MSR 10

„Zdarzenia następujące po dniu bilansowym”

Uwagi wstępne

Uwagi wstępne

W praktyce gospodarczej zdarza się, że po dacie

W praktyce gospodarczej zdarza się, że po dacie

sporządzenia rocznego sprawozdania

sporządzenia rocznego sprawozdania

finansowego, a przed jego zatwierdzeniem, firma

finansowego, a przed jego zatwierdzeniem, firma

otrzymuje informacje o zaistnieniu zdarzeń, które

otrzymuje informacje o zaistnieniu zdarzeń, które

mogą wpłynąć na to sprawozdanie. Pojawia

mogą wpłynąć na to sprawozdanie. Pojawia

się

się

zatem pytanie - czy należy uwzględnić te

zatem pytanie - czy należy uwzględnić te

zdarzenia sprawozdaniu za rok, który się

zdarzenia sprawozdaniu za rok, który się

skończył?

skończył?

Wskazówki, jak postępować ze zdarzeniami,

Wskazówki, jak postępować ze zdarzeniami,

do jakich doszło po końcu roku, czyli po dacie

do jakich doszło po końcu roku, czyli po dacie

bilansowej, znajdziemy w ustawie o rachun-

bilansowej, znajdziemy w ustawie o rachun-

kowości (art. 54) oraz w Międzynarodowym

kowości (art. 54) oraz w Międzynarodowym

Standardzie Rachunkowości nr 10 "Zdarzenia

Standardzie Rachunkowości nr 10 "Zdarzenia

następujące po dniu bilansowym".

następujące po dniu bilansowym".

Cel MSR nr 10

Cel MSR nr 10

Celem MSR 10 jest, określenie sytuacji, kiedy jednostka

Celem MSR 10 jest, określenie sytuacji, kiedy jednostka

gospodarcza powinna skorygować sprawozdanie

gospodarcza powinna skorygować sprawozdanie

finansowe o skutki zdarzeń następujących po dniu

finansowe o skutki zdarzeń następujących po dniu

bilansowym. Standard określa również informacje,

bilansowym. Standard określa również informacje,

które jednostka gospodarcza powinna ujawnić na

które jednostka gospodarcza powinna ujawnić na

temat zatwierdzenia sprawozdania finansowego do

temat zatwierdzenia sprawozdania finansowego do

publikacji oraz zdarzeń następujących po dniu

publikacji oraz zdarzeń następujących po dniu

bilansowym.

bilansowym.

Standard posiada zapis zabraniający jednostce

Standard posiada zapis zabraniający jednostce

sporządzania sprawozdania finansowego przy

sporządzania sprawozdania finansowego przy

założeniu kontynuacji działalności, gdy zdarzenia

założeniu kontynuacji działalności, gdy zdarzenia

następujące po dniu bilansowym wskazują na to, iż

następujące po dniu bilansowym wskazują na to, iż

przyjęcie założenia kontynuacji działalności nie jest

przyjęcie założenia kontynuacji działalności nie jest

zasadne.

zasadne.

ZAKRES MSR 10

Niniejszy standard należy stosować do

Niniejszy standard należy stosować do

księgowania zdarzeń następujących po dniu

księgowania zdarzeń następujących po dniu

bilansowym, a także do ujawniania informacji

bilansowym, a także do ujawniania informacji

na ich temat.

na ich temat.

DEFINICJE

Zdarzenia następujące po dniu bilansowym

Zdarzenia następujące po dniu bilansowym

są to

są to

zdarzenia, zarówno korzystne jak i niekorzystne, które

zdarzenia, zarówno korzystne jak i niekorzystne, które

mają miejsce pomiędzy dniem bilansowym a datą

mają miejsce pomiędzy dniem bilansowym a datą

zatwierdzenia sprawozdania finansowego do

zatwierdzenia sprawozdania finansowego do

publikacji

publikacji

.

.

