prof. dr hab. Barbara Świątek

prof. dr hab. Barbara Świątek

lek. Tomasz Jurek

lek. Tomasz Jurek

„Podstawy

prawne i

problemy

etyczne w

działalności

lekarza

pediatry.”

2

KONSTYTUCJA

KONSTYTUCJA

RZECZYPOSPOLITEJ

RZECZYPOSPOLITEJ

art. 71
1.

Rzeczypospolita

Polska

zapewnia

ochronę praw dziecka . Każdy ma
prawo żądać od organów władzy
publicznej ochrony dziecka przed
przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i
demoralizacją.

2.

Dziecko

pozbawione

opieki

rodzicielskiej ma prawo do opieki i
pomocy władz publicznych

3

POZYCJA PRAWNA DZIECKA

POZYCJA PRAWNA DZIECKA

KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY.
Art.92 Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską.

Art.97. § 1 Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde

z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.

§2.Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają

wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd

opiekuńczy.

Art.98 §1.Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka

pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje

pod władzą rodzicielską obojga rodziców każde z nich może działać

samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.

Art.99.Jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka

pozostającego pod władzą rodzicielską , reprezentuje je kurator

ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Art.110 § 1. W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy

rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie.

§2. Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie.

4

Sądem opiekuńczym właściwym

miejscowo do udzielania zgody na
wykonywanie

czynności

medycznych, jeśli taka zgoda jest
niezbędna dla ich legalności, jest
sąd w którego okręgu czynności te
mają być wykonane (lub zostały
wykonane,

gdy

przepis

mówi

jedynie

o

obowiązku

poinformowania o nich sądu ex
post.)

5

OPIEKA PRAWNA NAD

OPIEKA PRAWNA NAD

DZIECKIEM

DZIECKIEM

KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY.

Art. 94. § 1. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma

pełnej zdolności do czynności prawnych, władza

rodzicielska przysługuje drugiemu rodzicowi. To

samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało

pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego

władza rodzicielska uległa zawieszeniu.

§ 2. Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone albo jeżeli

zostało ustalone sądownie bez przyznania ojcu

władzy

rodzicielskiej,

władza

rodzicielska

przysługuje matce.

§ 3. Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje

władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani,

ustanawia się dla dziecka opiekę

6

OPIEKA PRAWNA NAD DZIECKIEM

OPIEKA PRAWNA NAD DZIECKIEM

KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY.

Art.145§1.Opiekę ustanawia się dla małoletniego w wypadkach

przewidzianych w tytule II niniejszego kodeksu.

§2. Opiekę ustanawia sąd opiekuńczy, skoro tylko poweźmie

wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód.

Art.155§1.Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem

pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu

opiekuńczego.

§2. Do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o

władzy rodzicielskiej z zachowaniem przepisów poniższych.

Art.156. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego

we wszystkich ważniejszych sprawach , które dotyczą

osoby lub

majątku małoletniego.

Art.157.Jeżeli opiekun doznaje przemijającej przeszkody w

sprawowaniu opieki, sąd opiekuńczy może ustanowić kuratora

7

OPIEKA PRAWNA NAD DZIECKIEM

OPIEKA PRAWNA NAD DZIECKIEM

OPIEKUN FAKTYCZNY

OPIEKUN FAKTYCZNY

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

:

Art. 31. 
8. Ilekroć w przepisach ustawy jest mowa o
opiekunie faktycznym, należy przez to rozumieć
osobę wykonującą, bez obowiązku ustawowego,
stałą pieczę nad pacjentem, który ze względu na
wiek, stan zdrowia albo swój stan psychiczny
pieczy takiej wymaga

.

8

OPIEKUN FAKTYCZNY

OPIEKUN FAKTYCZNY

PRAWO DO INFORMACJI O PACJENCIE

PRAWO DO INFORMACJI O PACJENCIE

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 31. 6. Jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest
nieprzytomny

bądź

niezdolny

do

zrozumienia

znaczenia informacji, lekarz udziela informacji
przedstawicielowi ustawowemu, a w razie jego braku
lub gdy porozumienie się z nim jest niemożliwe -
opiekunowi faktycznemu pacjenta.

