CAŁOŚCIOWA (Kompleksowa,Pełna) OCENA GERIATRYCZNA

zwiększenia przeżywalności,

- poprawy wskaźników sprawności

fizycznej i psychicznej,

- zmniejszenia częstości

hospitalizacji i konieczności

umieszczenia osoby starej w

instytucjach opiekuńczych;

- zwiększenia dokładności

diagnostycznej.

SKALA OCENY PODSTAWOWYCH CZYNNOŚCI ŻYCIA CODZIENNEGO

(ADL, od ang. Activities of Daily Living) adaptowane wg Katza [Źródło:

Geriatria z elementami gerontologii ogólnej: Podręcznik dla lekarzy i

studentów. Red.: T. Grodzicki, J. Kocemba, A. Skalska, Via Medica Kraków

2006]
L.P. Czynność

Wykonuje samodzielnie Wymaga pomocy innej osoby

1. Kąpiel całego ciała (natrysk lub wanna)

Tak=1 Nie=0

2. Ubieraniu lub rozbieranie się

Tak=1 Nie=0

3. Korzystanie z WC

Tak=1 Nie=0

4. Przemieszczanie się z łóżka na fotel Tak=1

Nie=0

5. Spożywanie posiłków

Tak=1 Nie=0

6. Kontrolowanie zwieraczy (moczu lub stolca) Tak=1

Nie=0

WYNIK końcowy: .........../6 punktów
Interpretacja: 5-6 punktów – osoba sprawna; 3-4 punkty – osoba

umiarkowanie niesprawna;
<= 2 punkty – osoba poważnie niesprawna

1. SKALA OCENY INSTRUMENTALNYCH CZYNNOŚCI ŻYCIA

CODZIENNEGO (IADL,od ang. Instrumental Activities of Daily Living) wg

Lawtona [Źródło: Lekarz Rodzinny, Dodatek,Marzec 2007]
L.p Czynność TAK, samodzielny

NIE, niesamodzielny

1. Użycie telefonu 1=Przynajmniej odbiera

0=NIE korzysta

2. Zakupy codzienne

1=TAK 0=Nie lub z pomocą

3. Przygotowywanie posiłków

1=TAK, samodzielnie 0=Nie, lub tylko

podgrzewa
4. Codzienne porządki 1=TAK, bez pomocy

0=Nie lub z pomoc

5. Pranie

1=Jeśli cokolwiek pierze

0=Nie jest w stanie

6. Środki transportu

1=Samodzielnie korzysta

0=Wymaga pomocy

7. Własne leki 1=Zażywa w sposób właściwy 0=Wymaga jakiejkolwiek

pomocy

8. Rozporządzanie swoimi pieniędzmi

1=Samodzielnie,

0=Nie posługuje się

podczas codziennych

zakupów

Wynik: ………../8pkt.

Interpretacja: Im więcej punktów tym lepsza sprawność instrumentalna

Lp.

Nazwa czynności */

Wartość punktowa **/

Spożywanie posiłków
0 = nie jest w stanie samodzielnie jeść
5 = potrzebuje pomocy w krojeniu, smarowaniu masłem itp.
10 = samodzielny, niezależny

0 5 10

Przemieszczanie się /z łóżka na krzesło i z powrotem/ siadanie
0 = nie jest w stanie, nie zachowuje równowagi przy siedzeniu
5 = większa pomoc /fizyczna, jedna lub dwie osoby/ może siedzieć
10 = mniejsza pomoc /słowna lub fizyczna
15 = samodzielny

0 5 10 15

Utrzymanie higieny osobistej
0 = potrzebuje pomocy przy czynnościach osobistych
5 = niezależny przy myciu twarzy, czesaniu się, myciu zębów, goleniu się
/z zapewnionymi pomocami/

0 5

Korzystanie z toalety (WC)
0 = zależny
5 = potrzebuje trochę pomocy, ale może coś zrobić sam
10 = niezależny /zdejmowanie, zakładanie, ubieranie się, podcieranie się/

