Ideologia
Ideologia
jest to powstała na bazie danej kultury
jest to powstała na bazie danej kultury
wspólnota światopoglądów, u podstaw której
wspólnota światopoglądów, u podstaw której
tkwi świadome dążenie do realizacji
tkwi świadome dążenie do realizacji
określonego interesu klasowego lub
określonego interesu klasowego lub
grupowego
grupowego
Pojęcie to wprowadzone zostało przez
Pojęcie to wprowadzone zostało przez
Destutt
Destutt
de Tracy’ego
de Tracy’ego
w 1796 dla oznaczenia jednego
w 1796 dla oznaczenia jednego
z kierunków myśli filozoficznej związanej z
z kierunków myśli filozoficznej związanej z
programem
programem
science of ideas
science of ideas
wywodzącym się
wywodzącym się
od angielskiego empirysty Johna Locke’a.
od angielskiego empirysty Johna Locke’a.
Ideologia
Ideologia
Początkowo zatem znaczyła tyle co nauka
Początkowo zatem znaczyła tyle co nauka
o ideach, nie odbiegając od swego
o ideach, nie odbiegając od swego
etymologicznego znaczenia.
etymologicznego znaczenia.
Współczesne znaczenie tego terminu
Współczesne znaczenie tego terminu
odbiega od tego jakie nadał mu de Tracy,
odbiega od tego jakie nadał mu de Tracy,
korzeniami swymi sięgając do rozprawy:
korzeniami swymi sięgając do rozprawy:
K. Marksa i F. Engelsa
K. Marksa i F. Engelsa
Ideologia niemiecka
Ideologia niemiecka
(napisanej w latach 1845-48), oraz do
(napisanej w latach 1845-48), oraz do
Karla Mannheima
Karla Mannheima
Ideologia i utopia
Ideologia i utopia
(1929).
(1929).
Marks i Engels utożsamiają w swojej
Marks i Engels utożsamiają w swojej
rozprawie pojęcie ideologii z pojęciem
rozprawie pojęcie ideologii z pojęciem
filozofii, jednocześnie utrzymując
filozofii, jednocześnie utrzymując
pogląd, że wszelka myśl stanowi
pogląd, że wszelka myśl stanowi
odbicie warunków materialnych.
odbicie warunków materialnych.
Filozofia staje się wtedy pojęciowym
Filozofia staje się wtedy pojęciowym
ujęciem określonej rzeczywistości
ujęciem określonej rzeczywistości
materialnej, w której istnieje człowiek.
materialnej, w której istnieje człowiek.
Przy takim ujęciu filozofii, formy
Przy takim ujęciu filozofii, formy
ludzkiej świadomości stanowią odbicie
ludzkiej świadomości stanowią odbicie
procesów materialnych.
procesów materialnych.
Zaś sama filozofia jako jedna z form
Zaś sama filozofia jako jedna z form
ludzkiej świadomości (świadomości
ludzkiej świadomości (świadomości
społecznej) staje się pojęciowym wyrazem
społecznej) staje się pojęciowym wyrazem
interesów, które zgodnie z przyjętą przez
interesów, które zgodnie z przyjętą przez
nich stratyfikacją społeczną mają
nich stratyfikacją społeczną mają
charakter klasowy.
charakter klasowy.
W takim ujęciu filozofia staje się świadomością
W takim ujęciu filozofia staje się świadomością
partykularną wyrażającą interes określonej
partykularną wyrażającą interes określonej
klasy społecznej, z reguły tej, która dominuje w
klasy społecznej, z reguły tej, która dominuje w
określonym układzie społecznym i dąży do
określonym układzie społecznym i dąży do
narzucenia - odpowiadających jej form
narzucenia - odpowiadających jej form
świadomości - pozostałym klasom społecznym.
świadomości - pozostałym klasom społecznym.
Ideologia zatem w swoim uzasadnieniu
Ideologia zatem w swoim uzasadnieniu
odwołuje się nie do kategorii prawdy lecz do
odwołuje się nie do kategorii prawdy lecz do
kategorii interesu klasowego lub grupowego.
kategorii interesu klasowego lub grupowego.
We współczesnym znaczeniu pod pojęciem
We współczesnym znaczeniu pod pojęciem
ideologii rozumieć należy zbiór poglądów czy
ideologii rozumieć należy zbiór poglądów czy
sądów (naukowych, filozoficznych,
sądów (naukowych, filozoficznych,
religijnych, by wymienić tylko najważniejsze),
religijnych, by wymienić tylko najważniejsze),
które w przekonaniu danej grupy społecznej
które w przekonaniu danej grupy społecznej
wyrażają jej interesy i o tyle są akceptowane
wyrażają jej interesy i o tyle są akceptowane
w ramach określonej ideologii, o ile pozostają
w ramach określonej ideologii, o ile pozostają
w zgodzie z subiektywnym odczuciem
w zgodzie z subiektywnym odczuciem
interesu określonej grupy. I jako takie właśnie
interesu określonej grupy. I jako takie właśnie
nie mogą być oceniane w kategoriach
nie mogą być oceniane w kategoriach
teoretycznych, a więc przede wszystkim z
teoretycznych, a więc przede wszystkim z
perspektywy prawdy. Nie można więc
perspektywy prawdy. Nie można więc
zasadnie utrzymywać, że jakaś ideologia jest
zasadnie utrzymywać, że jakaś ideologia jest
prawdziwa lub fałszywa.
prawdziwa lub fałszywa.
