Ideologia

Ideologia



jest to powstała na bazie danej kultury

jest to powstała na bazie danej kultury

wspólnota światopoglądów, u podstaw której

wspólnota światopoglądów, u podstaw której

tkwi świadome dążenie do realizacji

tkwi świadome dążenie do realizacji

określonego interesu klasowego lub

określonego interesu klasowego lub

grupowego

grupowego



Pojęcie to wprowadzone zostało przez

Pojęcie to wprowadzone zostało przez

Destutt

Destutt

de Tracy’ego

de Tracy’ego

w 1796 dla oznaczenia jednego

w 1796 dla oznaczenia jednego

z kierunków myśli filozoficznej związanej z

z kierunków myśli filozoficznej związanej z

programem

programem

science of ideas

science of ideas

wywodzącym się

wywodzącym się

od angielskiego empirysty Johna Locke’a.

od angielskiego empirysty Johna Locke’a.

Ideologia

Ideologia



Początkowo zatem znaczyła tyle co nauka

Początkowo zatem znaczyła tyle co nauka

o ideach, nie odbiegając od swego

o ideach, nie odbiegając od swego

etymologicznego znaczenia.

etymologicznego znaczenia.



Współczesne znaczenie tego terminu

Współczesne znaczenie tego terminu

odbiega od tego jakie nadał mu de Tracy,

odbiega od tego jakie nadał mu de Tracy,

korzeniami swymi sięgając do rozprawy:

korzeniami swymi sięgając do rozprawy:



K. Marksa i F. Engelsa

K. Marksa i F. Engelsa

Ideologia niemiecka

Ideologia niemiecka

(napisanej w latach 1845-48), oraz do

(napisanej w latach 1845-48), oraz do



Karla Mannheima

Karla Mannheima

Ideologia i utopia

Ideologia i utopia

(1929).

(1929).



Marks i Engels utożsamiają w swojej

Marks i Engels utożsamiają w swojej

rozprawie pojęcie ideologii z pojęciem

rozprawie pojęcie ideologii z pojęciem

filozofii, jednocześnie utrzymując

filozofii, jednocześnie utrzymując

pogląd, że wszelka myśl stanowi

pogląd, że wszelka myśl stanowi

odbicie warunków materialnych.

odbicie warunków materialnych.



Filozofia staje się wtedy pojęciowym

Filozofia staje się wtedy pojęciowym

ujęciem określonej rzeczywistości

ujęciem określonej rzeczywistości

materialnej, w której istnieje człowiek.

materialnej, w której istnieje człowiek.



Przy takim ujęciu filozofii, formy

Przy takim ujęciu filozofii, formy

ludzkiej świadomości stanowią odbicie

ludzkiej świadomości stanowią odbicie

procesów materialnych.

procesów materialnych.



Zaś sama filozofia jako jedna z form

Zaś sama filozofia jako jedna z form

ludzkiej świadomości (świadomości

ludzkiej świadomości (świadomości

społecznej) staje się pojęciowym wyrazem

społecznej) staje się pojęciowym wyrazem

interesów, które zgodnie z przyjętą przez

interesów, które zgodnie z przyjętą przez

nich stratyfikacją społeczną mają

nich stratyfikacją społeczną mają

charakter klasowy.

charakter klasowy.



W takim ujęciu filozofia staje się świadomością

W takim ujęciu filozofia staje się świadomością

partykularną wyrażającą interes określonej

partykularną wyrażającą interes określonej

klasy społecznej, z reguły tej, która dominuje w

klasy społecznej, z reguły tej, która dominuje w

określonym układzie społecznym i dąży do

określonym układzie społecznym i dąży do

narzucenia - odpowiadających jej form

narzucenia - odpowiadających jej form

świadomości - pozostałym klasom społecznym.

świadomości - pozostałym klasom społecznym.

Ideologia zatem w swoim uzasadnieniu

Ideologia zatem w swoim uzasadnieniu

odwołuje się nie do kategorii prawdy lecz do

odwołuje się nie do kategorii prawdy lecz do

kategorii interesu klasowego lub grupowego.

kategorii interesu klasowego lub grupowego.



We współczesnym znaczeniu pod pojęciem

We współczesnym znaczeniu pod pojęciem

ideologii rozumieć należy zbiór poglądów czy

ideologii rozumieć należy zbiór poglądów czy

sądów (naukowych, filozoficznych,

sądów (naukowych, filozoficznych,

religijnych, by wymienić tylko najważniejsze),

religijnych, by wymienić tylko najważniejsze),

które w przekonaniu danej grupy społecznej

które w przekonaniu danej grupy społecznej

wyrażają jej interesy i o tyle są akceptowane

wyrażają jej interesy i o tyle są akceptowane

w ramach określonej ideologii, o ile pozostają

w ramach określonej ideologii, o ile pozostają

w zgodzie z subiektywnym odczuciem

w zgodzie z subiektywnym odczuciem

interesu określonej grupy. I jako takie właśnie

interesu określonej grupy. I jako takie właśnie

nie mogą być oceniane w kategoriach

nie mogą być oceniane w kategoriach

teoretycznych, a więc przede wszystkim z

teoretycznych, a więc przede wszystkim z

perspektywy prawdy. Nie można więc

perspektywy prawdy. Nie można więc

zasadnie utrzymywać, że jakaś ideologia jest

zasadnie utrzymywać, że jakaś ideologia jest

prawdziwa lub fałszywa.

prawdziwa lub fałszywa.