0 5 10

Mycie, kąpiel całego ciała
0 = zależny
5 = niezależny /lub pod prysznicem/

0 5

WSKAŹNIK BARTHEL - tłumaczenie wg stron WWW
/z dostosowaniem do terminologii Polskiej/

Poruszanie się /po powierzchniach płaskich/
0 = nie porusza się lub < 50m.
5 = niezależny na wózku wliczając zakręty > 50
10 = spacery z pomocą /słowną lub fizyczną/ jednej osoby > 50
15 = niezależny /ale może potrzebować pomocy np. laski/ > 50

0 5 10 15

Wchodzenie i schodzenie po schodach
0 = nie jest w stanie
5 = potrzebuje pomocy /słownej, fizycznej, przenoszenia
10 = samodzielny

0 5 10

Ubieranie się / i rozbieranie/
0 = zależny
5 = potrzebuje pomocy, ale może wykonywać część czynności
bez pomocy
10 = niezależny / w zapinaniu guzików, zamka, sznurowadeł/

0 5 10

Kontrolowanie stolca / zwieracza odbytu
0 = nie panuje nad oddawaniem stolca /lub potrzebuje lewatywy
5 = czasami popuszcza /zdarzenia przypadkowe/
10 = panuje /utrzymuje stolec

0 5 10

10.

Kontrolowanie moczu / zwieracza pęcherza moczowego
0 = nie panuje nad oddawaniem moczu lub cewnikowany i przez
to niesamodzielny
5 = czasami popuszcza /zdarzenia przypadkowe/
10 = panuje /utrzymuje mocz

0 5 10

OGÓŁEM /0-100/

Nazwisko pacjenta: ___________________ Klasyfikacja: ________________ Data: ____________

WSKAŹNIK BARTHEL - WYTYCZNE:
1.Wskaźnik  powinien  być  używany  jako  zapis  tego  co  pacjent  potrafi,  a  nie  jako  zapis  tego
co pacjent mógłby zrobić.
2.Głównym celem jest ustalenie stopnia niezależności od jakiejkolwiek pomocy fizycznej, słownej
- jakiejkolwiek małej i z jakiegokolwiek powodu /bez względu czy poważnej czy też nie/
3.Potrzeba pomocy świadczy o zależności pacjenta.
4.Osiągnięcia  pacjenta  powinny  być  ustalone  przy  pomocy  najlepszych  osiągalnych  dowodów
/źródeł/. Podstawowym źródłem informacji są pytania zadane pacjentowi, przyjaciołom krewnym
czy  pielęgniarkom,  ale  również  niezwykle  istotne  są  bezpośrednia  obserwacja  i  zwykły  zdrowy
rozsądek. Jednakże bezpośrednie testowanie nie jest potrzebne.
5.Zazwyczaj wystarcza analiza osiągnięć pacjenta w ciągu kolejnych 24 - 48 godzin wystarcza,
ale czasami można przyjąć dłuższe okresy.
6.Średnie noty zakładają, że pacjent jest w stanie wykonać ponad 50% wysiłku.
7.Użycie  pomocy  /laska,  specjalne  sztućce,  pomoc  przy  ubieraniu/  w  celu  bycia  niezależnym
jest dozwolone.

Ocena chodu, równowagi i ryzyka upadków przy pomocy
testu Tinetti
•(POMA) (Tinetti M.E. 1986 Performance-oriented assessment of
mobility problems in elderly patients. J Am Geriatr Soc, 34: 119-
126); Abrams W.B., Beers M.H., Berkow R. (1995) The Merck
Manual of Geriatrics second edition. Whitehouse Station, Merck
Research Laboratories, New York).
•W teście Tinetti (POMA) Performance Oriented Mobility
Assessment ocenia się wykonanie 16 zadań, w tym 9
pozwalających na ocenę utrzymania równowagi przy
wykonywaniu różnych czynności i 7 oceniających chód.
•Instrukcja: Zgodnie z zaleceniami ocenia się punktowo
poszczególne zadania, za których wykonanie badany otrzymuje 0,
1 lub 2 punkty w zależności od stopnia stwierdzonej
nieprawidłowości.