Cechy i struktura ideologii
Cechy i struktura ideologii
Ideologia
Ideologia
wyrażająca interesy
wyrażająca interesy
dużych
dużych
grup społecznych
grup społecznych
charakteryzuje się
charakteryzuje się
małą podatnością na innowacje.
małą podatnością na innowacje.
Zazwyczaj porusza tematy:
Zazwyczaj porusza tematy:
jednostki i jej roli w społeczeństwie,
jednostki i jej roli w społeczeństwie,
sposobu funkcjonowania instytucji,
sposobu funkcjonowania instytucji,
kwestii zmian obowiązującego porządku,
kwestii zmian obowiązującego porządku,
wolności,
wolności,
odmienności,
odmienności,
sprawiedliwości społecznej.
sprawiedliwości społecznej.
Cechy i struktura ideologii
Cechy i struktura ideologii
Ideologia ma określoną strukturę, czyli
Ideologia ma określoną strukturę, czyli
wewnętrzny skład treściowy i wzajemne
wewnętrzny skład treściowy i wzajemne
powiązania poglądów.
powiązania poglądów.
Cechy ideologii to m.in.:
Cechy ideologii to m.in.:
uporządkowany obraz świata
uporządkowany obraz świata
istniejącego i pożądanego w przyszłości
istniejącego i pożądanego w przyszłości
duży stopień ogólności celów i sposobów
duży stopień ogólności celów i sposobów
działania
działania
składa się z sądów prawdziwych
składa się z sądów prawdziwych
Cechy i struktura ideologii
Cechy i struktura ideologii
w mniejszym lub większym stopniu
w mniejszym lub większym stopniu
upiększa zakładany cel
upiększa zakładany cel
najczęściej uzasadnia całokształt działań
najczęściej uzasadnia całokształt działań
politycznych i określa cele które mają
politycznych i określa cele które mają
zakończyć pewien etap działań np.
zakończyć pewien etap działań np.
zdobycie władzy i dalej je rozwijać
zdobycie władzy i dalej je rozwijać
występują w niej ogólne sądy
występują w niej ogólne sądy
wartościujące które określają wartości
wartościujące które określają wartości
przyjmowane w ramach danej ideologii za
przyjmowane w ramach danej ideologii za
punkt wyjścia oceny zjawisk społecznych.
punkt wyjścia oceny zjawisk społecznych.
Doktryna polityczna
Doktryna polityczna
- to wynikający z danej ideologii oraz
- to wynikający z danej ideologii oraz
uporządkowany zbiór poglądów na
uporządkowany zbiór poglądów na
życie
życie
polityczne
polityczne
danego społeczeństwa z
danego społeczeństwa z
zagadnieniami władzy i ustroju państwa na
zagadnieniami władzy i ustroju państwa na
czele.
czele.
Musi zawierać wskazania teoretyczne i
Musi zawierać wskazania teoretyczne i
praktyczne jak zrealizować te poglądy w
praktyczne jak zrealizować te poglądy w
określonym czasie i przestrzeni. Jest
określonym czasie i przestrzeni. Jest
instrumentalną wersją ideologii i zbiorem
instrumentalną wersją ideologii i zbiorem
poglądów określających przebieg i cel działań
poglądów określających przebieg i cel działań
wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni;
wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni;
Doktryna polityczna
Doktryna polityczna
stanowi konkretyzację systemu
stanowi konkretyzację systemu
ideologicznego
ideologicznego
Ideologia
Doktryna
Program
Podział doktryn politycznych ze względu na
Podział doktryn politycznych ze względu na
stosunek danej doktryny do rzeczywistości
stosunek danej doktryny do rzeczywistości
społecznej
społecznej
doktryna rewolucyjna
doktryna rewolucyjna
doktryna konserwatywna
doktryna konserwatywna
(zachowawcze)
(zachowawcze)
doktryna reformistyczna
doktryna reformistyczna
doktryna reakcyjna
doktryna reakcyjna
doktryny
doktryny
Doktryny polityki społecznej to
Doktryny polityki społecznej to
kompleksy teoretyczno-normatywne,
kompleksy teoretyczno-normatywne,
zawierające koncepcje kształtowania
zawierające koncepcje kształtowania
stosunków społecznych w oparciu o
stosunków społecznych w oparciu o
przyjęte systemy wartości.
przyjęte systemy wartości.
Wspólne elementy doktryn
Wspólne elementy doktryn
Ogólne sądy wartościujące, stanowiące
Ogólne sądy wartościujące, stanowiące
punkt wyjścia dla oceny zjawisk
punkt wyjścia dla oceny zjawisk
społecznych,
społecznych,
Ogólne wyobrażenia o świecie i jego
Ogólne wyobrażenia o świecie i jego
prawach,
prawach,
Zespół twierdzeń, określających warunki
Zespół twierdzeń, określających warunki
realizacji naczelnych wartości,
realizacji naczelnych wartości,
Szczegółowe i konkretne programy
Szczegółowe i konkretne programy
działania (poprawy), głoszone przez
działania (poprawy), głoszone przez
partie dążące do władzy lub ją
partie dążące do władzy lub ją
dzierżące.
dzierżące.
Funkcje doktryn polityki społecznej
Funkcje doktryn polityki społecznej
Demaskowania i oceniania
Demaskowania i oceniania
dolegliwości życia zbiorowego,
dolegliwości życia zbiorowego,
Konstruowania programów poprawy,
Konstruowania programów poprawy,
Porządkowania i zmieniania
Porządkowania i zmieniania
rzeczywistości.
rzeczywistości.
Stosunek doktryn do
Stosunek doktryn do
praktyki
praktyki
Doktryny empiryczne
Doktryny empiryczne
Doktryny aprioryczne
Doktryny aprioryczne
Document Outline