Można wyróżnić dwa rodzaje tych zdarzeń:

Można wyróżnić dwa rodzaje tych zdarzeń:

a) zdarzenia, które dostarczają dowodów na istnienie

a) zdarzenia, które dostarczają dowodów na istnienie

określonego stanu na dzień bilansowy (zdarzenia

określonego stanu na dzień bilansowy (zdarzenia

następujące po dniu bilansowym wymagające

następujące po dniu bilansowym wymagające

dokonania korekt)

dokonania korekt)

,

,

b) zdarzenia, które wskazują na stan zaistniały po dniu

b) zdarzenia, które wskazują na stan zaistniały po dniu

bilansowym (zdarzenia następujące po dniu

bilansowym (zdarzenia następujące po dniu

bilansowym i nie wymagające dokonania korekt).

bilansowym i nie wymagające dokonania korekt).

KLASYFIKACJA ZDARZEŃ PO DNIU

BILANSOWYM

Można wyróżnić dwa rodzaje zdarzeń po dniu

Można wyróżnić dwa rodzaje zdarzeń po dniu

bilansowym:

bilansowym:

1.

1. Zdarzenia, które wymagają wprowadzenia

Zdarzenia, które wymagają wprowadzenia

korekt w księgach rachunkowych,

korekt w księgach rachunkowych,

2.

2. Zdarzenia, które nie wymagają korekt, ale

Zdarzenia, które nie wymagają korekt, ale

które mogą wymagać ujawnienia w

które mogą wymagać ujawnienia w

informacji dodatkowej.

informacji dodatkowej.

Jednostka gospodarcza powinna skorygować

Jednostka gospodarcza powinna skorygować

kwoty ujęte w sprawozdaniu finansowym,

kwoty ujęte w sprawozdaniu finansowym,

aby uwzględnić zdarzenia następujące po

aby uwzględnić zdarzenia następujące po

dniu bilansowym i wymagające dokonania

dniu bilansowym i wymagające dokonania

korekt.

korekt.

Zdarzenia po dniu bilansowym
wymagające dokonania korekt.

Zdarzenia po dniu bilansowym
wymagające dokonania korekt –
przykłady:

-

rozstrzygnięcie sprawy sądowej po dniu

rozstrzygnięcie sprawy sądowej po dniu

bilansowym, które ze względu na to, iż

bilansowym, które ze względu na to, iż

potwierdza istniejące już na dzień bilansowy

potwierdza istniejące już na dzień bilansowy

bieżące zobowiązanie jednostki gospodarczej,

bieżące zobowiązanie jednostki gospodarczej,

wymaga skorygowania uprzednio utworzonej

wymaga skorygowania uprzednio utworzonej

rezerwy lub utworzenia rezerwy, a nie tylko

rezerwy lub utworzenia rezerwy, a nie tylko

umieszczenia informacji o zobowiązaniu

umieszczenia informacji o zobowiązaniu

warunkowym,

warunkowym,

-

-

uzyskanie informacji po dniu bilansowym o tym,

uzyskanie informacji po dniu bilansowym o tym,

że na dzień bilansowy nastąpiła utrata wartości

że na dzień bilansowy nastąpiła utrata wartości

składnika aktywów, lub też że kwota wcześniej

składnika aktywów, lub też że kwota wcześniej

ujętego odpisu aktualizującego z tytułu utraty

ujętego odpisu aktualizującego z tytułu utraty

wartości składnika aktywów powinna zostać

wartości składnika aktywów powinna zostać

skorygowana,

skorygowana,

-

ustalenie po dniu bilansowym ceny nabycia

ustalenie po dniu bilansowym ceny nabycia

aktywów lub przychodów ze sprzedaży aktywów

aktywów lub przychodów ze sprzedaży aktywów

sprzedanych przed dniem bilansowym,

sprzedanych przed dniem bilansowym,

-

ustalenie po dniu bilansowym kwoty wypłat z

ustalenie po dniu bilansowym kwoty wypłat z

zysku lub premii, jeżeli na jednostce gospodarczej

zysku lub premii, jeżeli na jednostce gospodarczej

ciążyło na dzień bilansowy bieżące prawne lub

ciążyło na dzień bilansowy bieżące prawne lub

zwyczajowo oczekiwane zobowiązanie do

zwyczajowo oczekiwane zobowiązanie do

dokonania wypłat, do których tytuł powstał w

dokonania wypłat, do których tytuł powstał w

wyniku zdarzeń

wyniku zdarzeń

mających miejsce przed tą

mających miejsce przed tą

datą

datą

,

,

-

-

wykrycie oszustw lub błędów wskazujących na

wykrycie oszustw lub błędów wskazujących na

nieprawidłowość sprawozdania finansowego.

nieprawidłowość sprawozdania finansowego.

