Materiały pochodzą z Platformy 

Edukacyjnej Portalu 

www.szkolnictwo.pl

Wszelkie  treści  i  zasoby  edukacyjne  publikowane  na  łamach  Portalu  www.szkolnictwo.pl    mogą  być  wykorzystywane  przez  jego 
Użytkowników 

wyłącznie 

w  zakresie  własnego  użytku  osobistego  oraz  do  użytku  w  szkołach  podczas  zajęć  dydaktycznych.  Kopiowanie,  wprowadzanie  zmian, 
przesyłanie, 

publiczne 

odtwarzanie 

i  wszelkie  wykorzystywanie  tych  treści  do  celów  komercyjnych  jest  niedozwolone.  Plik  można  dowolnie  modernizować  na  potrzeby 
własne 

oraz 

do 

wykorzystania 

w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Wiedza o społeczeństwie

Temat: Wybrane konflikty na 
świecie 

Konflikt  

Konflikt to zjawisko powszechne, nieuchronnie związane z życiem 
społecznym. Pojęcie konfliktu można rozpatrywać w różnych aspektach 
np. jako proces, w którym jednostka lub grupa dąży do osiągnięcia 
własnych celów przez wyeliminowanie, podporządkowanie sobie bądź 
zniszczenie jednostki lub grupy dążącej do celów podobnych lub 
identycznych. Występująca sprzeczność interesów powoduje walkę, 
jakieś starcie przeciwstawnych sobie sił.

Konflikt w przeciwieństwie do różnicy zdań charakteryzuje się tym, że 
jego uczestnicy są nieprzejednani, niezdolni do innego punktu 
widzenia, argumentują niezrozumiale, a w porównaniu ze znaczeniem 
sprawy angażują się nadzwyczaj emocjonalnie i ostro reagują.

Konflikt - (conflictus łac. zderzenie) wszelkie zetknięcie sprzecznych 
dążeń, niezaspokojenie potrzeb, pewien brak. Istnieje wiele definicji 
konfliktu. 

Można w nich wyróżnić powtarzające się elementy, które 
przesądzają, że daną sytuację można nazwać konfliktem:

•co najmniej dwie strony (osoby lub grupy),

•sprzeczność interesów/celów/poglądów oraz postrzeganie sytuacji, 
jako niemożność zaspokojenia potrzeb,

•zależność stron konfliktu od siebie nawzajem,

•podejmowanie przez strony działań.

Konflikt niesie za sobą szereg konsekwencji takich jak:

• wrogość, gdy nie jest ujawniony, funkcjonuje na poziomie ukrytym,

• otwarta agresja, gdy chcemy odreagować, ale też nie mamy 
narzędzi, aby zacząć rozwiązywać konflikt,

• twórcza zmiana, gdy go ujawnimy i wprowadzimy do niego 
świadomość (przydatna jest tu wiedza o mechanizmach 
powstawania czy umiejętności „obsługi konfliktu", np. techniki 
aktywnego słuchania).

Konflikt  

Konflikt izraelsko - palestyński 

Konflikt w Palestynie ma podłoże etniczne, religijne i terytorialne. Jego 
początki sięgają pierwszej połowy lat 40 – tych, kiedy doszło do wzrostu 
napięcia między zamieszkującymi Palestynę Arabami i Żydami. By go 
rozwiązać, ONZ uchwaliło rezolucję o podziale Palestyny na dwa 
państwa: żydowskie i arabskie, czemu zdecydowanie sprzeciwiła się 
strona arabska.

Gdy w 1948 roku proklamowano państwo Izrael, wybuchła wojna między 
Izraelem a państwami arabskimi.  Żydzi odparli agresję arabską, a wojna 
zakończyła się rozejmem. Państwa arabskie nie uznały jednak 
Izraela, co było przyczyną kilku następnych wojen.
Najpoważniejsze chyba konsekwencje 
spowodowała „wojna sześciodniowa” w 1967 
roku. W jej wyniku Izraelczycy zajęli Zachodni 
Brzeg Jordanu i Strefę Gazy. Po bezskutecznych 
wezwaniach ONZ (250 rezolucji) do opuszczenia 
tych terenów zbrojne akcje podjęli 
Palestyńczycy, którzy dążyli do zorganizowania 
własnego państwa na Zachodnim Brzegu 
Jordanu i w Strefie Gazy. Główną siłą 
palestyńską była powołana jeszcze w 1964 roku 
Organizacja Wyzwolenia Palestyny, na której 
czele od 1969 roku stał Jaser Arafat.