Skala oceny równowagi i chodu
Równowaga (Badany siedzi na twardym krześle bez poręczy)
1. Równowaga podczas siedzenia:
0 = pochyla się lub ześlizguje z krzesła
1 = zachowuje równowagę, zabezpieczony
2. Wstawanie z miejsca:
0 = niezdolny do samodzielnego wstania
1 = wstaje, ale sam pomaga sobie rękoma
2 = wstaje bez pomocy rąk
3. Próby wstawania z miejsca:
0 = niezdolny do wstania bez pomocy
1 = wstaje, ale potrzebuje kilku prób
2 = wstaje przy pierwszej próbie
4. Równowaga bezpośrednio po wstaniu z miejsca (pierwsze 5 s.):
0 = stoi niepewnie (zatacza się, przesuwa stopy, wyraźnie kołysze tułowiem)
1 = stoi pewnie, ale podpiera się, używając chodzika, laski lub chwyta inne
przedmioty
2 = stoi pewnie bez żadnego podparcia
5. Równowaga podczas stania:
0 = stoi niepewnie
1 = stoi pewnie, ale na szerokiej podstawie (obie pięty w odległości > 10 cm od
siebie) lub podpierając się laska, chodzikiem itp.
2 = stoi ze stopami złączonymi, bez podparcia

6. Próba trącania (badany stoi ze stopami jak najbliżej siebie, badający lekko popycha go,
trzykrotnie trącając dłonią w klatkę piersiowa na wysokości mostka):
0 = zaczyna się przewracać
1 = zatacza się, chwyta się przedmiotów, ale samodzielnie utrzymuje pozycję
2 = stoi pewnie
7. Próba trącania przy zamkniętych oczach badanego:
0 = stoi niepewnie
1 = stoi pewnie
8. Obracanie się o 360°:
0 = ruch przerywany
1 = ruch ciągły
0 = niepewne (zataczanie się, chwytanie przedmiotów)
1 = pewne
9. Siadanie:
0 = niepewne (źle ocenia odległość, opada na krzesło)
1 = pomaga sobie rękoma lub ruch nie jest płynny
2 = pewny, płynny ruch
Równowaga – wynik końcowy . . . . . . . . . . . . /16
Chód (badany stoi obok badającego; idzie wzdłuż korytarza lub przez pokój – najpierw
zwykłym krokiem, a z powrotem krokiem szybkim, ale w sposób bezpieczny, korzystając z laski
lub chodzika, jeśli posługuje się nimi zwykle)
1. Równowaga podczas siedzenia:
0 = pochyla się lub ześlizguje z krzesła
1 = zachowuje równowagę, zabezpieczony
10. Zapoczątkowanie chodu (bezpośrednio po wydaniu polecenia):
0 = jakiekolwiek niezdecydowanie (wahanie) lub kilkakrotne próby ruszenia z miejsca
1 = start bez wahania

11. Długość i wysokość kroku:
A. Zasięg ruchu prawej stopy przy wykroku:
0 = nie przekracza miejsca stania lewej stopy
1 = przekracza położenie lewej stopy
0 = prawa stopa nie odrywa się całkowicie od podłogi
1 = prawa stopa całkowicie unosi się nad podłogą
B. Zasięg ruchu lewej stopy przy wykroku:
0 = nie przekracza miejsca stania prawej stopy
1 = przekracza położenie prawej stopy
0 = lewa stopa nie odrywa się całkowicie od podłogi
1 = lewa stopa unosi się całkowicie nad podłogą
12. Symetria kroku:
0 = długość kroku prawej i lewej stopy nie jest jednakowa
1 = długość kroku obu stóp wydaje się równa
13. Ciągłość chodu:
0 = zatrzymywanie się między poszczególnymi krokami lub inny brak ciągłości chodu
1 = chód wydaje się ciągły
14. Ścieżka chodu (oceniać na odcinku około 3 metrów, odnotować odchylenie rzędu 30 cm):
0 = wyraźne odchylenie od toru
1 = niewielkie lub średniego stopnia odchylenie lub pacjent korzysta z przyrządów pomocniczych (laska itp.)
2 = prosta ścieżka bez korzystania z pomocy
15. Tułów:
0 = wyraźne kołysanie lub pacjent korzysta z przyrządów pomocniczych
1 = nie ma kołysania, ale pacjent podczas chodu zgina kolana, plecy lub rozkłada ramiona
2 = pacjent nie kołysze tułowiem, nie zgina kolan, pleców, nie angażuje kończyn górnych ani nie korzysta z
przyrządów pomocniczych
16. Pozycja podczas chodzenia:
0 = pięty rozstawione
1 = pięty prawie stykają się podczas chodzenia
* Każda czynność ocenia się w skali 3-stopniowej (1, 0,5 i 0 punktów).
Chód – wynik końcowy . . . . . . . . . . . . /12
Łączna liczba pkt . . . . . . . . . . . . . . . . /28
Interpretacja: Wynik poniżej 26 pkt wskazuje na problem, poniżej 19 pkt ryzyko upadku wzrasta 5-krotnie.

