1

Źródła prawa

wspólnotowego

Dr Wanda Dugiel

2

Pod pojęciem pierwotnego prawa

wspólnotowego rozumie się traktaty

konstytuujące Wspólnoty. Należą do

nich:



traktaty założycielskie trzech Wspólnot:



Traktat tworzący Europejską Wspólnotę
Węgla i Stali (Paryż 1950/1951),



Traktat o Europejskiej Wspólnocie
Gospodarczej (1957/1958)



Traktat o Europejskiej Wspólnocie
Energii Atomowej Euroatom (Rzym
1957/1958);



przyjęte przez państwa członkowskie
protokoły i oświadczenia załączone do
traktatów założycielskich;

3

Prawo pierwotne



dalsze zmiany traktatów założycielskich:



szczególnie przez Traktat o Fuzji
(1965/1967),



różne traktaty o przystąpieniu,



Jednolity Akt Europejski (1986/1987),



Traktat z Maastricht (1992/1993),



Traktat Amsterdamski (1997/1999),



Traktat Nicejski (2001/2003),



Traktat Lizboński (13 grudnia 2007, 1
grudnia 2009)

4

O wtórnym prawie

O wtórnym prawie

wspólnotowym mowa jest w

wspólnotowym mowa jest w

przypadku aktów prawnych i

przypadku aktów prawnych i

środków:

środków:



które zostały wydane przez jeden lub
kilka organów Wspólnoty, oraz



opierają się na kompetencji
udzielonej w pierwotnym prawie
wspólnotowym.

5

Akty prawne prawa

Akty prawne prawa

wtórnego

wtórnego



Rozporządzenia,

Rozporządzenia,



Dyrektywy,

Dyrektywy,



Decyzje,

Decyzje,



Zalecenia,

Zalecenia,



Opinie

Opinie

Akty

wiążące

Akty

niewiążące

Rozporządzenia:

Rozporządzenia:



stosownie do art. 288 ust 2 TofUE:

„Rozporządzenie ma zastosowanie ogólne.

Obowiązuje w całości i stosuje się

bezpośrednio we wszystkich państwach

członkowskich".



adresatami ich norm są nie tylko

wszystkie państwa członkowskie, ale i

jednostki (osoby fizyczne i prawne).



mają charakter abstrakcyjny i mogą

znaleźć zastosowanie w nieokreślonej

liczbie przypadków.



są niekiedy porównywane do ustaw w

krajowych porządkach prawnych.

6

7

Rozporządzenia:

Rozporządzenia:



są stosowane bezpośrednio, bez potrzeby ich

są stosowane bezpośrednio, bez potrzeby ich

inkorporowania czy transponowania do krajowych

inkorporowania czy transponowania do krajowych

porządków prawnych.

porządków prawnych.



uważa się za niedopuszczalne, aby ustawodawcy

uważa się za niedopuszczalne, aby ustawodawcy

państw członkowskich wprowadzali rozporządzenia

państw członkowskich wprowadzali rozporządzenia

wspólnotowe do prawa krajowego za pomocą ustaw

wspólnotowe do prawa krajowego za pomocą ustaw

czy innych aktów normatywnych.

czy innych aktów normatywnych.



w dziedzinach unormowanych rozporządzeniami

w dziedzinach unormowanych rozporządzeniami

wspólnotowymi organy prawodawcze państw

wspólnotowymi organy prawodawcze państw

członkowskich są zobowiązane do uchylenia

członkowskich są zobowiązane do uchylenia

wcześniejszych krajowych przepisów prawnych

wcześniejszych krajowych przepisów prawnych

niezgodnych z tymi rozporządzeniami i na

niezgodnych z tymi rozporządzeniami i na

powstrzymaniu się od ustanawiania takich

powstrzymaniu się od ustanawiania takich

przepisów w przyszłości.

przepisów w przyszłości.

8

Rozporządzenia:

Rozporządzenia:



Obowiązki te wynikają z zasady

Obowiązki te wynikają z zasady

lojalności państw członkowskich wobec

lojalności państw członkowskich wobec

WE.

WE.



Rozporządzenia są przejawem

Rozporządzenia są przejawem

najgłębszej ingerencji prawodawcy

najgłębszej ingerencji prawodawcy

wspól notowego w porządki prawne

wspól notowego w porządki prawne

państw członkowskich.

państw członkowskich.



Są one instrumentem ujednolicania

Są one instrumentem ujednolicania

(unifikacji) prawa na całym terytorium

(unifikacji) prawa na całym terytorium

Wspólnoty.

Wspólnoty.

