Prof.dr hab. Barbara Świątek

prof. dr hab. Barbara Świątek

lek. Tomasz Jurek

„Podstawy

prawne i

problemy

etyczne w

działalności

lekarza

pediatry.”

KONSTYTUCJA

RZECZYPOSPOLITEJ

art. 71
1.

Rzeczypospolita

Polska

zapewnia

ochronę  praw  dziecka  .  Każdy  ma
prawo  żądać  od  organów  władzy
publicznej  ochrony  dziecka  przed
przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i
demoralizacją.

Dziecko

pozbawione

opieki

rodzicielskiej ma prawo do opieki i
pomocy władz publicznych

POZYCJA PRAWNA DZIECKA

KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY.
Art.92 Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską.

Art.97. § 1 Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde

z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.

§2.Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają

wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd

opiekuńczy.

Art.98 §1.Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka

pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje

pod władzą rodzicielską obojga rodziców każde z nich może działać

samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.

Art.99.Jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka

pozostającego pod władzą rodzicielską , reprezentuje je kurator

ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Art.110 § 1. W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy

rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie.

§2. Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie.

Sądem opiekuńczym właściwym

miejscowo do udzielania zgody na
wykonywanie

czynności

medycznych,  jeśli  taka  zgoda  jest
niezbędna  dla  ich  legalności,  jest
sąd  w  którego  okręgu  czynności  te
mają  być  wykonane  (lub    zostały
wykonane,

gdy

przepis

mówi

jedynie

obowiązku

poinformowania o nich sądu ex
post.)

OPIEKA PRAWNA NAD

DZIECKIEM

KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY.

Art. 94. § 1. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma

pełnej zdolności do czynności prawnych, władza

rodzicielska przysługuje drugiemu rodzicowi. To

samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało

pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego

władza rodzicielska uległa zawieszeniu.

§ 2. Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone albo jeżeli

zostało ustalone sądownie bez przyznania ojcu

władzy

rodzicielskiej,

władza

rodzicielska

przysługuje matce.

§ 3. Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje

władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani,

ustanawia się dla dziecka opiekę

OPIEKA PRAWNA NAD DZIECKIEM

KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY.

Art.145§1.Opiekę ustanawia się dla małoletniego w wypadkach

przewidzianych w tytule II niniejszego kodeksu.

§2. Opiekę ustanawia sąd opiekuńczy, skoro tylko poweźmie

wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód.

Art.155§1.Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem

pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu

opiekuńczego.

§2. Do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o

władzy rodzicielskiej z zachowaniem przepisów poniższych.

Art.156. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego

we wszystkich ważniejszych sprawach , które dotyczą

osoby lub

majątku małoletniego.

Art.157.Jeżeli opiekun doznaje przemijającej przeszkody w

sprawowaniu opieki, sąd opiekuńczy może ustanowić kuratora

OPIEKA PRAWNA NAD DZIECKIEM

OPIEKUN FAKTYCZNY

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 31.
8. Ilekroć  w  przepisach  ustawy  jest  mowa  o
opiekunie  faktycznym,  należy  przez  to  rozumieć
osobę  wykonującą,  bez  obowiązku  ustawowego,
stałą  pieczę  nad  pacjentem,  który  ze  względu  na
wiek,  stan  zdrowia  albo  swój  stan  psychiczny
pieczy takiej wymaga

OPIEKUN FAKTYCZNY

PRAWO DO INFORMACJI O PACJENCIE

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 31. 6. Jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest
nieprzytomny

bądź

niezdolny

zrozumienia

znaczenia informacji, lekarz udziela informacji
przedstawicielowi ustawowemu, a w razie jego braku
lub gdy porozumienie się z nim jest niemożliwe -
opiekunowi faktycznemu pacjenta.

Art. 38. 2. W  przypadku  odstąpienia  od  leczenia,
lekarz ma obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić
o  tym  pacjenta  lub  jego  przedstawiciela  ustawowego
bądź  opiekuna  faktycznego  i  wskazać  realne
możliwości  uzyskania  tego  świadczenia  u  innego
lekarza lub w zakładzie opieki zdrowotnej.