Art. 38. 2. W przypadku odstąpienia od leczenia,
lekarz ma obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić
o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego
bądź opiekuna faktycznego i wskazać realne
możliwości uzyskania tego świadczenia u innego
lekarza lub w zakładzie opieki zdrowotnej.

9

OPIEKUN FAKTYCZNY

OPIEKUN FAKTYCZNY

ZGODA NA BADANIE I INNE ŚWIADCZENIA

ZGODA NA BADANIE I INNE ŚWIADCZENIA

ZDROWOTNE

ZDROWOTNE

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 32. 2. Jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do
świadomego wyrażenia zgody, wymagana jest zgoda jego
przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma
przedstawiciela ustawowego lub porozumienie się z nim
jest niemożliwe - zgoda sądu opiekuńczego.

3. Jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania
osoby, o której mowa w ust. 2, zgodę na przeprowadzenie
badania może wyrazić także opiekun faktyczny. (...)

6. Jeżeli jednak małoletni, który ukończył 16 lat, osoba
ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub
upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym
rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym,
poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego lub
opiekuna faktycznego albo w przypadku niewyrażenia
przez nich zgody wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.

10

OPIEKUN FAKTYCZNY

OPIEKUN FAKTYCZNY

POSZERZENIE ZAKRESU ZABIEGU OPERACYJNEGO

POSZERZENIE ZAKRESU ZABIEGU OPERACYJNEGO

BEZ MOŻLIWOŚCI UZYSKANIA NA TO ZGODY

BEZ MOŻLIWOŚCI UZYSKANIA NA TO ZGODY

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 35. 2. O okolicznościach, o których mowa w ust.
1, lekarz dokonuje odpowiedniej adnotacji w
dokumentacji medycznej oraz informuje pacjenta,
przedstawiciela

ustawowego

lub

opiekuna

faktycznego albo sąd opiekuńczy.

11

PEŁNOLETNIOŚC, ZDOLNOŚC DO

PEŁNOLETNIOŚC, ZDOLNOŚC DO

CZYNNOŚCI PRAWNYCH

CZYNNOŚCI PRAWNYCH

KODEKS CYWILNY

Art. 10. §1. Pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście.
§2. Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje

pełnoletność.

Nie traci jej w razie unieważnienia

małżeństwa.

Art. 11. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą

uzyskania pełnoletności.

Art. 12. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie

ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione

całkowicie.

Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają

małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby

ubezwłasnowolnione częściowo

.

12

KODEKS POSTĘPOWANIA

KODEKS POSTĘPOWANIA

KARNEGO

KARNEGO

Art. 51. § 1. Za pokrzywdzonego, który nie
jest osobą fizyczną, czynności procesowych
dokonuje organ uprawniony do działania w
jego imieniu.
§ 2. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni
albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub
częściowo,

prawa

jego

wykonuje

przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod
której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje

.

13

KODEKS KARNY

KODEKS KARNY

Art. 210. §1. Kto

wbrew

obowiązkowi

troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15
albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan
psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli następstwem czynu jest śmierć
osoby określonej w §1, sprawca podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy

do lat 8

.

14

PRZEMOC FIZYCZNA,

PRZEMOC FIZYCZNA,

OBOWIĄZEK ZAWIADAMIANIA O

OBOWIĄZEK ZAWIADAMIANIA O

PRZESTĘPSTWIE

PRZESTĘPSTWIE

KODEKS KARNY

Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad
osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym
lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo
nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej
stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia
wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze
stosowaniem

szczególnego

okrucieństwa,

sprawca,

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub
2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie,
sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do
12.

.

