Katedra i Zakład Medycyny Sądowej
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Katedra i Zakład Medycyny Sądowej
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Niewłaściwe postępowanie fachowych
pracowników służby zdrowia może
wyrządzić poważne szkody
fizyczne
psychiczne
materialne
Postępując nieprawidłowo lekarz może
naruszyć szereg aktów prawnych
Kodeksu Karnego
Kodeksu Cywilnego
Ustawy o Zawodzie Lekarza
Przepisów administracyjnych
Regulaminów służbowych
Błąd lekarski nie jest pojęciem
kodeksowym, żadne przepisy prawne
nie podają jego definicji, ani określają
jego skutków prawnych.
Błąd lekarski to działanie lub
zaniechanie niezgodne z powszechnie
przyjętymi zasadami wiedzy lekarskiej
lub
Takie postępowanie lekarza, które jest
niezgodne z poziomem i przeciętną
wiedzą lekarską na danym etapie
rozwoju medycyny.
Jeżeli błąd lekarski jest popełniony z
winy lekarza
, jego skutkiem
zostaną naruszone przepisy
ustawowe tzn. głównie Kodeksu
Karnego, staje się to podstawą
prawną do odpowiedzialności
lekarza.
Istota błędu lekarskiego polega na
działaniu lub zaniechaniu wbrew
podstawowym
zasadom wiedzy
lekarskiej.
Jest to wiedza podstawowa, szkolna,
która obowiązuje lekarza po
uzyskaniu dyplomu.
Chodzi o zasadnicze wiadomości,
ogólnie przyjęte i utrwalone w
medycynie, przede wszystkim
praktycznej.
Natomiast nie mogą stanowić kryterium
błędu lekarskiego w podstawowej opiece
medycznej i szpitalach o niskiej
referencyjności umiejętności dostępne
wybitnym specjalistom lub naukowcom,
lub zasady jeszcze dyskusyjne.
Nie znaczy to, że nie ocenia się
nieprawidłowości postępowania w
ośrodkach wysoko specjalistycznych. Kto
wydaje opinie sądowo-lekarskie odnośnie
błędów medycznych:
Katedry i Zakłady Medycyny Sądowej
Biegli indywidualni
Warunki oceny prawidłowości
postępowania lekarskiego
Błąd lekarski jest kategorią obiektywną.
Nie może być związku między ustaleniem
błędu lekarskiego i właściwościami
osobistymi lekarza.
Ocena z uwzględnieniem tylko i wyłącznie
stanu faktycznego znanego w chwili działania –
ex ante
.
Jeżeli np. objawy chorobowe wskazują na inną
chorobę niż ta, która jak wiadomo
ex post
miała miejsce, to rozpoznanie tej innej
choroby, choć błędne będzie zgodne z
zasadami wiedzy lekarskiej.
Ustalenie związku przyczynowego między błędem
lekarskim a śmiercią lub uszkodzeniem ciała
napotyka w praktyce na szczególne trudności, gdyż
błędne postępowanie lekarskie dotyczy niemal
zawsze człowieka chorego i bardzo często jest
możliwe, że nawet w przypadku właściwego
postępowania lekarskiego mógł zaistnieć skutek w
wyniku samej choroby.
Tak więc nie każdy błąd lekarski pociąga za sobą
konsekwencje karne.
Konsekwencje karne ponosi lekarz wówczas jeżeli
błąd lekarski był przez niego zawiniony, tj. nastąpił
z
jego winy
.
Niezawiniony błąd lekarski
jest wtedy, gdy
lekarz postępuje zgodnie z zasadami wiedzy i
prawidłowo, a pomimo to błędnie – w wyniku
okoliczności od niego niezależnych np.:
- zabiegi lekarskie w szczególnie trudnych warunkach anatomicznych,
- niewłaściwie rozpoznane i leczone choroby z powodu
szczególnie nietypowych objawów,
- pomyłka zawiniona przez inne osoby (zamiana leków,
nieprawidłowe oznaczanie grupy krwi, itp.),
- powikłanie operacyjne odpowiednio wcześnie rozpoznane i
właściwie leczone,
- niepowodzenie lecznicze (niekorzystne skutki działań lekarskich):
• nietypowość objawów
• nagłość przebiegu choroby
• nie dające się przewidzieć niekorzystne reakcje chorego
Niezawiniony błąd lekarski nie jest karalny
Zawiniony błąd lekarski
Wina nieumyślna
– najczęściej:
-
lekkomyślność
– lekarz przewiduje
możliwość czynu zabronionego, lecz
bezpodstawnie przypuszcza, że tego
uniknie,
-
niedbalstwo
– gdy sprawca nie
przewiduje możliwości popełnienia
czynu zabronionego, chociaż powinien
i mógł to przewidzieć.
