1
Ekonomiczne
podstawy
logistyki.
ZARZĄDZANIE LOGISTYKĄ
dr inż. Jarosław
Prońko
1
Ekonomiczne
podstawy
logistyki.
ZARZĄDZANIE LOGISTYKĄ
dr inż. Jarosław
Prońko
2
Rachunek ekonomiczny
Podstawą wszelkich decyzji gospodarczych podejmowanych przez
przedsiębiorstwa jest tzw. zasada racjonalnego gospodarowania,
zwana również zasadą gospodarności.
Możemy ją ująć w dwojaki sposób, jako zasadę:
Największego efektu przy danym nakładzie środków.
Najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu.
max
N
E
ć
Efektywno
ś
Porównywanie uzyskiwanych efektów działalności gospodarczej do
ponoszonych na nią nakładów nazywamy rachunkiem ekonomicznym.
Aby można było go stosować, efekty i nakłady muszą być mierzalne, ich
miara musi być wyrażona w tych samych jednostkach oraz musi się dać
precyzyjnie określić efekt konkretnych działań.
3
Rachunek ekonomiczny
ŚRODKI
OBROTOWE
ŚRODKI TRWAŁE
KOSZTY
MAJĄTEK ZUŻYTY
NA UZYSKANIE PRZYCHODU
UZYSKANY PRZYCHÓD
EFEKTY
NOWA WARTOŚC MAJĄTKU
Z
Y
S
K
B
R
U
T
T
O
PODATEK DOCHODOWY
DYWIDENDA
CZĘŚĆ ZYSKU PRZEZNACZONA NA INNE CELE
ZYSK
NETTO
POCZĄTKOWY MAJĄTEK PRZEDSIĘBIORSTWA
NAKŁADY
W
P
R
Z
Y
P
A
D
K
U
G
D
Y
P
R
Y
C
H
O
D
Y
>
K
O
S
Z
T
Ó
W
4
Rachunek ekonomiczny
1
K
P
E
W działalności gospodarczej efektem jest uzyskany przychód,
W działalności gospodarczej efektem jest uzyskany przychód,
natomiast nakłady (choć nie do końca słusznie) nazywamy kosztami,
natomiast nakłady (choć nie do końca słusznie) nazywamy kosztami,
obie te wielkości wyrażamy w pieniądzach. Przyjmując powyższe
obie te wielkości wyrażamy w pieniądzach. Przyjmując powyższe
założenia efektywność możemy zapisać jako:
założenia efektywność możemy zapisać jako:
Przy czym
max
E
Najczęściej stosowaną miarą efektywności jest wielkość zysków, które
Najczęściej stosowaną miarą efektywności jest wielkość zysków, które
definiujemy jako różnicę między przychodami i kosztami. Zauważmy,
definiujemy jako różnicę między przychodami i kosztami. Zauważmy,
że warunek efektywności większej niż jeden osiągamy, gdy zysk z
że warunek efektywności większej niż jeden osiągamy, gdy zysk z
danego przedsięwzięcia jest większy od zera. Ujemny zysk nazywamy
danego przedsięwzięcia jest większy od zera. Ujemny zysk nazywamy
stratą i jest on efektem przedsięwzięć, dla których efektywność jest
stratą i jest on efektem przedsięwzięć, dla których efektywność jest
mniejsza od jedności.
mniejsza od jedności.
0
K
P
Z
Zależności pomiędzy zyskiem i efektywnością możemy zapisać w postaci:
1
E
K
Z
E
P
Z
1
1
1
K
Z
E
Z
P
P
E
lub
lub
lub
5
Rachunek ekonomiczny
Ś
R
O
D
K
I
O
B
R
O
T
O
W
E
Ś
R
O
D
K
I
T
R
W
A
Ł
E
K
O
S
Z
T
Y
E
F
E
K
T
Y
N
A
K
Ł
A
D
Y
WZROST EFEKTYWNOŚCI MOŻEMY UZYSKAĆ POPRZEZ:
1. ZMNIEJSZENIE NAKŁADÓW (ŚRODKÓW OBROTOWYCH LUB MAJĄTKU TRWAŁEGO);
2. WZROST EFEKTÓW PRZY TYCH SAMYCH NAKŁADACH
E
F
E
K
T
Y
K
O
S
Z
T
Y
Ś
R
O
D
K
I
O
B
R
O
T
O
W
E
Ś
R
O
D
K
I
T
R
W
A
Ł
E
N
A
K
Ł
A
D
Y
Ś
R
O
D
K
I
O
B
R
O
T
O
W
E
Ś
R
O
D
K
I
T
R
W
A
Ł
E
K
O
S
Z
T
Y
E
F
E
K
T
Y
N
A
K
Ł
A
D
Y
6
Koszty wytwarzania
W układzie rodzajowym koszty dzielimy na:
amortyzację;
koszty zużycia materiałów, paliw i energii;
usługi obce;
wynagrodzenia;
świadczenia na rzecz pracowników;
podróże służbowe;
pozostałe koszty.
Generalizując, możemy stwierdzić, iż koszty w
przedsiębiorstwie dzielą się na koszty:
Utrzymania majątku trwałego – (kapitał);
Płace pracownicze i inne świadczenia osobowe – (praca);
Koszty zakupu materiałów i energii – (ziemia).
7
Koszty wytwarzania
Koszty można również podzielić ze względu na ich zmienność w
czasie na:
Koszty zmienne – te, które zmieniają się w rozpatrywanym
przedziale czasu;
Koszty stałe – te, które w rozpatrywanym przedziale czasu nie
ulegają zmianie.