OPIEKUN FAKTYCZNY

ZGODA NA BADANIE I INNE ŚWIADCZENIA

ZDROWOTNE

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 32. 2. Jeżeli  pacjent  jest  małoletni  lub  niezdolny  do
świadomego  wyrażenia  zgody,  wymagana  jest  zgoda  jego
przedstawiciela  ustawowego,  a  gdy  pacjent  nie  ma
przedstawiciela  ustawowego  lub  porozumienie  się  z  nim
jest niemożliwe - zgoda sądu opiekuńczego.

3. Jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania
osoby, o której mowa w ust. 2, zgodę na przeprowadzenie
badania może wyrazić także opiekun faktyczny. (...)

6. Jeżeli  jednak  małoletni,  który  ukończył  16  lat,  osoba
ubezwłasnowolniona  albo  pacjent  chory  psychicznie  lub
upośledzony  umysłowo,  lecz  dysponujący  dostatecznym
rozeznaniem,  sprzeciwia  się  czynnościom  medycznym,
poza  zgodą  jego  przedstawiciela  ustawowego  lub
opiekuna  faktycznego  albo  w  przypadku  niewyrażenia
przez nich zgody wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.

OPIEKUN FAKTYCZNY

POSZERZENIE ZAKRESU ZABIEGU OPERACYJNEGO

BEZ MOŻLIWOŚCI UZYSKANIA NA TO ZGODY

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 35. 2. O  okolicznościach,  o  których  mowa  w  ust.
1,  lekarz  dokonuje  odpowiedniej  adnotacji  w
dokumentacji  medycznej  oraz  informuje  pacjenta,
przedstawiciela

ustawowego

lub

opiekuna

faktycznego albo sąd opiekuńczy.

PEŁNOLETNIOŚC, ZDOLNOŚC DO

CZYNNOŚCI PRAWNYCH

KODEKS CYWILNY

Art. 10. §1. Pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście.
§2. Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje

pełnoletność.

Nie traci jej w razie unieważnienia

małżeństwa.

Art. 11. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą

uzyskania pełnoletności.

Art. 12. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie

ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione

całkowicie.

Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają

małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby

ubezwłasnowolnione częściowo

KODEKS POSTĘPOWANIA

KARNEGO

Art. 51. § 1. Za  pokrzywdzonego,  który  nie
jest  osobą  fizyczną,  czynności  procesowych
dokonuje  organ  uprawniony  do  działania  w
jego imieniu.
          § 2. Jeżeli  pokrzywdzonym  jest  małoletni
albo  ubezwłasnowolniony  całkowicie  lub
częściowo,

prawa

jego

wykonuje

przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod
której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje

KODEKS KARNY

Art. 210. §1. Kto

wbrew

obowiązkowi

troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15
albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan
psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli następstwem czynu jest śmierć
osoby określonej w §1, sprawca podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy

do lat 8

PRZEMOC FIZYCZNA,

OBOWIĄZEK ZAWIADAMIANIA O

PRZESTĘPSTWIE

KODEKS KARNY

Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad
osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym
lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo
nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej
stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia
wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze
stosowaniem

szczególnego

okrucieństwa,

sprawca,

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub
2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie,
sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do
12.

PRZEMOC FIZYCZNA,

OBOWIĄZEK ZAWIADAMIANIA O

PRZESTĘPSTWIE

KODEKS KARNY

Art. 240. § 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym
przygotowaniu

albo

usiłowaniu

lub

dokonaniu

czynu

zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134, 140,
148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu
powołanego

ścigania

przestępstw,podlega

karze

pozbawienia wolności do lat 3

                § 2. Nie  popełnia  przestępstwa  określonego  w  §  1,  kto
zaniechał  zawiadomienia,  mając  dostateczną  podstawę  do
przypuszczenia,  że  wymieniony  w  §  1  organ  wie  o
przygotowywanym,

usiłowanym

lub

dokonanym

czynie

zabronionym;  nie  popełnia  przestępstwa  również  ten,  kto
zapobiegł  popełnieniu  przygotowywanego  lub  usiłowanego
czynu zabronionego określonego w § 1.
            § 3. Nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z
obawy  przed  odpowiedzialnością  karną  grożącą  jemu  samemu
lub jego najbliższym

PRZEMOC FIZYCZNA,

OBOWIĄZEK ZAWIADAMIANIA O

PRZESTĘPSTWIE

KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art. 304. § 1. Każdy

dowiedziawszy

się

popełnieniu

przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek
zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art. 191 § 3
stosuje się odpowiednio.

