Pochwała przyjaźni i hartu ducha w opowiadaniu ''Stary człowiek i morze''

background image

Nieco o autorze i wstępnie na temat jego

opowiadania.

Ernest Hemingway (1899 – 1961)

- prozaik amerykański

- reporter i korespondent wojenny

- laureat Literackiej Nagrody Nobla w 1954 roku

„Stary człowiek i morze” to opowiadanie oparte na
autentycznych wydarzeniach. Padają w nim istotne
zdania, które można uznać za credo pisarza:
„Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać.”
„Człowiek

nie

jest

stworzony

do

klęski.”

Dla nas mogą one być aforyzmami, przesłaniami.

background image

Podczas lektury opowiadania wielu z Was

mogło się zastanawiać, co może wnieść w życie
współczesnego nastolatka utwór, który niemal w
całości wypełnia opis samotnej walki starego
człowieka z wielką rybą, żywiołem i rekinami
pozbawiającymi

go

zdobyczy?

Czy

dla

nas,

młodzieży

XXI

wieku,

interesująca może się wydać trwająca prawie dwie
doby akcja? Wydarzenia, które dzieją się pod
koniec lat czterdziestych ubiegłego stulecia, a więc
realia są nam zupełnie odległe. Dodatkowo odbiór
treści zakłócać mogą wspomnienia głównego
bohatera. Retrospekcje Santiago cofają przecież
czytelnika jeszcze o kilkadziesiąt lat od momentu
głównej

akcji.

Mimo tych wątpliwości warto zagłębić się w

treść utworu i odkryć przesłanie w nim zawarte.
Gdy zwrócimy uwagę na jego poszczególne
elementy, okaże się, że odbiór jego nie jest trudny.

background image

Przenieśmy się na wybrzeże Kuby,

przede wszystkim na morze

otaczające

wyspę

bowiem

tutaj

dzieje się akcja.

Kto o niej opowiada?

Niekiedy udziela się głosu głównemu

bohaterowi, jednak wypowiedzi w większości
należą do narratora. Na temat wydarzeń
wypowiada się on w trzeciej osobie, używa czasu
przeszłego. Język utworu jest prosty. Składa się na
niego mowa naturalna, potoczna, bezpośrednia,
pozbawiona środków stylistycznych.

background image

Wracajmy na Kubę …

W Hawanie, nad brzegiem morza, w nędznej chacie,

mieszka rybak Santiago.

Co możemy powiedzieć na jego temat? (spróbujmy

zachować porządek charakterystyki)

* chudy, stary, samotny człowiek

* mieszka w nędznej chacie

* żyje w skrajnym ubóstwie

* jego oczy są koloru morza

* dobry, życzliwy wobec innych

* przygnębiony nędzą, głodem, pasmem

niepowodzeń

* nie traci wiary w to, że kiedyś spotka wielką rybę

* w niektórych momentach tylko traci wiarę we

własne siły

* gdy wypływa w morze, staje się silny i uparty

background image

* potrafi znosić ból i zimno, imponuje hartem ducha

* posiada ogromne doświadczenie

* jest rozważny

* zna i kocha morze, jednak pozostaje wobec jego

potęgi pokorny, nie podejmuje nadmiernego ryzyka

*punktem odniesienia jest dla niego świat zwierząt,

który doskonale rozumie

* personifikuje zwierzęta, współczuje im

*słyszymy, jak wypowiada się w monologach

* walczy ze swoją wolą w imię zachowania honoru

rybaka

* nie narzeka na swój los, nie skarży się

* ocala swoją godność

* nigdy i nikogo o nic nie prosi

* jego walka i próba wyciągnięcia ryby stała się

próbą możliwości i wytrwałości organizmu

background image

Santiago tajniki swojego zawodu przekazuje

jedynemu przyjacielowi – chłopcu o imieniu

Manolin.

Z treści opowiadania, mimo że jest to postać

słabiej zarysowana niż stary rybak, wynika, że

Manolin:

* jest kilkunastoletnim chłopcem,

* pochodzi z biednej rodziny,

*od piątego roku życia wypływa na morze z

Santiago,

* stary rybak jest dla niego mistrzem,

* zaufał Santiago, jest do niego przywiązany,

* musi niestety podporządkować się woli ojca,

* przynosi staremu człowiekowi żywność i

przynęty,

* jest wrażliwy,

* wierzy, że marzenie głównego bohatera się

spełni,

* podtrzymuje przyjaciela na duchu.

background image

Autor opuścił opisy chłopca

bowiem wydają się zbędne.

Przedstawił jasną i prostą

opowieść o rybaku, w której

ważna jest akcja. Każde,

nawet kilkusekundowe

wydarzenie.

Zobaczmy więc, co się dzieje

na Kubie.

