Choroby
włosów
Choroby
włosów
Włosy - budowa
woreczkowe wpuklenie naskórka
u podstawy: macierz włosa (melanocyty)
powyżej: korzeń i łodyga (z warstwy rogowej),
otoczka wewnętrzna włosa (z pozostałych
warstw)
z otaczającej tkanki łącznej:
opuszka włosa (nerwy, naczynia)
powyżej: zewnętrzna otoczka włosa
Włosy c.d.
w pochewce zewnętrznej – przyczep
mięśnia przywłośnego
do mieszków uchodzą: gruczoły łojowe,
gruczoły potowe apokrynowe (okolice
wtórnych cech płciowych)
Włosy – cykl rozwojowy
Faza
Stan korzeni
Czas
trwania
Okres wzrostu
Anagen
Dobrze wykształcona opuszka.
Aktywna proliferacja 80-90%
włosów
2 – 6 lat
Okres inwolucji
Katagen
Zanik, rogowacenie opuszki
(kolba)
Przesunięcie ku górze kolumn
niezróżnicowanych komórek
nabłonka
0,5-1% włosów
Od kilku dni
do 2 tygodni
Okres spoczynku
Telogen
Dalsze przesuwanie kolby ku
górze
Początek wzrostu nowego
włosa z komórek pod kolbą
10-20% włosów
2 – 6 miesięcy
Sposób oceny: trichogram
Włosy c.d.
Szybkość wzrostu zależy od płci, pory roku i
dnia
Średnia szybkość wzrostu – 0,35mm/dobę
Maksymalna szybkość 15-30 rok życia
Zwolnienie szybkości po 50-60 roku życia
Liczba mieszków – około 5 milionów
Liczba włosów na głowie – około 100 000
Gęstość włosów 175-300/cm
2
Dzienna, fizjologiczna utrata włosów 80-100
Cykl włosowy niezsynchronizowany
Włosy c.d.
Rodzaje:
u rasy kaukaskiej – faliste
u rasy azjatyckiej – proste
u rasy negroidalnej – skręcone (spiralne)
Włosy c.d.
Wpływ na stan owłosienia:
właściwa pielęgnacja
dieta
czynniki hormonalne
ogólny stan zdrowia
stan psychiczny
Owłosienie nadmierne
Hypertrichoza (hypertrichosis)
dotyczy zarówno mężczyzn i kobiet
nie zależy od androgenów
Hirsutyzm – owłosienie typu
męskiego
występuje u dziewcząt i kobiet
zależy o nadprodukcji androgenów
lub od nadreaktywności mieszków
włosowych na androgeny przy ich
prawidłowych stężeniach
Nadmierne owłosienie
występuje w obszarach skóry
niezależnych od androgenów
zależy m.in. od cech osobniczych,
rodzinnych, płci, wieku, przynależności
etnicznej i innych
np. ciemny wąsik na górnej wardze u
kobiet pochodzenia
śródziemnomorskiego
Nadmierne owłosienie
wrodzone
Uogólnione
u noworodków urodzonych przedwcześnie
meszek włosowy pokrywa całą skórę
włosy te wypadają w ciągu kilku
pierwszych miesięcy
zostają zastąpione włosami prawidłowymi
Nadmierne owłosienie
wrodzone c.d.
Ograniczone (typ znamionowy)
występują najczęściej:
w okolicy krzyżowo-lędźwiowej („ogon fauna”)
na skrawkach uszu u dorosłych mężczyzn
(„kozie bródki”)
w okolicy międzyłopatkowej
włosy są długie, mogą być inaczej
zabarwione niż włosy na głowie
mogą wyrastać na skórze klinicznie
niezmienionej lub ze znamienia
barwnikowego
często współistnieją z wadami
rozwojowymi (np. rozszczep kręgosłupa –
spina bifida
Nadmierne owłosienie
ograniczone nabyte
Przyczyny:
choroby układowe: porfiria skórna
późna, nowotwory złośliwe, akromegalia,
niedożywienie, jadłowstręt – anorexia
nervosa
leki: miejscowe leczenie
kortykosteroidami, minoksydyl, psoraleny,
cyklosporyna, d-penicylamina, hydantoina
i inne
Hirsutyzm –
owłosienie typu
męskiego u kobiet
Przyczyny:
zaburzenia gospodarki hormonalnej z
nadmiernym wydzielaniem androgenów:
choroby (guzy) jajnika, przysadki,
nadnerczy
leki o działaniu androgenopodobnym:
gestageny, kortykosteroidy
zespół Steina-Leventhala: u młodych
kobiet – policystyczne jajniki, brak
miesiączki, otyłość, łysienie typu
męskiego
zespół Achorda-Miersa: u kobiet po
menopauzie – hypertrychoza (czoło),
cukrzyca, otyłość, osteoporoza
Hirsutyzm c.d.
