Instytucje i źródła Unii Europejskiej

w Stanach Zjednoczonych Ameryki

oraz w Wielkiej Brytanii

która stanowiła dla Monteskiusza ideał

trójpodziału władzy,

• wykształcił się system
• „checks and balances„
• hamulców i równowagi, występujących

między tymi trzema władzami

W Anglii istnieje trójpodział władzy

• władzę ustawodawczą sprawuje Parlament (Izba

Gmin i Izba Lordów), wykonawczą Król i Premier, a

sądowniczą - Sądy.

• Istnieje system hamulców i równowagi: to

parlament uchwala prawo, ale król/premier ma

prawo parlament rozwiązać i nie potrzebuje na to

zgody Izby Gmin czy Lordów.

• Jeśli parlament uchwala ustawę, której premier nie

może wykonać, to premier ma prawo ten parlament

odwołać.

• Sądy wykonują prawo, ale to Izba Lordów jest

sądem najwyższym i ona decyduje o wykładni

poszczególnych przepisów

Wszystkie te trzy władze pochodzą z

woli wyborców brytyjskich

oni decydują o tym, kto będzie premierem

(władzą wykonawczą) przez istnienie
niepisanej

zasady,

że

lider

partii

zwycięskiej zostaje szefem Rządu Jej
Królewskiej Mości

Brytyjczycy decydują o tym, kto zasiada w

Izbie Gmin i to Brytyjczycy, przez istnienie
funkcji sędziów pokoju i ławy przysięgłych,
mają wpływ na władzę sądowniczą

postulat całkowitego rozdzielenia

funkcjonalnego

• i podzielonych władz jest trudny do spełnienia,
• ponieważ zasada podziału władz nie ma

absolutnego charakteru, zawsze doznaje ona

mniejszych lub większych ograniczeń.

• Ma ona na celu wyeliminowanie koncentracji

władzy w rękach jednego podmiotu.

• zasada ta nie jest rozumiana jako bezwzględny

zakaz powierzenia pewnych kompetencji

określonej władzy, które wchodziłyby w zakres

uprawnień innej władzy

Zasada podziału władzy i równowagi

władz

• Art. 10. 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej

opiera się na

• podziale
• i równowadze

• władzy ustawodawczej,
• władzy wykonawczej
• i władzy sądowniczej

• Władzę ustawodawczą sprawują
• Sejm i Senat,
• władzę wykonawczą Prezydent

Rzeczypospolitej Polskiej i Rada
Ministrów

• a władzę sądowniczą sądy i trybunały

zasada podziału władz ma

• służyć przede wszystkim ochronie praw i

wolności obywatelskich,

• ale ma także odgrywać znaczenie dla

jasnego rozdziału funkcji i kompetencji

• pomiędzy organy reprezentujące władzę

ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

zasada podziału władz jest inaczej

• rozumiana w relacjach
• władza ustawodawcza – władza wykonawcza

• a inaczej w relacjach

• władza ustawodawcza i wykonawcza
• z jednej strony
• a władza sądownicza z drugiej strony

W pierwszym przypadku mamy do

czynienia z

• podziałem i równowagą,
• co oznacza, że obok elementów podziału

władzy mają istnieć konieczne elementy

współpracy przybierające najczęściej postać

hamulców

• proporcja pomiędzy tymi elementami

(podział i równowaga)

zależy od przyjętego w

Konstytucji systemu rządów

• inaczej wygląda sytuacja w systemie

prezydenckim a inaczej w systemie

parlamentarnym

SPÓR KOMPETENCYJNY

• Podmiotem sporu kompetencyjnego może być

każdy konstytucyjny organ państwa, z wyjątkiem

sądów.

• Przedmiotem sporu jest ustalenie przez TK zakresu

kompetencji, czyli właściwości organów do

podejmowania czynności określonych przez

przepisy.

• Rozstrzygając spory kompetencyjne, TK pełni rolę

arbitra między centralnymi organami

konstytucyjnymi, orzekając, czy organ

podejmujący kwestionowane działanie jest do tego

uprawniony rzeczowo, osobowo i terytorialnie

art. 189 konstytucji

• TK, poza orzekaniem o zgodności z

konstytucją aktów normatywnych
rozstrzyga także

• spory kompetencyjne pomiędzy

centralnymi organami państwa

Trybunał Konstytucyjny w pełnym

składzie rozpoznawał

• wniosek premiera, który zwrócił się o

wyjaśnienie,

• który organ państwa jest uprawniony do

reprezentowania Polski na szczycie Rady
Europejskiej

Rada Europejska

• Rada Europejska (fr. Conseil européen, ang.

European Council) to organ polityczny Unii

Europejskiej mający za zadanie wyznaczanie

ogólnych kierunków rozwoju Unii.

• Rady Europejskiej nie należy mylić z Radą Unii

Europejskiej ani Radą Europy. Ta ostatnia nie

jest w ogóle instytucją unijną, lecz niezależną

od UE organizacją międzynarodową. Mianem

Rady Europejskiej określa się spotkania głów

państw lub szefów rządów państw

członkowskich (w przypadku Francji i Finlandii

są to prezydenci, choć zwykle towarzyszą im

też premierzy) oraz przewodniczącego Komisji

Europejskiej.

