LEKKOATLETYKA

OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWN

YCH

Lekkoatletyka jest jedną z najbardziej popularnych

dyscyplin sportu wśród osób niepełnosprawnych. Jej

tradycje

sięgają

początków

rozwoju

ruchu

paraolimpijskiego.

Pierwsze

oficjalne

zawody

lekkoatletyczne

dla

niepełnosprawnych zorganizowano w 1948 roku w

ośrodku rehabilitacyjnym w Stoke Mandeville. W 1960

roku podczas I paraolimpiady w Rzymie startowali tylko

niepełnosprawni lekkoatleci na wózkach. Później do

zawodów dopuszczono zawodników po amputacjach i

niewidomych (Toronto), a od 1980 roku osoby z

porażeniem mózgowym (Arnhem).

Mistrzostwa Polski Osób Niepełnosprawnych w Lekkiej Atletyce to

corocznie największe zawody, w których staruje około 600

zawodników. Tak w Polsce, jak i na świecie lekkoatletyczne

konkurencje są chętnie uprawiane przez przedstawicieli

wszystkich rodzajów schorzeń, również tych najbardziej

poszkodowanych. Walory tej dyscypliny, podobnie jak w sporcie

kwalifikowanym, wynikają z naturalnych, podstawowych form

ruchu, a także z widowiskowości i bezpośredniej rywalizacji

zawodników. Oprócz biegu przez płotki, z przeszkodami, rzutu

młotem i skoku o tyczce niepełnosprawni uprawiają wszystkie

konkurencje, niektóre w zmodyfikowanej formie (np. rzut maczugą

specjalnie stworzono dla osób najbardziej poszkodowanych –

tetraplegików, osoby z amputacjami kończyn dolnych oraz

paraplegicy rozgrywają wyścigi na wózkach).

Podobnie jak w innych dyscyplinach wszyscy

zawodnicy podzieleni są na grupy sportowe wg

schorzeń oraz na klasy startowe. Dawniej

obowiązywała

klasyfikacja

tzw.

medyczna,

zakładająca podział na 6 grup sportowych. Od

1993 r. obowiązuje klasyfikacja funkcjonalna, w

której połączono grupy schorzeń o podobnych

możliwościach funkcjonalnych w konkretnych

konkurencjach.

W Polsce niewątpliwym liderem są ośrodki Polskiego
Związku Niepełnosprawnych START wystawiające
najliczniejszą grupę paraolimpijczyków. W ekipie
lekkoatletów 11 to zawodnicy, którzy przeszli
dziecięce

porażenie

mózgowe.

Pozostali

mają

dysfunkcje ruchu lub są niedowidzący. Połowa
zawodników START-u to utytułowani sportowcy, m.in.:
Mirosław Pych - wielokrotny złoty medalista świata
(rzut oszczepem, pięciobój), Tomasz Hamerlak - złoty
medalista w biegach na 10 km i srebrny na 1500 m.
Szanse mają także paraolimpijscy "nowicjusze" jak
Alicja Fiodorow w biegu na 100, 200, 400 m i skoku w
dal.

W zawodach lekkoatletycznych startują dziś zawodnicy na wózkach, i z

protezami, a osoby niewidome występują wraz z przewodnikami.

Podczas Igrzysk rozgrywa się 31 konkurencji lekkoatletycznych – 17 dla

mężczyzn i 14 dla kobiet. Biorąc pod uwagę podział zawodników na

klasy, wynikający ze stopnia i rodzaju niepełnosprawności, możemy

doliczyć się 143 konkurencje lekkoatletyczne dla mężczyzn i 62 dla

kobiet.

Konkurencje lekkoatletyki są rozgrywane na standardowych obiektach

sportowych. Zawodnicy we wszystkich konkurencjach startują bez

aparatów ortopedycznych, na wózkach odpowiednio wyposażonych.

Wózek powinien być taki sam jakiego zawodnik codziennie używa.

Zawodnikom nie pozwala się używać do konstrukcji wózka

jakichkolwiek dodatkowych przyrządów, mających za zadanie zmianę

właściwości technicznych wózka w celu osiągnięcia lepszych wyników.

DYSCYPLINY LEKKOATLETYCZNE

Przy

dużej

spastyczności

zezwala

się

na

przymocowanie nóg do podnóżków. Ponadto wózek

powinien być stabilizowany przez odpowiednie

urządzenia. Rzut dyskiem, oszczepem, pchnięcie

kulą: rzuty wykonywane są z miejsca (z wózka).

