Schizofrenia

Objawy podstawowe 

schizofrenii wg Bleulera

Cztery A



zaburzenia asocjacji (formalne 
zaburzenia myślenia, rozluźnienie 
kojarzeń)



zaburzenia afektu



autyzm



ambiwalencja

Objawy dodatkowe 
schizofrenii wg Bleulera



Złudzenia, omamy



Urojenia



Objawy katatoniczne



Zaburzenia pamięci



Zmiana cech osobowości



Zmiany mowy



różne

Ogólne kryteria schizofrenii wg 
ICD 10



Co najmniej jedno z następujących:

1.

echo myśli, nasyłanie myśli oraz     rozgłaśnianie 

(odsłonięcie) myśli

2.

urojenia oddziaływania, wpływu lub owładnięcia wyraźnie 

odnoszone do ruchów ciała lub kończyn, albo do określonych 

myśli, działań czy odczuć; spostrzeżenie urojeniowe

3.

głosy omamowe komentujące na bieżąco zachowanie 

pacjenta albo dyskutujące o nim między sobą, albo innego 

typu głosy omamowe pochodzące z jakiejś części ciała

4.

utrwalone urojenia innego rodzaju, których treść jest 

niedostosowana kulturowo i całkowicie niemożliwa do 

zaistnienia (np.. Zdolność oddziaływania na pogodę, 

pozostawanie w łączności z przybyszami z innego świata)

Ogólne kryteria schizofrenii wg 
ICD 10



lub co najmniej dwa z następujących:

1.

utrwalone omamy z zakresu jakiegokolwiek zmysłu, jeżeli 

występują każdego dnia w ciągu co najmniej miesiąca i 

towarzyszą im urojenia (mogą być zwiewne lub na wpół 

ukształtowane) bez wyraźnej treści afektywnej lub 

utrwalone treści nadwartościowe

2.

neologizmy, przerwy, wstawki w toku myślenia, 

prowadzące do rozkojarzenia lub niedostosowania 

wypowiedzi

3.

zachowania katatoniczne

4.

objawy „negatywne”, tj. apatia, zubożenie wypowiedzi oraz 

spłycenie lub niespójność reakcji emocjonalnych (należy 

stwierdzić, że nie są spowodowane depresją lub lekami)

Ogólne kryteria schizofrenii wg 
ICD 10



Wymienione objawy występują przez większość 

czasu trwania epizodu choroby psychotycznej 

utrzymującego się przez co najmniej jeden 

miesiąc (lub okresowo w ciągu większości dni tego 

okresu).



Jeżeli pacjent spełnia kryteria epizodu 

depresyjnego lub maniakalnego, kryteria 

schizofrenii muszą być spełnione przed 

wystąpieniem zaburzeń nastroju.



Zaburzenie nie jest uwarunkowane chorobą 

mózgu, zatruciem, uzależnieniem lub 

odstawieniem alkoholu albo innych substancji.

Schizofrenia paranoidalna



Spełnione ogólne kryteria schizofrenii



Nasilone urojenia i omamy (tj. urojenia 

prześladowcze, odnoszące, wysokiego 

urodzenia, szczególnej misji, zmiany postaci 

ciała, niewiary; głosy zagrażające lub 

nakazujące, omamy węchowe lub dotykowe, 

wrażenia seksualne lub cielesne innego rodzaju)



Spłycenie lub niedostosowanie afektu, objawy 

katatoniczne albo rozkojarzenie wypowiedzi nie 

dominują w obrazie klinicznym, choć mogą 

występować z mniejszym nasileniem

Schizofrenia hebefreniczna



Spełnione ogólne kryteria schizofrenii



Występuje którekolwiek z następujących:

1.

wyraźne i utrzymujące się spłycenie lub pustka afektywna

2.

wyraźne lub utrzymujące się niespójność lub 

niedostosowanie afektu



Występuje którekolwiek z następujących:

1.

zachowanie raczej bezcelowe i niepowiązane niż 

ukierunkowane celowo

2.