§ 2. Instytucje  państwowe  i  samorządowe,  które  w  związku  ze
swą  działalnością  dowiedziały  się  o  popełnieniu  przestępstwa
ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o
tym  prokuratora  lub  Policję  oraz  przedsięwziąć  niezbędne
czynności  do  czasu  przybycia  organu  powołanego  do  ścigania
przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego
zarządzenia,  aby  nie  dopuścić  do  zatarcia  śladów  i  dowodów
przestępstwa.

§ 3. Zawiadomienie

przestępstwie,

którego

prowadzenie  śledztwa  jest  obowiązkowe,  lub  własne  dane
świadczące  o  popełnieniu  takiego  przestępstwa  Policja
przekazuje  wraz  z  zebranymi  materiałami  niezwłocznie
prokuratorowi.

ZAWIADOMNIENIE O PRZESTĘPSTWIE A

TAJEMNICA LEKARSKA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 40. 1. Lekarz ma obowiązek zachowania w
tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a
uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy:

1.tak stanowią ustawy,

ZAWIADOMNIENIE O PRZESTĘPSTWIE A

TAJEMNICA LEKARSKA

KODEKS ETYKI LEKARSKIEJ

Art. 23 Lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy
lekarskiej. Tajemnicą są objęte wiadomości o
pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w
związku

wykonywanymi

czynnościami

zawodowymi. Śmierć chorego nie zwalnia od
dochowania tajemnicy lekarskiej.

Art. 27 Lekarz ma prawo do ujawnienia zauważonych
faktów zagrożenia zdrowia lub życia w wyniku
łamania praw człowieka

ZAWIADOMNIENIE O PRZESTĘPSTWIE A

TAJEMNICA LEKARSKA

KODEKS KARNY – SYTUACJA KOLIZYJNA

Art. 26. § 1. Nie  popełnia  przestępstwa,  kto  działa  w  celu  uchylenia
bezpośredniego  niebezpieczeństwa  grożącego  jakiemukolwiek  dobru
chronionemu  prawem,  jeżeli  niebezpieczeństwa  nie  można  inaczej
uniknąć,  a  dobro  poświęcone  przedstawia  wartość  niższą  od  dobra
ratowanego.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione
prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie
przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.

§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd
może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od
jej wymierzenia.

§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które
ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na
niebezpieczeństwo osobiste.

§ 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących
na sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

Świadczenie zdrowotne jest to działanie, o

którym mowa w art. 3 ustawy o Zakładach
Opieki Zdrowotnej.

Jest to przedmiotowo pojęcie najszersze

mieszczą się w nim wszystkie pozostałe

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

Art. 3. Świadczeniem zdrowotnym są działania służące
zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz
inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub
przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania, w
szczególności związane z:

badaniem i poradą lekarską,

leczeniem,

badaniem i terapią psychologiczną,

rehabilitacją leczniczą,

opieką nad kobietą ciężarną i jej płodem,

porodem, połogiem oraz nad noworodkiem,

opieką nad zdrowym dzieckiem,

badaniem diagnostycznym, w tym z

analityką medyczną,

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

c.d.

pielęgnacją chorych,

pielęgnacją niepełnosprawnych i opieką

nad nimi,

10)

opieką paliatywno-hospicyjną,

11)

orzekaniem i opiniowaniem o stanie

zdrowia,

12)

zapobieganiem powstawaniu urazów i

chorób

poprzez

działania

profilaktyczne

oraz

szczepienia ochronne,

13)

czynnościami technicznymi z zakresu

protetyki i ortodoncji,

14)

czynnościami z zakresu zaopatrzenia w

przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.