Zawodnikom zabrania się: używanie nieuzasadnionej

stabilizacji (przy braku spastyczności), unoszenie się

na nogach, używania stóp w celu uzyskania przewagi

technicznej, używania sprzętu (również wózka

inwalidzkiego)

niezgodnego

z

przepisami,

nieprawidłowych przyrządów do stabilizacji wózka,

opuszczenie stanowiska do rzutów przez przednią

część wózka. Jeżeli zawodnik wypadnie z wózka, to

rzut uważa się za spalony, chyba że sędzia podejmie

inną decyzję.

W konkurencjach lekkoatletycznych różnice w wersjach dla

pełnosprawnych i niepełnosprawnych wynikają z poruszania się
tych drugich zawodników na wózkach, na wykorzystywaniu
przez nich protez lub w wypadku osób niewidomych -
startowaniu z przewodnikiem.

Kolejne różnice dotyczą także niepełnosprawnych startujących
w tej samej konkurencji, ale rozgrywanej w różnych klasach
zawodników. Dotyczy to także olimpijczyków biorących udział w
pięcioboju, podczas którego zawodnicy walczą w konkurencjach
"przeznaczonych" dla klasy, w której się znajdują.

Podobnie jak w tradycyjnych zawodach lekkoatletycznych w
poszczególnych dyscyplinach kryteriami oceny zawodników są
uzyskane czasy, kolejność, odległość itd.

BIEGI

Biegi w lekkoatletyce dzielą się na :
• sprinty (biegi krótkie),
• biegi średnie,
• biegi długie,
• biegi przez płotki.

Sprint to bieg na krótkich dystansach: 60 m (hala), 100 m, 200 m, 400
m, sztafety 4x100 m i 4x400 m. Zawodnicy startują na sygnał (strzał)
startera z bloków startowych. Każdy zawodnik biegnie po swoim torze. O
kolejności na mecie decyduje pierś zawodnika.
Sztafeta to rodzaj zespołowej konkurencji sportowej, odbywająca się na
trasie podzielonej na odcinki. W biegach sztafetowych biorą udział
zespoły czteroosobowe, konkurencja polega na biegu z pałeczką
sztafetową trzymaną w dłoni. Zawodnicy podczas zmian przekazują sobie
pałeczkę w wyznaczonej strefie zmian. Zgubienie pałeczki lub
przekroczenie strefy zmian równoznaczne jest z dyskwalifikacją sztafety.
Bieg sztafetowy 4x100 m odbywa się po torach. W biegu 4x400 m
pierwsza zmiana biegnie po torach, druga biegnie po torach tylko
pierwszy wiraż (100 m), po czym zawodnicy mogą biec po wewnętrznym
torze.

Bieg średniodystansowy odbywają się na dystansach 800
m i 1500 m oraz na dystansach: jednej mili i 1000 m
(konkurencje nieolimpijskie występujące na niektórych
mityngach).

Bieg długodystansowy odbywają się na dystansach 3000
m (konkurencja nieolimpijska), 3000 m z przeszkodami,
5000 m, 10 000 m, półmaraton (21 097 m) i maraton (42
195 m).

Wszystkie biegi lekkoatletyczne do 10 000 m odbywają się
na 400-metrowej bieżni stadionu, start i meta biegu
maratońskiego (półmaratonu) znajduje się często na
stadionie, natomiast trasa wiedzie przez ulice i okolice
wielkich aglomeracji. Organizowane są też okolicznościowe
i pokazowe biegi uliczne na dystansach od 1500 m do 100
km (ultramaratony).

SKOKI

Skok wzwyż – konkurencja lekkoatletyczna, polegająca na
odbiciu się (po wykonaniu rozbiegu) z jednej nogi i
przeniesieniu całego ciała ponad poprzeczką zawieszoną na
pionowych stojakach. Zawodnicy mają trzy próby na
pokonanie danej wysokości. Po strąceniu poprzeczki istnieje
możliwość przeniesienia pozostałych prób na następną
wysokość. Trzy kolejne nieudane próby eliminują z
konkursu.
Sposób skoku był stale modyfikowany, stosowano dotąd
techniki: naturalną (tzw. kuczną), nożycową, obrotową (lub
kalifornijską), przerzutową. Obecnie stosuje się rodzaj
techniki zwany flop. W technice tej dzięki odpowiedniemu
ułożeniu ciała skoczka jego środek ciężkości przechodzi pod
poprzeczką, co umożliwia oddanie wyższego skoku.