15

PRZEMOC FIZYCZNA,

PRZEMOC FIZYCZNA,

OBOWIĄZEK ZAWIADAMIANIA O

OBOWIĄZEK ZAWIADAMIANIA O

PRZESTĘPSTWIE

PRZESTĘPSTWIE

KODEKS KARNY

Art. 240. § 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym
przygotowaniu

albo

usiłowaniu

lub

dokonaniu

czynu

zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134, 140,
148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu
powołanego

do

ścigania

przestępstw,podlega

karze

pozbawienia wolności do lat 3

§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w § 1, kto
zaniechał zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do
przypuszczenia, że wymieniony w § 1 organ wie o
przygotowywanym,

usiłowanym

lub

dokonanym

czynie

zabronionym; nie popełnia przestępstwa również ten, kto
zapobiegł popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego
czynu zabronionego określonego w § 1.
§ 3. Nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z
obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu
lub jego najbliższym

.

16

PRZEMOC FIZYCZNA,

PRZEMOC FIZYCZNA,

OBOWIĄZEK ZAWIADAMIANIA O

OBOWIĄZEK ZAWIADAMIANIA O

PRZESTĘPSTWIE

PRZESTĘPSTWIE

KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art. 304. § 1. Każdy

dowiedziawszy

się

o

popełnieniu

przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek
zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art. 191 § 3
stosuje się odpowiednio.

§ 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze
swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa
ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o
tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne
czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania
przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego
zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów
przestępstwa.

§ 3. Zawiadomienie

o

przestępstwie,

co

do

którego

prowadzenie śledztwa jest obowiązkowe, lub własne dane
świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa Policja
przekazuje wraz z zebranymi materiałami niezwłocznie
prokuratorowi.

.

17

ZAWIADOMNIENIE O PRZESTĘPSTWIE A

ZAWIADOMNIENIE O PRZESTĘPSTWIE A

TAJEMNICA LEKARSKA

TAJEMNICA LEKARSKA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 40. 1. Lekarz ma obowiązek zachowania w
tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a
uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy:

1.tak stanowią ustawy,

18

ZAWIADOMNIENIE O PRZESTĘPSTWIE A

ZAWIADOMNIENIE O PRZESTĘPSTWIE A

TAJEMNICA LEKARSKA

TAJEMNICA LEKARSKA

KODEKS ETYKI LEKARSKIEJ

Art. 23 Lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy
lekarskiej. Tajemnicą są objęte wiadomości o
pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w
związku

z

wykonywanymi

czynnościami

zawodowymi. Śmierć chorego nie zwalnia od
dochowania tajemnicy lekarskiej.

Art. 27 Lekarz ma prawo do ujawnienia zauważonych
faktów zagrożenia zdrowia lub życia w wyniku
łamania praw człowieka

19

ZAWIADOMNIENIE O PRZESTĘPSTWIE A

ZAWIADOMNIENIE O PRZESTĘPSTWIE A

TAJEMNICA LEKARSKA

TAJEMNICA LEKARSKA

KODEKS KARNY – SYTUACJA KOLIZYJNA

Art. 26. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia
bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru
chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej
uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra
ratowanego.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione
prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie
przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.

§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd
może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od
jej wymierzenia.

§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które
ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na
niebezpieczeństwo osobiste.

§ 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących
na sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony

.

20

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

Świadczenie zdrowotne jest to działanie, o

którym mowa w art. 3 ustawy o Zakładach
Opieki Zdrowotnej.

Jest to przedmiotowo pojęcie najszersze

mieszczą się w nim wszystkie pozostałe

21

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

Art. 3. Świadczeniem zdrowotnym są działania służące
zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz
inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub
przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania, w
szczególności związane z:

1)

badaniem i poradą lekarską,

2)

leczeniem,

3)

badaniem i terapią psychologiczną,

4)

rehabilitacją leczniczą,

5)

opieką nad kobietą ciężarną i jej płodem,

porodem, połogiem oraz nad noworodkiem,

6)

opieką nad zdrowym dzieckiem,

7)

badaniem diagnostycznym, w tym z

analityką medyczną,

22

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

Art. 3. Świadczeniem zdrowotnym są działania służące
zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz
inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub
przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania, w
szczególności związane z:

c.d.