Objawy:
nasilone owłosienie typu męskiego na
wardze górnej, brodzie, policzkach, w
okolicy sutków, okolicy pachwin, na
brzuchu, na udach, wokół odbytu, na
grzbietach palców
często współistnieje łojotok, łysienie
androgenowe
początek w okresie pokwitania (14-18r.ż.),
w czasie ciąży, po menopauzie
Diagnostyka:
wywiad, badanie endokrynologiczne,
badanie ginekologiczne
Leczenie nadmiernego
owłosienia
Miejscowe:
rozjaśnianie za pomocą 3-6% nadtlenku
wodoru
golenie (sprzyja przechodzeniu włosów
meszkowych we włosy terminalne, nie
pobudza wzrostu włosów, nie zwiększa
liczby mieszków włosowych)
depilacja mechaniczna – pęseta,
depilatory elektryczne, ścieranie
pumeksem, ścieranie paierem ściernym
depilacja chemiczna – silnie zasadowe
depilatory, np. siarczan baru, tioglikany
(powikłanie – odczyn zapalny), obecnie na
rynku liczne preparaty w postaci pianek w
aerozolach
Leczenie nadmiernego
owłosienia
Miejscowe c.d.:
depilacja woskiem
termoliza – prąd zmienny o wysokich
częstotliwościach
elektroliza – prąd galwaniczny
termoliza+elektroliza = blend
(trzy ostatnie metody stosunkowo mała
skuteczność – zanik około 1/3 owłosienia,
bolesność, blizny)
lasery o wysokiej selektywności –
rubinowy, aleksandrytowy, diodowy, Nd-
Yag
Leczenie nadmiernego
owłosienia
Miejscowe c.d.
Przed zabiegiem w gabinetach
kosmetycznych należy:
poinformować pacjentkę o ograniczonej
skuteczności zabiegu
o konieczności ich cyklicznego
powtarzania (terminy ustala
kosmetyczka)
większość zabiegów trwale niszczy włosy
w okresie anagenu
Leczenie nadmiernego
owłosienia
Miejscowe c.d.
Przeciwskazania:
infekcje (bakteryjne, grzybicze, wirusowe)
ubytki naskórka, stany zapalne, kruchość
naczyń, alergia na stosowane substancje
Po zabiegu:
środki łagodzące
unikanie nasłonecznienia
Leczenie nadmiernego
owłosienia
Ogólne
Wyłącznie hirsutyzmu:
eliminacja przyczyn
leki antyandrogenowe
po wykluczeniu przeciwwskazań
octan cyproteronu (Androcur)
octan cyproteronu + etynylestradiol (Diane
35, Dianette)
leki antykoncepcyjne – estrogen +
gestagen
Łysienie
Definicja:
Trwała lub przejściowa utrata włosów o
charakterze nabytym lub wrodzonym
Może być ograniczone, rozlane,
uogólnione
Łysienie
Terminy:
atrichia – wrodzony brak mieszków
włosowych, zwykle ograniczony
hypotrichosis – wrodzone, rozlane lub
ograniczone zmniejszenie liczby
mieszków włosowych
effluvium – nabyte, odwracalne
przerzedzenie włosów
alopecia – łysienie nabyte odwracalne
lub nieodwracalne (blizny, łysienie typu
męskiego)
Łysienie
Typy łysienia nabytego:
telogenowe (dystroficzne)
anagenowe
mieszane
Łysienie anagenowe
Występuje dość rzadko, w każdym wieku
Etiopatogeneza:
zahamowanie wzrostu włosów,
ścieńczenie korzeni, wypadanie przed
przejściem do fazy telogenu
Najczęstsze przyczyny:
chemioterapia i/lub radioterapia
nowotworów złośliwych
silny stres
zatrucie metalami ciężkimi
Łysienie anagenowe
Obraz kliniczny:
rozlane, masywne wypadanie włosów
skóry owłosionej (do 95%), brwi, rzęs i
innych okolic w kilkanaście dni po
zadziałaniu bodźca uszkadzającego
Trichogram – włosy spiczasto zakończone
Przebieg:
po usunięciu przyczyny włosy odrastają
Łysienie androgenowe
mężczyzn
Etiologia i patogeneza:
predyspozycje genetyczne – dziedziczenie
autosomalne dominujące z nieregularną
penetracją genów
podwyższony poziom androgenów
nadreaktywność mieszków włosowych na
androgeny (poziom androgenów może być
normalny, lub nieznacznie podwyższony)
testosteron > (5alfa-reduktaza) >
dihydrotestosteron+receptor
skraca się okres anagenu, wydłuża faza
telogenu, odsetek włosów telogenowych
wzrasta do 70%
Łysienie androgenowe
mężczyzn
Objawy i przebieg:
łysienie typu męskiego zaczyna się
między 20 i 30 rokiem życia i jest
najpowszechniejszą formą łysienia
mieszki włosowe ulegają pogłębiającemu
się w każdym kolejnym cyklu zanikowi
włosy terminalne zostają zastąpione
włosami meszkowymi, które z czasem
wypadają
Łysienie androgenowe
mężczyzn
Objawy i przebieg c.d.:
przebieg u wszystkich mężczyzn bardzo
podobny:
łysienie zaczyna się i pogłębia w kątach
czołowo-skroniowych i na szczycie
głowy
przebiega fazami, może zatrzymać się
na każdym etapie
często, zwłaszcza w pierwszym okresie
współistnieje łojotok, łupież tłusty lub
łojotokowe zapalenie skóry
Łysienie androgenowe
mężczyzn
Leczenie ogólne:
jedyna skuteczna metoda to stosowanie
leków przeciwandrogenowych
finasteryd (Propecia) – inhibitor 5alfa-
reduktazy – skuteczny w czasie
stosowania
Leczenie miejscowe:
minoksydyl (Loxon, Regaine) 2-5%
roztwór, 2x dziennie - skuteczny w czasie
stosowania
leczenie łojotoku
Leczenie operacyjne:
przeszczepy, miniprzeszczepy,
mikroprzeszczepy
Łysienie androgenowe
u kobiet
Etiologia i patogeneza:
etiopatogeneza jak w łysieniu
androgenowym mężczyzn
może być następstwem zaburzeń
endokrynologicznych
może współistnieć z hirsutyzmem
Łysienie androgenowe
u kobiet
Objawy i przebieg:
początek między 20-40 r.ż.