Zgodnie z traktatem z Maastricht Rada
Europejska jest ciałem mającym planować
kierunki rozwoju Unii i koordynować
współpracę w jej ramach. Rada stanowi też
forum wymiany poglądów na najwyższym
szczeblu politycznym; podejmowane są przez
nią problemy o kluczowym znaczeniu dla Unii i
jej otoczenia. Podczas spotkań Rady są m.in.
opracowywane i podpisywane ostateczne
teksty unijnych traktatów.
Szczegółowe kompetencje Rady obejmują
przede wszystkim kwestie związane z II filarem
UE: wspólną polityką zagraniczną i
bezpieczeństwa. Rada Europejska jest
najważniejszym organem w zakresie tej
polityki

Od roku 1983 Rada może bezpośrednio włączać się w
sprawy znajdujące się w kompetencji Wspólnot
Europejskich - działa wtedy jako Rada Unii Europejskiej.
Uprawnienie to, obok podobnej nazwy, jest przyczyną
częstych kłopotów z odróżnianiem tych dwóch instytucji.
Spotkania Rady kończą się ogłoszeniem wspólnego
komunikatu (zwanego konkluzją) przyjętego w drodze
konsensusu. Rada jest też zobowiązana do
przedstawienia Parlamentowi Europejskiemu
szczegółowego raportu z jej obrad. Decyzje
podejmowane przez Radę nie mają co prawda mocy
prawnie wiążącej, jednak skład tego organu (jego
członkowie są zwierzchnikami ministrów wchodzących w
skład Rady Unii Europejskiej) przesądza o przekładaniu
się tych decyzji na konkretne akty prawne uchwalane
przez odpowiednie organy.

Historia Rady
Rada Europejska wywodzi się z nieformalnych spotkań
szefów rządów państw członkowskich Wspólnot
Europejskich (tzw. "spotkania na szczycie")
odbywanych nieregularnie od 1961 roku. W czasie
konferencji na szczycie w Paryżu 9-10 grudnia 1974
roku zdecydowano o zinstytucjonalizowaniu tych
spotkań i nazwano je Radą Europejską. Pierwsze
posiedzenie Rady miało miejsce w Dublinie w marcu
1975 roku. Spotkania Rady odbywały się odtąd średnio
2-3 razy do roku: raz na pół roku w państwie
sprawującym aktualnie prezydencję, zaś ewentualne
dodatkowe obrady zwykle w Brukseli.
Kolejnym krokiem w formalizacji spotkań na szczycie
była Deklaracja Londyńska przyjęta podczas obrad
Rady Europejskiej w 1977 roku.

Określono wtedy m.in. liczebność delegacji
towarzyszących głowom państw lub rządów, sposób
wydawania oficjalnych komunikatów i
przygotowywania porządku dziennego obrad. Ważne
postanowienia dotyczące Rady zawierała również
Uroczysta deklaracja o Unii Europejskiej uchwalona 19
czerwca 1983 r. w Stuttgarcie.
Rada Europejska początkowo nie miała umocowania
prawnomiędzynarodowego. Podstawę traktatową jej
funkcjonowania stworzył dopiero Jednolity Akt
Europejski, który wszedł w życie w 1987 roku. Traktat z
Maastricht ustanawiający Unię Europejską, zmienił
umocowanie Rady, która w 1993 r. stała się organem
Unii, a nie Wspólnot. Z formalnego punktu widzenia
Rada Europejska jest właściwie jedynym organem UE -
inne główne instytucje są nadal organami

Wspólnot

Europejskich, z których Unia jedynie korzysta.

Zdaniem premiera

• konstytucja przyznaje
• Radzie Ministrów ogólne kierownictwo w

dziedzinie stosunków z innymi państwami i

organizacjami międzynarodowymi w ramach

prowadzonej przez nią polityki zagranicznej

• uprawnienie do wyznaczania osób

reprezentujących Polskę na posiedzeniach

Rady Europejskiej posiada

• prezes Rady Ministrów
• przemawia za tym domniemanie kompetencji

Rady Ministrów

Naruszenie konstytucji polegać miało

• na wyinterpretowaniu przez prezydenta
• z art. 126 ust. 1 konstytucji
• samoistnych uprawnień do wzięcia udziału

w posiedzeniu Rady Europejskiej w
Brukseli 15-16 października 2008 r. wbrew
stanowisku prezesa RM

• Stanowiło to wkroczenie w kompetencje

premiera

art. 126 ust. 1 stanowi, że

• prezydent jest najwyższym

przedstawicielem RP,

• nie ustanawia w ten sposób żadnych

kompetencji związanych z rolą prezydenta
w stosunkach zagranicznych,

• ale przyznaje mu prawo do

reprezentowania RP przez sam fakt
obecności w organizowanych za granicą
konferencjach, uroczystościach itp.

art. 133 Konstytucji stanowi, że

• prezydent w zakresie polityki zagranicznej

współdziała

• z Prezesem Rady Ministrów
• i właściwym ministrem

art. 146 konstytucji stanowi, że

• Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną

i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej

• a w szczególności m.in.:
• zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne

państwa, sprawuje ogólne kierownictwo

• w dziedzinie stosunków z innymi państwami i

organizacjami międzynarodowymi, zawiera

umowy międzynarodowe wymagające

ratyfikacji

• oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy

międzynarodowe

Jeżeli prezydent chciałby

• w ramach reprezentowania RP przedstawiać

swoje stanowisko,

• to może to uczynić tylko,
• jeżeli leży to w jego kompetencjach
• lub może przedstawić opinię innego organu,
• do którego kompetencji należy

formułowanie stanowiska,

• ale bez jakichkolwiek uzupełnień ze swojej

strony

prof. Piotr Winczorek

• polska konstytucja nie przesądza expressis

verbis tego, czy to prezydent, czy szef
rządu mają prawo reprezentować Polskę
na unijnych szczytach

• z przepisów konstytucyjnych wynika

zdecydowanie, że to Rada Ministrów przed
prezydentem jest powołana do
prowadzenia polityki zagranicznej

rząd może wystąpić do prezydenta z

prośbą

• o uczestniczenie w szczycie UE bądź

przychylić się do jego wniosku w tej sprawie.

• prezydent jest zobligowany reprezentować

na takim posiedzeniu stanowisko rządu, a

nie tylko swoje własne

• udział prezydenta w posiedzeniu Rady

Europejskiej, wbrew woli Rady Ministrów, jak

również prezentowanie na nim poglądów nie

uzgodnionych z rządem, profesor uznaje

• za działania przekraczające granice

dotyczących go upoważnień konstytucyjnych

przy rozpatrywaniu problemu reprezentacji

• Polski na szczytach UE nie można pominąć

faktu, że są na nich

• podejmowane decyzje w dziedzinach

będących w kompetencjach rządu.

