Zespoły mózgowe.

Choroby naczyń tętniczych zajmują pierwsze miejsce wśród przyczyn śmiertelności
i inwalidztwa u ludzi starszych. Skutki tych chorób manifestują się w trzech narządach
w mózgu, sercu i kończynach dolnych.

Powyższe zmiany manifestują się pod postacią:
- zawrotów głowy
-napadów atonicznych



 W systemie tętnic szyjnych, koła Willisa, i innych drobnych 

naczyń mózgowych  
     powstają  blaszki  miażdżycowe  zwężające  światło naczyń, jest 
to
     proces      włóknienia  środkowego, szkliwienia i wapnienia.



 Zwyrodnienie krążków międzykręgowych, tworzenie osteofitów- 

wyrośli kostnych.
    Jest to zjawisko tzw. Spondylozy szyjnej. Zwyrodnienie krążków 
prowadzi do 
    obniżenia wzrostu człowieka. Pogarsza się krążenie w tętnicach 
kręgowych.
    Osteofity uciskają na tętnice kręgowe a także mogą zamknąć 
czasowo ich światło.
    Zmniejszenie długości odcinka szyjnego kręgosłupa prowadzi do 
krętego przebiegu
    tętnic kręgowych i ich zamykania przy pewnych ruchach szyi.

Przyczyny upośledzenia krążenia mózgowego.

Przyczyny upośledzenia krążenia mózgowego.

Wszystkie wymienione warunki 
sprawiają, że u osób w starszym wieku 
krążenie mózgowe jest na granicy 
wydolności.

Objawy:

 Aprakcja (upośledzenie wykonywania złożonych 
czynności

) 

ze sztywnością mięśni/ niemożność rozluźnienia 

mięśni gdy 
     kończyny poruszane są przez badającego lub przy zmianie 
pozycji przez 
     pielęgniarkę i przy wstawaniu z pomocą drugich osób, 
pochylanie ciała do 
     tyłu, wygórowanie odruchów ścięgnowych.
 Zaburzenia chodu / chód drobnymi kroczkami/ chód 
Petrena. Stopy mocno
     posuwają się po podłodze, „lepią się” do podłogi.
 Otępienie.
 Zaburzenia funkcji zwieraczy.

Miażdżyca 
naczyń 

Miażdżyca tętnic

 jest istotnym czynnikiem procesu 

starzenia się i występuje pod postacią zwężenia i 
stwardnienia naczyń krwionośnych spowodowanego przez 
gromadzenie się złogów na wewnętrznej stronie ich ścian. 

Do otępienia prowadzą pierwotne choroby OUN, 
które nieodwracalnie uszkadzają mózg (ok. 50% 
przypadków). Należy do nich głównie choroba 
Alzheimera.
 Wśród neurologiczno-naczyniowych przyczyn 
zespołów otępiennych (ok. 13%) wymienia się 
między innymi ogniskowe uszkodzenia mózgu, 
chorobę Parkinsona, uogólnione lub ogniskowe 
zaburzenia krążenia mózgowego. 
Mieszane, naczyniowo-alzheimerowskie przyczyny 
zespołów otępiennych stanowią około 25%. 

Według stanowiska Interdyscyplinarnej Grupy 
Ekspertów Rozpoznawania (i leczenia) Otępień 
(IGERO) opartego o definicję Światowej Organizacji 
Zdrowia (ICD-10) oraz Amerykańskiego Towarzystwa 
Psychiatrycznego (DSM-IV), 

otępienie jest 

zespołem spowodowanym chorobą mózgu o 
charakterze przewlekłym lub postępującym. 
Kryteria rozpoznania otępienia uwzględniają 
zaburzenia co najmniej dwóch funkcji 
poznawczych, w tym zawsze – pamięci. (

Trwałe i 

organiczne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.)

Zaburzeniom towarzyszy zwykle, lub je 
poprzedza, obniżenie kontroli nad emocjami i 
zachowaniem. 

Ważnym kryterium rozpoznania procesu 
otępiennego jest upośledzenie samodzielnego 
funkcjonowania w życiu codziennym oraz 
utrzymywanie się lub postępowanie objawów 
przez co najmniej 6 miesięcy.

 Choroba prowadzi do stopniowego wyłączania 
się z aktywności społecznej, prowadząc do coraz 
większej zależności pomocy i opieki innych osób 
(przede wszystkim rodziny), a w późniejszych 
okresach również potrzeby instytucjonalizacji.

Interdyscyplinarna Grupa IGERO spośród krótkich 
testów przesiewowych zaleca: Krótki 
Kwestionariusz Oceny Stanu Psychicznego oraz 
Test Rysowania Zegara.
30-punktowa skala MMSE. 