POJĘCIA UŻYWANE W PRZEPISACH

Badanie lekarskie – oględziny ciała i badanie fizykalne

Czynność lekarska – jest to każde działanie podjęte z
zastosowaniem znanych medycynie technik i procedur,
którego przedmiotem jest organizm ludzki

Czynność  lecznicza  –  jest  to  każda  czynność  lekarska
podejmowana w relacji do pacjenta na etapie profilaktyki,
diagnozy, terapii i  rehabilitacji, podjęta  w celu ratowanie
jego życia, zdrowia lub zmniejszenia cierpień fizycznych i
psychicznych
Zabieg  lekarski  –  jest  to  każda  czynność  lecznicza  lub
lekarska,  która  ze  względu  na  właściwą  jej  technikę
medyczną łączy się z naruszeniem integralności cielesnej
pacjenta  (np.  zabieg  operacyjny,  iniekcja,  pobranie  płynu
rdzeniowego  itp.)  lub  fizycznym  wniknięciem  w  ciało
pacjenta  bez  naruszania  tkanki  cielesnej  (np.  sonda
żołądkową

)

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

Wszelkie podejmowane przez lekarza działania, poza
czysto werbalnymi wymagają zgody pacjenta lub
upoważnionej osoby.

Rozporządzenie  Ministra  Zdrowia  w  sprawie  rodzajów
dokumentacji  medycznej  w  zakładach  opieki  zdrowotnej,
sposobu  jej  prowadzenia  oraz  szczegółowych  warunków  jej
udostępniania (Dz. U. 2001 r nr 88 poz. 996)

Zgoda na przyjęcie do szpitala : § 13 p. 7 „...pisemne
oświadczenie

pacjenta

lub

jego

przedstawiciela

ustawowego albo osoby upoważnionej , o wyrażeniu zgody
na przyjęcie do szpitala w formie wymaganej odrębnymi
przepisami.”

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

Upoważnienie konkretnej osoby do uzyskiwania
informacji o stanie zdrowia pacjenta :

§  13  p.  6    „...adres  wraz  z  kodem  pocztowym  i  numerem
telefonu przedstawiciela ustawowego pacjenta , opiekuna
lub  innej  osoby    wskazanej  przez  pacjenta  oraz  osoby
upoważnionej  przez  pacjenta  do  otrzymania  informacji  o
stanie

zdrowia

udzielonych

świadczeniach

zdrowotnych.”

Brak zgody na pobyt w szpitalu :

§ 21 poz. 1 p. 10 „ ...adnotację o braku zgody pacjenta na
pobyt w szpitalu potwierdzoną jego podpisem albo
podpisem jego przedstawiciela ustawowego.”

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

USTAWA o Z.O.Z. (Dz. U. 1997 r. nr 104 poz. 661)

Zgoda na wypisanie ze szpitala :

Art. 22. 3. Osoba  występująca  o  wypisanie  ze
szpitala  na  własne  żądanie  jest  informowana  przez
lekarza  o  możliwych  następstwach  zaprzestania
leczenia  w  szpitalu.  Osoba  ta  składa  pisemne
oświadczenie  o  wypisaniu  ze  szpitala  na  własne
żądanie.  W  przypadku  braku  takiego  oświadczenia
lekarz

sporządza

adnotację

dokumentacji

medycznej

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

USTAWA o Z.O.Z. (Dz. U. 1997 r. nr 104 poz. 661)

Brak zgody na poddanie zwłok po śmierci sekcji
patomorfologicznej :

Art. 24. 1. Zwłoki osoby, która zmarła w szpitalu, mogą

być poddane sekcji, chyba że osoba ta za życia wyraziła
sprzeciw lub uczynił to jej przedstawiciel ustawowy, z
zastrzeżeniem ust. 4.

4. Przepis ust. 1 nie dotyczy dokonywania sekcji
w sytuacjach:

1) określonych w Kodeksie postępowania

karnego,

2) gdy przyczyny zgonu nie można ustalić w

sposób jednoznaczny,

3) gdy zgon pacjenta nastąpił przed upływem

12 godzin od przyjęcia do szpitala.

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA (Dz. U. 1997, nr 28. poz 152)

Zgoda na zabieg operacyjny lub diagnostyczny
stwarzający podwyższone ryzyko.

Art. 34. 1. Lekarz  może  wykonać  zabieg  operacyjny  albo
zastosować  metodę  leczenia  lub  diagnostyki  stwarzającą
podwyższone  ryzyko  dla  pacjenta,  po  uzyskaniu  jego  pisemnej
zgody.

2. Przed wyrażeniem zgody przez pacjenta w sytuacji, o której
mowa w ust. 1, lekarz ma obowiązek udzielenia mu informacji
zgodnie z art. 31.