Jaser Arafat

Konflikt izraelsko - palestyński 

W latach 1987 – 1993 trwało pierwsze powstanie palestyńskie. W tym 
czasie, w 1988 roku OWP ogłosiła utworzenie państwa palestyńskiego.

W 1993 roku doszło do przełomu w stosunkach izraelsko – palestyńskich. 
OWP i Izrael podpisały porozumienie pokojowe, na mocy którego 
utworzono Autonomię Palestyńską obejmującą większość Strefy Gazy i 
miasto Jerycho. W 1996 roku prezydentem Autonomii został Jaser Arafat. 
Sprawował on tę funkcję do śmierci w listopadzie 2004 roku.

Pod koniec lat 90 – tych ponownie doszło do napięć między 
Palestyńczykami a Izraelem. Doprowadziło to do wybuchu w 2000 roku 
drugiej intifady (powstanie palestyńskie przeciwko izraelskiej okupacji).

W 2003 roku z inicjatywy USA, ONZ, UE i Rosji został opracowany plan 
pokojowy, zwany mapą drogową, którego realizacja natrafiła na 
poważne problemy z powodu kolejnych wystąpień zbrojnych 
palestyńskich organizacji terrorystycznych.

Kolejne zaostrzenie konfliktu nastąpiło w 2006 roku po zwycięstwie 
Hamasu w wyborach parlamentarnych w Autonomii.

Konflikt Czeczenia-Rosja – obszary te zaludnione były przez waleczne 
plemiona, które prowadziły nieustanne walki o niepodległość z 
zaborczą Rosja. Początki współczesnego konfliktu sięgają 1859 roku 
kiedy to Rosja przystąpiła do systematycznego podboju północno – 
wschodniego  Kaukazu. 

Przyczyną konfliktu w Czeczenii z jednej strony jest dążenie narodu 
czeczeńskiego do odzyskania niepodległości, z drugiej zaś dążenie Rosji 
do zachowania pełnej kontroli na Kaukazie.

Po rozpadzie Związku Radzieckiego w 1991r. 
Czeczenia ogłosiła niepodległość, której Rosja 
nie uznała. Od tej pory konflikt ciągle trwa. 
Łamane są prawa człowieka, cierpi ludność 
cywilna.  Rozpad ZSRR dał Czeczenii 
możliwość proklamowania niepodległości. 
Nastąpiło to w końcu 1991 roku. 
Pierwszym prezydentem został 
Dżochar Dudajew.

Czeczenia  

Dżochar Musajewicz Dudajew (Dƶoxar 
Dudayev)
 - ur.15 kwietnia 1944, zm. 21 kwietnia 
1996.

Republiką targały konflikty wewnętrzne. Przyczyną konfliktu jest nie 
tylko etniczna i religijna odmienność, ale również interesy ekonomiczne 
oraz tranzytowe położenie (umożliwiające rurociągowy transport ropy i 
gazu z rejonu Morza kaspijskiego do portów Morza Czarnego). Tę 
sytuację wykorzystały w końcu 1994 roku władze Rosji. Wojska 
rosyjskie wkroczyły do Czeczeni, a w lutym 1995 roku zajęły jej stolicę – 
Grozny. Od tego momentu rozpoczęła się walka partyzancka i 
terrorystyczna z najeźdźcą (np. napad Szamila Basajewa na szpital  w 
Budionnowsku). W 1996 roku zginął Dudajew, ale opór Czeczenów trwa 
nadal.

W 1996 roku Rosja podpisała z Czeczenami porozumienie, na mocy 
którego wojska rosyjskie opuściły republikę. Rosja nie zrezygnowała 
jednak z podporządkowania sobie republiki. Atak islamskich 
bojowników pod przywództwem Szamila Basajewa na sąsiedni 
Dagestan sprowokował Rosję do podjęcia  w 1999 roku „operacji 
policyjnej” trwającej do końca lutego 2000 roku.