Wina umyślna
– wyjątkowo rzadko
(lekarz ma zamiar, tj. chce, godzi się)
Współczesne poglądy na prawidłowe
postępowanie lekarskie:
Lekarz nie powinien podejmować się
leczenia w zakresie, w którym nie
posiada dostatecznej biegłości
Ma obowiązek dołożyć najwyższej staranności
Mieć kwalifikacje i wiedzę (co
najmniej na poziomie zawartym w
odpowiednich podręcznikach dla
lekarzy i specjalistów).
Podziały błędu lekarskiego
Błąd decyzyjny
- diagnostyczny
niewłaściwe zebranie i interpretacja
wyników badań,
niedokładne badanie lub brak
badania przedmiotowego
rezygnacja z badań dodatkowych
- terapeutyczny
Błąd wykonawczy
(techniczny)
- niepoprawne wykonanie
prawidłowych decyzji leczniczych i
diagnostycznych.
Błąd organizacyjny
- błąd kierowników zespołów operacyjnych
-
ordynatoró
w
- dyrektorów zakładów leczniczych
jeśli skutkiem nieprawidłowości
organizacyjnych chorzy ponieśli
szkody.
Błąd orzeczniczy
- opinie,
Błąd opiniodawczy popełnia lekarz,
który sporządził opinię sprzeczną z
wypracowanymi regułami
opiniodawczymi
W Kodeksie Postępowania Karnego
kwestie biegłych poruszają:
Art. 193, 194, 195, 198
Art. 193.
§1. Jeżeli stwierdzenie okoliczności
mających istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości
specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo
biegłych.
§2. W celu wydania opinii można też zwrócić
się do instytucji naukowej lub
specjalistycznej.
§3. W wypadku powołania biegłych z zakresu
różnych specjalności, o tym, czy mają oni
przeprowadzić badania wspólnie i wydać jedną
wspólną opinię, czy opinie odrębne, rozstrzyga
organ procesowy powołujący biegłych.
Art. 194.
O dopuszczeniu dowodu z opinii
biegłego wydaje się postanowienie, w którym
należy wskazać:
1) imię, nazwisko i specjalność biegłego lub
biegłych, a w wypadku opinii instytucji, w razie
potrzeby, specjalność i kwalifikacje osób, które
powinny wziąć udział w przeprowadzeniu
ekspertyzy,
2) przedmiot i zakres ekspertyzy ze
sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań
szczegółowych,
3) termin dostarczenia opinii.
Art. 195.
Do pełnienia czynności biegłego
jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz
także każda osoba, o której wiadomo, że ma
odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie.
Art. 198.
§1. W miarę potrzeby
udostępnia się biegłemu akta sprawy i
wzywa się go do udziału w
przeprowadzeniu dowodów.
§2. Organ procesowy może zastrzec swoją
obecność przy przeprowadzaniu przez
biegłego niektórych lub wszystkich
badań, jeżeli nie wpłynie to ujemnie na
wynik badania.
§3. W razie potrzeby organ procesowy
może wprowadzić zmiany co do zakresu
ekspertyzy lub postawionych pytań oraz
stawiać pytania dodatkowe.
Przyczyny błędnych opinii
niedostatek wiedzy fachowej,
nieprawidłowy sposób badania osób, rzeczy, zwłok,
niewłaściwa interpretacja uzyskanych wyników,
wysnuwanie nieumotywowanych
wniosków przyczynowo-skutkowych
Prof. Olbrycht : „Biegły nie może być rzecznikiem żadnej ze stron.”
zaświadczenia,
orzeczenia,
wydane wbrew zasadom wiedzy.