wyraźne zaburzenia myślenia, przejawiające się 

wypowiedziami niepowiązanymi, chaotycznymi lub 

rozkojarzonymi



Omamy lub urojenia nie dominują w obrazie klinicznym, 

choć mogą występować z mniejszym nasileniem

Schizofrenia katatoniczna



Spełnione ogólne kryteria schizofrenii



Przez okres co najmniej 2 tygodni występuje jedno lub 

więcej z następujących zachowań katatonicznych:

1.

osłupienie (znaczny spadek reaktywności wobec otoczenia oraz 

zmniejszenie spontanicznej ruchliwości i aktywności) lub mutyzm

2.

pobudzenie (wyraźnie bezcelowa aktywność ruchowa, nie poddająca 

się wpływowi bodźców zewnętrznych)

3.

zastyganie (dobrowolne przyjmowanie i utrzymywanie pozycji 

niedostosowanych lub dziwacznych)

4.

negatywizm (wyraźnie nieumotywowany opór wobec wszelkich poleceń 

lub prób spowodowania ruchu, albo ruch w przeciwnym kierunku

5.

sztywność (utrzymywanie sztywnej pozycji przy próbach spowodowania 

ruchu)

6.

giętkość woskowa (utrzymywanie kończyn i tułowia w pozycjach 

nadanych z zewnątrz)

7.

automatyzm nakazowy (automatyczne poddawanie się poleceniom)

Schizofrenia niezróżnicowana



Spełnione ogólne kryteria 
schizofrenii



Zastosowanie znajduje którekolwiek 

       z następujących:

1.

objawy nie spełniają kryteriów żadnej z 
postaci schizofrenii

2.

objawy są tak liczne, że spełniają kryteria 
więcej niż jednej z postaci schizofrenii

Schizofrenia prosta



Przez okres co najmniej roku powolny, lecz 

postępujący rozwój wszystkich trzech              

z następujących:

1.

znacząca, konsekwentna i rozległa zmiana jakości niektórych 

aspektów indywidualnego zachowania, przejawiająca się utratą 

napędu i zainteresowań, bezcelowością, bezczynnością, 

zamknięciem w sobie i społecznym wycofaniem się

2.

stopniowe ujawnianie się i pogłębianie objawów negatywnych, tj 

znaczna apatia, ubóstwo wypowiedzi, niedostateczna aktywność, 

spłycenie afektu, bierność i brak inicjatywy oraz słaba 

komunikacja niewerbalna (za pośrednictwem wyrazu twarzy, 

kontaktu wzrokowego, modulowania głosu czy pozycji ciała)

3.

znaczny spadek funkcjonowania społecznego, szkolnego lub 

zawodowego 

Schizofrenia prosta



W żadnym okresie nie występowały ani objawy 
należące do ogólnych kryteriów schizofrenii ani 
omamy lub dobrze ukształtowane urojenia 
jakiegokolwiek rodzaju. Zaburzenia nigdy nie 
spełniały kryteriów jakiejkolwiek innej postaci 
schizofrenii ani jakiegokolwiek innego 
zaburzenia psychotycznego.



Brak przesłanek do rozpoznania otępienia lub 
jakiegokolwiek innego zaburzenia 
organicznego.

Schizofrenia rezydualna



Ogólne kryteria schizofrenii spełnione w jakimś okresie 

czasu w przeszłości lecz obecnie nie występują



Co najmniej 4 z następujących objawów negatywnych 

utrzymywały się w okresie poprzedzających 12 miesięcy:

1.

spowolnienie psychoruchowe lub niedostateczna aktywność

2.

wyraźne spłycenie, zblednięcie afektu

3.

bierność i brak inicjatywy

4.

zubożenie ilości lub treści wypowiedzi

5.

słabość pełnienia ról społecznych i troski o swoje sprawy

6.

słaba komunikacja niewerbalna za pośrednictwem mimiki, 

kontaktu wzrokowego, modulacji głosu albo postawy ciała

Depresja poschizofreniczna



Ogólne kryteria schizofrenii były 

spełnione w ciągu ostatnich 12 miesięcy, 

lecz obecnie nie są stwierdzane.



Jeden ze stanów wymienionych w drugiej 

grupie kryteriów ogólnych schizofrenii 

występuje nadal.