Nieodłącznym elementem składowym badania 
powinno być także przeprowadzenie oceny sprawności 
ADL – Activities of Daily Living – zdolności 
samodzielnego wykonywania czynności dnia 
codziennego. 
Skala IADL (Instrumental Activities of Daily Living) 
ocenia zdolność pacjenta do wypełniania złożonych 
czynności niezbędnych do samodzielnego 
funkcjonowania w społeczeństwie (obowiązki 
zawodowe, prowadzenie finansów, dotrzymywanie 
umówionych terminów, samodzielnego podróżowania, 
używania urządzeń domowych, telefonu, sprzątanie, 
gotowanie, kontrola przyjmowania lekarstw)

Pogorszenie wielu funkcji poznawczych w 
większym stopniu uwidacznia się w ocenie przy 
użyciu skali IADL niż (P)ADL. Dopiero w 
umiarkowanie i głęboko zaawansowanym 
otępieniu postępuje niesprawność w zakresie 
(P)ADL.

Grupa IGERO zaleca wykonanie tomografii 
komputerowej OUN w każdym przypadku zespołu 
otępiennego.

Objawy otępienia

 

:

1. Zaburzenia pamięci, szczególnie krótkotrwałej. 
Zaburzenia te mogą mieć charakter wybiórczy lub 
uogólniony. Chory traci umiejętność przyswajania 
nowych informacji, pogarszają się stopniowo funkcje 
językowe. 
Pojawiają się zaburzenia mowy (afazja), upośledzenie 
wykonywania złożonych czynności (apraksja) i 
rozpoznawania złożonych elementów otoczenia 
(agnozja).
2. Zaburzenia orientacji w czasie, przestrzeni, 
miejscu, osoby własnej i innych.
3.Zmiany  osobowości: większa drażliwość, 
nerwowość, utrata dotychczasowych zainteresowań, 
zmiana nawyków.
4. Niepokój zwłaszcza w nocy, zaburzenia snu, stany 
lękowe, i pobudzenie.

5. W otępieniu umiarkowanym i ciężkim pojawić 
się mogą objawy psychotyczne (omamy wzrokowe i 
słuchowe, urojenia, błędne rozpoznawanie osób i 
zdarzeń). 
Występowaniu ich towarzyszą z reguły zaburzenia 
zachowania (agresja, błądzenie, krzyk, odwrócenie 
rytmów dobowych). 
6. W głębokiej fazie otępienia chory przestaje 
wykonywać nawet czynności samoobsługowe. 
Wymaga pomocy przy spożywaniu posiłków, myciu 
się, korzystaniu z toalety i ostatecznie staje się 
całkowicie uzależniony od opieki osób drugich.

Objawy kliniczne w otępieniu .
1. Upośledzenie funkcji poznawczych
2. Zaburzenia nastroju
3. Zaburzenia zachowania
4. Objawy psychotyczne
5. Objawy neurologiczne

Klasyfikacja głębokości otępienia wg DSM-IV.
W oparciu o głębokość zaburzeń poznawczych: 

Łagodne

-   Upośledzenie funkcji poznawczych 

powoduje zaburzenia funkcjonowania w życiu 
codziennym, lecz w stopniu, który nie uzależnia 
chorego od innych osób. Niemożność wykonywania 
złożonych codziennych czynności lub organizowania 
sobie czasu wolnego.

Umiarkowane

-   Zaburzenia funkcji poznawczych 

powodują, że chory nie jest zdolny do samodzielnego 
funkcjonowania,  włącznie z niemożnością robienia 
zakupów lub posługiwania się pieniędzmi. Wykonywane 
są tylko proste czynności domowe. Zakres czynności 
niemożliwych do wykonania stale się powiększa. 
Następuje stopniowa utrata wytrwałości.

Ciężkie

 -

Narastanie zaburzeń poznawczych prowadzi 

do częściowego lub całkowitego zniesienia procesów 
myślowych

.

W oparciu o głębokość zaburzeń podstawowej 
aktywności życiowej: 

Łagodne - Chorzy mają trudności z wykonywaniem 
bardziej złożonych czynności życia codziennego, 
takich jak np.  korzystanie z książeczki czekowej 
bez popełniania debetów, przygotowywanie 
złożonych i urozmaiconych posiłków oraz 
przestrzeganie skomplikowanych zaleceń 
lekarskich odnośnie sposobu przyjmowania leków.

Umiarkowane

- Chorzy wykazują trudności w 

przygotowywaniu prostych posiłków, utrzymaniu 
czystości, wymagają pomocy przy niektórych 
czynnościach higienicznych (przypominanie o 
kąpieli, goleniu się, zapinaniu guzików).