Test „Wstań i Idź” - Timed Up and Go (TUG) (Podsiadlo D., Richardson S.:

The Timed Up & Go: A test of basic functional mobility for frail elderly persons. J

Am Geriatr Soc 1991;39:142-148; BohannonRW.: Reference values for the timed

up and go test: a descriptive meta-analysis. J Geriatr Phys Ther 2006;29:64-68)
•Test służy między innymi do oceny chodu i sprawności funkcjonalnej.
•Przeprowadzenie testu: Badany siedzi na krześle z plecami opartymi o

oparcie (odległośćsiedziska od podłoża 46 cm). Na komendę "START" badany ma

za zadanie:

•  wstać z krzesła;
•  pokonać po płaskim terenie w normalnym tempie dystans 3 metrów;
•  przekroczyć linię kończącą wyznaczony dystans;
•  wykonać obrót o 180 stopni;
•  wrócić do krzesła i ponowne przyjąć pozycję siedzącą.

Wynikiem testu jest czas potrzebny do wykonania zadania.
Interpretacja:
•< 10 sekund – norma, sprawność funkcjonalna prawidłowa;
•10-19 sekund – badany może samodzielnie wychodzić na zewnątrz, nie

potrzebuje sprzętu pomocniczego do chodzenia, samodzielny w większości

czynności dnia codziennego, wskazana pogłębiona ocena ryzyka upadków (np.

wykonanie testu Tinetti POMA);
•20-29 sekund – częściowo ograniczona sprawność funkcjonalna, wskazana

bardziej szczegółowa ocena;
•≥ 30 sekund – znacznie ograniczona sprawność funkcjonalna, nie może

wychodzić sam nazewnątrz, zalecany sprzęt pomocniczy do chodzenia, wymaga

pomocy przy prawie każdej aktywności dnia codziennego.
•Czas wykonania testu wynoszący ≥ 14 sekund wskazuje na duże ryzyko

upadków.

OCENA HIPOTONII ORTOSTATYCZNEJ

• Pomiar ciśnienia tętniczego w pozycji leżącej (najlepiej po

przynajmniej 15-minutowym

• leżeniu), a następnie powtórzony w ciągu (1) i 3 minucie po

pionizacji.

• Interpretacja: Za dodatni wynik testu przyjmuje się spadek

wartości skurczowego ciśnienia

• tętniczego przynajmniej o 20 mm Hg LUB rozkurczowego,

przynajmniej o 10 mm Hg.