Objawy depresyjne spełniają kryteria co 

najmniej łagodnego epizodu 

depresyjnego.

Przebieg psychozy



faza przedchorobowa



faza prodromalna



pierwszy epizod



remisja



kolejne epizody

Najczęstsze objawy 
prodromalne wg Hafnera



depresja 19%



lęk 18%



zaburzenia uwagi 16%



martwienie się 15%



brak pewności 13%



spowolnienie 12%



trudności w pracy 11%



wycofanie społeczne 10%

Objawy prodromalne               
   wg Aitchinson



zaburzenia nastroju (

depresja, lęk, drażliwość, 

nagłe zmiany nastroju)



zaburzenia myślenia 

(upośledzenie 

sprawności w pracy, niezwykłe, dziwaczne idee)



zmiany w odbieraniu siebie i otoczenia



zmiany zachowania 

(wycofanie społeczne, 

utrata zainteresowań, podejrzliwość, 

upośledzenie w pełnieniu ról)



zmiany fizyczne 

(snu, łaknienia, utrata energii, 

spowolnienie, zanik motywacji)

Czynniki prognostyczne



osobowość przedchorobowa „stabilna”



dobre przystosowanie społeczne przed 

zachorowaniem



późniejszy wiek zachorowania



ostry początek choroby



obecność reaktywnych czynników wyzwalających



falujący przebieg



brak zaburzeń myślenia, objawów deficytowych,  

dysfunkcji neuropoznawczych



krótkie hospitalizacje



szybkie ustępowanie zaostrzeń

Przebieg choroby



Typ liniowy – cechuje szybkie lub wolne, 

stopniowe lub skokowe, czasem z okresami 

zatrzymania się lub stabilizacji, ale zawsze 

postępujące narastanie zaburzeń.



Typ falujący – cechuje się występowaniem 

epizodów zaburzeń rozdzielonych okresami 

pełnego lub częściowego powrotu do 

zdrowia.



Atypowy

Etapy leczenia



leczenie intensywne – 

celem jest 

eliminowanie ostrych lub zaostrzających się 
zaburzeń



leczenie podtrzymujące – 

obejmuje okres 

częściowej lub pełnej remisji, celem jest 
zapobiegania nawrotom



rehabilitacja – 

obejmuje okres po utrwaleniu 

się zaburzeń i następstw życiowych, celem jest 
ograniczenie ich rozmiaru i wpływu na sposób życia

Formy terapii



Farmakoterapia



EW



Psychoterapia



Terapia społeczna 

1.

terapia rodzin

2.

psychoedukacja

3.

kluby pacjenta

4.

warsztaty terapii zajęciowej

5.

hostele

LEKI 

PRZECIWPSYCHOTYCZNE

Zasady wyboru leku



obraz zaburzeń



zamierzone cele



droga podawania



działania niepożądane



preferencje pacjenta



dostępność leku

Postacie leku



tabletki/kapsułki



syrop



krople



zastrzyki



leki o przedłużonym działaniu – 
forma depot

Szlaki dopaminergiczne



Mezolimbiczny szlak dopaminergiczny – 

od pola brzusznego nakrywki pnia mózgu do obszaru 
limbicznego, odgrywa on rolę w powstawaniu 
omamów, urojeń, zaburzeń myślenia. Do objawów 
pozytywnych dochodzi w wyniku nadaktywności 
dopaminergicznej bez względu na to czy stanowi ona 
część składową schizofrenii, jest wywołana 
przyjmowaniem substancji psychoaktywnych, czy 
też towarzyszy manii, depresji, otępieniu. Blokada 
receptorów D2 wpływa p/psychotycznie.

Szlaki dopaminergiczne



Mezokortykalny szlak dopaminergiczny- 

od 

brzusznego pola nakrywki pnia mózgu do kory mózgowej. Niedobór 

dopaminy w obszarach projekcji mezokortykalnej, zwłaszcza w 

grzbietowo-bocznej korze przedczołowej, odpowiada za objawy 

negatywne. Stosowanie leków – blokerów receptorów D2, nasila te 

objawy.