Czeczenia  

Czeczenia  

Dowódca czeczeńskich 

separatystów Szamil 

Basajew 

(fot. AFP)

W 2002 roku Rosja zaczęła wprowadzać plan normalizacji, w ramach 
którego w 2003 roku Czeczenia uzyskała nową konstytucję (uznającą, 
że republika jest integralną częścią 
Rosji). Przeprowadzono kolejne wybory prezydenckie, które wygrał 
Achmad Kadyrow. 

W tym czasie wciąż trwały ataki 
zdesperowanych bojowników: np. na moskiewski 
teatr na Dubrowce – 2002  rok, na samoloty 
rosyjskie, moskiewskie metro i szkołę w 
Biesłanie – 2004 roku, w tym samym roku zginął 
w zamachu prezydent A. Kadyrow.

Achmad Kadyrow

Aktualnie sytuacja w 
Czeczenii jest nadal 
nieustabilizowana. 
Kolejne nadzieje wiąże 
się ze śmiercią  w lipcu 
2006 roku Szamila 
Basajewa – najbardziej 
poszukiwanego 
czeczeńskiego 
separatysty i terrorysty.

Konflikt iracki  

Irak i obszar Zatoki Perskiej stały się terenem konfliktu, od kiedy 
władzę przejął tam w 1979 roku Saddam Husajn dążący do budowy 
imperium. Efektem tych ambicji była wojna iracko – irańska w latach 
1980 – 1988, a następnie atak na Kuwejt w 1990 roku.
Ta druga wojna zakończyła się interwencją sił międzynarodowych 
(„Pustynna Burza”), które zmusiły wojska irackie do opuszczenia 
Kuwejtu. 

Saddam Hussajn, właściwie 

Saddam Hussajn Abd

 al-Madżid al-Tikriti

Zamiast namacalnych korzyści w wyniku 
interwencji nastąpiło osłabienie 
infrastruktury państwa, wybuchło powstanie 
Kurdów na północy i Szyitów na południu 
kraju (ostatecznie stłumione). Po tej wojnie 
na mocy mandatu ONZ iracki przemysł 
został poddany międzynarodowej kontroli.

Pod koniec lat 90 – tych reżim Husajna 
zerwał współpracę z ONZ. Dodatkowo po 
ogłoszeniu wojny z terroryzmem dyktator 
został oskarżony przez USA o wspieranie 
międzynarodowego terroryzmu i produkcję 
broni masowej zagłady, co stało się 
pretekstem do kolejnej interwencji.

Konflikt iracki  

W marcu 2003 roku lotnictwo amerykańskie i angielskie uderzyły na 
Bagdad, a następnego dnia wojska koalicji powiększone o kontyngent 
polski i australijski rozpoczęły operację lądową „Iracka wolność”. 

Dżalal Talabani, prezydent 

Iraku od 2005 roku

Do połowy roku 2003 zakończyły się 
poważniejsze walki. Alianci wprowadzili 
własną administrację i rozpoczęli budowanie 
nowych struktur demokratycznego państwa 
irackiego.

Obecnie trwa stabilizowanie sytuacji w Iraku 
pod kontrolą sił koalicyjnych, choć formalnie 
w połowie 2004 roku władzę przejął iracki 
rząd tymczasowy, a w 2005 roku nowo 
wybrany parlament. Wciąż jednak w kraju 
mają miejsce liczne zamachy terrorystów 
islamskich, kierowane zarówno przeciwko 
żołnierzom koalicji, jak i przedstawicielom 
irackiej administracji.
Niechętni nowym władzom zdominowanym 
przez szyitów i Kurdów są sunnici, którzy w 
czasie rządów Husajna stanowili grupę 
uprzywilejowaną.

Konflikt w Jugosławii  

Jugosławia zawsze była konglomeratem narodowościowym i religijnym.  
Zamieszkiwali ją Bośniacy, Chorwaci, Czarnogórcy, Macedończycy, 
Serbowie, Słoweńcy oraz Albańczycy. Uwzględniając kryterium religijne, 
na tym terytorium żyją wyznawcy islamu, katolicyzmu i prawosławia. 
Nic dziwnego, że gdy nastąpił kres komunizmu, rozpoczął się proces 
rozpadu Jugosławii.