• stąd uczestnictwo Prezesa Rady Ministrów

w imieniu RP w
posiedzeniach Rady wydaje się rzeczą
naturalną i zgodną z zasadami ustroju
Polski

Profesor Bogusław Banaszak,

przewodniczący Rady Legislacyjnej

• władza wykonawcza w myśl koncepcji

konstytucyjnej składa się z dwóch

samoistnych organów prezydenta i rządu

• w pracach Komisji Konstytucyjnej

dominował pogląd o rozgraniczonych

sferach działania obu członów

• prezydent miał spełniać głównie rolę

czynnika integrującego i moderującego

• i był zobowiązany do współpracy zarówno

z parlamentem, jak i rządem

W razie konfliktu pomiędzy

• poszczególnymi władzami powinien starać

się doprowadzić do kompromisu.

• natomiast Radzie Ministrów

odpowiadającej politycznie przed
parlamentem przypadać miało
prowadzenie bieżącej polityki państwa.

• założenia tego nie udało się jednak

konsekwentnie przeprowadzić

prof. Anna Wyrozumska UW

• podstawową odpowiedzialność za

prowadzenie polityki zagranicznej ponosi w
Polsce rząd

• kompetencje prezydenta w polityce

zagranicznej są ściśle określone w
konstytucji, która nie zawiera żadnego
szczegółowego przepisu,

• który mógłby stanowić podstawę

kompetencji prezydenta do reprezentowania
państwa w Radzie Europejskiej

27 marca i 20 maja 2009 r.

• Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie

rozpoznawał

wniosek

Prezesa

Rady

Ministrów

dotyczący

sporu

kompetencyjnego w sprawie określenia
centralnego

konstytucyjnego

organu

państwa,

• który uprawniony jest do reprezentowania

Rzeczypospolitej Polskiej w posiedzeniach
Rady Europejskiej

Trybunał orzekł, że

• prezydent ma prawo, jeśli zechce, brać udział

w obradach szczytu i rząd nie może mu tego
uniemożliwiać

• zaznaczył jednak, że
• oficjalne stanowisko Polski powinno być tylko

jedno i wyrażane przez przedstawicieli rządu

• Konstytucja nie precyzuje dokładnie, jak

rozgraniczyć kompetencje rządu i Prezydenta
w dziedzinie polityki zagranicznej

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Rada

Ministrów i Prezes Rady Ministrów

• w wykonywaniu swych konstytucyjnych zadań

oraz kompetencji kierują się

• zasadą współdziałania władz,
• wyrażoną w Preambule oraz w art. 133 ust. 3

Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

• 2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, jako

najwyższy przedstawiciel Rzeczypospolitej, może,

na podstawie art. 126 ust. 1 Konstytucji, podjąć

decyzję o swym udziale w konkretnym posiedzeniu

Rady Europejskiej, o ile uzna to za celowe dla

realizacji zadań Prezydenta Rzeczypospolitej

określonych w art. 126 ust. 2 Konstytucji

Treść art. 126 ust. 2 konstytucji określa

zadania, a nie kompetencje.

• Wymienione w

art. 126 ust. 2

zadania są

realizowane przez Prezydenta wspólnie i w

porozumieniu z innymi organami władzy

państwowej.

• W zakresie żadnego ze wskazanych zadań

Prezydent nie ma wyłączności ich realizacji

w formach władczych.

• Ustalonych w art. 126 ust. 2 zadań (celów)

Prezydent nie może realizować w sposób

dowolny.

• Realizując je może sięgać bowiem jedynie

po kompetencje określone w konstytucji i

ustawach. Sięganie przez Prezydenta po te

kompetencje następować może jedynie w

sytuacji, gdy służy to realizacji celów,

wyrażonych w art. 126 ust. 2 konstytucji

Rada Ministrów, na podstawie art. 146 ust.

1, 2 i 4 pkt 9 Konstytucji,

• ustala stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej

na posiedzenie Rady Europejskiej

• Prezes Rady Ministrów reprezentuje

Rzeczpospolitą Polską

• na posiedzeniu Rady Europejskiej
• i przedstawia ustalone stanowisko

Udział Prezydenta Rzeczypospolitej w

konkretnym posiedzeniu Rady Europejskiej

• wymaga współdziałania
• Prezydenta Rzeczypospolitej z Prezesem

Rady Ministrów i właściwym ministrem

• na zasadach określonych w art. 133 ust. 3

Konstytucji

• celem współdziałania jest zapewnienie

jednolitości działań podejmowanych w
imieniu Rzeczypospolitej Polskiej w
stosunkach z Unią Europejską i jej
instytucjami

Współdziałanie Prezydenta Rzeczypospolitej

z Prezesem Rady Ministrów

• i właściwym ministrem umożliwia

odniesienie się Prezydenta Rzeczypospolitej
w sprawach związanych z realizacją jego
zadań określonych w art. 126 ust. 2
Konstytucji do stanowiska Rzeczypospolitej
Polskiej ustalanego przez Radę Ministrów.