9

Rozporządzenia-

Rozporządzenia-

zastosowanie

zastosowanie



wspólnotowe prawo celne (materialne i

wspólnotowe prawo celne (materialne i

proceduralne),

proceduralne),



rozporządzenia w dziedzinie wspólnej polityki

rozporządzenia w dziedzinie wspólnej polityki

rolnej,

rolnej,



rozporządzenia normujące procedury przed

rozporządzenia normujące procedury przed

organami wspólnotowymi w różnych sprawach

organami wspólnotowymi w różnych sprawach

należących do kompetencji tych organów,

należących do kompetencji tych organów,



rozporządzenia określające rodzaje

rozporządzenia określające rodzaje

dopuszczalnych porozumień przedsiębiorstw,

dopuszczalnych porozumień przedsiębiorstw,

które nie naruszają zasad konkurencji, albo

które nie naruszają zasad konkurencji, albo

rozporządzenia precyzujące uprawnienia

rozporządzenia precyzujące uprawnienia

obywateli państw członkowskich i członków ich

obywateli państw członkowskich i członków ich

rodzin zatrudnionych w innych państwach.

rodzin zatrudnionych w innych państwach.

10

Dyrektywy:

Dyrektywy:



Zgodnie z art. 288

TofUE

: „Dyrektywa wiąże

co do zamierzonego celu każde państwo

członkowskie, do którego jest skierowana,

pozostawiając władzom krajowym wybór form

i środków". Dyrektywy różnią się istotnie od

rozporządzeń. Są one adresowane do państw

członkowskich (najczęściej do wszystkich, ale

niekiedy tylko do niektórych).



Dyrektywy nie są natomiast adresowane do

innych podmiotów prawa; nie mogą być

bezpośrednim źródłem uprawnień jednostek

lub ich obowiązków. Dyrektywy wymagają

wprowadzenia (implementowania,

transponowania) do prawa krajowego.

11

Dyrektywy:

Dyrektywy:



Państwa członkowskie powinny tego dokonać do

Państwa członkowskie powinny tego dokonać do

końca terminu wyznaczonego w przepisach

końca terminu wyznaczonego w przepisach

końcowych danej dyrektywy; z reguły jest to

końcowych danej dyrektywy; z reguły jest to

okres od jednego roku do trzech lat.

okres od jednego roku do trzech lat.



Implementowanie dyrektywy polega zasadniczo

Implementowanie dyrektywy polega zasadniczo

na wydaniu aktu prawnego przez właściwy

na wydaniu aktu prawnego przez właściwy

organ państwa członkowskiego, który

organ państwa członkowskiego, który

wprowadzi normy zawarte w dyrektywie do

wprowadzi normy zawarte w dyrektywie do

porządku prawnego w tym państwie.

porządku prawnego w tym państwie.



Takim aktem prawnym może być ustawa lub

Takim aktem prawnym może być ustawa lub

inny akt prawny powszechnie obowiązujący;

inny akt prawny powszechnie obowiązujący;

wybór zależy od danego państwa. Może się

wybór zależy od danego państwa. Może się

niekiedy zdarzyć, że prawo krajowe już

niekiedy zdarzyć, że prawo krajowe już

wcześniej odpowiada wymaganiom dyrektywy i

wcześniej odpowiada wymaganiom dyrektywy i

nie ma potrzeby dokonywania w nim zmian.

nie ma potrzeby dokonywania w nim zmian.

12

Dyrektywy:



Obowiązkiem państwa członkowskiego

wynikającym z TWE jest nie tylko terminowe,

ale i pełne transponowanie norm zawartych w

dyrektywach do prawa krajowego.



O pełnej implementacji dyrektywy można

mówić, gdy normy prawa krajowego

stwarzają podstawy dla kompetencji organów

państwowych, a także określają uprawnienia

lub obowiązki podmiotów prawa, niezbędne

do osiągnięcia celów, przewidzianych w danej

dyrektywie.

13

Dyrektywy:



W aktach prawnych wprowadzających normy

dyrektyw do krajowego porządku prawnego

powinny zostać unormowane kwestie, które nie

zostały uregulowane w dyrektywach, ale

pozostawione państwom do samodzielnego

wyboru; chodzi tu o owe „formy i środki" służące

realizacji wyznaczonego w dyrektywie „celu".



Dyrektywy są, w odróżnieniu od rozporządzeń,

instrumentem harmonizacji prawa państw

członkowskich, nie zaś jego ujednolicenia. W

wyniku wydania dyrektyw i wprowadzenia ich

norm do prawa krajowego dochodzi do zbliżenia

porządków prawnych państw członkowskich, ale

nie do ich identyczności.