3. Lekarz  może  wykonać  zabieg  lub  zastosować  metodę,  o
której  mowa  w  ust.  1,  wobec  pacjenta  małoletniego,
ubezwłasnowolnionego  bądź  niezdolnego  do  świadomego
wyrażenia  pisemnej  zgody,  po  uzyskaniu  zgody  jego
przedstawiciela  ustawowego,  a  gdy  pacjent  nie  ma
przedstawiciela lub gdy porozumienie się z nim jest niemożliwe
- po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego.

4. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest także jego
pisemna zgoda.

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA

CZYNNOŚĆ LEKARSKĄ

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA (Dz. U. 1997, nr 28. poz 152)

Zgoda na pozostałe czynności medyczne .

Art. 32. 1. Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić
innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków
przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta.

2. Jeżeli  pacjent  jest  małoletni  lub  niezdolny  do  świadomego
wyrażenia  zgody,  wymagana  jest  zgoda  jego  przedstawiciela
ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego
lub  porozumienie  się  z  nim  jest  niemożliwe  -  zgoda  sądu
opiekuńczego.

3. Jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania osoby, o
której mowa w ust. 2, zgodę na przeprowadzenie badania
może wyrazić także opiekun faktyczny.

4.W  przypadku  osoby  całkowicie  ubezwłasnowolnionej  zgodę
wyraża  przedstawiciel  ustawowy  tej  osoby.  Jeżeli  osoba  taka
jest  w  stanie  z  rozeznaniem  wypowiedzieć  opinię  w  sprawie
badania, konieczne jest ponadto uzyskanie zgody tej osoby..

PISEMNA ZGODA PACJENTA NA CZYNNOŚĆ

LEKARSKĄ

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA (Dz. U. 1997, nr 28. poz 152)

Zgoda na pozostałe czynności medyczne

c.d.

5. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest także jego zgoda.

6. Jeżeli jednak małoletni, który ukończył 16 lat, osoba
ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub
upośledzony

umysłowo,

lecz

dysponujący

dostatecznym

rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą
jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo
w przypadku niewyrażenia przez nich zgody wymagana jest zgoda
sądu opiekuńczego.

7. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, zgoda osób wymienionych w
ust. 1, 2 i 4 może być wyrażona ustnie albo nawet poprzez takie
ich zachowanie, które w sposób nie budzący wątpliwości
wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza
czynnościom medycznym.

8. Jeżeli pacjent, o którym mowa w ust. 2, nie ma przedstawiciela
ustawowego  ani  opiekuna  faktycznego  albo  porozumienie  się  z
tymi  osobami  jest  niemożliwe,  lekarz  po  przeprowadzeniu
badania  może  przystąpić  do  udzielania  dalszych  świadczeń
zdrowotnych  dopiero  po  uzyskaniu  zgody  sądu  opiekuńczego,
chyba że co innego wynika z przepisów ustawy.

REALIZACJA BRAKU ZGODY NA ZABIEG

MEDYCZNY

KODEKS KARNY

Rozdział XXIII. Przestępstwa przeciwko wolności.

Art. 192. § 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy bez
zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do
lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek
pokrzywdzonego.

INTERPRETACJE POJĘCIA „ZABIEG

LECZNICZY”

„Pojęcie to obejmować może zarówno działania
polegające na badaniu stanu zdrowia, tzn. najszerzej
rozumianą diagnostykę, całokształt działalności
profilaktycznej,

wszelkie

postępowanie

terapeutyczne  (...)  rehabilitacyjne  (...)  postępowania
związane  z  pracami  badawczymi  w  dziedzinie
medycyny,  farmakologii,  fizjologii  i    biologii,  także
badania  połączone  z  eksperymentem”.  Reasumując
„zabieg  leczniczy”  w  kontekście  tego  artykułu
oznacza  wszelką  czynność  medyczną  ,  „gdyż
przedmiotem  ochrony  prawno-karnej  jest  w  nim
prawo  samostanowienia  (autonomia)  pacjenta    w
sferze jego zdrowia i życia”

Prof. dr hab.
Leszek Kubicki

INTERPRETACJE POJĘCIA „ZABIEG

LECZNICZY”

„Podstawową  trudnością  na  gruncie  problematyki  wpływu
braku  zgody  pacjenta  na  odpowiedzialność  karną  lekarza
jest  ustalenie  przedmiotowego  zakresu  pojęcia  „zabieg
leczniczy” jako znamienia art. 192 k.k.”