Głębokie - Chorzy muszą być karmieni i wymagają 
stałej pomocy przy czynnościach higienicznych, 
wyprowadzaniu  do toalety, itp.

Kierunki postępowania terapeutycznego w 
otępieniu.
1. Opieka/wspieranie opiekunów
2. Postępowanie niefarmakologiczne
     - terapia reminescencyjna
     - terapia walidacyjna
     - trening orientacji, zachowania
3. Neuroprotekcja.
4. Leczenie objawowe
     - Pierwotne (ukierunkowane na zaburzenia 
funkcji poznawczych)
     - Wtórne (leczenie zaburzeń emocji, 
zachowania, objawów 
     - psychotycznych)
5. Leczenie przyczynowe (w przypadku 
odwracalnych przyczyn zespołu otępiennego)

Podstawową zasadą postępowania terapeutycznego z 
chorymi z otępieniem, jest 

zapewnienie stałości  

środowiska

 i stworzenie jak najlepszych warunków 

życia. 

Zapewnia to poczucie stabilności i 
bezpieczeństwa

. 

Bezpieczeństwo chorego to najważniejsze kryterium 
przy podejmowaniu wszelkich działań dostosowujących 
środowisko przebywania starszej osoby do stopnia jej 
niesprawności. 

Opieka powinna uwzględniać odpowiednie 
planowanie zajęć chorego, kontrolę przyjmowania 
posiłków, załatwiania potrzeb fizjologicznych, 
odczytywanie sygnałów niewerbalnych

 

Główny ciężar opieki nad pacjentem dotkniętym 
otępieniem spoczywa na rodzinach

. Jak wskazują 

badania, blisko 80-90% chorych z otępieniem 
pozostaje pod opieką rodzin. Coraz gorszy kontakt z 
chorym, brak krytycyzmu wobec choroby i zaburzenia 
zachowania chorego stanowią ogromne obciążenie 
emocjonalne dla opiekuna. 

Opieka nad osobą z głębokim otępieniem jest 
związana z obciążeniem emocjonalnym, a w 
późniejszych jego stadiach także z ciężkim 
wysiłkiem fizycznym. 
Otępienie dotyka zatem nie tylko pacjenta, ale 
także w pewnym sensie jego opiekuna, często 
prowadząc do wystąpienia u niego depresji. 
Opiekunowie zaangażowani emocjonalnie oraz 
otrzymujący wsparcie psychiczne (np. ze strony 
grupy wsparcia), są mniej narażeni

Nie powinni oni  rezygnować z własnych 
zainteresowań, życia osobistego czy zawodowego. 
Należy zachęcać  do uczestnictwa w spotkaniach 
samopomocowych grupy wsparcia, co także 
stwarza możliwość zdobycia potrzebnych informacji i 
uzyskania pomocy.
Odciążenie rodziny i opiekunów umożliwia także dom 
pobytu dziennego i nocnego, w którym prowadzone 
są również zajęcia dla chorych.

Zarówno odpowiednia terapia osoby chorej jak też i 
wspieranie jej opiekunów odracza pobyt w 
instytucjach opiekuńczych. 
Chory z otępieniem powinien jak najdłużej 
pozostawać w domu, który jest w jego przypadku 
najlepszym środowiskiem. 

Zaawansowanie choroby, a szczególnie 
towarzyszące jej zaburzenia zachowania i objawy 
psychotyczne, mogą jednak uniemożliwić opiekę 
domową, prowadząc do instytucjonalizacji 
starszego człowieka. 

Czynnikami, które zwiększają ryzyko 
instytucjonalizacji są ponadto: śmierć 
współmałżonka, hospitalizacja, zły stan zdrowia 
opiekuna, większa liczba osób pełniąca funkcję 
opiekuna, dzieci jako opiekunowie . 
W ostatnim stadium otępienia chorzy wymagają 
specjalistycznej opieki paliatywnej.

Dostępne na rynku polskim i stosowane w 
zespołach otępiennych są dwa leki:

– 

donepezil (Aricept),

 odwracalny inhibitor AchE, 

stosowany w jednorazowej dawce dziennej 5-10 mg;
– 

riwastygmina (Exelon

), pseudonieodwracalny 

inhibitor AchE, którego dawkę dobową należy stopniowo 
zwiększać do 6-12 mg pod kontrolą tolerancji leku przez 
pacjenta.
- selegilina (Jumex

)

- 

Poprawa metabolizmu mózgowego - leki nootropowe, 

mające działanie ochronne wobec komórek ośrodkowego 
układu nerwowego (piracetam – Nootropil, 4-8 g dziennie).
- – Leki poprawiające przepływ mózgowy (nicergolina – 
Nilogrin, preparaty miłorzębu japońskiego – np. Bilobil).
- leki przeciwdepresyjne, uspokajające, neuroleptyczne
– HTZ (Hormonalna Terapia Zastępcza) – prowadzona od 
wcześniejszych lat ma stanowić czynnik zmniejszający 
ryzyko wystąpienia zespołu otępiennego

.