8)

pielęgnacją chorych,

9)

pielęgnacją niepełnosprawnych i opieką

nad nimi,

10)

opieką paliatywno-hospicyjną,

11)

orzekaniem i opiniowaniem o stanie

zdrowia,

12)

zapobieganiem powstawaniu urazów i

chorób

poprzez

działania

profilaktyczne

oraz

szczepienia ochronne,

13)

czynnościami technicznymi z zakresu

protetyki i ortodoncji,

14)

czynnościami z zakresu zaopatrzenia w

przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.

23

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

Badanie lekarskie – oględziny ciała i badanie fizykalne

Czynność lekarska – jest to każde działanie podjęte z
zastosowaniem znanych medycynie technik i procedur,
którego przedmiotem jest organizm ludzki

Czynność lecznicza – jest to każda czynność lekarska
podejmowana w relacji do pacjenta na etapie profilaktyki,
diagnozy, terapii i rehabilitacji, podjęta w celu ratowanie
jego życia, zdrowia lub zmniejszenia cierpień fizycznych i
psychicznych
Zabieg lekarski – jest to każda czynność lecznicza lub
lekarska, która ze względu na właściwą jej technikę
medyczną łączy się z naruszeniem integralności cielesnej
pacjenta (np. zabieg operacyjny, iniekcja, pobranie płynu
rdzeniowego itp.) lub fizycznym wniknięciem w ciało
pacjenta bez naruszania tkanki cielesnej (np. sonda
żołądkową

)

24

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

Wszelkie podejmowane przez lekarza działania, poza
czysto werbalnymi wymagają zgody pacjenta lub
upoważnionej osoby.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów
dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej,
sposobu jej prowadzenia oraz szczegółowych warunków jej
udostępniania (Dz. U. 2001 r nr 88 poz. 996)

Zgoda na przyjęcie do szpitala : § 13 p. 7 „...pisemne
oświadczenie

pacjenta

lub

jego

przedstawiciela

ustawowego albo osoby upoważnionej , o wyrażeniu zgody
na przyjęcie do szpitala w formie wymaganej odrębnymi
przepisami.”

25

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

Upoważnienie konkretnej osoby do uzyskiwania
informacji o stanie zdrowia pacjenta :

§ 13 p. 6 „...adres wraz z kodem pocztowym i numerem
telefonu przedstawiciela ustawowego pacjenta , opiekuna
lub innej osoby wskazanej przez pacjenta oraz osoby
upoważnionej przez pacjenta do otrzymania informacji o
stanie

zdrowia

i

udzielonych

świadczeniach

zdrowotnych.”

Brak zgody na pobyt w szpitalu :

§ 21 poz. 1 p. 10 „ ...adnotację o braku zgody pacjenta na
pobyt w szpitalu potwierdzoną jego podpisem albo
podpisem jego przedstawiciela ustawowego.”

26

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

USTAWA o Z.O.Z. (Dz. U. 1997 r. nr 104 poz. 661)

Zgoda na wypisanie ze szpitala :

Art. 22. 3. Osoba występująca o wypisanie ze
szpitala na własne żądanie jest informowana przez
lekarza o możliwych następstwach zaprzestania
leczenia w szpitalu. Osoba ta składa pisemne
oświadczenie o wypisaniu ze szpitala na własne
żądanie. W przypadku braku takiego oświadczenia
lekarz

sporządza

adnotację

w

dokumentacji

medycznej

.

27

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

USTAWA o Z.O.Z. (Dz. U. 1997 r. nr 104 poz. 661)

Brak zgody na poddanie zwłok po śmierci sekcji
patomorfologicznej :

Art. 24. 1. Zwłoki osoby, która zmarła w szpitalu, mogą

być poddane sekcji, chyba że osoba ta za życia wyraziła
sprzeciw lub uczynił to jej przedstawiciel ustawowy, z
zastrzeżeniem ust. 4.

4. Przepis ust. 1 nie dotyczy dokonywania sekcji
w sytuacjach:

1) określonych w Kodeksie postępowania

karnego,

2) gdy przyczyny zgonu nie można ustalić w

sposób jednoznaczny,

3) gdy zgon pacjenta nastąpił przed upływem

12 godzin od przyjęcia do szpitala.