Nigrostriatalny szlak dopaminergiczny

 – przewodzi 

impulsy z ciał neuronów dopaminowych substancji czarnej pnia, do 

zwojów podstawy prążkowia. Hamowanie aktywności 

dopaminergicznej w tym szlaku odpowiada za powstawanie objawów 

podobnych do zespołu Parkinsona.



Guzkowo-lejkowy szlak dopaminergiczny – 

z 

podwzgórza do przysadki. Neurony te hamują uwalnianie prolaktyny, 

jeżeli zostaną zablokowane (LPP) wzrasta poziom tego hormonu.

Podział leków p/psychotycznych 
ze względu na strukturę 
chemiczną



pochodne fenotiazyny

       

alifatyczne

        chlorpromazyna (Fenactil), promazyna,    lewomepromazyna 

(Tisercin)

        piperazynowe
        flufenazyna (Mirenil), perazyna, perfenazyna (Trilafon), 

trifluoperazyna (Apo-Trifluoperazine)

        piperydynowe
        tioridazyna



pochodne tioksantenu 

       

chlorprotiksen, klopiksol, flupentiksol (Fluanksol)



pochodne butyrofenonu

       

haloperidol

Podział leków p/psychotycznych 
ze względu na strukturę 
chemiczną



pochodne indolowe

    sertindol



pochodne difenylobutyloaminy



pochodne dibenzodiazepiny

    klozapina, kwetiapina (Ketrel), olanzapina 

(Zolafren, Zalasta, Olzapin)



pochodne benzamidu

    amisulprid (Solian), sulpiryd



leki o budowie dwupierścieniowej

    ziprasidon (Zeldox), risperidon (Rispolept)

Klasyczne leki 

p/psychotyczne są 
antagonistami receptorów:
- D2
- H1
- alfa 1
- M1

Różnica między klasycznymi 
a atypowymi lekami 
p/psychotycznymi polega na 
blokowaniu przez atypowe 
LPP receptorów 
serotoninergicznych 5HT2A

Powinowactwo atypowych leków 
p/psychotycznych do receptorów

H
1

Alf
a1

Alf
a2

M1

D
1

D
2

D
3

D
4

5HT 
1a

5HT
1d

5HT 
2a

5HT
2c

5HT
3

5HT
6

5HT
7

SRI

NRI

klozapina

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

risperido
n

x

x

x

x

x

olanzapin
a

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

kwetiapin
a

x

x

x

x

x

x

x

ziprasido
n

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

aripipraz
ol

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Zakres dawek terapeutycznych 
– w psychozach – klasyczne LPP



chlorprotixen – Chlorprotixen 300-450mg/d



chlorpromazyna – Fenactil – obecnie dostępne tylko 25mg 

tabletki



flupentixol – Fluanxol 3-15 mg/d,



haloperidol – Haloperidol 10-30 mg/d



lewomepromazyna – Tisercin 150-300mg/d



perazyna – Pernazinum 300-600mg/d



perfenazyna – Trilafon 24-64 mg/d



promazyna – Promazin 300-450 mg/d



sulpiryd – Sulpiryd 300-600 mg/d



tioridazyna – Thioridazyn 300-450mg/d - wycofana



trifluoperazyna – Apo-Trifluoperazine 20-40mg/d



zuklopentiksol  - Clopixol 10-50mg/d

Zakres dawek terapeutycznych 
– w psychozach- atypowe LPP



aripiprazol – Abilify 15-30mg/d



amisulprid – Solian 300-600mg/d



klozapina – Klozapol 300-450 mg/d



kwetiapina – Ketrel 300-750 mg/d



olanzapina – Zolafren 10-20mg/d



risperidon – Rispolept 4-6mg/d



ziprasidon – Zeldox 80-160mg/d



sertindol – Serdolect 12-20mg/d

Szlaki dopaminergiczne



Szlak nigrostriatalny – 

neurony 

serotoninowe unerwiają tu neurony dopaminowe, 
serotonina po związaniu się z receptorem 5HT2A 
neuronu dopaminowego hamuje uwalnianie 
dopaminy. Antagoniści 5HT2A znoszą to działanie – 
w tym wypadku nie dochodzi do objawów 
pozapiramidowych. Leki blokują jednak nie tylko 
receptory serotoninergiczne, ale też D2, w tej 
sytuacji dopamina może rywalizować z lekiem o 
miejsca receptorowe. W tym obszarze więcej jest 
receptorów D2.