• Umożliwia też sprecyzowanie zakresu i

form zamierzonego udziału Prezydenta
Rzeczypospolitej w konkretnym posiedzeniu
Rady Europejskiej

Konstytucja nie determinując wyczerpująco

zasad i sposobu współdziałania

• pozostawiając je praktyce politycznej i

organizacyjnej Prezydenta
Rzeczypospolitej i Prezesa Rady Ministrów

• Tak rozumiane współdziałanie obejmuje

także wypracowywanie stanowiska R P w
związku z posiedzeniem R E, niezależnie
od woli udziału w posiedzeniu Prezydenta
RP, w zakresie, w jakim stanowisko to
mieści się "w zakresie polityki
zagranicznej"

Oznacza w szczególności rzetelne

informowanie

• Prezydenta Rzeczypospolitej przez Prezesa

Rady Ministrów lub Ministra Spraw

Zagranicznych o porządku planowanego

posiedzenia

• w przypadku oficjalnie zgłoszonego

zainteresowania Prezydenta Rzeczypospolitej

sprawą objętą porządkiem obrad Rady

Europejskiej,

(a wchodzącą w zakres zadań

Prezydenta określonych w art. 126 ust. 2
konstytucji),

Rada Ministrów udziela informacji

o stanowisku rządu w tym zakresie

Współdziałanie Prezydenta Rzeczypospolitej,

Prezesa Rady Ministrów

• i właściwego ministra w ramach

art. 133 ust. 3

konstytucji oznacza obustronną otwartość na

współpracę i efektywną gotowość jej podjęcia.

Ustrojodawca objął dyrektywą współdziałania

wszystkie formy aktywności Prezydenta, Rady

Ministrów i Prezesa Rady Ministrów skierowane

"na zewnątrz" R. P.

• Współdziałanie określone w

art. 133 ust. 3

konstytucji dotyczy w pierwszym rzędzie sytuacji,

gdy Prezydent zgłosi zamiar uczestniczenia - ze

względu na realizację zadań określonych w

art.

126 ust. 2

konstytucji - w posiedzeniu R E

Założeniem jest, że R P reprezentuje na

posiedzeniu R E

• Prezes Rady Ministrów lub wyznaczony

minister

(członek Rady Ministrów)

• przedstawia on stanowisko Rzeczypospolitej

Polskiej ustalone przez Radę Ministrów.

• Uzgodnienie pomiędzy Prezesem Rady

Ministrów i właściwym ministrem a

Prezydentem Rzeczypospolitej może

dopuścić inne formy przedstawiania

wskazanego tu stanowiska Rzeczypospolitej,

• obejmujące udział Prezydenta w tych

czynnościach

Trybunał przyjął, że istotą realnego sporu są

•

dwie funkcjonalnie powiązane kompetencje:

- "określanie" centralnego konstytucyjnego

organu Rzeczypospolitej, uprawnionego do

reprezentowania państwa na posiedzeniach R E

•

Prezentowanie

(przedstawianie)

na posiedzeniach

R E stanowiska Rzeczypospolitej

•

Problem powstaje w sytuacji, gdy Prezydent

Rzeczypospolitej wyrazi zamiar wzięcia udziału w

posiedzeniu Rady Europejskiej, podczas gdy

udziału tego nie przewidywała Rada Ministrów

Przedmiotem obrad Rady Europejskiej

są zagadnienia z zakresu

•

wszystkich trzech "filarów" Unii: Wspólnoty

Europejskiej i jej polityk, wspólnej polityki

zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy

policyjnej i sądowej w sprawach karnych.

W posiedzeniu RE , na którym przyjmowane są

wnioski, każdej delegacji państwa

członkowskiego przysługują dwa miejsca

•

Określenie

(art. 4 Traktatu o Unii Europejskiej)

"szefowie państw lub rządów", którzy

uczestniczą w posiedzeniach Rady Europejskiej

•

odsyła do konstytucji i prawa krajowego

Ponieważ określenie organu państwa

• uprawnionego do reprezentowania

Rzeczypospolitej Polskiej w posiedzeniach
Rady Europejskiej w celu przedstawiania
na nim stanowiska Państwa

• nie zostało konstytucyjnie uregulowane w

sposób literalny i jednoznaczny,

• konieczna jest wykładnia systemowa

odpowiednich unormowań konstytucyjnych

Zgodnie z art. 146 ust. 1

konstytucji Rada

Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i

zagraniczną R P

• Trybunał stwierdza, że materia "europejska"

(unijna) pozostaje w ścisłym związku z

tradycyjnie rozumianą "polityką wewnętrzną"

taką jak: polityka gospodarcza, rolna, transportowa,
ekologiczna

• Im bardziej przedmiot obrad R E wiąże się z

polityką wewnętrzną, którą prowadzi i za

którą politycznie odpowiada Rada Ministrów,

tym mniej zasadne jest uczestnictwo w

posiedzeniach R E innych niż Rada Ministrów

organów państwa

Rada Ministrów realizuje konstytucyjną

funkcję

• "ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z

innymi państwami i organizacjami

międzynarodowymi" (

art. 146 ust. 4 pkt 9).

Zapewnia

ona zewnętrzne bezpieczeństwo państwa

(art. 146

ust. 4 pkt 8).

• Prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną

Rzeczypospolitej Polskiej

(art. 146 ust. 1).

Dysponuje

także kompetencją zawierania umów

międzynarodowych.

• Na rzecz Rady Ministrów działa domniemanie

właściwości w sprawach "polityki państwa"

niezastrzeżonych dla innych organów państwowych

i samorządu terytorialnego

(art. 146 ust. 2)

Działania Prezesa Rady Ministrów

• są zatem pochodną konstytucyjnej funkcji

"reprezentowania Rady Ministrów"

(art. 148 pkt

oraz konstytucyjnego zadania "zapewnienia

realizacji polityki Rady Ministrów i określania
sposobów jej wykonywania"

(art. 148 pkt 4).

• W ramach zadania wskazanego w

art. 148 pkt 4

Konstytucji mieści się określanie przez Prezesa
Rady Ministrów sposobu reprezentacji Rady
Ministrów na posiedzeniach R E

Prowadzenie przez Radę Ministrów polityki

zagranicznej i sprawowanie

• "ogólnego kierownictwa" w stosunkach z

innymi państwami i organizacjami

międzynarodowymi oraz pozostawanie

organem właściwym w sprawach "nie

zastrzeżonych dla innych organów

państwowych" obejmuje ustalanie treści

stanowiska Rzeczypospolitej we wszystkich

zakresach jej stosunków zewnętrznych, w tym:

we wszystkich zakresach relacji z U E

• Ustalenie stanowiska R P na każde posiedzenie

R E należy, zgodnie z

art. 146 ust. 2

konstytucji,

do wyłącznej właściwości Rady Ministrów

T K orzekł w sprawie sporu kompetencyjnego

między premierem a prezydentem

• Rada Ministrów, na podstawie art. 146 ust.