28

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA (Dz. U. 1997, nr 28. poz 152)

Zgoda na zabieg operacyjny lub diagnostyczny
stwarzający podwyższone ryzyko.

Art. 34. 1. Lekarz może wykonać zabieg operacyjny albo
zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą
podwyższone ryzyko dla pacjenta, po uzyskaniu jego pisemnej
zgody.

2. Przed wyrażeniem zgody przez pacjenta w sytuacji, o której
mowa w ust. 1, lekarz ma obowiązek udzielenia mu informacji
zgodnie z art. 31.

3. Lekarz może wykonać zabieg lub zastosować metodę, o
której mowa w ust. 1, wobec pacjenta małoletniego,
ubezwłasnowolnionego bądź niezdolnego do świadomego
wyrażenia pisemnej zgody, po uzyskaniu zgody jego
przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma
przedstawiciela lub gdy porozumienie się z nim jest niemożliwe
- po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego.

4. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest także jego
pisemna zgoda.

29

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA (Dz. U. 1997, nr 28. poz 152)

Zgoda na pozostałe czynności medyczne .

Art. 32. 1. Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić
innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków
przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta.

2. Jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego
wyrażenia zgody, wymagana jest zgoda jego przedstawiciela
ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego
lub porozumienie się z nim jest niemożliwe - zgoda sądu
opiekuńczego.

3. Jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania osoby, o
której mowa w ust. 2, zgodę na przeprowadzenie badania
może wyrazić także opiekun faktyczny.

4.W przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę
wyraża przedstawiciel ustawowy tej osoby. Jeżeli osoba taka
jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie
badania, konieczne jest ponadto uzyskanie zgody tej osoby..

30

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA CZYNNOŚĆ

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA CZYNNOŚĆ

LEKARSKĄ

LEKARSKĄ

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA (Dz. U. 1997, nr 28. poz 152)

Zgoda na pozostałe czynności medyczne

.

c.d.

5. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest także jego zgoda.

6. Jeżeli jednak małoletni, który ukończył 16 lat, osoba
ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub
upośledzony

umysłowo,

lecz

dysponujący

dostatecznym

rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą
jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo
w przypadku niewyrażenia przez nich zgody wymagana jest zgoda
sądu opiekuńczego.

7. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, zgoda osób wymienionych w
ust. 1, 2 i 4 może być wyrażona ustnie albo nawet poprzez takie
ich zachowanie, które w sposób nie budzący wątpliwości
wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza
czynnościom medycznym.

8. Jeżeli pacjent, o którym mowa w ust. 2, nie ma przedstawiciela
ustawowego ani opiekuna faktycznego albo porozumienie się z
tymi osobami jest niemożliwe, lekarz po przeprowadzeniu
badania może przystąpić do udzielania dalszych świadczeń
zdrowotnych dopiero po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego,
chyba że co innego wynika z przepisów ustawy.

31

REALIZACJA BRAKU ZGODY NA ZABIEG

REALIZACJA BRAKU ZGODY NA ZABIEG

MEDYCZNY

MEDYCZNY

KODEKS KARNY

Rozdział XXIII. Przestępstwa przeciwko wolności.

Art. 192. § 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy bez
zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do
lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek
pokrzywdzonego.

32

INTERPRETACJE POJĘCIA „ZABIEG

INTERPRETACJE POJĘCIA „ZABIEG

LECZNICZY”

LECZNICZY”

„Pojęcie to obejmować może zarówno działania
polegające na badaniu stanu zdrowia, tzn. najszerzej
rozumianą diagnostykę, całokształt działalności
profilaktycznej,

wszelkie

postępowanie

terapeutyczne (...) rehabilitacyjne (...) postępowania
związane z pracami badawczymi w dziedzinie
medycyny, farmakologii, fizjologii i biologii, także
badania połączone z eksperymentem”. Reasumując
„zabieg leczniczy” w kontekście tego artykułu
oznacza wszelką czynność medyczną , „gdyż
przedmiotem ochrony prawno-karnej jest w nim
prawo samostanowienia (autonomia) pacjenta w
sferze jego zdrowia i życia”