Fałszywe
zaświadczenie lekarskie
podlega sankcjom wg Kodeksu
Karnego
Art. 271.
§1. Funkcjonariusz publiczny lub
inna osoba uprawniona do wystawienia
dokumentu, która poświadcza w nim
nieprawdę co do okoliczności mającej
znaczenie prawne,
Podlega karze pozbawienia wolności od 6
miesięcy do lat 8.
Uwaga: każda działalność lekarska obciążona jest
większym lub mniejszym ryzykiem. Dąży się do
stosowania nieinwazyjnych metod diagnostycznych
i leczniczych.
Z naszych obserwacji wynika, że w przeszło ½
przypadków błąd lekarski sprowadza się do nie
dokonania badania lekarskiego w ogóle,
przeprowadzenie go niedokładnie i
powierzchownie, ewentualnie bez podstawowych
badań dodatkowych lub konsultacji – czyli takich
uchybień, które nie zależą od wiedzy i których
można było łatwo uniknąć.
Dokładne, przeprowadzone „lege artis” zwykłe
badanie lekarskie jest podstawą diagnozy i
terapii.
Czynniki powodujące tzw. „sprawy lekarskie”
konflikt lekarza z pacjentem lub jego rodziną,
wiara, że „medycyna może wszystko”,
niezwykłość przypadku,
nieprzemyślane wypowiedzi pracowników pomocniczych
i pacjentów, a niekiedy lekarzy,
sami lekarze, bo:
•
nie przykładają należytej uwagi do sposobu i treści
wyjaśnień dla pacjenta i rodzin,
•
niekiedy pracują w pośpiechu i wypowiadają się opryskliwie,
•
próbują łatwo wyjaśnić niepowodzenia i winią lekarzy poprzednich,
•
nie udzielają wyczerpujących i zrozumiałych wyjaśnień
•
przeprowadzają rozmowy w obecności osób
postronnych źle rozumiejących wypowiedzi.
w ostatnich latach rysuje się tendencja do
uzyskiwania odszkodowania nawet gdy prawidłowość
działalności lekarskiej jest oczywista.
Najczęstsze przyczyny błędów lekarskich
Nieprawidłowa diagnostyka następstw urazów głowy
Nieprawidłowa diagnostyka ostrych chorób
jamy brzusznej
Błędy w diagnostyce i postępowaniu w
ostrych krwotokach
Błędy w czasie porodu i u kobiet ciężarnych
Błędy w ostro przebiegających chorobach :
zawał mięśnia sercowego,
udar mózgu,
piorunująco przebiegające choroby zakaźne
Błędy organizacyjne :
niewłaściwa obsada dyżurów,
wykonywanie niektórych zabiegów
operacyjnych przez szpitale o niskiej
referencyjności (np. operacje z zakresu
chirurgii dziecięcej),
braki w dokumentacji i nieprawidłowy
przepływ informacji
Błędy opiniodawcze :
niezasadne przyjmowanie związku
przyczynowego między warunkami pracy a
zachorowaniem i nagłym zgonem,
nieumotywowany liberalizm w
przyznawaniu grup inwalidzkich,
niepoprawna ocena przyczyny śmierci
Skutki błędów lekarskich
Związek przyczynowy pomiędzy
popełnionym błędem a skutkiem (np.
zgonem)
Ustalenie czy skutku tego można było uniknąć
Ustalenie czy poprawne postępowanie
medyczne pozwoliłoby uniknąć
niepowodzenia
Tzw. błąd bezskutkowy
Narażenie chorego na bezpośrednie
niebezpieczeństwo utraty życia albo
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
Art. 180.
Kto, znajdując się w stanie
nietrzeźwości lub pod wpływem środka
odurzającego, pełni czynności
związane bezpośrednio z
zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu
pojazdów mechanicznych,
podlega karze pozbawienia wolności od
3 miesięcy do lat 5.
Odrębne Izby Lekarskie prowadzą
postępowanie przy podejrzeniu błędu
lekarskiego (niezależnie od postępowania
organów ścigania i wymiaru
sprawiedliwości).