Szlaki dopaminergiczne



Mezokortykalny – 

tutaj dominują receptory 5HT2A, 

czyli lek łączy się głównie z tym właśnie receptorem,  
dochodzi do wzrostu poziomu dopaminy – poprawa w 
zakresie objawów negatywnych.



Guzkowo-lejkowy

 – serotonina stymuluje uwalnianie 

prolaktyny (dopamina hamowała pobudzając rec. D2), 
zatem antagoniści receptora 5HT2A, hamują uwalnianie 
prolaktyny



Mezolimbiczny 

– prawdopodobnie w tym obszarze 

antagonistyczne działanie serotoniny nie jest w stanie 
„odblokować” rec. D2 

Atypowe LPP szybko dysocjują z 
miejsc wiązania. Jest to działanie 
określone jako „uderz i uciekaj”. 
Wiążą się z receptorem na tyle 
długo aby doszło do działania 
p/psychotycznego, ale na tyle 
krótko, by nie powstały objawy 
niepożądane.

Ryzyko nawrotu objawów 

w ciągu 5 lat, 

mimo przyjmowania leków 

sięga 60-70%.

Nie należy wnioskować 

o nieskuteczności leku 

przed upływem 3-4 tygodni

Czas trwania leczenia 

podtrzymującego powinien 

wynosić 1-2 lata po pierwszym 

epizodzie,

 5 lat po kolejnym. W przypadku 

wielokrotnych nawrotów leczenie 

powinno być bezterminowe.

Jeżeli lek nie działa



Czy był dobrze dobrany (jednostka 

chorobowa)?



Czy była wystarczająco wysoka dawka?



Czy był przyjmowany wystarczająco 

długo?



Czy w ogóle był przyjmowany?



Czy działały czynniki zmniejszające 

skuteczność leku?

Objawy niepożądane po LPP



dysfunkcje z OUN

1.

zaburzenia poznawcze

2.

dysfunkcje pozapiramidowe

3.

stłumienie

4.

niepokój/pobudzenie

5.

obniżenie progu drgawkowego

6.

depresje polekowe

7.

zespół antycholinergiczny



dysfunkcje z układu krążenia

1.

tachykardia

2.

działanie kardiotoksyczne

3.

ortostatyczna hipotensja

Objawy niepożądane po LPP



Dysfunkcje z układu krwiotwórczego

1.

zmiany krzepliwości

2.

leukopenia, granulocytopenia



Dysfunkcje z ukł. pokarmowego

1.

suchość w ustach/ślinotok

2.

zmiany motoryki

3.

działanie hepatotoksyczne



Dysfunkcje z układu dokrewnego

1.

hiperglikemia

2.

hiperprolaktynemia



Dysfunkcje seksualne

1.

zaburzenia libido, orgazmu, wzwodu, wytrysku, lubrykacji

Objawy niepożądane po LPP



Zmiany metaboliczne

1.

przyrost masy ciała



Zmiany skórne

1.

reakcje alergiczne

2.

nadwrażliwość na światło



Zaburzenia termoregulacji

1.

hipotermia/hipertermia



Zmiany oftalmologiczne

1.

zaburzenia akomodacji

2.

zmiany barwnikowe



Dysfunkcje z układu moczowego

1.

nietrzymanie moczu

2.

opóźnienie lub zatrzymanie moczu

Ośrodkowy zespół 
antycholinergiczny



Przejaw cholinolitycznego działania leków na OUN



Ryzyko wzrasta przy jednoczesnym stosowaniu kilku 

leków cholinolitycznych, u osób starszych, z organicznym 

uszkodzeniem OUN



Objawy:

1.

Nasilone zaburzenia wegetatywne (wysychanie błon śluzowych, 

suchość skóry, zaburzenia akomodacji, utrudnione oddawanie moczu)

2.

Niepokój

3.

Zaburzenia snu

4.

Zaburzenia koncentracji uwagi, pamięci, precyzji myślenia

5.