częste (u 2/3 pacjentek) współistnienie
zespołu policystycznych jajników
rozlane wypadanie włosów okolicy
ciemieniowej, „poszerzony przedziałek”,
granica skóry owłosionej-nieowłosionej
zachowana
stężenie androgenów w normie lub
nieznacznie podwyższone
Łysienie androgenowe
u kobiet
Objawy i przebieg –
typ męski
:
początek po menopauzie
pogłębienie kątów czołowo-skroniowych
przerzedzenie włosów na szczycie głowy
stężenie androgenów podwyższone
Leczenie:
ogólne jak w hirsutyzmie
antagoniści receptorów dla androgenów
leki antykoncepcyjne
eliminacja przyczyn
Łysienie rozlane
kobiet
Etiologia i patogeneza:
łysienie telogenowe – w wyniku skrócenia
fazy anagenu i przejścia dużej liczby
włosów w fazę spoczynku, dochodzi do ich
rozlanego wypadania 4-6 miesięcy od
zadziałania bodźca uszkadzającego
Objawy i przebieg:
zmiany najczęściej dotyczą kobiet w wieku
30-40 lat, mogą wystąpić w każdym wieku
równomierne przerzedzenie włosów w
obrębie całej głowy
u części pacjentek łojotok
u części zmiany paznokciowe
Łysienie rozlane
kobiet
Przyczyny:
okres poporodowy
zaburzenia hormonalne – choroby (guzy)
jajników, przysadki, nadnerczy
wprowadzenie lub odstawienie środków
antykoncepcyjnych
niedoczynność tarczycy
nowotwory
niedobory żywieniowe – jadłowstręt
psychiczny, zespoły złego wchłaniania,
drastyczna dieta
wstrząs emocjonalny, zabieg operacyjny
zatrucie metalami ciężkimi (tal, rtęć,
arsen)
Łysienie rozlane
kobiet
Przyczyny c.d.:
niedobory mikroelementów (żelazo,
cynk), witamin (kwas foliowy, biotyna,
wit. B12), kwasów tłuszczowych,
aminokwasów
leki: cytostatyczne, immunosupresyjne,
antykoalgulanty, retinoidy, wit. A, leki
przeciwdepresyjne, przeciwcukrzycowe,
leki obniżające poziom lipidów i inne
dermatozy: toczeń układowy, AZS,
erytrodermie, chłoniaki
przewlekłe infekcje: kiła, AIDS
ostre infekcje gorączkowe
Łysienie rozlane
kobiet
Diagnostyka:
bardzo dokładny wywiad
wywiad co do intensywności wypadania
włosów (norma: 50-100 włosów dziennie)
test delikatnego skubnięcia
trichogram – ponad 30% włosów
telogenowych zakończonych kolbowato
(woreczek naskórkowy)
Łysienie rozlane
kobiet
Leczenie ogólne:
eliminacja przyczyn
witaminy, żelatyna, biotyna, pierwiastki
śladowe
preparaty doustne: Pantovigar (tabl.), H-
pantoten (tabl.), Revalid (kaps.), Silica
(tabl.), Vitapil (tabl.), Skrzyp polny (tabl.)
Łysienie rozlane
kobiet
Leczenie miejscowe:
Loxon, Regaine – minoksydyl 2% i 5%
Dercos – aminexil, amp. do wcierania
Nevil – tonik, szampon
Alpicort E – roztwór do wcierania