Jako pierwsze w 1991 roku niepodległość ogłosiły Słowenia i Chorwacja, 
które zdołały odeprzeć interwencję armii jugosłowiańskiej. Gdy w tym 
samym roku niepodległość ogłosiła Bośnia i Hercegowina sprzeciwiła 
się temu zamieszkująca ją ludność serbska (ok. 1/3 ogółu), która 
proklamowała własne państwo. Po stronie Serbów bośniackich 
wystąpiła armia jugosłowiańska. 

Herb Serbii i Czarnogóry

flaga Serbii i Czarnogóry

( flaga Jugosławii 1992-2003)

flaga Jugosławii do 1991

Konflikt w Jugosławii  

Serbowie walczyli też z Chorwatami, a muzułmanie z Serbami i 
Chorwatami. W czasie wojny dochodziło do masowego łamania praw 
człowieka i zbrodni wojennych popełnionych przez wszystkie strony. 
Kres temu konfliktowi położył układ podpisany w listopadzie 1995 roku 
w Dayton, dzielący Bośnię i Hercegowinę na strefy etniczne: serbską i 
muzułmańsko – chorwacką.

Nowy konflikt w byłej 
Jugosławii na dużą skalę 
wybuchł w Kosowie w 1998 
roku gdy władze Nowej 
Jugosławii zdecydowały się 
przeciwstawić separatyzmowi 
kosowskich Albańczyków 
(stanowiących większość 
mieszkańców Kosowa). 
Rezultatem tych działań było 
zajęcie prowincji przez armię 
jugosłowiańską i ucieczka 
ponad 600 tys. Albańczyków. 

Konflikt w Jugosławii  

Doszło do walk z albańską partyzantką (Armią Wyzwolenia Kosowa), w 
czasie których obie strony dopuszczały się zbrodni.
Po bezskutecznych negocjacjach międzynarodowych w obronie 
Albańczyków, uchwale Rady Bezpieczeństwa ONZ, nieudanej misji OBWE, 
NATO zdecydowało się na użycie sił powietrznych przeciwko Nowej 
Jugosławii w obronie kosowskich Albańczyków. 

Po kilkunastu tygodniach działań wojennych 
Kosowo przeszło pod nadzór międzynarodowej 
administracji ONZ, współpracującej z 
zapewniającymi bezpieczeństwo siłami KFOR 
(Kosowo Force). Nie uchroniło to jednak 
miejscowych Serbów przed programami ze strony 
Armii Wyzwolenia Kosowa. W ich wyniku 300 tys. 
Serbów zostało wypędzonych, a wiele tysięcy 
poniosło śmierć.

Slobodan Milošević, prezydent 

Serbii, 

a następnie Jugosławii (1989 – 

2000)

Slobodan Milošević 1 kwietnia 2001 został 
aresztowany w Belgradzie przez serbską policję 
pod zarzutem nadużycia władzy i korupcji, a 
następnie 29 czerwca 2001 roku przekazany 
przed Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej 
Jugosławii w Hadze, który oskarżył go, o 
wywołanie konfliktów wojennych w Kosowie, 
Chorwacji i Bośni. Łącznie postawiono mu 66 
zarzutów. 11 marca 2006 zmarł w haskim 
więzieniu. 

Konflikt cypryjski (turecko – grecki)  

Wyspa Cypr jest zamieszkiwana zarówno przez Greków (82%), jak i 
Turków (18%). Niepodległość uzyskała od Brytyjczyków w 1960 roku, a 
jej pierwszy prezydent – arcybiskup Makarios, nie szczędził starań by 
chronić  interesy koegzystujących tam narodów. Dość szybko okazało 
się, że pokojowe współżycie Turków i Greków jest niemożliwe. W 
połowie lat 60 – tych doszło do wojny domowej, którą zakończyła 
interwencja ONZ.

W lipcu 1974 roku władzę na 
wyspie przejęła grecka junta 
wojskowa, która dążyła do 
zjednoczenia z Grecją. W tej 
sytuacji Turcja zdecydowała się 
na szybką interwencję 
wojskową i opanowała 
północną część wyspy, po 
czym w 1975 roku ogłosiła 
powstanie państwa tureckiego. 
Przez osiem lat Turcja nie 
poddawała się presji ONZ i 
wezwaniom do opuszczenia 
wyspy, a w 1983 roku 
ogłoszono powstanie 
separatystycznego państwa 
Turków cypryjskich.

