy, galaretkę, owoce lub przetwory owocowe.

Kolacja:

powinna być posiłkiem gotowanym:

gotowane warzywa i produkty warzywno-mięsne,
ale też pieczywo i napoje z dodatkiem mleka.

Dziękuję za uwagę !