Socjologia 

zdrowia i 

medycyny, 

zdrowia i choroby

ZAPRASZAM 

 

 

Czynniki sprzyjające wyłonieniu 

się socjologii medycyny

• Potrzeby społeczne 

– postrzeganie 

różnych zjawisk w kategoriach zdrowia 

i choroby

• Przemiany w medycynie jako 

nauce 

– pojęcie/teoria 

wieloprzyczynowości chorób (choroby 

funkcjonalnej)

• Przemiany demograficzne i w 

obrazie chorób

 

(ludzie żyją coraz 

dłużej – to zasługa także medycyny, ale 

coraz więcej chorób przewlekłych)

 

 

Czynniki sprzyjające wyłonieniu 

się socjologii medycyny

• Powstanie uspołecznionego 

systemu opieki medycznej

 

(demokratyzacja dostępu, ale i 
uprzedmiotowienie relacji pacjent – 
personel, zbiurokratyzowanie usług 
medycznych)

• Rozwój profilaktyki zdrowia

 

(zwrot ku środowiskowym 
uwarunkowaniom chorób)

 

 

Społeczno-ekologiczny model 
zdrowia

Najważniejsza idea tego modelu:

• „Celem promocji zdrowia jest 

wzmocnienie potencjału 
zdrowotnego, a nie zapobieganie 
chorobie”, bo im większy potencjał 
zdrowotny, tym łatwiej jednostce i 
społeczeństwu stawić czoła 
zmieniającym się warunkom życia… 
(zarówno przyrodniczym, jak i 
społecznym, cywilizacyjnym…)

 

 

Społeczno-ekologiczny model 

zdrowia – 

czynniki społeczne 

warunkują zdrowie w ok. 70 

procentach

 

 

Charakterystyka roli chorego

Rola chorego to zinstytucjonalizowany typ roli 

społecznej

a. system „uznaje”, że chory nie jest winien swego 

stanu, i że choremu należy się fachowa 

pomoc

b. system „usprawiedliwia” więc chorego i zwalnia 

od pełnienia spoczywających na nim ról 

(system jednostkę izoluje, ale nie eliminuje)

c. w zamian system „oczekuje”, że chory uzna, iż 

stan, w którym się znalazł, nie jest pożądany, 

i uczyni wszystko, aby z niego wyjść

d. chory winien zaakceptować czasowo nową rolę 

(chorego), zaprzestać pełnienia 

dotychczasowych ról i podjąć działania 

zmierzające do przywrócenia mu zdrowia

 

 

KLASYFIKACJA CHORÓB:

 

• choroby zakaźne i niezakaźne
• choroby poszczególnych narządów lub układów
• choroby wieku dziecięcego, podeszłego, kobiece
• choroby dziedziczne, wrodzone i nabyte
• choroby alergiczne, zwyrodnieniowe, nerwicowe
• choroby ostre - zaczynają się nagle i silnymi 

objawami, trwają od kilku do kilkunastu godzin

• choroby podostre - mają łagodniejszy przebieg i 

mniej nasilone objawy; są przejściową formą 
między chorobami ostrymi i przewlekłymi

• choroby przewlekłe - cechują się niewielkim 

nasileniem objawów, jednak często prowadzą do 
trwałych zmian w narządach; mogą trwać nawet 
kilka lat, a wyzdrowienie nie zawsze kończy się 
odzyskaniem pełnej sprawności.

 

 

 

PRZEBIEG CHOROBY:

 

• okres utajenia - przy chorobach 

zakaźnych tzw. okres wylęgania (inkubacji) - 

okres choroby bez jej objawów. 

•  okres zwiastunów - okres, w którym 

pojawiają się pierwsze objawy; przy dobrze 

rozwiniętych mechanizmach obronnych 

choroba może się zakończyć na tym etapie. 

• okres jawny - rozpoczyna się od 

pojawienia się objawów klinicznych.  

• zejście choroby - zakończenie; może być 

pomyślne (wyzdrowienie) lub niepomyślne 

(kalectwo lub śmierć 

 

 

KONCEPCJA CHOROBY

1.

choroba zmienia recepcję świata

, relacje 

ze światem (w sensie fizycznym, 
psychicznym): albo na krótko (jeśli ma 
ostry, lecz krótkotrwały przebieg), albo 
na długo (czasem dożywotnio), jeśli 
jest przewlekła...; innymi słowy – staje 
się pryzmatem, przez który 
postrzegamy rzeczywistość i nasze z 
nią relacje (czasem do końca życia)... 

2.

choroba przypomina nam o naszym ciele

, 

zaczynamy skupiać na nim swoją 
uwagę...

 

 

KONCEPCJA CHOROBY

3. 

choroba modyfikuje, czasem wręcz uniemożliwia 

pełnienie ról

 dotychczas przez człowieka 

pełnionych; sytuacja ta nie musi być trwała, 
ale gdy wystąpi, zmusza chorego i jego 
otoczenie do podjęcia działań zmierzających 
do uwolnienia go od tego balastu

4. 

choroba, modyfikując role, modyfikuje też tożsamość

 

osobową i społeczną (w refleksji człowieka 
pojawia się „ja - chory” i „ja – nie mogący 
angażować się społecznie”) 

5. 

choroba osamotnia chorego

 w jego doznaniach; 

jeśli chce/musi artykułować swój stan, ważne, 
aby znalazł kogoś, kto będzie w stanie go 
wysłuchać, zrozumieć, właściwie 
zinterpretować jego komunikaty