„Jako  „zabieg  lekarski”  zdefiniowaliśmy  każdą  czynność
lekarską  lub  leczniczą,  która  ze  względu  na  właściwą  jej
technikę  medyczną  łączy  się  z  naruszeniem  integralności
cielesnej  pacjenta    (np.  zabieg  operacyjny,  iniekcja,
pobranie  płynu  rdzeniowego)  lub  fizycznym  wniknięciem  w
ciało  pacjenta  bez  naruszenia  tkanki  cielesnej  (np..  sonda
żołądkowa). Chodzi tu więc zarówno o zabieg o charakterze
terapeutycznym  (tj.  mającym  cel  leczniczy),  jak  i  nie
terapeutycznym (tj. nie mającym tego celu). Kłóciłoby się ze
zdrowym  rozsądkiem,  gdyby  posługując  się  wykładnią
czysto  językową  występujące  na  gruncie  art.  192  k.k.
pojęcie  „zabieg  leczniczy”  ograniczyć  jedynie  do  zabiegu
mającego  charakter  terapeutyczny.”

Prof. dr hab. Marian Filar

INTERPRETACJE POJĘCIA „ZABIEG

LECZNICZY”

„Przestępstwo z art. 192 k.k. jest przestępstwem
umyślnym. Może mieć miejsce w obu formach złego
zamiaru:

-w formie zamiaru bezpośredniego, kiedy lekarz wie, iż
brakuje prawnie ważnej zgody pacjenta na zabieg

-w formie zamiaru ewentualnego (kiedy lekarz przewiduje
możliwość, że pacjent nie wyraził ważnej prawnie zgody
na zabieg i godzi się na to, że mimo takiej zgody zabiegu
tego dokona .”

Prof. dr
hab. Marian

Filar

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

OBOWIĄZEK RATOWANIA ŻYCIA (STAN TZW. WYŻSZEJ
KONIECZNOŚCI)

KODEKS KARNY

Art. 162. § 1. Kto  człowiekowi  znajdującemu  się  w
położeniu  grożącym  bezpośrednim  niebezpieczeństwem
utraty  życia  albo  ciężkiego  uszczerbku  na  zdrowiu  nie
udziela  pomocy,  mogąc  jej  udzielić  bez  narażenia  siebie
lub  innej  osoby  na  niebezpieczeństwo  utraty  życia  albo
ciężkiego  uszczerbku  na  zdrowiu,  podlega  karze
pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do
której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu
albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna
pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 30. Lekarz  ma  obowiązek  udzielać  pomocy  lekarskiej  w
każdym  przypadku,  gdy  zwłoka  w  jej  udzieleniu  mogłaby
spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia
ciała  lub  ciężkiego  rozstroju  zdrowia,  oraz  w  innych  przypadkach
nie cierpiących zwłoki.

Art. 33. 1. Badanie  lub  udzielenie  pacjentowi  innego  świadczenia
zdrowotnego  bez  jego  zgody  jest  dopuszczalne,  jeżeli  wymaga  on
niezwłocznej  pomocy  lekarskiej,  a  ze  względu  na  stan  zdrowia  lub
wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się
z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym.

2. Decyzję o podjęciu czynności medycznych w okolicznościach, o
których mowa w ust. 1, lekarz powinien w miarę możliwości
skonsultować z innym lekarzem.

3. Okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, lekarz odnotowuje w
dokumentacji medycznej pacjenta.

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

7. Lekarz może wykonać czynności, o których mowa w ust. 1, bez
zgody  przedstawiciela  ustawowego  pacjenta  bądź  zgody
właściwego  sądu  opiekuńczego,  gdy  zwłoka  spowodowana
postępowaniem  w  sprawie  uzyskania  zgody  groziłaby  pacjentowi
niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub
ciężkiego  rozstroju  zdrowia.  W  takim  przypadku  lekarz  ma
obowiązek,  o  ile  jest  to  możliwe,  zasięgnąć  opinii  drugiego
lekarza,  w  miarę  możliwości  tej  samej  specjalności.  O
wykonywanych  czynnościach  lekarz  niezwłocznie  zawiadamia
przedstawiciela  ustawowego,  opiekuna  faktycznego  lub  sąd
opiekuńczy.