U chorych z depresją poprawa nastroju przypominająca hipomanię

6.

Przymglenie świadomości, majaczenie



Należy odstawić lek, w ciężkich stanach - fizostygmina

Kryteria diagnostyczne 
złośliwego zespołu 
neuroleptycznego



Leczenie lekiem neuroleptycznym



Podwyższona temperatura> 38 st.C



Sztywność mięśniowa



Co najmniej 5 spośród następujących objawów:

1.

zmiana stanu psychicznego

2.

tachykardia

3.

chwiejność ciśnienia tętniczego

4.

przyspieszenie oddychania/hipoksja

5.

drżenie

6.

pocenie/ślinotok

7.

zanieczyszczanie się

8.

kwasica metaboliczna

9.

leukocytoza

10.

wzrost poziomu CPK



Brak innych przyczyn hipertermii

Leczenie złośliwego zespołu 
neuroleptycznego



Leczenie podtrzymujące, intensywna opieka 

medyczna, pielęgnacja



Leczenie farmakologiczne

1.

lorazepam 1-2mg 3x dziennie, i.m. lub i.v. (1-8 

mg/dobę)

2.

amantadyna 100mg 3x dziennie p.o. lub przez 

zgłębnik żołądkowy (200-400mg/d)

3.

bromokryptyna 2,5-5 mg 3x dziennie p.o. lub przez 

zgłębnik żołądkowy (< 30mg/d)

4.

dantrolen 1-2,5mg/kg m.ciała i.v. (1mg/kg 4x dziennie



EW 6-10 zabiegów

Agranulocytoza



1% pacjentów przyjmujących klozapinę, 

śmiertelność do 3%



80% w ciągu pierwszych 16 tygodni



Mechanizm toksyczny (stopniowy rozwój) 

albo alergiczny (gwałtowny)



U pacjentów przyjmujących klozapinę 

kontrola morfologii (leukocyty min>3500) co 

tydzień przez pierwsze 18 tygodni, potem 

1x w miesiącu – przez cały okres 

przyjmowania leku

ELEKTROWSTRZĄSY

Mechanizm działania

Wywołany napad drgawkowy powoduje: 

-

wzrost zużycia tlenu, 

-

zwiększenie metabolizmu glukozy,

-

zwiększenie przepuszczalności bariery krew-mózg

-

wzrost wydalania wapnia z moczem i jego spadek w płynie 
mózgowo – rdzeniowym

-

przejściowy wzrost stężenia w osoczu – adrenaliny, 
noradrenaliny, prolaktyny, wazopresyny, oksytocyny, ACTH, 
GABA, kortyzolu, endorfin, insuliny, hormonu luteinizującego i 
hormonu stymulującego ciałko żółte,

-

zwiększa przekaźnictwo dopaminergiczne a zmniejsza 
cholinergiczne

-

zwiększa aktywność rec. adrenergicznych, a gęstość 
serotoninergicznych

Wskazania

Metoda z wyboru:

1.

w zaburzeniach afektywnych o obrazie:

       - 

depresji psychotycznej

        - depresji z wybitnie nasilonymi myślami i tendencjami    

samobójczymi, osłupieniem lub znacznie nasilonym 
zahamowaniem psychoruchowym, gdy choremu grozi 
odwodnienie i wyniszczenie z powodu nie przyjmowania 
posiłków

        - zaburzeniach depresyjnych ze znacznie nasilonym 

niepokojem psychoruchowym, do którego opanowania chory 
wymagałby wielu leków i unieruchomienia 

        - w zaburzeniach depresyjnych u chorych ze 

współistniejącymi chorobami somatycznymi uniemożliwiającymi 
stosowanie jakichkolwiek leków psychotropowych

Wskazania

1.

w ostrej śmiertelnej katatonii

2.

w ostrej manii ( ze zmąceniem świadomości) 
u chorych, u których leki psychotropowe są 
nieskuteczne lub nie można ich zastosować, 
a zwłaszcza gdy choremu grozi wyczerpanie 
z powodu nie dającego się opanować 
podniecenia psychoruchowego i gdy 
farmakoterapia stwarza duże ryzyko 
wystąpienia powikłań somatycznych