Cechy i struktura ideologii

Cechy i struktura ideologii



Ideologia

Ideologia

wyrażająca interesy

wyrażająca interesy

dużych

dużych

grup społecznych

grup społecznych

charakteryzuje się

charakteryzuje się

małą podatnością na innowacje.

małą podatnością na innowacje.

Zazwyczaj porusza tematy:

Zazwyczaj porusza tematy:



jednostki i jej roli w społeczeństwie,

jednostki i jej roli w społeczeństwie,



sposobu funkcjonowania instytucji,

sposobu funkcjonowania instytucji,



kwestii zmian obowiązującego porządku,

kwestii zmian obowiązującego porządku,



wolności,

wolności,



odmienności,

odmienności,



sprawiedliwości społecznej.

sprawiedliwości społecznej.

Cechy i struktura ideologii

Cechy i struktura ideologii



Ideologia ma określoną strukturę, czyli

Ideologia ma określoną strukturę, czyli

wewnętrzny skład treściowy i wzajemne

wewnętrzny skład treściowy i wzajemne

powiązania poglądów.

powiązania poglądów.



Cechy ideologii to m.in.:

Cechy ideologii to m.in.:



uporządkowany obraz świata

uporządkowany obraz świata

istniejącego i pożądanego w przyszłości

istniejącego i pożądanego w przyszłości



duży stopień ogólności celów i sposobów

duży stopień ogólności celów i sposobów

działania

działania



składa się z sądów prawdziwych

składa się z sądów prawdziwych

Cechy i struktura ideologii

Cechy i struktura ideologii



w mniejszym lub większym stopniu

w mniejszym lub większym stopniu

upiększa zakładany cel

upiększa zakładany cel



najczęściej uzasadnia całokształt działań

najczęściej uzasadnia całokształt działań

politycznych i określa cele które mają

politycznych i określa cele które mają

zakończyć pewien etap działań np.

zakończyć pewien etap działań np.

zdobycie władzy i dalej je rozwijać

zdobycie władzy i dalej je rozwijać



występują w niej ogólne sądy

występują w niej ogólne sądy

wartościujące które określają wartości

wartościujące które określają wartości

przyjmowane w ramach danej ideologii za

przyjmowane w ramach danej ideologii za

punkt wyjścia oceny zjawisk społecznych.

punkt wyjścia oceny zjawisk społecznych.

Doktryna polityczna

Doktryna polityczna



- to wynikający z danej ideologii oraz

- to wynikający z danej ideologii oraz

uporządkowany zbiór poglądów na

uporządkowany zbiór poglądów na

życie

życie

polityczne

polityczne

danego społeczeństwa z

danego społeczeństwa z

zagadnieniami władzy i ustroju państwa na

zagadnieniami władzy i ustroju państwa na

czele.

czele.



Musi zawierać wskazania teoretyczne i

Musi zawierać wskazania teoretyczne i

praktyczne jak zrealizować te poglądy w

praktyczne jak zrealizować te poglądy w

określonym czasie i przestrzeni. Jest

określonym czasie i przestrzeni. Jest

instrumentalną wersją ideologii i zbiorem

instrumentalną wersją ideologii i zbiorem

poglądów określających przebieg i cel działań

poglądów określających przebieg i cel działań

wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni;

wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni;

Doktryna polityczna

Doktryna polityczna



stanowi konkretyzację systemu

stanowi konkretyzację systemu

ideologicznego

ideologicznego

Ideologia

Doktryna

Program

Podział doktryn politycznych ze względu na

Podział doktryn politycznych ze względu na

stosunek danej doktryny do rzeczywistości

stosunek danej doktryny do rzeczywistości

społecznej

społecznej



doktryna rewolucyjna

doktryna rewolucyjna



doktryna konserwatywna

doktryna konserwatywna

(zachowawcze)

(zachowawcze)



doktryna reformistyczna

doktryna reformistyczna



doktryna reakcyjna

doktryna reakcyjna

doktryny

doktryny



Doktryny polityki społecznej to

Doktryny polityki społecznej to

kompleksy teoretyczno-normatywne,

kompleksy teoretyczno-normatywne,

zawierające koncepcje kształtowania

zawierające koncepcje kształtowania

stosunków społecznych w oparciu o

stosunków społecznych w oparciu o

przyjęte systemy wartości.

przyjęte systemy wartości.

Wspólne elementy doktryn

Wspólne elementy doktryn



Ogólne sądy wartościujące, stanowiące

Ogólne sądy wartościujące, stanowiące

punkt wyjścia dla oceny zjawisk

punkt wyjścia dla oceny zjawisk

społecznych,

społecznych,



Ogólne wyobrażenia o świecie i jego

Ogólne wyobrażenia o świecie i jego

prawach,

prawach,



Zespół twierdzeń, określających warunki

Zespół twierdzeń, określających warunki

realizacji naczelnych wartości,

realizacji naczelnych wartości,



Szczegółowe i konkretne programy

Szczegółowe i konkretne programy

działania (poprawy), głoszone przez

działania (poprawy), głoszone przez

partie dążące do władzy lub ją

partie dążące do władzy lub ją

dzierżące.

dzierżące.

Funkcje doktryn polityki społecznej

Funkcje doktryn polityki społecznej



Demaskowania i oceniania

Demaskowania i oceniania

dolegliwości życia zbiorowego,

dolegliwości życia zbiorowego,



Konstruowania programów poprawy,

Konstruowania programów poprawy,



Porządkowania i zmieniania

Porządkowania i zmieniania

rzeczywistości.

rzeczywistości.

Stosunek doktryn do

Stosunek doktryn do

praktyki

praktyki



Doktryny empiryczne

Doktryny empiryczne



Doktryny aprioryczne

Doktryny aprioryczne