Prof. dr hab.
Leszek Kubicki

33

INTERPRETACJE POJĘCIA „ZABIEG

INTERPRETACJE POJĘCIA „ZABIEG

LECZNICZY”

LECZNICZY”

„Podstawową trudnością na gruncie problematyki wpływu
braku zgody pacjenta na odpowiedzialność karną lekarza
jest ustalenie przedmiotowego zakresu pojęcia „zabieg
leczniczy” jako znamienia art. 192 k.k.”

„Jako „zabieg lekarski” zdefiniowaliśmy każdą czynność
lekarską lub leczniczą, która ze względu na właściwą jej
technikę medyczną łączy się z naruszeniem integralności
cielesnej pacjenta (np. zabieg operacyjny, iniekcja,
pobranie płynu rdzeniowego) lub fizycznym wniknięciem w
ciało pacjenta bez naruszenia tkanki cielesnej (np.. sonda
żołądkowa). Chodzi tu więc zarówno o zabieg o charakterze
terapeutycznym (tj. mającym cel leczniczy), jak i nie
terapeutycznym (tj. nie mającym tego celu). Kłóciłoby się ze
zdrowym rozsądkiem, gdyby posługując się wykładnią
czysto językową występujące na gruncie art. 192 k.k.
pojęcie „zabieg leczniczy” ograniczyć jedynie do zabiegu
mającego charakter terapeutyczny.”

Prof. dr hab. Marian Filar

34

INTERPRETACJE POJĘCIA „ZABIEG

INTERPRETACJE POJĘCIA „ZABIEG

LECZNICZY”

LECZNICZY”

„Przestępstwo z art. 192 k.k. jest przestępstwem
umyślnym. Może mieć miejsce w obu formach złego
zamiaru:

-w formie zamiaru bezpośredniego, kiedy lekarz wie, iż
brakuje prawnie ważnej zgody pacjenta na zabieg

-w formie zamiaru ewentualnego (kiedy lekarz przewiduje
możliwość, że pacjent nie wyraził ważnej prawnie zgody
na zabieg i godzi się na to, że mimo takiej zgody zabiegu
tego dokona .”

Prof. dr
hab. Marian

Filar

35

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

OBOWIĄZEK RATOWANIA ŻYCIA (STAN TZW. WYŻSZEJ
KONIECZNOŚCI)

KODEKS KARNY

Art. 162. § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w
położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem
utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie
udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie
lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do
której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu
albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna
pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej

.

36

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 30. Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w
każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby
spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia
ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach
nie cierpiących zwłoki.

Art. 33. 1. Badanie lub udzielenie pacjentowi innego świadczenia
zdrowotnego bez jego zgody jest dopuszczalne, jeżeli wymaga on
niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub
wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się
z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym.

2. Decyzję o podjęciu czynności medycznych w okolicznościach, o
których mowa w ust. 1, lekarz powinien w miarę możliwości
skonsultować z innym lekarzem.

3. Okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, lekarz odnotowuje w
dokumentacji medycznej pacjenta.

37

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 34. 1. Lekarz może wykonać zabieg operacyjny albo
zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą
podwyższone ryzyko dla pacjenta, po uzyskaniu jego pisemnej
zgody. (...)

7. Lekarz może wykonać czynności, o których mowa w ust. 1, bez
zgody przedstawiciela ustawowego pacjenta bądź zgody
właściwego sądu opiekuńczego, gdy zwłoka spowodowana
postępowaniem w sprawie uzyskania zgody groziłaby pacjentowi
niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub
ciężkiego rozstroju zdrowia. W takim przypadku lekarz ma
obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego
lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. O
wykonywanych czynnościach lekarz niezwłocznie zawiadamia
przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego lub sąd
opiekuńczy.