Opieka nad chorym z demencją:

 Dokładna obserwacja i kontrola funkcji życiowych organizmu

 Leczenie i profilaktyka stanów niedoborowych organizmu, podaż 
płynów, 
    odżywianie, pewne dawki ruchu, snu, kontrola przyjmowania 
leków i używek.

 Ostrożne stosowanie leków wpływających na CUN, 

 Unikanie zmian w uregulowanym życiu chorego, unikanie sytuacji 
stresowych
    dla chorego, nadmiernej opiekuńczości, pośpiechu.

 Preferowanie samodzielności. Pomoc w rozwiązywaniu problemów 
opiekuńczych

 Stworzenie warunków do prowadzenia aktywności fizycznej, 
umysłowej i 
     komunikacji międzyludzkiej.

7. Okazywanie choremu zainteresowania, wsparcia i akceptacji.

Oddziaływanie na sferę emocjonalną chorego ponieważ wszelkie 
próby perswazji
są nieskuteczne. Ton głosu, sposób poruszania się, spokój osoby 
opiekującej się
chorym są wskazane w tej sytuacji. Chory nabiera zaufania do 
pewnych wybranych osób.
Należy choremu pomóc poprawić orientację i zdolność do 
podejmowania decyzji.

U osób z otępieniem mogą pojawić się 

urojenia

 czyli zaburzenia 

treści myślenia,
    prowadzące do utraty kontroli z rzeczywistością. Prześladowcze, 
depresyjne, 
    wielkościowe i inne. Problemy, które niekiedy uzewnętrzniają się 
w postaci 
    dziwacznego zachowania można rozwiązać kierując 
zainteresowanie chorego w 
    kierunku twórczości.

Ważne jest wzmacnianie u chorego poczucia własnej wartości i 
sensu życia.

Chory powinien wykonywać przyswojone proste czynności dnia 
codziennego.

Aktywizowanie chorych w wykonywaniu pewnych czynności dla 
społeczności DPS.

Wprowadzenie ćwiczeń polegających na odtwarzaniu i tworzeniu 
np. muzykoterapia, 
    terapia zajęciowa i inne.

Niepokój nocny: znaleźć przyczynę ( głód,zimno, hypoglikemia, 
pragnienie, spadek 
    ciśnienia, wypełniony pęcherz moczowy, nietrzymanie moczu lub 
stolca i inne.

Pielęgniarka powinna wykryć przyczynę zanim sięgnie po lek 
nasenny lub inny.

Pielęgniarka jeśli traktuje chorego jako osobę pełnowartościową, interesuje się 
jego sprawami, wczuwa się w sytuację jest w stanie zrozumieć jego potrzeby
i pomóc w rozwiązywaniu problemów pielęgnacyjnych. 

 

Leczenie:

 

leki p/zapalne

Zespoły z obszaru unaczynienia tętnic kręgowo-podstawnych.

Tętnice kręgowe i podstawne unaczyniają tyłomózgowie, móżdżek i korę okolicy 
potylicznej. 
Objawy niedokrwienia tej okolicy to:  upadki, oczopląs, zawroty głowy,
nudności i wymioty, spadki ciśnienia, i zaburzenia termoregulacji. Ślepota korowa 
przy obustronnym zajęciu kory potylicznej. Mogą wystąpić niedowłady połowicze 
nerwu twarzowego, połowiczy zanik czucia, drętwienie ust, parestezje i zawroty 
głowy.

Przemijające napady niedokrwienia - zespół podobny 
objawowo do wymienionego wyżej niedokrwienia.

Zapalenie tętnicy skroniowej

objawy:

 

 Ból głowy, tętnica jest pogrubiała i 
gorąca, później zaś jest niebolesna i nie 
wyczuwa się tętna.

Napady atoniczne- napady padania występujące bez oznak 
ostrzegawczych i bez utraty przytomności. 
Pacjenci z reguły miękko osuwają się na podłogę lecz nie mogą 
zazwyczaj sami wstać. 
Jest to przyczyna złamań kości udowej. 
Przyczyna napadów to nagłe zamknięcie światła tętnic w 
następstwie ich skręcenia  lub ucisku przez osteofity.