Wskazania

Metoda leczenia drugiego rzutu w:

1.

depresjach lekoopornych

2.

depresjach przewlekłych w przebiegu chorób afektywnych

3.

u osób w wieku podeszłym, zwłaszcza przy 
współistniejących chorobach somatycznych

4.

u kobiet w ciąży w zaburzeniach afektywnych, 
schizofrenicznych i schizoafektywnych 

5.

schizofrenii katatonicznej

6.

schizofrenii opornej na inne metody terapii                        
(z wyłączeniem schizofrenii przewlekłej)

7.

złośliwym zespole neuroleptycznym

P/wskazania - bezwzględne

1.

choroby przebiegające ze 
wzmożonym ciśnieniem 
śródczaszkowym

2.

świeży zawał mięśnia sercowego

3.

świeży krwotok wewnątrzczaszkowy

P/wskazania - względne

1.

duży tętniak mózgu lub tętnicy głównej

2.

odklejenie siatkówki

3.

guz chromochłonny nadnerczy

4.

zakrzepowe zapalenie żył

5.

jaskra z zamkniętym kątem przesączania

6.

miejscowe uszkodzenie mózgu

7.

choroby zwiększające ryzyko związane ze znieczuleniem 
ogólnym

8.

nieskuteczność EW w czasie poprzednich kuracji

9.

wystąpienie istotnych niepożądanych objawów 
somatycznych i psychologicznych w czasie obecnej kuracji

Informacje ogólne



przed podjęciem leczenia konieczna konsultacja 
internisty i anestezjologa



zabiegi mogą być jedno lub dwustronne



próg drgawkowy jest niższy u mężczyzn niż u kobiet, 
wyższy w starszym wieku, niższy u chorych z manią 
niż z depresją, próg drgawkowy zwiększa się u osób 
odwodnionych i po każdym kolejnym zabiegu  



stosuje się od 4-12 zabiegów w depresji do 12-20 w 
schizofrenii, od 2-3 dziennie w katatonii, ostrej manii i 
ciężkiej depresji do 2-3x w tygodniu w depresji, 
schizofrenii

Powikłania



zgon 2/100.000



zawał mięśnia sercowego, niewydolność 
wieńcowa, migotanie komór, zatrzymanie akcji 
serca, zapaść sercowo-naczyniowa, pęknięcie 
tętniaka



przedłużony bezdech, kurcz krtani



stan padaczkowy



zaburzenia pamięci



bóle głowy, mięśni, nudności, wymioty

Kojarzenie z lekami

Lek

Następstwa kliniczne

Zalecenia

TLPD

obniżenie progu drgawkowego, zaburzenia sercowo-
naczyniowe

odstawić

trazodon

stan padaczkowy, zaburzenia rytmu serca

odstawić

SSRI

działanie drgawkorodne

odstawić

bupropion

wydłużenie napadu, majaczenie ponapadowe

odstawić

iMAO

podwyższenie progu drgawkowego, ryzyko hipo i 
hipertensji, gorączki, drgawek, wygórowanie odruchów, 
hepatotoksyczność

odstawić

BDZ

podwyższenie progu drgawkowego,

odstawić

LPP

działanie hipotensyjne, drgawkorodne, synergizm z EW i 
lepszy efekt terapeutyczny

odstawić

Li

obniża próg drgawkowy, nasilenie zaburzeń pamięci, ryzyko 
majaczenia , przedłużone działanie sukcynylocholiny

odstawić

piracetam

zmniejsza zaburzenia pamięci, wydłuża napad, agonista 
cholinergiczny

500-2000 i.v. przed 
zabiegiem
dane eksperymentalne

teofilina

stan padaczkowy i ryzyko zgonu

odstawić

beta 
blokery

wzrost progu drgawkowego,  skrócenie czasu trwania 
napadu, ryzyko bradykardii i hipotensji, ale zmniejszone 
ryzyko ew powikłań secowo-naczyniowych

stosowane  w  razie 
konieczności obniżenia RR

T3

potencjalizuje efekt, spadek obj. amnestycznych

-

Ca blokery

zmniejszają niedotlenienie mózgu i ryzyko zaburzeń 
pamięci

-