1, 2 i 4 pkt 9 Konstytucji,

• ustala stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej

na posiedzenie Rady Europejskiej.

• Prezes Rady Ministrów reprezentuje

Rzeczpospolitą Polską na posiedzeniu Rady
Europejskiej i przedstawia ustalone
stanowisko

stanowisko w sprawach dotyczących

polityki zagranicznej

• przedstawia premier lub wyznaczony

minister. - Ustalenie stanowiska Polski na

każde posiedzenie Rady Europejskiej

należy do wyłącznej właściwości Rady

Ministrów./.../

• Założeniem jest, że Rzeczpospolitą Polską

reprezentuje na posiedzeniach Rady

Europejskiej prezes Rady Ministrów lub

wyznaczony minister;

• przedstawia on stanowisko Rzeczpospolitej

Polskiej ustalone przez Radę Ministrów

Jeśli jednak rząd i prezydent

• będą mieli wystarczająco dużo dobrej woli,

to i głowa państwa może wziąć udział w
prezentacji stanowiska

• Uzgodnienie pomiędzy prezesem Rady

Ministrów i właściwym ministrem, a
prezydentem może dopuścić inne formy
przedstawiania stanowiska
Rzeczpospolitej, obejmujące udział
prezydenta w tych czynnościach

Rozstrzygając spór TK uznał, że

• prezydent jako najwyższy przedstawiciel

RP może podjąć decyzję o swoim udziale w

konkretnym posiedzeniu Rady Europejskiej,

o ile uzna to za celowe.

• Jednak to Rada Ministrów ustala

stanowisko Polski, które na unijnym

szczycie przedstawia premier

• udział prezydenta w konkretnym

posiedzeniu Rady Europejskiej wymaga

współdziałania z premierem i właściwym

ministrem

Zasada podziału władz miedzy

• Władzą wykonawczą i ustawodawczą
• a władza sądownicza
• nakładanie się” kompetencji nie może

dotyczyć władzy sadowniczej,

• która powinna być odseparowana czy nawet

odizolowana od innych władz przynajmniej
w znaczeniu odnoszącym się do zakazu

• sprawowania wymiaru sprawiedliwości

przez organy pozasądowe

Podział władz nie eliminuje

• powiązań miedzy władzą sądownicza
• a pozostałymi władzami
• zezwalając na sprawowanie nadzoru ze

strony rządu nad administracyjną stroną
działalności sadów,

• która nie może być traktowana jako

naruszenie jądra niezależności i
odrębności

TK uznał za zgodne z Konstytucja

• tworzenie w drodze ustawowej
• pozasądowych procedur rozstrzygania

sporów cywilnoprawnych pod warunkiem,
że

• rozstrzygniecie w tym trybie nie zamyka

możliwości przeniesienia sporu na drogę
sądową

orzeczenie TK z 21 listopada 1994 r.,

sygn. K.

6/94, OTK w 1994 r., cz. II, s. 91

oraz orzeczenie

TK z 14 kwietnia 1999 r.,

sygn. K. 8/99, OTK ZU

1999 Nr 3

• W relacji władza ustawodawcza i

władza wykonawcza

• do władzy sądowniczej,
• podział władzy na tle art. 10 i 173

Konstytucji jest rozumiany w ten
sposób, że

• władza sądownicza jest

odseparowana od pozostałych władz

Zasada odrębności i niezależności

• sądów i trybunałów zakłada
• oddzielenie organizacyjne i funkcjonalne

sadownictwa od organów innych władz,

• tak żeby zapewnić sądom pełna

samodzielność w zakresie rozpoznawania
spraw i orzekania

Niezależność sądów i trybunałów

• podlega ograniczeniom wynikającym z

konieczności ich funkcjonowania w

• ramach całego aparatu państwowego.
• Ograniczenia te nie mogą jednak

prowadzić do przyznania pozostałym
władzom środków

• wpływu czy kontroli nad

orzecznictwem w konkretnych
sprawach

ograniczenie na rzecz władzy wykonawczej

• dotyczy problemu administracji wymiaru

sprawiedliwości

• obejmuje on organizację
• wydziałów, ośrodków zamiejscowych, politykę

etatową oraz finansową

• Zostały przypisane kompetencje Prezydentowi w
• odniesieniu do Sadu Najwyższego i Naczelnego

Sądu Administracyjnego, Ministrowi

• Sprawiedliwości wobec sadów powszechnych

oraz Ministrowi Obrony Narodowej w stosunku

do sadów wojskowych

Art. 173 Konstytucji

• podkreśla odmienność sytuacji prawnej

sądów w ogólnym systemie organów
państwa

• opartym o zasadę trójpodziału władzy

• Kluczowym dla treści art. 173 Konstytucji

pojęciem określającym pozycję sądu są
pojęcia „władza odrębna” i „władza
niezależna”.