Trójskok – konkurencja lekkoatletyczna, w której

zawodnik musi wykonać trzy następujące po sobie
skoki:

• pierwszy – odbicie z jednej nogi i lądowanie na

nogę odbijającą

• drugi – lądowanie na nogę przeciwną,
• trzeci – lądowanie na piaszczystej skoczni obunóż.

Zasady rozbiegu, odbicia, lądowania i mierzenia
są identyczne jak w skoku w dal. Dwa pierwsze
skoki odbywają się na twardej bieżni, trzeci skok
kończy się na piasku.

Skok w dal – konkurencja lekkoatletyczna, w której
zawodnicy wykonują rozbieg, odbijają się z jednej
nogi z belki i lądują na piaszczystej skoczni. Na
krawędzi belki znajduje się listwa z plasteliną. Jeśli
zawodnik podczas odbicia dotknie butem plasteliny,
skok jest nieważny (decyduje ślad na plastelinie).
Wynik skoku jest mierzony od linii między plasteliną
a belką do ostatniego (najbliższego belce) śladu
pozostawionego na piasku pod kątem prostym.
Zwykle podczas zawodów (finałowych) wszyscy
zawodnicy wykonują trzy próby, a najlepszych ośmiu
jeszcze trzy skoki finałowe. O zwycięstwie decyduje
najdłuższa odległość w konkursie. Jeżeli dwóch
zawodników uzyska taką samą odległość o pozycji
decyduje odległość drugiego najdłuższego skoku
każdego z nich.

RZUTY

Rzut

młotem

–

jedna

z

technicznych

konkurencji

lekkoatletycznych, polegająca na rzucie kulą, do której
przymocowana jest stalowa linka zakończona uchwytem. Zawodnik
wykonuje rzut z koła o średnicy 2,135 m, otoczonego siatką
ochronną. Kobiety i młodzicy (do 15 lat) rzucają młotem o wadze 4
kg, juniorzy młodsi (16-17 lat) - 5 kg, juniorzy starsi (18-19 lat) -
6kg i seniorzy - 7,26 kg.
Opis techniki rzutu młotem:

• zawodnik staje w kole tyłem do kierunku rzutu
• chwyta oburącz uchwyt młota
• wykonuje zamachy ponad głową
• prostując ramiona w łokciach wykonuje trzy do czterech obrotów

całego ciała

• wyrzuca młot w pole rzutów
• podczas obrotów i po wykonaniu rzutu (lecz zanim młot spadnie)

nie wolno zawodnikowi nadepnąć lub przekroczyć metalowej
obręczy koła. Koło opuszcza się jego tylną częścią.

Rzut dyskiem – polega na wyrzuceniu siłą ramienia
(jedną ręką) dysku, na jak największą odległość. Rzut
odbywa się z koła o średnicy 2,5 m otoczonego siatką
ochronną o wysokości 4 m i wylotem z przodu 6 m.
Aby rzut był ważny dysk musi upaść w wycinku koła
o kącie 40 stopni. Dysk ma wagę dwóch kilogramów
dla mężczyzn i jednego kilograma dla kobiet
Zawodnik staje tyłem do kierunku rzutu, po czym
wykonuje obrót, trzymając dysk w wyprostowanej w
łokciu ręce. Podczas obrotu i po wykonaniu rzutu nie
wolno zawodnikowi nadepnąć lub przekroczyć
metalowej obręczy koła. Koło opuszcza jego tylną
częścią. Jeśli zawodnik opuści koło przed upadkiem
dysku w pole rzutu próba nie jest zaliczona.
Pomiar rzutu odbywa się za pomocą taśmy, która
przechodzi przez środek koła i ślad dysku.