Na bazie tego podziału rozpatruje się działalność
przedsiębiorstw w:
w długim okresie czasu – kiedy zaangażowanie wszystkich
czynniki produkcji może ulegać zmianie (ziemia, praca,
kapitał)
w krótkim okresie czasu – kiedy zmianie ulega jedynie
zaangażowanie pracy ludzkiej i materiałów;
w bardzo krótkim okresie czasu – kiedy zmianie ulega jedynie
zaangażowanie materiałów
8
Przedsiębiorstwo
w krótkim okresie
czasu
9
Wielkość produkcji w funkcji
nakładów czynnika pracy
1
Q
2
Q
3
Q
Dla
K i Z= constans
P
Z
K
f
Q
,
,
1
P
2
P
3
P
Nakłady pracy P
4
P
5
P
4
Q
5
Q
W
ie
lk
o
ść
p
ro
d
u
kc
ji
Q
10
Nakłady pracy P
W
ie
lk
o
ść
p
ro
d
u
k
cj
i
Q
Funkcja produkcji
constans
K
i
przy Z
P
f
Q
K
o
sz
ty
p
ra
cy
w
y
ra
ża
ją
ce
j
e
j
n
a
k
ła
d
y
Wielkość produkcji Q
Funkcja kosztów pracy
Q
f
K
P
1
K
o
sz
ty
z
m
ie
n
n
e
W
o
kr
e
si
e
k
ró
tk
im
Wielkość produkcji Q
Funkcja kosztów zmiennych
Q
f
Q
a
Q
g
K
Z
1
Q
a
Q
f
1
Q
g
K
o
sz
ty
z
m
ie
n
n
e
W
o
k
re
si
e
k
ró
tk
im
Wielkość produkcji Q
Funkcja kosztów całkowitych
Z
S
C
K
K
K
S
K
Q
g
K
S
11
C
K
A
B
C
D
Q
1
Q
2
Q
3
Q
4
Q
Koszt całkowity
Optimum technologiczne
produkcji
P
P
C
K
Q
K
Q
K
Q
E
1
Założenia:
•Q – efekt działalności gospodarczej
•K
C
– Nakłady niezbędne do uzyskania
efektu Q
Q
K
K
C
p
Tanges kąta nachylenia prostej
przecinającej krzywą kosztów w
danym punkcie
Największą efektywność uzyskamy
wtedy gdy K
p
będzie najmniejszy.
Zgodnie z naszym rysunkiem
największa
efektywność przypada dla Q
3
12
Przedsiębiorstwo w
bardzo krótkim
przedziale czasu
13
C
K
Q
Krzywa kosztów
w okresie krótkim
g
Q
g
Q
K
Koszty surowców
i materiałów eksploatacyjnych
(Koszty zmienne)
Pozostałe koszty
działalności przedsiębiorstwa
(Koszty stałe)
jz
k
tg
Koszty całkowite
w okresie bardzo
krótkim
Koszty w okresie bardzo
krótkim
14
C
K
Q
g
Q
jz
k
tg
Koszty
całkowite
G
ra
n
ic
a
m
o
żli
w
o
śc
i p
ro
d
u
k
cy
jn
y
ch
S
K
Funkcja produkcji w okresie bardzo
krótkim
Koszty wytwarzania
Koszty obsługi – utrzymanie ruchu, kadry, księgowość itp.
Koszty zaopatrzenia i magazynowania materiałów i surowców
Koszty dystrybucji i magazynowania wyrobów
Koszty logistyczne
15
C
K
Q
g
Q
jz
k
tg
Koszty
całkowite
G
ra
n
ic
a
m
o
żli
w
o
śc
i p
ro
d
u
k
cy
jn
y
ch
S
K
Funkcja produkcji w okresie bardzo
krótkim
Koszty wytwarzania
Koszty obsługi – utrzymanie ruchu, kadry, księgowość itp.
Koszty zaopatrzenia i magazynowania materiałów i surowców
Koszty dystrybucji i magazynowania wyrobów
Koszty logistyczne
Zysk
Przychód
16
Wzrost efektywności
Do wzrostu efektywności prowadzi wiele dróg:
Zmniejszanie zatrudnienia przy wzroście
wydajności pracy.
Ograniczenie lub eliminacja procesów nie
dodających nowej wartości do wyrobów.
Zmniejszanie majątku trwałego przy zachowaniu
dotychczasowej zdolności wytwórczej.
Usprawnienie przepływów finansowych.
Zwiększenie elastyczności produkcji
17
Wzrost efektywności
Wszystkie te przedsięwzięcia możemy
podzielić na dwie zasadnicze grupy:
Przedsięwzięcia organizacyjne (poprawa
sprawności organizacyjnej przedsiębiorstwa
poprzez ulepszanie struktury, poprawę
komunikacji wewnętrznej, poprawę
wykorzystania majątku trwałego)
Przedsięwzięcia technologiczne (zmiana
technologii wytwarzania na bardziej
efektywną)
18
Możliwości obniżenia
kosztów
Wszelkie procesy możemy podzielić na cztery rodzaje
operacji:
Operacje technologiczne
Operacje kontroli
Operacje transportu
Operacje magazynowania i składowania
Tylko pierwsza z nich dodaje nowej wartości wyrobu. Druga
zabezpiecza nas przed produkcją braków.
Pozostałe dwie nie wnoszą żadnych wartości do
wytwarzanego produktu. Zatem ich ograniczenie (obniżenie
kosztów z nimi związanych) powoduje obniżenie
ponoszonych nakładów pozwalając utrzymać wielkość i
jakość produkcji na dotychczasowym poziomie.
19
C
K
Q
g
Q
Koszty
całkowite
Przychody
całkowite
R
Q
W
S
K
1
R
Q
1
W
K
C
C
arctg
jz
k
arctg
1
C
arctg
Z
y
sk
e
ko
n
o
m
ic
zn
y
Zyski w okresie bardzo
krótkim