Jednostka gospodarcza nie powinna korygować

Jednostka gospodarcza nie powinna korygować

kwot ujętych w sprawozdaniu finansowym w celu

kwot ujętych w sprawozdaniu finansowym w celu

odzwierciedlenia takich zdarzeń następujących

odzwierciedlenia takich zdarzeń następujących

po dniu bilansowym, które określa się jako nie

po dniu bilansowym, które określa się jako nie

wymagające dokonania korekt.

wymagające dokonania korekt.

Zdarzenia po dniu bilansowym niepowodujące
korekt

Zdarzenia po dniu bilansowym
niepowodujące korekt – (ujawniane w
informacji dodatkowej) przykłady

Przykłady zdarzeń następujących po dniu

Przykłady zdarzeń następujących po dniu

bilansowym i nie wymagających dokonania

bilansowym i nie wymagających dokonania

korekt, które mogą mieć tak duże znaczenie, iż

korekt, które mogą mieć tak duże znaczenie, iż

brak ujawnienia informacji na ich temat mógłby

brak ujawnienia informacji na ich temat mógłby

wpłynąć na zdolność użytkowników sprawozdania

wpłynąć na zdolność użytkowników sprawozdania

finansowego do dokonywania właściwych ocen i

finansowego do dokonywania właściwych ocen i

podejmowania odpowiednich decyzji

podejmowania odpowiednich decyzji

:

:

Przykłady zdarzeń następujących po dniu

Przykłady zdarzeń następujących po dniu

bilansowym i nie wymagających dokonania

bilansowym i nie wymagających dokonania

korekt, które mogą mieć tak duże znaczenie, iż

korekt, które mogą mieć tak duże znaczenie, iż

brak ujawnienia informacji na ich temat mógłby

brak ujawnienia informacji na ich temat mógłby

wpłynąć na zdolność użytkowników sprawozdania

wpłynąć na zdolność użytkowników sprawozdania

finansowego do dokonywania właściwych ocen i

finansowego do dokonywania właściwych ocen i

podejmowania odpowiednich decyzji:

podejmowania odpowiednich decyzji:

-

-

istotne połączenie jednostek gospodarczych po

istotne połączenie jednostek gospodarczych po

dniu bilansowym lub sprzedaż istotnej jednostki

dniu bilansowym lub sprzedaż istotnej jednostki

zależnej,

zależnej,

-

spadek wartości rynkowej inwestycji następujący

spadek wartości rynkowej inwestycji następujący

pomiędzy dniem bilansowym a dniem

pomiędzy dniem bilansowym a dniem

zatwierdzenia sprawozdania finansowego do

zatwierdzenia sprawozdania finansowego do

publikacji. Spadek wartości rynkowej zasadniczo

publikacji. Spadek wartości rynkowej zasadniczo

nie ma związku z wartością inwestycji jednostki na

nie ma związku z wartością inwestycji jednostki na

dzień bilansowy, ale jest odzwierciedleniem

dzień bilansowy, ale jest odzwierciedleniem

okoliczności, jakie nastąpiły w okresie

okoliczności, jakie nastąpiły w okresie

późniejszym. Z tego względu jednostka

późniejszym. Z tego względu jednostka

gospodarcza nie powinna korygować wartości

gospodarcza nie powinna korygować wartości

inwestycji ujętych w sprawozdaniu finansowym.

inwestycji ujętych w sprawozdaniu finansowym.

Analogicznie, jednostka gospodarcza nie powinna

Analogicznie, jednostka gospodarcza nie powinna

aktualizować danych liczbowych ujawnianych na

aktualizować danych liczbowych ujawnianych na

dzień bilansowy w odniesieniu do inwestycji,

dzień bilansowy w odniesieniu do inwestycji,

mimo iż może zaistnieć potrzeba przedstawienia

mimo iż może zaistnieć potrzeba przedstawienia

dodatkowych informacji

dodatkowych informacji

.

.