Konflikt cypryjski (turecko – grecki)  

Społeczność międzynarodowa wciąż jednak uznaje za legalne państwo 
jedynie Republikę Cypryjską (grecką część wyspy) i ona też w 2004 
roku uzyskała członkowstwo w UE. Wciąż toczą się negocjacje w celu 
rozwiązania tego konfliktu, a jedną z propozycji jest utworzenie 
konfederacji.

Dimitris Christofias. 

Prezydent Cypru od 2008 roku.

Zapewne kolejną okazją będą negocjacje 
akcesyjne Turcji z UE. Możliwe też, że więcej 
inicjatywy wykaże społeczność europejska i 
NATO, którego członkami są oba państwa, 
zwaśnione także o inne wyspy na Morzu 
Egejskim i szelf kontynentalny.

Skała Afrodyty. W tym miejscu 

według legendy narodziła się z piany 

morskiej Afrodyta.

Sudan   

Wojna domowa w Sudanie wynika z nierozwiązanych problemów 
zdeterminowanych położeniem geograficznym i uwarunkowaniami 
historycznymi. Są to nieustanne walki pomiędzy islamską północą 
kraju a chrześcijańskim i animistycznym południem, które od 1955 
roku pochłonęły już ponad 2 mln ofiar. Od 1983 roku partyzantka na 
południu kraju zdecydowanie broni się przed islamizacją kraju i 
wprowadzeniem prawa koranicznego. Po islamskim zamachu stanu 
1989 roku i utworzeniu islamskich bojówek starcia te jeszcze bardziej 
się nasiliły.

Kolejna eskalacja konfliktu nastąpiła w 1999 roku po wcześniejszych 
bombardowaniach amerykańskich nakierowanych na sudańskie 
obiekty rządowe, a także w następstwie odkrycia na południu Sudanu 
złóż roponośnych. 

Obecnie sytuacja uległa załagodzeniu po podpisaniu w styczniu 2005 
roku porozumienia pomiędzy rządem sudańskim i partyzantami z 
południowej części kraju.

Flaga Sudanu

Sudan   

W 2003 roku wybuchł w Sudanie kolejny konflikt, tym razem w 
zachodniej prowincji leżącej przy granicy z Czadem – Darfurze. 
Podobnie jak w wypadku poprzedniego konfliktu, przyczyną wojny jest 
próba zislamizowania tej zdominowanej przez ludność murzyńską 
prowincji, co wywołało zbrojny opór. W wyniku walk między 
partyzantami a bojówkami arabskimi i wspierającą je armią rządową 
już ponad 100 tys. osób straciło życie, a ponad milion koczuje w 
obozach głównie na terenie sąsiedniego Czadu, która wspiera 
rebeliantów.

Omar Hasan Ahmad al-Baszir 

Omar Hasan Ahmad al – Baszir jest 
prezydentem  (dyktator)  Sudanu od 1989, 
współodpowiedzialny za zbrodnie ludobójstwa 
podczas toczącego się na południu kraju 
konfliktu zbrojnego, podejrzewany o 
inspirowanie masakr w zachodniosudańskiej 
prowincji Darfur, aktualnie na 2 – gim miejscu 
najgorszych dyktatorów amerykańskiego 
Parade magazine.

Obecnie w rozwiązanie konfliktu zaangażowała 
się społeczność międzynarodowa. Swoje wojska 
wysłała także Unia Afrykańska.

Rwanda    

Konflikt rwandyjski jest przykładem konfliktu etnicznego. Jego stronami 
są plemiona Hutu i Tutsi. Większość mieszkańców kraju stanowią Hutu 
(85% ludności), jednak to Tutsi stanowili plemię dominujące.

Pierwsza wojna wybuchła w 1959 roku i zakończyła się zwycięstwem 
Hutu. Tutsi, którzy zbiegli do Ugandy i Burundii, kilkakrotnie próbowali 
przejąć władzę.