14

Dyrektywy:



są wydawane w rozmaitych dziedzinach prawa

wspólnotowego.



służą one urzeczywistnieniu idei rynku wewnętrznego,

tj. znoszeniu ograniczeń w swobodzie przepływu

towarów, osób, usług i kapitału, m. in. poprzez

harmonizację wymagań technicznych produktów,

uznawania kwalifikacji i dyplomów uzyskanych przez

obywateli innych państw członkowskich, zasad

funkcjonowania instytucji finansowych (banków, firm

ubezpieczeniowych), harmonizację prawa spółek, i in.



Za pomocą dyrektyw realizuje się także m. in. polityki

ochrony środowiska i ochrony konsumentów

.

.

15

Decyzje:



Stosownie do art. 288: „Decyzja obowiązuje w

całości tych, do których jest skierowana".

Decyzje wspólnotowe nie stanowią jednorodnej

grupy aktów.



Mają one najczęściej charakter indywidualny i

są porównywane do aktów administracyjnych w

prawie krajowym. Adresaci decyzji są w niej

bezpośrednio określeni, al bo ustala się ich w

sposób pośredni; mogą być nimi państwa

członkowskie (pojedyncze lub kilka z nich),

przedsiębiorstwa lub inne podmioty prawa.

Decyzje spotyka się w wielu dziedzinach prawa

wspólnotowego, np. w prawie konkurencji,

pomocy państwa dla przedsiębiorstw, albo w

dziedzinie wspólnej polityki rolnej.

16

Zalecenia i opinie:



Zalecenie i opinia to, zgodnie z art. 288 TofUE,

akty niewiążące prawnie dla adresatów.

Adresatami mogą być inne organy wspólnotowe,

państwa członkowskie lub inne podmioty prawa.



Omawiane akty wyrażają stanowisko danego

organu wspólnotowego w pewnej dziedzinie lub

konkretnej sprawie. Niekiedy opinie są

fragmentem szerszego procesu decyzyjnego z

udziałem kilku organów (instytucji)

wspólnotowych, por. np. opinie PE dotyczące

umów międzynarodo wych WE. Zalecenia i opinie

są często stosowane w praktyce. ETS stwierdził,

że zalece nia powinny być uwzględniane przez

organy państw członkowskich przy wykładni

prawa krajowego.

Podział prawa wtórnego na

akty wykonawcze i

niewykonawcze



Każdy z ww. wiążących typów
aktów składających się na unijne
prawo wtórne może mieć
charakter:



aktu ustawodawczego,



nieustawodawczego (tj. aktu
delegowanego,



wykonawczego oraz „bez
przymiotnika”):

17

Akty ustawodawcze

Akty ustawodawcze



Akty ustawodawcze: zgodnie z art. 289 TFUE
rozporządzenia, dyrektywy i decyzje przyjmowane
przez Parlament i Radę w ramach zwykłej
procedury prawodawczej (akt przyjmowany jest
wspólnie przez Parlament Europejski i Radę na
wniosek Komisji Europejskiej) oraz



w ramach jednej ze specjalnych procedur
prawodawczych (akt przyjmowany jest przez
Parlament Europejski z udziałem Rady lub przez
Radę z udziałem Parlamentu Europejskiego).



Traktat o UE wyklucza ustanawianie aktów
ustawodawczych w ramach Wspólnej Polityki
Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

18

Akty delegowane:

Akty delegowane:



akty nieustawodawcze: o zasięgu ogólnym, które
uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne,
elementy aktu ustawodawczego, wydawane przez
Komisję Europejską na podstawie upoważnienia
(delegacji) zawartego w akcie ustawodawczym (art. 290
ToFUE);



Parlament Europejski i Rada sprawują nadzór nad
wydawaniem przez Komisję aktów delegowanych: mogą
zdecydować o odwołaniu przekazanych uprawnień albo
też mogą uzależnić wejście w życie danego aktu
delegowanego od braku sprzeciwu Parlamentu
Europejskiego lub Rady w terminie określonym przez
akt ustawodawczy; akty delegowane przyjmują formę
rozporządzeń delegowanych, dyrektyw delegowanych i
decyzji delegowanych Komisji Europejskiej;

19

Akty wykonawcze:

Akty wykonawcze:



akty wydawane przez Komisję Europejską (w

akty wydawane przez Komisję Europejską (w

ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i

ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i

Bezpieczeństwa oraz – w należycie uzasadnionych

Bezpieczeństwa oraz – w należycie uzasadnionych

przypadkach –przez Radę), jeśli konieczne jest

przypadkach –przez Radę), jeśli konieczne jest

zapewnienie jednolitych warunków wykonywania

zapewnienie jednolitych warunków wykonywania

aktów prawnie wiążących (art. 291 TFUE);

aktów prawnie wiążących (art. 291 TFUE);



akty wykonawcze przyjmują formę rozporządzeń

akty wykonawcze przyjmują formę rozporządzeń

wykonawczych, dyrektyw wykonawczych i decyzji

wykonawczych, dyrektyw wykonawczych i decyzji

wykonawczych Komisji Europejskiej. Wykonywanie

wykonawczych Komisji Europejskiej. Wykonywanie

prawa przez Komisję Europejską jest poddane

prawa przez Komisję Europejską jest poddane

kontroli państw członkowskich (w ramach tzw.

kontroli państw członkowskich (w ramach tzw.

komitologii – procedur komitetowych), zgodnie z

komitologii – procedur komitetowych), zgodnie z

rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i

rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i

Rady.