-

ogłoszenie zamiaru zaniechania działalności,

ogłoszenie zamiaru zaniechania działalności,

sprzedaży aktywów lub uregulowania zobowiązań

sprzedaży aktywów lub uregulowania zobowiązań

związanych z działalnością w trakcie zaniechania

związanych z działalnością w trakcie zaniechania

lub też zawarcie wiążącej umowy sprzedaży

lub też zawarcie wiążącej umowy sprzedaży

takich aktywów lub uregulowania takich

takich aktywów lub uregulowania takich

zobowiązań (MSR 35 „Działalność w trakcie

zobowiązań (MSR 35 „Działalność w trakcie

zaniechania”),

zaniechania”),

-

znaczący zakup lub znacząca sprzedaż aktywów

znaczący zakup lub znacząca sprzedaż aktywów

lub konfiskata kluczowych aktywów przez rząd,

lub konfiskata kluczowych aktywów przez rząd,

-

zniszczenie ważnego zakładu produkcyjnego

zniszczenie ważnego zakładu produkcyjnego

przez pożar po dniu bilansowym,

przez pożar po dniu bilansowym,

-

-

ogłoszenie rozpoczęcia lub rozpoczęcie wdrażania

ogłoszenie rozpoczęcia lub rozpoczęcie wdrażania

istotnej restrukturyzacji (MSR 37 „Rezerwy,

istotnej restrukturyzacji (MSR 37 „Rezerwy,

Zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe”),

Zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe”),

-

znaczące transakcje dotyczące akcji zwykłych

znaczące transakcje dotyczące akcji zwykłych

,

,

-

nadzwyczaj duże zmiany cen aktywów lub kursów

nadzwyczaj duże zmiany cen aktywów lub kursów

wymiany walut po dniu bilansowym,

wymiany walut po dniu bilansowym,

-

zmiany stawek podatkowych lub przepisów

zmiany stawek podatkowych lub przepisów

podatkowych, które weszły w życie lub zostały

podatkowych, które weszły w życie lub zostały

ogłoszone po dniu bilansowym i mają znaczący wpływ

ogłoszone po dniu bilansowym i mają znaczący wpływ

na bieżące obowiązania podatkowe i bieżące

na bieżące obowiązania podatkowe i bieżące

należności podatkowe oraz na rezerwy z tytułu

należności podatkowe oraz na rezerwy z tytułu

odroczonego podatku dochodowego, jak również na

odroczonego podatku dochodowego, jak również na

aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego

aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego

(MSR 12 „Podatek dochodowy”),

(MSR 12 „Podatek dochodowy”),

-

podjęcie znaczących zobowiązań (obowiązków) i

podjęcie znaczących zobowiązań (obowiązków) i

zobowiązań warunkowych, na przykład udzielenie

zobowiązań warunkowych, na przykład udzielenie

wysokich gwarancji

wysokich gwarancji

,

,

-

-

wniesienie sprawy do sądu (przez lub przeciwko

wniesienie sprawy do sądu (przez lub przeciwko

jednostce gospodarczej) wynikającej wyłącznie ze

jednostce gospodarczej) wynikającej wyłącznie ze

zdarzeń, które nastąpiły po dniu bilansowym.

zdarzeń, które nastąpiły po dniu bilansowym.

DYWIDENDY

DYWIDENDY

Jeżeli dywidendy należne posiadaczom instrumentów

Jeżeli dywidendy należne posiadaczom instrumentów

kapitałowych (zgodnie z definicją zawartą w MSR 32

kapitałowych (zgodnie z definicją zawartą w MSR 32

„Instrumenty finansowe: ujawnianie i prezentacja”)

„Instrumenty finansowe: ujawnianie i prezentacja”)

zostały zaproponowane lub zadeklarowane po dniu

zostały zaproponowane lub zadeklarowane po dniu

bilansowym, jednostka gospodarcza nie powinna

bilansowym, jednostka gospodarcza nie powinna

ujmować tych dywidend jako zobowiązań

ujmować tych dywidend jako zobowiązań

występujących na dzień bilansowy.

występujących na dzień bilansowy.