Jeżeli pojęcia „władza odrębna”

i„władza niezależna”

• nie są synonimami,
• to „odrębność władzy” należy rozumieć

w powiązaniu z art. 10 Konstytucji

• jako odrębność organizacyjną,
• co oznacza, że
• władza sądownicza jest wyodrębnioną

konstytucyjnie, zamkniętą

i w tym sensie autonomiczną

• strukturą organizacyjną
• w systemie organów państwa,
• bez możliwości tworzenia jakichkolwiek

wspólnych struktur z władzą
ustawodawczą lub wykonawczą,

• co jest możliwe w przypadku władzy

ustawodawczej i wykonawczej

Co się tyczy sądów jako „władzy

niezależnej”,

• to idzie tu o podkreślenie odrębności

funkcjonalnej sądów,

• co oznacza, że na tok funkcjonowania

władzy sądowniczej

• nie ma wpływu ani władza wykonawcza ani

ustawodawcza

• W tym kontekście pojęcie „władzy

niezależnej” dopełnia pojęcie „władzy
odrębnej”

zasada niezawisłości sędziowskiej

•

Konstytucja ustanawia cały szereg gwarancji
niezawisłości sędziowskiej

•

Maja one na celu wyeliminowanie potencjalnego
bądź realnego niebezpieczeństwa oddziaływania

•

czynników

w tym innych władz i organów przypisanych tym

władzom)

•

które mogłyby

•

zagrozić przekonaniu o w pełni niezawisłym
sprawowaniu urzędu sędziego

Do najważniejszych gwarancji

funkcjonalnych

• niezawisłości sędziowskiej zaliczamy
• zasadę podległości sędziów sadów

określonych w art. 175 ust. 1 oraz członków
Trybunału

• Stanu sprawujących funkcje sędziego tylko

Konstytucji oraz ustawom

(art. 178 ust. 1 i art.

• 199 ust. 3),

a wiec wyłącznie prawu

powszechnie obowiązującemu
stanowionemu przez

• organy władzy ustawodawczej

Niezawisłość sędziego od strony sporu

• realizowana jest poprzez instytucje

wyłączenia sędziego,

• swobodna ocenę dowodów,
• skargowość postępowania,
• jawność rozprawy czy tajność narady

sędziowskiej

• (tzw. gwarancje procesowe)

i dotyczy zarówno

sędziów segmentu „sędziowskiego”, jak i

• „trybunalskiego” władzy sadowniczej

Niezależność sędziego od organów

państwa

• obejmuje zakaz wpływania czy wywierania nacisku

przez jakakolwiek władze czy organ państwa na

• ostateczną treść rozstrzygnięcia podejmowanego

przez sad czy trybunał

• dopuszcza się przy tym, w odniesieniu do segmentu

„sędziowskiego” oraz „trybunalskiego”

• obejmującego Trybunał Stanu władzy sadowniczej,

instancyjna kontrole nad orzeczeniami w zakresie

orzekania przez sad (trybunał) wyższej instancji oraz

możliwość kasacji prawomocnych orzeczeń

sadowych wydanych przez sędziów segmentu

„sędziowskiego”

Zasada niezawisłości sędziowskiej

• obejmuje sędziów wszystkich sadów

• (art. 178 ust.1)

• oraz trybunałów

(art. 195 ust. 1, art. 199 ust. 4)

zarówno zawodowych jak
• i niezawodowych.
• dotyczy również obywateli

uczestniczących w sprawowaniu wymiaru
sprawiedliwości – ławników

STANOWISKO KRAJOWEJ RADY
SĄDOWNICTWA
z dnia 16 listopada 2004 r.
w sprawie pytania prawnego
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w

Warszawie

• Jest rzeczą zrozumiałą, że zarówno cecha

odrębności, jak i niezależności nie mogą
być sprowadzane do absurdu absolutu,

• gdyż wtedy Sejm i Senat nie miałby prawa

uchwalać ustaw o organizacji wymiaru
sprawiedliwości a Prezydent mianować
sędziów lub brać udziału w kształtowaniu
wynagrodzeń sędziów.

Art. 179 Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej

• przewiduje prerogatywę
• prezydenta do powołania sędziów
• i postanowienie to nie wymaga

kontrasygnaty premiera,

• co służy wzmocnieniu gwarancji

apolityczności i niezależności aktu
powołania

art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji

Powołanie do pełnienia urzędu

• sędziego
• następuje tylko i wyłącznie na wniosek

Krajowej Rady Sądownictwa,

• która przedstawia
• Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej

właściwych kandydatów,

• zgodnie z kompetencjami wynikającymi z

ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa

Przez ponad 17 lat istnienia i

funkcjonowania Krajowej Rady

Sądownictwa

• dotychczasowi Prezydenci Rzeczypospolitej

Polskiej ani razu nie odmówili wnioskowi
Rady w zakresie powołania

• zdarzały się sporadyczne przypadki, kiedy

KRS zwracała się o wycofanie kandydatury
sędziego z etapu powołania z uwagi na
uzyskaną wiedzę o nieetycznym
zachowaniu kandydata,

• bądź wszczęcie wobec niego postępowania

dyscyplinarnego

Czyniono to po to, żeby

• decyzje prezydenckie dotyczyły powołania

przyszłych sędziów o nieposzlakowanej opinii.

• KRS stoi jako organ konstytucyjny na straży

niezależności sądów i niezawisłości sędziów

• w lipca 2008r roku Krajowa Rada

Sądownictwa została powiadomiona pismem z

Kancelarii Prezydenta, iż Prezydent nie

skorzystał ze swojej prerogatywy i nie powołał

na urząd sędziego bądź na wyższe stanowisko

sędziowskie 9 osób

(w tym 5 asesorów)

od dłuższego czasu Rada otrzymywała

sygnały , że

• wielu sędziów od wielu miesięcy

(niektórzy nawet ponad rok) od wniosku
Rady skierowanego do Prezydenta, nie
mają wręczanych powołań.

• Już wówczas zaczęto zastanawiać się, co

jest powodem tak znacznego oczekiwania
na akt powołania przez Prezydenta.

• Rozważano także zagadnienie, czy

prezydent może odmówić wnioskowi
Krajowej Rady Sądownictwa.

Komentarz do Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej - wydanie

sejmowe z 2005 r.

