Socjologia –

podstawowe pojęcia

mgr Beata Ciężka

Interakcja społeczna

Definicja:

• Wzajemne oddziaływanie, głównie mające miejsce w

bezpośrednim kontakcie.

Interakcja zachodzi wówczas gdy:

1. Jeden organizm wysyła znaki, wykazując aktywność w swoim

środowisku.

– Inny organizm widzi te znaki i reagując na nie, zmienia swój

sposób postępowania, wysyłając zarazem własne sygnały.

– Pierwszy organizm rozpoznaje owe sygnały i zmienia pod ich

wpływem swoje działanie.

Interakcja jako wymiana

• Stanowi źródło porządku społecznego

• Opiera się na transakcjach polegających na

przekazywaniu różnego rodzaju dóbr – z

czego wszyscy odnoszą korzyści

• Związana jest behawioryzmem oraz

systemem kar i nagród

Interakcja jako gra

• Związana jest z teorią gier i teorią

racjonalnego wyboru

Dwa typy gier:

• O sumie zerowej (rywalizacja)

• O sumie zmiennej (współpraca)

Najważniejsze kategorie: korzyści koszty

Interakcja jako komunikacja

• Komunikacja symboliczna (interakcjonizm

symboliczny - G.H. Mead)

• Manipulowanie wrażeniem (życie jako teatr – E.

Goffman)

• Ukryte założenia i milcząco przyjmowane

procedury (środowiskowe obyczaje i nawyki

językowe - H. Garfinkel)

Socjalizacja

Definicja:

Proces uczenia się, dzięki któremu człowiek

staje się członkiem społeczeństwa i

reprezentantem określonej kultury. Kształtuje

osobowość człowieka.

Proces socjalizacji

• Wpływ zamierzony (wychowanie)

• Wpływ niezamierzony

• Prawidłowo przebiegający proces

socjalizacji sprzyja zachowaniu porządku

społecznego

W toku socjalizacji

przyswajamy:

• Umiejętności społeczne np. mowę

• Normy i wzory zachowań

• Wartości

• Umiejętności posługiwania się

przedmiotami

Rodzaje socjalizacji

• Socjalizacja pierwotna

• Socjalizacja wtórna

• Resocjalizacja

Mechanizmy uczenia się

• Wzmocnienie (kary, nagrody)

• Naśladowanie

• Przekaz symboliczny (ustny, pisany)

Rola społeczna

Definicja:

• Konfiguracja wzorów zachowań odnosząca

się do rozmaitych usytuowań ludzi w

zbiorowościach

• Zespół praw i obowiązków związanych z

zajmowaną pozycją społeczną

• Schemat zachowania związanego z pozycją

społeczną

Kontrola społeczna

Definicja: Mechanizm utrzymania porządku

społecznego.

• Kontrola wewnętrzna (sumienie)

• Kontrola zewnętrzna (rodzice, zwierzchnicy,

organa kontroli)

• Kontrola nieformalna (obyczaje)

• Kontrola formalna (prawo)

Rodzaje reakcji na

kontrolę społeczną

• Uleganie

• Identyfikacja

• Internalizacja

Konformizm

Definicja:

Dostosowanie własnego zachowania i

myślenia do zachowania i myślenia innych

członków danej zbiorowości

Przyczyny zachowań

konformistycznych

• Zachowanie innych informuje nas, jak

należy postąpić w danej sytuacji

• Obawa przed karą

• Chęć bycia akceptowanym w grupie

Anomia społeczna

Definicja: Kryzys dominującego systemu norm i

wartości, prowadzący do załamań i patologii w

obrębie systemu więzi społecznych oraz

wyrastających na tym podłożu problemów

przystosowawczych jednostki.

• Jest to brak spójności pomiędzy uznawanymi

wartościami a wzorami zachowań

zapewniającymi ich osiągnięcie.

Rodzaje reakcji na sytuację
anomii społecznej

• Konformizm (akceptacja obowiązujących wartości

i wzorów zachowań)

• Innowacja (akceptacja obowiązujących wartości i

nieakceptacja wzorów zachowań, poszukiwanie

własnych wzorów zachowań)

• Rytualizm (nieakceptacja obowiązujących

wartości i akceptacja wzorów zachowań)

• Bunt i ucieczka (nieakceptacja obowiązujących

wartości i wzorów zachowań)

Grupa społeczna

Definicja:

• Grupa społeczna to zbiór jednostek

pozostających ze sobą w pewnych

relacjach.

• Grupa społeczna to zbiorowość mająca

wewnętrzną strukturę, system wartości i

kulturę, a jej członkowie mają poczucie

przynależności do tej zbiorowości.

Kryteria wyróżniające grupę

społeczną

• Liczebność (większa od jedności)

• Interakcje między członkami grupy

• Świadomość przynależności/wspólnoty

• Świadomość odrębności

• Struktura wewnątrzgrupowa

Struktury wewnątrzgrupowe

• Struktura socjometryczna (socjogram)

• Struktura przywództwa (style

przywództwa: autokratyczny,

demokratyczny, liberalny-anarchiczny)

• Struktura komunikacji (gwiazda, łańcuch,

krąg)

Rodzaje grup społecznych (1)

• Grupa pierwotna (względna trwałość,

bezpośrednie kontakty, mała liczebność

członków, niewyspecjalizowany charakter

kontaktów, zażyłość członków)

• Grupa wtórna (mniejsza spójność grupy, brak

bliskości i intymności, bardziej sformalizowane,

jasno określone normy zachowań członków)

Rodzaje grup społecznych (2)

• Grupa mała (bezpośrednie relacje)

• Grupa duża (niebezpośrednie relacje)

• Grupa własna (poczucie przynależności)

• Grupa obca (poczucie odrębności)

Grupa odniesienia

• Stanowi źródło norm i wartości, wzorów

zachowań, wedle których jednostka

modeluje swoje zachowanie

• Stanowi tło oceny własnej sytuacji i

postępowania