MSR 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” wymaga

MSR 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” wymaga

od jednostki gospodarczej ujawniania kwot dywidend

od jednostki gospodarczej ujawniania kwot dywidend

zadeklarowanych lub zaproponowanych po dniu

zadeklarowanych lub zaproponowanych po dniu

bilansowym lecz przed zatwierdzeniem sprawozdania

bilansowym lecz przed zatwierdzeniem sprawozdania

finansowego do publikacji. MSR 1 zezwala na

finansowego do publikacji. MSR 1 zezwala na

ujawnienie informacji na ten temat:

ujawnienie informacji na ten temat:

-

poprzez ich wykazanie w bilansie jako oddzielnego

poprzez ich wykazanie w bilansie jako oddzielnego

składnika kapitału własnego lub

składnika kapitału własnego lub

-

w informacji dodatkowej do sprawozdania

w informacji dodatkowej do sprawozdania

finansowego.

finansowego.

KONTYNUACJA DZIAŁALNOŚCI

KONTYNUACJA DZIAŁALNOŚCI

Jednostka gospodarcza nie powinna

Jednostka gospodarcza nie powinna

sporządzać

sporządzać

sprawozdania finansowego przy założeniu

sprawozdania finansowego przy założeniu

kontynuacji działalności, jeżeli po dniu

kontynuacji działalności, jeżeli po dniu

bilansowym kierownictwo jednostki

bilansowym kierownictwo jednostki

zdecydowało o likwidacji jednostki lub

zdecydowało o likwidacji jednostki lub

o zaprzestaniu prowadzenia działalności

o zaprzestaniu prowadzenia działalności

handlowej, lub brak jest realnej alternatywy do

handlowej, lub brak jest realnej alternatywy do

likwidacji jednostki lub zaprzestania działalności.

likwidacji jednostki lub zaprzestania działalności.

-

P

P

ogorszenie

ogorszenie

wyników działalności operacyjnej

wyników działalności operacyjnej

oraz sytuacji finansowej po dniu bilansowym

oraz sytuacji finansowej po dniu bilansowym

może wskazywać na konieczność rozważenia, czy

może wskazywać na konieczność rozważenia, czy

przyjęte założenie kontynuacji działalności jest

przyjęte założenie kontynuacji działalności jest

nadal zasadne. Jeżeli założenie kontynuacji

nadal zasadne. Jeżeli założenie kontynuacji

działalności przestaje być zasadne, konsekwencje

działalności przestaje być zasadne, konsekwencje

tego faktu są tak doniosłe, że na mocy

tego faktu są tak doniosłe, że na mocy

niniejszego standardu konieczna jest

niniejszego standardu konieczna jest

fundamentalna zmiana przyjętych zasad

fundamentalna zmiana przyjętych zasad

rachunkowości, a nie tylko korekta kwot ujętych

rachunkowości, a nie tylko korekta kwot ujętych

w sprawozdaniu w oparciu o pierwotnie przyjęte

w sprawozdaniu w oparciu o pierwotnie przyjęte

zasady rachunkowości.

zasady rachunkowości.

UJAWNIANIE INFORMACJI

UJAWNIANIE INFORMACJI

DATA ZATWIERDZENIA DO PUBLIKACJI

DATA ZATWIERDZENIA DO PUBLIKACJI

-

Jednostka gospodarcza powinna ujawnić datę

Jednostka gospodarcza powinna ujawnić datę

zatwierdzenia sprawozdania finansowego do publikacji

zatwierdzenia sprawozdania finansowego do publikacji

oraz poinformować o tym, kto dokonał zatwierdzenia.

oraz poinformować o tym, kto dokonał zatwierdzenia.

Jeżeli właściciele jednostki lub inne osoby są

Jeżeli właściciele jednostki lub inne osoby są

uprawnione do wprowadzania poprawek do

uprawnione do wprowadzania poprawek do

sprawozdania finansowego już po ich publikacji,

sprawozdania finansowego już po ich publikacji,

jednostka gospodarcza powinna ten fakt ujawnić.

jednostka gospodarcza powinna ten fakt ujawnić.

-

Informacja dotycząca daty zatwierdzenia

Informacja dotycząca daty zatwierdzenia

sprawozdania finansowego do publikacji jest istotna

sprawozdania finansowego do publikacji jest istotna

z punktu widzenia użytkowników sprawozdań

z punktu widzenia użytkowników sprawozdań

finansowych, ponieważ w sprawozdaniach nie

finansowych, ponieważ w sprawozdaniach nie

uwzględnia się zdarzeń, które nastąpiły po tym

uwzględnia się zdarzeń, które nastąpiły po tym

terminie.

terminie.