Mezoterapia – śródskórne wstrzykiwanie
substancji leczniczych i odżywczych:
minoksydyl, biotyna, krzemionka
organiczna, pierwiastki śladowe
Łysienie plackowate
alopecia areata
Definicja:
Choroba polega na nagłym powstawaniu
ognisk wyłysienia różnej wielkości i
kształtu z tendencją do obwodowego
szerzenia
Skóra w obrębie ognisk jest niezmieniona,
mieszki włosowe zachowane
Łysienie plackowate
alopecia areata
Etiopatogeneza:
Nieznana
Prawdopodobne przyczyny:
podłoże zapalne – w badaniu hist.-pat. nacieki
limfocytarne w otoczeniu mieszków
podłoże autoimmunologiczne – współistnienie
z toczniem układowym, chorobami tarczycy,
bielactwem nabytym, AZS
podłoże neuropsychogenne – po ciężkich
wstrząsach psychicznych
podłoże genetyczne – występowanie rodzinne
Łysienie plackowate
alopecia areata
Objawy:
ogniska wyłysienia, bez dolegliwości
subiektywnych, z tendencją do odrastania
włosów – samoistnego lub po leczeniu
na obszarze zmian czynnych
włosy łatwo dają się wyjmować
w trichogramie mają spiczasy, zaostrzony
odcinek proksymalny
występują włosy wykrzyknikowe, rozszczepione
na końcach
włosy martwicze – o wyglądzie zaskórników
otwartych
Łysienie plackowate
alopecia areata
Objawy c.d.:
łysienie poza skórą głowy może
obejmować inne regiony owłosione i inne
typy włosów, w tym brwi, rzęsy, okolice
pach, pachwin, włosy meszkowe
zmiany paznokciowe (niestale):
drobne zagłębienia ( typu „naparstka do
szycia”)
prążkowanie podłużne
szorstka powierzchnia (trachyonychia)
bielactwo paznokci (leukonychia)
odzielanie się płytek paznokciowych
(onycholiza)
Łysienie plackowate
alopecia areata
Odmiany:
łysienie pasmowate – ophiasis – pasmo
wyłysienia na obwodzie skóry owłosionej –
potylica, kark
łysienie plackowate rozlane – alopecia
areata diffusa – cała skóra głowy
łysienie plackowate uogólnione –
alopacia areata totalis – utrata wszystkich
rodzajów włosów na całym ciele
łysienie plackowate złośliwe – alopecia
areata maligna – brak odpowiedzi na
leczenie i tendencji do odrastania włosów
Łysienie plackowate
alopecia areata
Przebieg:
nieprzewidywalny
ogniska wyłysienia mogą się powiększać
włosy odrastają samoistnie lub po leczeniu
mogą pojawiać się nowe ogniska w
różnych odstępach czasu
Rokowanie:
mniej korzystne u pacjentów:
z dodatnim wywiadem rodzinnym
z dystrofią paznokci
z AZS
Łysienie plackowate
alopecia areata
Leczenie ogólne:
fotochemioterapia (PUV)
kortykosteroidy w średnich i małych
dawkach
kortykosteroidy w terapii pulsowej
leki immunosupresyjne, np.