Kwestionariusz oceny stopnia odżywienia (Guigoz Y et al.: Mini Nutritional
Assessment:
a practical assessment tool or grading the nutritional state of elderly patients.
Facts and Research in
Gerontology 1994; 2:15-59) [Źródło: Wieczorowska-Tobis K., Talarska D. (red.)
Geriatria i pielęgniarstwo
geriatryczne, PZWL, Warszawa, 2008]
MNA – badanie przesiewowe
A. Czy przyjmowanie pokarmów w okresie ostatnich trzech miesięcy zmniejszyło
się z
powodu utraty apetytu, problemów z trawieniem, żuciem czy połykaniem ?
o w dużym stopniu - 0 pkt
o w umiarkowanym stopniu - 1 pkt
o nie zaobserwowano - 2 pkt
B. Utrata masy ciała w ostatnich trzech miesiącach:
o więcej niż 3 kg – 0 pkt
o badana osoba nie wie, nie potrafi sprecyzować - 1 pkt
o utrata masy ciała 1-3 kg - 2 pkt
o bez utraty masy ciała - 3 pkt
C. Mobilność / zdolność do samodzielnego przemieszczania się:
o nie opuszcza sam ( sama) łóżka lub krzesła - 0 pkt
o jest w stanie sam ( sama) podnieść się z łóżka lub krzesła, lecz nie wychodzi na
zewnątrz - 1 pkt
o wychodzi samodzielnie z domu - 2 pkt
D. Czy w ciągu trzech ostatnich miesięcy wystąpiła u pani/pana choroba o
przebiegu ostrym
lub stres o znacznym nasileniu?
o tak - 0 pkt
o nie -2 pkt

E. Problemy neuropsychologiczne
o znacznego stopnia demencja lub depresja- 0 pkt
o umiarkowanego stopnia demencja lub depresja - l pkt
o bez problemów psychologicznych - 2 pkt
F. Wskaźnik Masy Ciała (BMI body mass inde)
o BMI poniżej 19 - 0 pkt
o BMI między 19 a 21 - l pkt

o BMI 21 i < 23 - 2 pkt

o BMI 23 - 3 pkt

WYNIK KOŃCOWY: ………………./14 punktów
Interpretacja: Liczba punktów w badaniu przesiewowym,
maksymalnie 14 punktów.
12 lub więcej punktów – stan odżywienia prawidłowy, bez
zagrożenia, nie wymaga
kontynuacji MNA;
11 lub mniej – możliwość niedożywienia (wskazana dalsza ocena,
wykonanie pełnej wersji
MNA)

SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU
ODŻYWIENIA (SGA) I. Wywiad
1. Wiek (lata) ……. wzrost (cm) ……. masa ciała (kg)
……… płeć K M
2. Zmiana masy ciała utrata masy w ostatnich 6
miesiącach ……… (kg) ……..(%) zmiana masy ciała w
ostatnich 2 tygodniach: zwiększenie bez zmian zmniejszenie
3. Zmiany w przyjmowaniu pokarmów bez zmian zmiany:
czas trwania ……….. (tygodnie) Rodzaj diety: zbliżona do
optymalnej dieta oparta na pokarmach stałych dieta płynna
kompletna dieta płynna hipokaloryczna głodzenie
4. Objawy ze strony przewodu pokarmowego
(utrzymujące się ponad 2 tygodnie) bez objawów
Nudności Wymioty Biegunka Jadłowstręt
5. Wydolność fizyczna bez zmian zmiany: czas trwania
…….. (tygodnie) rodzaj: praca w ograniczonym zakresie
chodzi leży

SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU
ODŻYWIENIA (SGA) C.D.
6. Choroba a zapotrzebowanie na składniki
odżywcze: wzrost zapotrzebowania metabolicznego
wynikające z choroby brak mały średni duży
II. Badania fizykalne należy określić stopień
zaawansowania: 0 – bez zmian, 1 – lekki, 2 –
średni, 3 – ciężki) …… utrata podskórnej tkanki
tłuszczowej nad mięśniem trójgłowym i na klatce
piersiowej zanik mięśni (czworogłowy, naramienny)
obrzęk nad kością krzyżową obrzęk kostek
wodobrzusze
III. Subiektywna globalna ocena stanu
odżywienia (SGA): prawidłowy stan odżywienia
podejrzenie niedożywienia lub niedożywienie
średniego stopnia wyniszczenie duże ryzyko
niedożywienia

TEST RYSOWANIA ZEGARA (Watson YI, Arfken CL, Birge SL.
Clock completion: an objectivescreening test for dementia. J Am
Geriatr Soc 1993; 41: 1235-1240)
•Instrukcja: Poleć pacjentowi wpisanie w tarczę zegara liczb
oznaczających wszystkie godziny.
•Po ich poprawnym naniesieniu, poproś o narysowanie
wskazówek zegara wskazującychgodzinę 11.10
•Istnieje kilka wariantów przeprowadzania i kryteriów oceny testu
rysowania zegara. Nie jest
•błędem posługiwanie się tą lub inną interpretacją, ważna jest
natomiast powtarzalność
•wykonywania testu i ocena wg tych samych kryteriów oceny.