8. O okolicznościach, o których mowa w ust. 3-7, lekarz dokonuje
odpowiedniej adnotacji w dokumentacji medycznej pacjenta

.

38

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 35. 1. Jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu
operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub
diagnostycznej

wystąpią

okoliczności,

których

nieuwzględnienie

groziłoby

pacjentowi

niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem
ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości
niezwłocznie

uzyskać

zgody

pacjenta

lub

jego

przedstawiciela ustawowego, lekarz ma prawo, bez
uzyskania tej zgody, zmienić zakres zabiegu bądź metody
leczenia lub diagnostyki w sposób umożliwiający
uwzględnienie tych okoliczności. W takim przypadku
lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć
opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej
specjalności.

39

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art.34. 6. Jeżeli przedstawiciel ustawowy pacjenta

małoletniego, ubezwłasnowolnionego bądź niezdolnego
do świadomego wyrażenia zgody nie zgadza się na
wykonanie przez lekarza czynności wymienionych w ust.
1, a niezbędnych dla usunięcia niebezpieczeństwa utraty
przez pacjenta życia lub ciężkiego uszkodzenia ciała bądź
ciężkiego rozstroju zdrowia, lekarz może wykonać takie
czynności po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego.

40

ZGON PACJENTA W SZPITALU

ZGON PACJENTA W SZPITALU

USTAWA O ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ

Art. 24. 1. Zwłoki osoby, która zmarła w szpitalu, mogą być

poddane sekcji, chyba że osoba ta za życia wyraziła sprzeciw
lub uczynił to jej przedstawiciel ustawowy, z zastrzeżeniem
ust. 4.

2. O zaniechaniu sekcji zwłok z przyczyny określonej w ust. 1
sporządza się adnotację w dokumentacji medycznej i załącza
oświadczenie woli osoby zmarłej w szpitalu lub jej
przedstawiciela ustawowego.

3. Kierownik zakładu, a jeżeli kierownik nie jest lekarzem, to
upoważniony przez niego lekarz, na wniosek właściwego
ordynatora lub, w razie potrzeby, po zasięgnięciu jego opinii,
zarządza dokonanie lub zaniechanie sekcji. W dokumentacji
medycznej sporządza się adnotację o dokonaniu lub
zaniechaniu sekcji zwłok, z odpowiednim uzasadnieniem.

41

ZGON PACJENTA W SZPITALU

ZGON PACJENTA W SZPITALU

USTAWA O ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ

Art. 24.  c.d. 4. Przepis ust. 1 nie dotyczy dokonywania

sekcji w

sytuacjach:

1)określonych w Kodeksie postępowania karnego,

2)gdy przyczyny zgonu nie można ustalić w sposób
jednoznaczny,

3)gdy zgon pacjenta nastąpił przed upływem 12
godzin od przyjęcia do szpitala.

42

ZGON PACJENTA W SZPITALU

ZGON PACJENTA W SZPITALU

ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE RODZAJÓW DOKUMENTACJI
LEKARSKIEJ

§ 18.1 W razie podjęcia decyzji o wykonaniu sekcji zwłok,

historię choroby po wypełnieniu części dotyczącej wypisu
przekazuje się lekarzowi mającemu wykonać sekcję

2. Lekarz wykonujący sekcje zwłok wystawia w dwóch
egzemplarzach protokół badania sekcyjnego z ustalonym
rozpoznaniem anatomopatologicznym. Jeden egzemplarz
protokołu badania sekcyjnego pozostaje u lekarza
wykonującego sekcję.

43

ZGON PACJENTA W SZPITALU

ZGON PACJENTA W SZPITALU

ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE RODZAJÓW DOKUMENTACJI
LEKARSKIEJ

§ 18.3. Historie choroby wraz z oryginałem protokołu

sekcyjnego przekazuje się lekarzowi prowadzącemu lub
wyznaczonemu

przez

ordynatora,

który

porównuje

rozpoznania

kliniczne

i

epikryzę

z

rozpoznaniem

anatomopatologicznym. W razie rozbieżności między
rozpoznaniem

klinicznym

i

rozpoznaniem

anatomopatologicznym, lekarza dokonuje zwięzłej oceny
przyczyn rozbieżności oraz ustala ostateczne rozpoznanie
choroby zasadniczej, chorób współistniejących i powikłań.