cyklosporyna
_
A
Łysienie plackowate
alopecia areata
Leczenie miejscowe:
minoksydil – 2% i 5% - zewnętrznie,
śródskórnie
kortykosteroidy o dużej sile działania –
zewnętrznie, śródskórnie
preparaty drażniące, np. ditranol od 0,1%
fototerapia
Łysienie
bliznowaciejące
Przyczyny:
choroby i zaburzenia miejscowe
znamię naskórkowe
znamię łojowe
naczyniak
wrodzony niedorozwój skóry
pęcherzowe oddzielanie naskóraka
uszkodzenia fizyczne
promieniowanie rentgenowskie
oparzenia
uszkodzenia chemiczne
uszkodzenia mechaniczne
Łysienie
bliznowaciejące
Przyczyny c.d.:
choroby zakaźne
grzybica woszczynowa
kiła trzeciorzędowa
gruźlica toczniowa
czyrak, czyraczyczność, figówka
pęcherzowe oddzielanie naskóraka
nowotwory złośliwe skóry, guzy przerzutowe
inne dermatozy
pemfigoid bliznowaciejący
liszaj płaski
toczeń rumieniowaty ogniskowy (DLE)
twardzina ograniczona (morphea)
Pseudopelade
Definicja i obraz kliniczny:
przewlekła, nieodwracalna utrata włosów z
klinicznymi i histologicznymi cechami
zaniku
występuje zwykle u kobiet w średnim wieku
pojedyncze ogniska wyłysienia szerzą się
obwodowo
skóra jest błyszcząca, ścieńczała, woskowa,
pozbawiona mieszków włosowych
Przebieg:
czasem ogniska tej samej wielkości
utrzymują się przez wiele lat; czasem
dochodzi do rozlanego wyłysienia
Pseudopelade
Diagnostyka różnicowa:
należy wykluczyć twardzinę ograniczoną,
liszaj płaski i toczeń rumieniowaty
Leczenie miejscowe:
silne kortykosteroidy pod okluzją lub we
wstrzyknięciach doogniskowych
Leczenie ogólne:
arechina
kortykosteroidy
niesteroidowe leki przeciwzapalne
Zmiany strukturalne
włosa
Rozszczep podłużny włosa
rozszczepianie się włosa na końcach w
wyniku pękania osłonki włosa
zwykle u kobiet z długimi włosami
Leczenie:
obcięcie powyżej rozszczepień
unikanie przesuszania i nasłoneczniania
włosów
stosowanie odpowiednich kosmetyków
„odżywiających” włos
Łysienie mechaniczne
wynik m.in. długotrwałego ucisku lub
pociągania
łysienie związane z długotrwałym napięciem i
pociąganiem włosów, często wiąże się z
rodzajem uczesania typu „koński ogon”
łysienie na skutek ucisku: długotrwałe
noszenie kasków lub hałmów ochronnych
zaburzenia psychiczne powiązane z
przymusem przycinania lub wyrywania
włosów (trichotilomania)