Pchnięcie kulą – konkurencja lekkoatletyczna, polegająca na
wypchnięciu kuli jednorącz z koła o średnicy 2,135 m. Kobiety
pchają kulą ważącą 4 kg, młodzicy 5 kg, juniorzy młodsi (16-17
lat) – 5 kg, juniorzy starsi (18-19 lat) – 6 kg, seniorzy – 7,26 kg.
Kula przed wypchnięciem musi mieć kontakt z szyją zawodnika.
Po wykonaniu pchnięcia zawodnik musi opuścić koło jego tylną
częścią, w przeciwnym wypadku pchnięcie nie zostanie uznane.
Ponadto kula musi paść w obszar wycinka koła o kącie 40
stopni.
Stosowane są dwie podstawowe techniki pchnięcia kulą:

• z doślizgu – zawodnik ustawia się tyłem do kierunku pchnięcia i

wykonuje "doślizg" do progu, skręt biodra i wypchnięcie kuli,

• obrotowa – zawodnik wykonuje obrót (podobny do tego w rzucie

dyskiem) zakończony wypchnięciem kuli.

Odległość mierzy się taśmą przechodzącą przez środek koła i
ślad kuli, od wewnętrznej krawędzi progu do najbliższej
krawędzi śladu.

Rzut oszczepem – konkurencja sportowa wchodząca w
skład lekkoatletyki i wywodząca się ze starożytności.
Zawody w rzucie oszczepem rozgrywane są na rzutni
lekkoatletycznej umiejscowionej na stadionie. Rozbieg
przed rzutem wykonuje się z oznaczonego białymi liniami
rozbiegu. Rozbieg może mieć maksymalnie 36,5 metra
długości, a jego szerokość wynosi 4 metry. Jest on
zakończony łukiem o promieniu 8 metrów. Łuk – czyli
namalowana biała linia – ma 7 cm szerokości. Pole rzutu
(tzw. promień) stanowi wycinek koła o kącie rozwarcia ok.
29° (wyznaczony na środku murawy). Zwycięzcą konkursu
rzutu oszczepem zostaje zawodnik, który wykonał najdalszy
rzut. Przekroczenie linii wyznaczającej koniec rozbiegu
(nawet po wykonaniu rzutu) lub rzut poza wyznaczone pole
(promień rzutu) powoduje jego nieważność (tzw. spalony).
Podczas wykonywania rzutu oszczep należy trzymać za
osznurowania. Próba zostaje uznana za ważną jeśli oszczep
wyląduje w polu rzutów i zostawi ślad od wbicia w miejscu
wylądowania

PIĘCIOBÓJ

W naszym kraju w każdy roku odbywają się Mistrzostwa
Polski w pięcioboju. Startują w niej mężczyźni i kobiety
między innymi z amputacjami kończyn górnych dolnych oraz
paraplegią. Zawodnicy startują w pięciu konkurencjach.
Konkurencjami w przypadku osób z amputacjami są :
pchnięcie kulą, rzut dyskiem, oszczepem, pływanie,
strzelanie, skok w dal, slalom, marsz i bieg (pięć konkurencji
wybranych

ze

względu

na

rodzaj

dysfunkcji).

Wszystkie konkurencje dla osób po amputacjach powinny być
przeprowadzane w ciągu dwóch kolejnych dni, pierwszego
dnia konkurencje lekkoatletyczne, drugiego dnia strzelanie,
pływanie,

biegi.

Paraplegicy rywalizują w takich konkurencjach jak: rzut
maczugą, wyścig na wózkach na 100 i 800m lub 200 i 1500m,
pchnięcie kulą, rzut dyskiem, oszczepem. Dobór konkurencji
jest uzależniony od stopnia niepełnosprawności. Wszystkie
konkurencje dla paraplegików powinny być przeprowadzone
w ciągu dwóch dni.

WYŚCIGI NA WÓZKACH

Odbywają się na torach wyznaczonych na podłożu
płaskim, twardym i gładkim a powierzchnia powinna
być wolna od wszelkich przeszkód. Start - zawodnik po
komendzie na miejsce nie może dotykać linii startowej
przednimi kołami wózka. Między komendą "gotów", a
wystrzałem zawodnicy pozostają w bezruchu. Jeżeli
zawodnik zmieni pozycję po komendzie "gotów" a przed
oddaniem strzału przez startera uważa się za falstart.
Zawodnik który dopuścił się falstartu otrzymuje
ostrzeżenie: dwa falstarty powodują dyskwalifikację.
Podczas trwania wyścigu nie wolno: zmieniać toru,
rozmyślnie potrącać przeciwników, zajeżdżać mu
drogę, korzystać z czyjejkolwiek pomocy.