8. O okolicznościach, o których mowa w ust. 3-7, lekarz dokonuje
odpowiedniej adnotacji w dokumentacji medycznej pacjenta

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 35. 1. Jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu
operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub
diagnostycznej

wystąpią

okoliczności,

których

nieuwzględnienie

groziłoby

pacjentowi

niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem
ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości
niezwłocznie

uzyskać

zgody

pacjenta

lub

jego

przedstawiciela  ustawowego,  lekarz  ma  prawo,  bez
uzyskania tej zgody, zmienić zakres zabiegu bądź metody
leczenia  lub  diagnostyki  w  sposób  umożliwiający
uwzględnienie  tych  okoliczności.  W  takim  przypadku
lekarz  ma  obowiązek,  o  ile  jest  to  możliwe,  zasięgnąć
opinii  drugiego  lekarza,  w  miarę  możliwości  tej  samej
specjalności.

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI DZIAŁAŃ

MEDYCZNYCH BEZ ZGODY PACJENTA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art.34. 6. Jeżeli przedstawiciel ustawowy pacjenta

małoletniego,  ubezwłasnowolnionego  bądź  niezdolnego
do  świadomego  wyrażenia  zgody  nie  zgadza  się  na
wykonanie  przez  lekarza  czynności  wymienionych  w  ust.
1,  a  niezbędnych  dla  usunięcia  niebezpieczeństwa  utraty
przez pacjenta życia lub ciężkiego uszkodzenia ciała bądź
ciężkiego  rozstroju  zdrowia,  lekarz  może  wykonać  takie
czynności po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego.

ZGON PACJENTA W SZPITALU

USTAWA O ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ

Art. 24. 1. Zwłoki osoby, która zmarła w szpitalu, mogą być

poddane sekcji, chyba że osoba ta za życia wyraziła sprzeciw
lub uczynił to jej przedstawiciel ustawowy, z zastrzeżeniem
ust. 4.

2. O zaniechaniu sekcji zwłok z przyczyny określonej w ust. 1
sporządza się adnotację w dokumentacji medycznej i załącza
oświadczenie woli osoby zmarłej w szpitalu lub jej
przedstawiciela ustawowego.

3. Kierownik zakładu, a jeżeli kierownik nie jest lekarzem, to
upoważniony przez niego lekarz, na wniosek właściwego
ordynatora lub, w razie potrzeby, po zasięgnięciu jego opinii,
zarządza dokonanie lub zaniechanie sekcji. W dokumentacji
medycznej sporządza się adnotację o dokonaniu lub
zaniechaniu sekcji zwłok, z odpowiednim uzasadnieniem.

ZGON PACJENTA W SZPITALU

USTAWA O ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ

Art. 24. c.d. 4. Przepis ust. 1 nie dotyczy dokonywania

sekcji w

sytuacjach:

1)określonych w Kodeksie postępowania karnego,

2)gdy przyczyny zgonu nie można ustalić w sposób
jednoznaczny,

3)gdy zgon pacjenta nastąpił przed upływem 12
godzin od przyjęcia do szpitala.

ZGON PACJENTA W SZPITALU

ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE RODZAJÓW DOKUMENTACJI
LEKARSKIEJ

§ 18.1 W razie podjęcia decyzji o wykonaniu sekcji zwłok,

historię choroby po wypełnieniu części dotyczącej wypisu
przekazuje się lekarzowi mającemu wykonać sekcję

    2. Lekarz wykonujący sekcje zwłok wystawia w dwóch
egzemplarzach protokół badania sekcyjnego z ustalonym
rozpoznaniem  anatomopatologicznym.  Jeden  egzemplarz
protokołu  badania  sekcyjnego  pozostaje  u  lekarza
wykonującego sekcję.