Rady.

20

Jakie zasady regulują relacje

Jakie zasady regulują relacje

między prawem UE a prawem

między prawem UE a prawem

państw członkowskich?

państw członkowskich?



Do podstawowych zasad prawa UE

Do podstawowych zasad prawa UE

należy zaliczyć zasady regulujące

należy zaliczyć zasady regulujące

wzajemne relacje prawa Unii i prawa

wzajemne relacje prawa Unii i prawa

państw członkowskich. Są to:

państw członkowskich. Są to:



zasada pierwszeństwa prawa UE, z której

zasada pierwszeństwa prawa UE, z której

wynika

wynika

nakaz pierwszeństwa stosowania wszystkich norm prawa

nakaz pierwszeństwa stosowania wszystkich norm prawa

Unii w przypadku konfliktu z jakąkolwiek wcześniejszą

Unii w przypadku konfliktu z jakąkolwiek wcześniejszą

lub późniejszą normą prawa krajowego;

lub późniejszą normą prawa krajowego;



zasada bezpośredniego stosowania prawa UE, która

zasada bezpośredniego stosowania prawa UE, która

oznacza, że normy tego prawa są częścią

oznacza, że normy tego prawa są częścią

porządku

porządku

prawnego państw członkowskich, bez potrzeby ich

prawnego państw członkowskich, bez potrzeby ich

wdrażania do prawa krajowego, i że normy te stanowią

wdrażania do prawa krajowego, i że normy te stanowią

podstawę prawną działań organów państw

podstawę prawną działań organów państw

członkowskich.

członkowskich.

21

Jak przebiega proces

tworzenia

prawa UE?



W tworzenie prawa (pochodnego) UE
zaangażowane są, co do zasady, trzy
instytucje: Rada Unii Europejskiej,
Parlament Europejski i Komisja
Europejska.



Można wyróżnić dwie podstawowe
procedury przyjmowania aktów
ustawodawczych:



zwykłą procedurę prawodawczą,



specjalną procedurę prawodawczą,

22

Zwykłą procedura

prawodawcza



polega ona na przyjęciu aktu
ustawodawczego wspólnie przez
Parlament Europejski i Radę. W
ramach tej procedury inicjatywa
prawodawcza leży w kompetencji
Komisji Europejskiej (procedura ta
jest zbliżona do dawnej procedury
współdecydowania)

23

Specjalna procedura

Specjalna procedura

prawodawcza

prawodawcza



Akt ustawodawczy przyjmowany jest przez
Parlament Europejski z udziałem Rady lub
przez Radę z udziałem Parlamentu
Europejskiego (chodzi tu więc w zasadzie

inne procedury niż zwykła procedura
prawodawcza).



W wyniku zastosowania tzw. procedury
kładki Rada Europejska może w określonej
dziedzinie zastąpić specjalną procedurę
prawodawczą zwykłą procedurę
prawodawczą.

24

Co to jest Dziennik Urzędowy

Unii Europejskiej?



Dziennik Urzędowy Unii
Europejskiej (w skrócie Dziennik
Urzędowy) jest podstawowym
źródłem, w rozumieniu formalnym,
regulacji UE. Ukazuje się w
dwudziestu trzech językach
urzędowych UE i składa się z trzech
serii:



Serii L,



Serii C,



Serii S.

25

Seria L i seria C



Seria L (z fr. legislation) zawiera
wiążące akty prawne.



W serii C (z fr. communications)
publikowane są:



dokumenty, które, według Komisji Europejskiej,
są istotne dla działalności UE. Publikowane są w
niej projekty dyrektyw i rozporządzeń, a także



opinie Parlamentu, Komitetu Ekonomiczno-
Społecznego oraz Komitetu Regionów,



informacje o rozprawach przed Trybunałem
Sprawiedliwości UE oraz streszczenia debat
parlamentarnych.

26

Seria S



W serii S (z fr. supplément)
publikowane są ogłoszenia



o przetargach organizowanych przez
państwa członkowskie oraz Unię
Europejską.

27