• Kryteria oceny Testu Rysowania Zegara 7/7 (Watson YI, Arfken

CL, Birge SL. Clock completion: an objective screening test for

dementia. J Am Geriatr Soc 1993; 41:1235-1240).

• Oceniając test zwracamy uwagę na poprawne rozmieszczenie godzin

we wszystkich 4 kwadrantach tarczy. Przyznajemy po punkcie, za

każdy niżej wymieniony element:

• 1=są naniesione wszystkie godziny
• 1=godziny są właściwych miejscach
• 1=godziny są we właściwej kolejności
• 1=są obecne 2 wskazówki
• 1=wskazówki różnią się długością
• 1=wskazówka godzinowa poprawnie wpisana
• 1=wskazówka minutowa poprawnie wpisana
• Interpretacja: Im więcej punktów tym lepiej. Pacjent ma 80%

prawdopodobieństwo choroby

• Alzheimera, gdy w kwadrantach wpisał więcej lub mniej godzin niż 3.

Geriatryczna Skala Oceny Depresji - „Wersja 15-punktowa” wg
Yesavage’a JA
[Źródło: Geriatria z elementami gerontologii ogólnej: Podręcznik dla lekarzy i
studentów. Red.: T. Grodzicki, J.Kocemba, A. Skalska, Via Medica Kraków 2006].
Proszę ocenić swoje samopoczucie w ciągu ostatnich 2 tygodni, zakreślając
właściwą
odpowiedź:
1 Myśląc o całym swoim życiu, czy jest Pan/i zadowolony/a?

TAK NIE

2 Czy zmniejszyły się P. zainteresowania lub aktywność (ilość zajęć)?

TAK NIE
3 Czy ma P. uczucie, że P. życie jest puste?

TAK NIE

4 Czy często czuje się P. znudzony/a?

TAK NIE

5 Czy zwykle jest P. w dobrym nastroju?

TAK NIE

6 Czy obawia się P., że może przydarzyć się P. coś złego?

TAK NIE

7 Czy przez większość czasu czuje się P. szczęśliwy/a?

TAK

NIE
8. Czy często czuje się P. bezradny/a?

TAK NIE

9 Czy zamiast wyjść wieczorem z domu woli P. w nim pozostać?

TAK

NIE
10 Czy uważa P., że ma więcej kłopotów z pamięcią niż inni?

TAK NIE

11 Czy uważa P., że wspaniale jest żyć?

TAK NIE

12 Czy czuje się P. gorszy/a od innych ludzi?

TAK NIE

13 Czy czuje się P. pełen/pełna energii?

TAK NIE

14 Czy uważa P., że sytuacja jest beznadziejna?

TAK NIE

15 Czy myśli P., że większości ludzi wiedzie się lepiej niż Panu/Pani?

TAK

NIE
Za każdą odpowiedź „wytłuszczoną” 1 punkt.
Liczba punktów………… /15
Interpretacja: 0-5 bez depresji; 6-10 depresja umiarkowana; 11-15 depresja
ciężka

ZALECA SIĘ OCENĘ 6 ASPEKTÓW

FUNKCJONOWANIA SPOŁECZNEGO :

- SIEĆ STOSUNKÓW I KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH,
- OBIEKTYWNY POZIOM POMOCY SPOŁECZNEJ,
   JAKI TA SIEĆ KONTAKTÓW ZAPEWNIA ORAZ
   SUBIEKTYWNY OSĄD,
- SATYSFAKCJA ŻYCIOWA,
- STOPIEŃ OBCIĄŻENIA OPIEKUNÓW RODZINNYCH
KONIECZNOŚCIĄ SPRAWOWANIA OPIEKI,
- SYSTEM WARTOŚCI I PRIORYTETÓW,
- ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE.

Document Outline