Flaga Rwandy

Na początku XX wieku Rwanda była kolonią belgijską. Niepodległość 
uzyskała (razem z sąsiednim Burundi) w 1962 roku. W latach 
siedemdziesiątych i osiemdziesiątych kraj ten, mimo waśni etnicznych, 
stanowił jedno z bogatszych państw czarnej Afryki. Jednak w latach 
dziewięćdziesiątych, między innymi z powodu dużego przeludnienia i 
braku ziemi uprawnej (do 300 mieszkańców na km²), stał się miejscem 
jednej z najbardziej krwawych, w historii Afryki, wojen domowych 
pomiędzy dwoma głównymi plemionami, Hutu i Tutsi.

Rwanda    

Uchodźców przyjęły sąsiednie kraje: 
Burundi, Tanzania, Uganda i Zair 
(Kongo).

Sytuacja obecnie wydaje się pozornie 
stabilna, bo przy władzy utrzymuje się 
reżim zdominowany przez Tutsi, który 
brutalnie zwalcza wszelkie przejawy 
waśni na tle etnicznym, w tym radykalną 
partyzantkę Hutu.

Wojna w Rwandzie była jedną z 
największych tragedii XX wieku. Masowe 
mordy dokonywały się przy obojętności 
społeczności międzynarodowej.

Paul Kagame. Prezydent  Rwandy od 2000 roku.

Dopiero w 1993 roku po kolejnych walkach Tutsi zostali dopuszczeni 
do władzy. Jednak już w 1994 roku konflikt rozgorzał na nowo. W ciągu 
100 dni zabito prawie milion osób (  w tym 800 tys. Tutsi). Mimo to 
rebeliantom Tutsi udało się pokonać reżim Hutu. Efektem była 
ucieczka z kraju 2 mln Hutu w obawie przed karą.

Kaszmir leży między Indiami i Pakistanem, której teren zajmują 
Himalaje i Karakorum, a w części zachodniej  znajduje się Dolina 
Kaszmirska. W XIV wieku Muzułmanie podbili kaszmir, a w XVIII wieku 
należał on już do Wielkich Mongołów, jednak w XIX wieku Brytyjczycy 
odebrali go Hindusom i przyznali indyjskiemu radży z krainy Dżammu. 

Konflikt w Kaszmirze  

Po odzyskaniu przez Indie 
niepodległości o obszar 
Kaszmiru upomina się Pakistan, 
a od 1962 roku również Chiny. 
W 1949 roku przeprowadzono 
linię demarkacyjną, jednak 
walki o kaszmir między Indiami 
i Pakistanem wciąż trwają. Przy 
granicach zgrupowane są 
oddziały wojskowe. Konflikt jest 
niebezpieczny nie tylko dla tej 
części świata, ponieważ oba 
państwa posiadają broń 
atomową. W 2004 roku obie 
strony podjęły rozmowy, 
istnieje więc szansa na 
pokojowe rozwiązanie konfliktu.

Podział Kaszmiru

Podobnie jak to było w okresie zimnej wojny w stosunkach między 
Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim, Indie i Pakistan nie 
chcą doprowadzić do otwartej wojny w obawie przed całkowitym 
zniszczeniem obu krajów.

Obecnie znowu prowadzone są rozmowy indyjsko-pakistańskie w 
sprawie Kaszmiru, jednak wypowiedzi przywódców obu państw nie 
wróżą im sukcesu. Sytuacji w regionie z pewnością nie poprawił fakt 
zamordowania 23 marca 2003 r. Abdula Majida Dara, byłego bojownika 
Związku Mudżahedinów, który w 2000 r. ogłosił zawieszenie broni i 
chciał przystąpić do rozmów z władzami indyjskimi.

Konflikt o Kaszmir trwa już 56 lat i nic nie wskazuje na to, by miał się 
w najbliższym czasie zakończyć. Choć formalnie rzecz biorąc od 1972 
roku Indie i Pakistan nie prowadziły wojny, to i tak walki w Kaszmirze 
prowadzone są niemal bez przerwy. Od wybuchu powstania 
mudżahedinów w 1989 roku w Kaszmirze zginęło ponad 30 tysięcy 
osób.

Konflikt w Kaszmirze