• W literaturze konstytucyjnej od dawna pojawiają

się poważne wątpliwości, co do ewentualnego
nieuwzględnienia wniosków Rady i tym samym
odmowy powołania kandydata na urząd sędziego

• „ ujęcie uprawnienia prezydenta w formie

prerogatywy akcentuje, że nie ma on prawnego
obowiązku uwzględnienia wniosku Krajowej Rady
Sądownictwa, nie można więc jego pozycji
sprowadzić tylko do roli „notariusza”
potwierdzającego podejmowane gdzie indziej
decyzje

Krajowa Rada Sądownictwa powinna znać

powody

• dla których wysunięci przez nią kandydaci nie

nadają się na powołanie na urząd sędziego, bądź

dalszy, zawodowy awans, co mogłoby w

przyszłości zwrócić jej uwagę na te elementy bądź

przesłanki, które legły u podstaw

odmownej decyzji Prezydenta.

• gdyby to były okoliczności dotyczące kryteriów

merytorycznych, oznacza to podważenie decyzji

całej Rady,

• w skład której wchodzą nie tylko sędziowie, ale i

przedstawiciele władzy ustawodawczej oraz

przedstawiciel władzy wykonawczej - Minister

Sprawiedliwości

To, że Prezydent nie skorzystał z

prerogatywy

• i nie powołał tych osób na urząd sędziego,

będzie niewątpliwie

• przedmiotem sporu i ścierania się

poglądów prawnych na tle obowiązującej
Konstytucji.

• Natomiast brak uzasadnienia do tej

decyzji może być odebrany jako kolejny
przejaw braku współpracy Prezydenta z
KRS

Wniosek w sprawie zbadania zgodności z

konstytucją zapisu ustawy o Krajowej Szkole

Sądownictwa i Prokuratury złożył w 2009r.

do T K prezydent L. Kaczyński

• W ocenie prezydenta niezgodny z ustawą

zasadniczą jest zapis uchwalonej w końcu

stycznia ustawy zobowiązujący go do

powoływania sędziów w określonym terminie -

w ciągu miesiąca od dnia przesłania wniosku

przez Krajową Radę Sądownictwa

• Dotychczasowe przepisy Prawa o ustroju

sądów powszechnych głosiły, że sędziów

sądów powszechnych do pełnienia urzędu na

stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent

Rzeczpospolitej Polskiej na wniosek Krajowej

Rady Sądownictwa

Po uchwaleniu ustawy o Krajowej Szkole

Sądownictwa do wcześniejszego zapisu

dodano

• powołanie odbywa się "w terminie

miesiąca od dnia przesłania tego wniosku"

• W ocenie prezydenta nie ma jednak

"wątpliwości, że o ile kompetencją własną

Krajowej Rady Sądownictwa jest

wystąpienie z wnioskiem o powołanie

sędziów skierowane do prezydenta,

• o tyle również własną i odrębną

kompetencją prezydenta jest powoływanie

sędziów na stanowiska sędziowskie"

Prezydent RP nie jest zobowiązany do

uwzględnienia wniosku KRS

•

o powołanie sędziego ani w ogóle, ani tym

bardziej w ustawowo - a nie konstytucyjnie -

określonym terminie

•

We wniosku wskazano, iż zgodnie z zapisem

konstytucji sędziowie są powoływani przez

prezydenta na czas nieoznaczony, nie ma tam

jednak terminu, w jakim głowa państwa miałaby

korzystać z przyznanego mu uprawnienia.

•

W ocenie prezydenta przepis określający termin

w jakim ma zostać dokonane powołanie sędziego

ogranicza uprawnienia głowy państwa

nie można zaakceptować takiego

modelu tworzenia prawa, w którym

• pod rządami tych samych przepisów konstytucyjnych

ustawodawca zwykły wprowadza, w materii

dotyczącej podstaw funkcjonowania konstytucyjnych

organów państwa, regulacje diametralnie odstające

od dotychczasowych, zmieniając pozycję ustrojową

Prezydenta RP

• W czasie prac legislacyjnych nad ustawą

przedstawiciele ministerstwa sprawiedliwości

argumentowali m.in., że pomysł określenia

jednomiesięcznego terminu na powołanie sędziego

przez prezydenta wyniknął z dotychczasowej praktyki

oraz faktu, że niektórzy sędziowie czekali ponad dwa

lata na decyzję prezydenta.

Kancelaria Prezydenta

odpowiadała, że są to przypadki nadzwyczajne i wyjątkowe

Uchwalona przez Sejm ustawa

powołała Krajową Szkołę Sądownictwa

i Prokuratury

• która ma szkolić i doskonalić zawodowo kadry

sądownictwa i prokuratury oraz prowadzić

aplikacje ogólną, sędziowską i prokuratorską.

• Ustawa uregulowała także zasady ustroju

sądownictwa i prokuratury po wyroku T K z

października 2008 r., w którym stwierdzono

niekonstytucyjność instytucji asesora sądowego.

• Ustawę o KSSiP Sejm przyjął w listopadzie

ubiegłego roku.

• Prezydent zawetował ją m.in. ze względu na

przepis dotyczący powoływania sędziów.

• Sejm odrzucił jednak prezydenckie weto

W maju 2009 r. Ministerstwo Sprawiedliwości

• ogłosiło projekt zmian do PrUSP
• znalazło się w nim postanowienie

odnoszące się do powoływania nowych

sędziów

• głównym celem proponowanej nowelizacji

jest konieczność wykonania wyroku TK z

27.5.2008 r. w celu uregulowania „na

poziomie ustawowym kryteriów

dokonywania ocen kwalifikacji kandydatów

na stanowiska sędziowskie, jak i zasad

selekcji tych kandydatów”

wyrok T K w sprawie SK 57/06

• Kandydat ubiegający się o stanowisko

sędziego uczestniczy w procedurze
„zewnętrznej” wobec istniejących do tej
pory relacji służbowych

• ocena jego kandydatury, będąca

warunkiem powołania na stanowisko
sędziowskie, dokonywana jest przez organ
zewnętrzny w stosunku do sądu, w którym
dotychczas funkcjonuje

TK odniósł się do argumentu

• przedstawionego przez Marszałka Sejmu,
• że kwestia odwołań od uchwały KRS nie

jest sprawą w rozumieniu art. 45
Konstytucji,

• gdyż dotyczy kwestii awansu służbowego,

a zatem podlega nie ocenie sądu, lecz
„dyskrecjonalnej władzy pracodawcy”

Nie jest wiadome jaką rolę w procesie

powoływania sędziów

• pełnić będzie w przyszłości Prezydent.
• Do tej pory Prezydent nie „korzystał z

prerogatywy odmowy powołania na
stanowisko sędziego”

• i powoływał wszystkie osoby wskazane

przez KRS.