Leczenie napadów atonicznych:
  Dbanie o bezpieczeństwo fizyczne chorego.
  Kołnierz unieruchamiający szyję

Zespoły z obszaru unaczynienia tętnicy szyjnej.

1. Przemijające ataki niedokrwienia.
2. Udary mózgu.
3. Zapalenie tętnic.

P.A.N. Jest ogniskowym zaburzeniem czynności mózgu trwającym 
minuty lub 
godziny z zupełnym ustąpieniem objawów w ciągu doby.
Może wystąpić całkowita utrata przytomności. 
Inne objawy to: jednostronna utrata wzroku, zaburzenia mowy, 
porażenie jednej kończyny lub porażenie połowicze, parestezje lub 
zniesienie czucia. Bezpośredni mechanizm zaburzenia to 
mikrozator materiałem z blaszek miażdżycowych. 
Istnieje  prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu.

Badanie i leczenie:

 szmeru nad tętnicą szyjną, badanie 

komputerowe TC, podawanie profilaktyczne salicylanów, 
preparaty p/krzepliwe.

PARKINSONIZM

CHOROBA PARKINSONA w postaci klasycznej występuje u osób w 
średnim
wieku. Rozwinięty obraz chorobowy obejmuje zubożenie ruchów, 
ubogą mimikę,
drżenie, sztywność i ślinotok.

Parkinsonizm pozapalny

- występuje rzadko jako powikłanie 

śpiączkowego zapalenia mózgu.

Parkinsonizm polekowy

- po leczeniu pochodnymi fenotiazyny  i 

lekami p/depresyjnymi

Parkinsonizm miażdżycowy

- nasilona akineza u osób z nasiloną miażdżycą naczyń

mózgowych.

Drżenie starcze

- występujące u osób w starszym wieku nie jest 

odmianą parkinsonizmu.
Drżenie to dotyczy całego ciała lub jedynie dłoni i nasila się w 
czasie ruchu odwrotnie niż to jest w ch. Parkinsona.

Leczenie:
preparaty pochodne L-Dopa, Madopar.

POSTĘPOWANIE PIELEGNACYJNE W ZESPOLE PARKINSONA

1. Przestrzeganie podaży zleconej dawki leków.
2. Regularne podawanie leków choremu.
3. Gimnastyka lecznicza i terapia ruchowa. Trening w postaci 
krótkich spacerów.
4. Ćwiczenia oddechowe, gimnastyka twarzy, gimnastyka głowy, 
ćwiczenia 
    barków, ćwiczenia kończyn, ćwiczenia tułowia, gimnastyka stóp 
i inne. 
    Wszystkie ćwiczenia wymagają porady lekarza czy 
rehabilitanta.
5. Opieka nad ciężko chorym: pomoc w ubieraniu, myciu, 
spożywaniu posiłków.
    Stosować profilaktykę p/odleżynową, p/zapaleniu płuc. Zabiegi 
pielęgnacyjne  
    jamy ustnej.
    Nie wyręczać chorego. Określić zakres samoopieki.

STWARDNIENIE ROZSIANE                              

SCLEROSIS 

MULTIPLEX

SM

 jest najczęstszym schorzeniem organicznym CUN. Zmiany 

dotyczą mózgu i 

rdzenia kręgowego. Choroba prowadzi do zapalenia tkanki 
nerwowej osłonki 

rdzennej w wyniku tego dochodzi do przerwania czynności 
nerwów.

Podstawowe objawy:

1. Zaburzenia wzrokowe, podwójne widzenie lub inne. 
2. Upośledzenie mowy, zmysłu dotyku
3. Utrata energii życiowej.
4. Zaburzenia równowagi, spastyczność mięśni kończyn dolnych.
5. Zaburzenia nastroju (euforia)

W około 20% przypadkach choroba zaczyna się po 50 r.ż.
Charakterystyczne jest występowanie okresów zaostrzeń i 
remisji.

W okresach remisji funkcja CUN może być prawidłowa. Po 
ustąpieniu zmian zapalnych powstają blizny w tkance mózgowej. 
Choroba ma charakter postępujący, niemniej inny u każdego 
chorego.

Zaostrzeniem

 choroby nazywa się wystąpienie zaburzeń somatycznych i objawów

ubytkowych w następstwie jednego lub wielu ognisk zapalnych.

Pielęgnowanie podobne jak w innych zespołach organicznych.

Szczególnie należy zwrócić uwagą na ćwiczenia ruchowe np. w odciążeniu (basen).

Badania: CT, MRI.