4. Lekarz prowadzący lub wyznaczony przez ordynatora
przedstawia zakończoną i podpisana przez siebie historię
choroby do akceptacji i podpisu ordynatorowi oddziału.

§ 19.1 Zakończoną historię choroby przekazuje się do
komórki dokumentacji chorych i statystki medycznej lub
innej pełniącej tę funkcję.

44

ZGON PACJENTA W SZPITALU

ZGON PACJENTA W SZPITALU

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 43. 1. Lekarz może stwierdzić zgon na
podstawie osobiście wykonanych badań i ustaleń, z
zastrzeżeniem sytuacji określonych w odrębnych
przepisach.
2. W uzasadnionych przypadkach lekarz może
uzależnić

wystawienie

karty

zgonu

od

przeprowadzenia sekcji zwłok.
3. Lekarz może wystawić kartę zgonu na podstawie
dokumentacji

badania

pośmiertnego,

przeprowadzonego osobiście przez innego lekarza
lub inną uprawnioną osobę.

45

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIEGO

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIEGO

Tak jak prawa pacjenta dorosłego; część z
nich

egzekwowana

jest

przez

przedstawiciela

ustawowego,

opiekuna

prawnego i opiekuna faktycznego

.

46

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO. PRAWO DO

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO. PRAWO DO

INFORMACJI O SWOIM STANIE ZDROWIA

INFORMACJI O SWOIM STANIE ZDROWIA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 31. 1. Lekarz

ma

obowiązek

udzielać

pacjentowi

lub

jego

ustawowemu

przedstawicielowi przystępnej informacji o jego
stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz
możliwych

metodach

diagnostycznych,

leczniczych,

dających

się

przewidzieć

następstwach ich zastosowania albo zaniechania,
wynikach leczenia oraz rokowaniu.
5. Obowiązek lekarza, określony w ust. 1, dotyczy
także pacjentów, którzy ukończyli 16 lat.
7. Pacjentowi, który nie ukończył 16 lat, lekarz
udziela informacji w zakresie i formie potrzebnej
do

prawidłowego

przebiegu

procesu

diagnostycznego lub terapeutycznego i wysłuchuje
jego zdania.

47

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO

WYRAŻENIE ZGODY NA BADANIE I INNE

WYRAŻENIE ZGODY NA BADANIE I INNE

ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE

ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

art. 32. 
2. Jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do
świadomego wyrażenia zgody, wymagana jest
zgoda jego przedstawiciela ustawowego, a gdy
pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego lub
porozumienie się z nim jest niemożliwe - zgoda
sądu opiekuńczego.
5. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest
także jego zgoda.

48

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO

ZGODA NA ZABIEG OPERACYNY LUB

ZGODA NA ZABIEG OPERACYNY LUB

DIAGNOSTYCZNY O PODWYŻSZONYM RYZYKU

DIAGNOSTYCZNY O PODWYŻSZONYM RYZYKU

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 34. 
4. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest
także jego pisemna zgoda.

49

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO

USTAWA O ZAKAŁADCH OPIEKI ZDROWOTNEJ

Art. 19. 1. Pacjent ma prawo do:

4)intymności i poszanowania godności w czasie
udzielania świadczeń zdrowotnych,
5)umierania w spokoju i godności.

3. W zakładach opieki zdrowotnej przeznaczonych dla
osób wymagających całodobowych lub całodziennych
świadczeń zdrowotnych pacjent ma również prawo do:

1)dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej
przez osobę bliską lub inną osobę wskazaną
przez siebie,
2)kontaktu

osobistego,

telefonicznego

lub

korespondencyjnego z osobami z zewnątrz,
3)opieki duszpasterskiej.

4. Koszty realizacji uprawnień wymienionych w ust. 3
pkt. 1 i 2 nie mogą obciążać zakładu opieki
zdrowotnej.