Leon Wyczółkowski „Rybak niosący raki.”

1889. Olej na płótnie.

Własność prywatna.

background image

Od 84 dni stary rybak, mimo że wciąż

wypływał w morze, niczego nie złowił. Mimo to nie
rezygnuje z marzenia, którym jest złowienie
wielkiej ryby. Ma ona przynieść duże pieniądze i
poprawić tragiczną sytuację materialną Santiago.
Do tej pory żyje on tylko dzięki żywności
przynoszonej

przez

Manolina.

Dodatkowo przyjaźń z chłopcem pozwala

rybakowi chociaż częściowo zapomnieć o dręczącej
go samotności. Obecność młodego człowieka
przywraca głównemu bohaterowi chęć do życia i
kolejnej

walki.

background image

Rybackie niepowodzenia sprawiły, że

Santiago zaczął sam siebie pytać o to, czy nie
jest już zbyt słaby i stary na łowienie ryb. Gdy
zaczynał wątpić w swoje siły, dodatkowo
przyjaciel musiał pływać na innej łodzi.

Zdany wyłącznie na siebie raz jeszcze

wypływa na morze. Samotnie, ale szczęśliwie.

background image

Przynętę połyka bowiem ogromna ryba,

większa nawet od łodzi rybaka. Rozpoczyna się
główna akcja – wielogodzinna walka na śmierć i
życie. Opis zmagań Santiago z marlinem, żywiołem
i rekinami, które pozbawiają rybaka zdobyczy,
staje

się

większą

częścią

opowiadania.

Nie bez powodu jednak. Walka z marlinem

staje się czymś ważnym: męską próbą sił, walką
zarówno z przyrodą, jak i z ludzkimi słabościami.
Hemingway pokazuje, że nie można rejterować z
placu boju. Należy walkę podejmować każdego
dnia. Codziennie powinniśmy potwierdzać, że
jesteśmy gotowi do stawiania czoła wyzwaniom
losu. Niekiedy od wytrwałości w zmaganiach, jak w
przypadku Santiago, zależy zwycięstwo i ocalenie
honoru.

background image

Ryba

stała

się

pretekstem

do

przemyśleń,

analizy,

rozmowy z samym sobą.
Marlin staje się coraz
słabszy, jednak o Santiago
można

powiedzieć

to

samo.

Hemingway

pokazuje, że nie należy
jednak

rezygnować

z walki.

Stary

człowiek

traci siły fizyczne, wzmaga
w nim samotność.

background image

Ważna staje się jednak autosugestia.

Rybak przekonuje sam siebie, że wygra walkę,
jest przecież silny. Tak naprawdę musi pokonać
samego siebie. W jego przypadku musi
szczególnie zapomnieć o zmęczeniu i swoim
wieku.

Dodatkowo

powinien

zignorować

pragnienie, głód, ból rąk. Nie jest to łatwe
zadanie.

Santiago nie ulega tym słabościom, nie

zawodzi

sam

siebie.

Pokonuje

marlina.

Wydawałoby się, że teraz już nic nie może mu
przeszkodzić w wyciągnięciu zdobyczy na ląd.

background image

Stary rybak wyciąga marlina z wody, czuje

wielką dumę oraz radość. Nie wierzy, ze mu się
udało. Niestety, wokół łodzi pojawiają się rekiny i
rzucają

na

holowaną

za

łodzią

rybę.

Santiago musi podjąć walkę raz jeszcze – czy

starczy mu sił? Broni marlina przed zwabionymi
krwią drapieżnikami, odpiera ich ataki. Ponownie
zaczyna żałować ryby bowiem zdaje sobie sprawę,
że pozbawił ją życia a i tak nie będzie miał z tego
pożytku.

Po trudnej walce przegrywa z rekinami.

Znowu w rybaku zwycięża słabość. Do przystani
dociera jedynie ze szkieletem ryby i właściwie
rezygnuje. Czuje się pokonany, wierzy w wiszące
nad nim fatum. Co gorsze – poddaje się starości i
zaczyna odczuwać zbliżającą się śmierć. Zaczyna
nawet się jej bać.

background image

Odrzucić te myśli pomaga mu uznanie, z jakim

spotyka się na ladzie. Raz jeszcze podejmuje walkę,
pokazuje, że potrafi sam się utrzymać, nie pozwoli
aby został na marginesie ludzi aktywnym. Gdy
zasypia, czuwa obok niego nowy pomocnik. Santiago
natomiast

śni

o lwach.

Sen rybaka nie jest bez znaczenia. Odczytać go

należy jako znak powrotu do dzieciństwa, młodości
i sprawności fizycznej, jaką bohater odznaczał się
podczas pobytu w Afryce. To sen o potędze i mocy.
Tak kończy się opowiadanie.

background image

Sen ten zawiera pewne symbole. Za ich

pomocą Hemingway przekazuje w opowiadaniu
rożne

treści.