ZGON PACJENTA W SZPITALU

ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE RODZAJÓW DOKUMENTACJI
LEKARSKIEJ

§ 18.3. Historie choroby wraz z oryginałem protokołu

sekcyjnego przekazuje się lekarzowi prowadzącemu lub
wyznaczonemu

przez

ordynatora,

który

porównuje

rozpoznania

kliniczne

epikryzę

rozpoznaniem

anatomopatologicznym. W razie rozbieżności między
rozpoznaniem

klinicznym

rozpoznaniem

anatomopatologicznym, lekarza dokonuje zwięzłej oceny
przyczyn rozbieżności oraz ustala ostateczne rozpoznanie
choroby zasadniczej, chorób współistniejących i powikłań.

4. Lekarz prowadzący lub wyznaczony przez ordynatora
przedstawia zakończoną i podpisana przez siebie historię
choroby do akceptacji i podpisu ordynatorowi oddziału.

§ 19.1 Zakończoną historię choroby przekazuje się do
komórki dokumentacji chorych i statystki medycznej lub
innej pełniącej tę funkcję.

ZGON PACJENTA W SZPITALU

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 43. 1. Lekarz  może  stwierdzić  zgon  na
podstawie osobiście wykonanych badań i ustaleń, z
zastrzeżeniem  sytuacji  określonych  w  odrębnych
przepisach.
2. W  uzasadnionych  przypadkach  lekarz  może
uzależnić

wystawienie

karty

zgonu

przeprowadzenia sekcji zwłok.
3. Lekarz może wystawić kartę zgonu na podstawie
dokumentacji

badania

pośmiertnego,

przeprowadzonego osobiście przez innego lekarza
lub inną uprawnioną osobę.

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIEGO

Tak jak prawa pacjenta dorosłego; część z
nich

egzekwowana

jest

przez

przedstawiciela

ustawowego,

opiekuna

prawnego i opiekuna faktycznego

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO. PRAWO DO

INFORMACJI O SWOIM STANIE ZDROWIA

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 31. 1. Lekarz

obowiązek

udzielać

pacjentowi

lub

jego

ustawowemu

przedstawicielowi przystępnej informacji o jego
stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz
możliwych

metodach

diagnostycznych,

leczniczych,

dających

się

przewidzieć

następstwach  ich  zastosowania  albo  zaniechania,
wynikach leczenia oraz rokowaniu.
5. Obowiązek lekarza, określony w ust. 1, dotyczy
także pacjentów, którzy ukończyli 16 lat.
7. Pacjentowi,  który  nie  ukończył  16  lat,  lekarz
udziela  informacji  w  zakresie  i  formie  potrzebnej
do

prawidłowego

przebiegu

procesu

diagnostycznego lub terapeutycznego i wysłuchuje
jego zdania.

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO

WYRAŻENIE ZGODY NA BADANIE I INNE

ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

art. 32.
2. Jeżeli  pacjent  jest  małoletni  lub  niezdolny  do
świadomego  wyrażenia  zgody,  wymagana  jest
zgoda  jego  przedstawiciela  ustawowego,  a  gdy
pacjent  nie  ma  przedstawiciela  ustawowego  lub
porozumienie  się  z  nim  jest  niemożliwe  -  zgoda
sądu opiekuńczego.
5. Jeżeli  pacjent  ukończył  16  lat,  wymagana  jest
także jego zgoda.

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO

ZGODA NA ZABIEG OPERACYNY LUB

DIAGNOSTYCZNY O PODWYŻSZONYM RYZYKU

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

Art. 34.
4. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest
także jego pisemna zgoda.

PRAWA PACJENTA MAŁOLETNIGO

USTAWA O ZAKAŁADCH OPIEKI ZDROWOTNEJ

Art. 19. 1. Pacjent ma prawo do:

4)intymności i poszanowania godności w czasie
udzielania świadczeń zdrowotnych,
5)umierania w spokoju i godności.

3. W zakładach opieki zdrowotnej przeznaczonych dla
osób wymagających całodobowych lub całodziennych
świadczeń zdrowotnych pacjent ma również prawo do:

1)dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej
przez osobę bliską lub inną osobę wskazaną
przez siebie,
2)kontaktu

osobistego,

telefonicznego

lub

korespondencyjnego z osobami z zewnątrz,
3)opieki duszpasterskiej.

4. Koszty realizacji uprawnień wymienionych w ust. 3
pkt. 1 i 2 nie mogą obciążać zakładu opieki
zdrowotnej.

Document Outline