AKTUALIZACJA UJAWNIANYCH

AKTUALIZACJA UJAWNIANYCH

INFORMACJI NA TEMAT

INFORMACJI NA TEMAT

UWARUNKOWAŃ WYSTĘPUJĄCYCH

UWARUNKOWAŃ WYSTĘPUJĄCYCH

NA DZIEŃ BILANSOWY

NA DZIEŃ BILANSOWY

- Jeżeli po dniu bilansowym jednostka gospodarcza

uzyskuje informacje na temat uwarunkowań

występujących na dzień bilansowy, powinna w

świetle nowych informacji zaktualizować ujawniane

przez siebie informacje dotyczące tych

uwarunkowań.

- W niektórych przypadkach jednostka gospodarcza

powinna zaktualizować dane ujawnione w sprawozdaniu

finansowym, aby uwzględnić w ten sposób informacje

otrzymane po dniu bilansowym, mimo iż informacje te nie

wpływają na wartości liczbowe ujęte przez jednostkę w

sprawozdaniu finansowym. Jednym z przykładów sytuacji,

kiedy jednostka powinna zaktualizować informację

dodatkową jest uzyskanie przez jednostkę po dniu

bilansowym dowodów na istnienie zobowiązania

warunkowego na dzień bilansowy. Poza rozważeniem

potrzeby utworzenia rezerwy zgodnie z MSR 37 „Rezerwy,

zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe”,

jednostka gospodarcza powinna w świetle uzyskanych

dowodów zaktualizować informacje ujawniane na temat

zobowiązań warunkowych.

ZDARZENIA NASTĘPUJĄCE PO DNIU

ZDARZENIA NASTĘPUJĄCE PO DNIU

BILANSOWYM NIE WYMAGAJĄCE

BILANSOWYM NIE WYMAGAJĄCE

DOKONANIA KOREKT

DOKONANIA KOREKT

Jeżeli zdarzenia następujące po dniu bilansowym i nie

Jeżeli zdarzenia następujące po dniu bilansowym i nie

wymagające dokonania korekt mają tak duże

wymagające dokonania korekt mają tak duże

znaczenie, iż brak ujawnienia informacji na ich temat

znaczenie, iż brak ujawnienia informacji na ich temat

wpłynąłby na zdolność użytkowników sprawozdań

wpłynąłby na zdolność użytkowników sprawozdań

finansowych do dokonywania właściwych ocen

finansowych do dokonywania właściwych ocen

i podejmowania odpowiednich decyzji, jednostka

i podejmowania odpowiednich decyzji, jednostka

gospodarcza powinna ujawnić poniższe informacje na

gospodarcza powinna ujawnić poniższe informacje na

temat każdej znaczącej kategorii zdarzeń

temat każdej znaczącej kategorii zdarzeń

następujących po dniu bilansowym i nie wymagających

następujących po dniu bilansowym i nie wymagających

dokonania korekt:

dokonania korekt:

-

-

charakter zdarzenia

charakter zdarzenia

,

,

-

-

oszacowanie jego skutków finansowych lub

oszacowanie jego skutków finansowych lub

stwierdzenie, iż takiego szacunku nie można dokonać.

stwierdzenie, iż takiego szacunku nie można dokonać.

Niniejszy Międzynarodowy Standard

Niniejszy Międzynarodowy Standard

Rachunkowości stosuje się przy

Rachunkowości stosuje się przy

sporządzaniu rocznych sprawozdań

sporządzaniu rocznych sprawozdań

finansowych

finansowych

.

.

W 1998 r. MSR 37 „Rezerwy,

W 1998 r. MSR 37 „Rezerwy,

zobowiązania warunkowe i aktywa

zobowiązania warunkowe i aktywa

warunkowe” zastąpił te części MSR 10

warunkowe” zastąpił te części MSR 10

„Zdarzenia warunkowe oraz zdarzenia

„Zdarzenia warunkowe oraz zdarzenia

następujące po dniu bilansowym,” które

następujące po dniu bilansowym,” które

dotyczyły zdarzeń warunkowych.

dotyczyły zdarzeń warunkowych.

Niniejszy standard zastępuje pozostałe

Niniejszy standard zastępuje pozostałe

części wyżej wymienionego standardu.

części wyżej wymienionego standardu.