Utwór „Stary człowiek i morze” łączy w sobie

dodatkowo

dwie

tradycje:

naturalizmu (kierunek literacki, który próbował być
obiektywny, naśladować w utworze obserwowaną
rzeczywistość, ograniczać przez to akcję i jakby
fotografować

bohaterów)

i symbolizmu (pod pewnymi symbolami, którymi
mogą być m.in. przedmioty, czynności kryje się
głębsza rzeczywistość, dostępna nie rozumowi, ale
intuicji i symbolicznemu poznaniu poprzez sztukę).

Spróbujmy zamknąć oczy i wyobrazić sobie

wszystko, co zapisane jest w jego treści. Obok
realistycznych opisów rzeczywistości stykamy się
z symboliką, która nadaje sytuacjom ogólny sens.

background image

Dzięki takiemu połączeniu Hemingway mógł

pozwolić sobie na tak lakoniczny (oszczędny w
słowach) utwór. Pisarz mógł zrezygnować z
większości środków artystycznych i nie widział
potrzeby tworzenia szczegółowych opisów. Istotna
dla niego staje się akcja, z której czytelnik ma
wywnioskować to, czego autor nie zawarł w opisie
sytuacji. Służy temu styl Hemingwaya: pozornie
obiektywny, wręcz sprawozdawczy. Pisarz w trzech
częściach

przedstawia

męską

próbę

sił:

1) Ekspozycja: poznajemy głównych bohaterów,
problem

oraz

tło

wydarzeń.

2) Właściwa akcja: połów marlina, pokonanie ryby,
walka

z rekinami.

3) Zakończenie: powrót na ląd i uznanie czynów
rybaka.

To z tej części można wynieść prawdy

ogólne, mające

zastosowanie w życiu ludzi

różnych zawodów i epok.

background image

Dzięki

uniwersalnym

opiniom,

które

padają

w

zakończeniu,

można

powiedzieć, że „Stary człowiek
i morze”

to

przypowieść

alegoryczna. Posiada bowiem
nie tylko znaczenie dosłowne,
ale i to ukryte. Co prawda
czytelnik musi sam dojść do
pewnych wniosków, ale to
sprawia,

że

łatwiej

może

odnieść treść opowiadania do
własnych

życiowych

doświadczeń. Walka Santiago z
marlinem jest przecież obrazem
całego ludzkiego życia, w czasie
którego na drodze stają różne
przeszkody, tak wielkie, jak
rekiny i własne słabości.

Alegoria (tzw.

wielka metafora) to

wypowiedź, której

sens jest inny niż

znaczenie

dosłowne.

Alegoria, w

odróżnieniu od

symbolu, jest

zawsze

jednoznaczna,

związana z

tradycją kulturalną

i literacką.

background image

Utwór Hemingwaya, który jest pochwałą
przyjaźni, ambicji, hartu ducha,
pokazuje, jak powinniśmy postępować
w życiu. Dodatkowo zwraca uwagę, że
tych cech nie trzeba okazywać wobec
tłumu. Wystarczy samemu wynosić z
nich wiele dobrego i pielęgnować je.

Co prawda w utworze nie brakuje

pesymizmu i smutku. Nie wpływa to
jednak na stosunek do świata. Nie
wskazuje bowiem drogi kapitulacji wobec
złowrogiej rzeczywistości. Przeciwnie –
przynosi nadzieję i, co najistotniejsze,
wiarę

w

człowieka

i

jego

siły.

Dlatego nawet współczesny nastolatek
powinien przeczytać i przeanalizować
opowiadanie Ernesta Hemingwaya.


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Stary człowiek i morze - char. Santiago, -przedstawienie postaci
STRESZCZENIE STARY CZŁOWIEK I MORZE
STARY CZŁOWIEK I MORZE STRESZCZENIE
Stary człowiek i morze
STRESZCZENIE LEKTURY STARY CZŁOWIEK I MORZE
STARY CZŁOWIEK I MORZE KRÓTKIE STRESZCZENIE
Stary człowiek i morze, Notatki, szkoła
Stary Człowiek i Morze Streszczenie
STARY CZŁOWIEK I MORZE OPRACOWANIE
Stary człowiek i morze
STARY CZŁOWIEK I MORZE STRESZCZENI1
Hemingway E Stary czlowiek i morze
E. Hemingway - Stary człowiek i morze, Gimnazjum
Stary człowiek i morze
E. Hemingway STARY CZŁOWIEK I MORZE, Lektury gimnazjum
Stary człowiek i morze - udowodnij że człowieka można zniszczyc ale nie pokonać, Przydatne do szkoły

więcej podobnych podstron