• Jedyny wyjątek – o który toczy się spór

konstytucyjny – to nie powołanie 10 osób
przez Prezydenta RP w 2007 r.

Stanowisko w tej kwestii wyraziła Rada

Konsultacyjna

• Sędziów Europejskich Rady Europy

Consultative Council of European Judges of the
Council of Europe

• W deklaracji z 24.11.2008 r. podkreśliła na

kanwie tej sprawy, że

• podczas gdy jest powszechnie przyjęte, ze

powołanie sędziów może być dokonywane

urzędowym aktem Głowy Państwa, to jednak

podkreślając znaczenie sędziów dla

funkcjonowania społeczeństwa

• Głowy Państwa muszą być związane propozycją

przedstawianą przez Radę Sądownictwa

Decyzja Prezydenta o nieskorzystaniu z

prerogatywy

• spotkała się również z wątpliwościami

Pierwszego Prezesa S N, który skierował do T

K wniosek o rozstrzygnięcie sporu

kompetencyjnego

• Pierwszy Prezes SN zwracał uwagę na

hipotetyczne niebezpieczeństwo

dokonywania ponownej oceny merytorycznej

kandydatów na sędziów przez Prezydenta, a

tym samym na dublowanie się kompetencji

KRS z działaniami podejmowanymi przez

Prezydenta

Trybunał Konstytucyjny nie zdecydował

się

• na rozpoznanie sprawy, uznając, że spór

kompetencyjny pomiędzy Prezydentem a
KRS ma charakter hipotetyczny

• Zdaniem TK brak unormowań w zakresie

wykonywania kompetencji przez
Prezydenta nie musi prowadzić do
zaistnienia sporu kompetecyjnego

Sprawą dziewięciu sędziów, którym

• w sierpniu 20007r. prezydent odmówił

nominacji bez podania uzasadnienia swojej
decyzji, zajęła się Helsińska Fundacja Praw
Człowieka obejmując ją Programem Spraw
Precedensowych

• Wszystkich dziewięć osób złożyło

wcześniej w Kancelarii Prezydenta
wezwanie do usunięcia naruszenia prawa i
był to pierwszy krok w procedurze skargi
na bezczynność organu

Brak odpowiedzi oznacza, że

• będą one wnoszone do Wojewódzkiego

Sądu Administracyjnego w Warszawie w
terminie 60 dni od wezwania

• jeżeli sprawa w trybie administracyjnym

nie przynosi rozwiązania, można wtedy
złożyć skargi do Trybunału
Konstytucyjnego dotyczącą niezgodności

• art. 55 ustawy – Prawo o ustroju sądów

powszechnych

Dopuszczalna jest możliwość

niepowołana sędziego przez

prezydenta pomimo wniosku KRS

• z szeregiem postanowień konstytucji

• m.in. zasadą niezależności sądownictwa

• niepowołani sędziowie planowali wystąpić z

roszczeniem cywilnoprawnym o naruszenie dóbr

osobistych, godności i dobrego imienia

• Dwie osoby, którym minister sprawiedliwości

wypowiedział stosunek pracy, złożyły także pozwy

do sądu pracy

• – Gdyby krajowe środki prawne okazały się

nieskuteczne, rozważana może być, po

wyczerpaniu całej procedury krajowej, wniesienie

skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

prof. Piotr Winczorek - konstytucjonalista z U

• Fundamentalne znaczenie ma odpowiedź

na pytanie, czy prezydent zawsze ma
obowiązek nominowania kogoś, kogo
przedstawia do nominacji uprawniony
organ.

• To może dotyczyć nie tylko sędziów, ale

również np. ambasadorów.

• W wypadku tych pierwszych prezydent nie

postąpił właściwie, nie podając żadnego
uzasadnienia.

• Powinien bowiem wytłumaczyć swoją bierność.
• Jest natomiast wiele takich sytuacji, które

budzą pytanie:

• gdy prezydent powołuje kogoś czy ratyfikuje

umowy międzynarodowe, to jest to jego

obowiązek czy uprawnienie?

• Kwestia jest mocno dyskusyjna, bo jeżeli

przyjąć, że prezydent stoi na straży

konstytucji, niepodległości, to mogą się

zdarzyć wypadki, że właśnie z tego względu

odmawia

ustalanie wynagrodzeń sędziowskich

Prawo o ustroju sądów powszechnych w związku z

rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 6 maja

2003 r. w sprawie stawek podstawowych

wynagrodzenia zasadniczego sędziów sądów

powszechnych, asesorów i aplikantów sądowych

oraz stawek dodatku funkcyjnego sędziów w

zakresie, w jakim stanowią podstawę prawną

mechanizmu

ustalania

wynagrodzeń

sędziowskich, którego funkcjonowanie prowadzi

systematycznego

zmniejszania

tych

wynagrodzeń mogą być niezgodne z

• art. 2, art. 10 ust. 1, art. 173 oraz art. 178 ust. 1 i

2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

wskazane w art. 178 ust. 2 Konstytucji

• wynagrodzenie jest dopuszczalnym

odstępstwem od zasady równości w
stosunku do innych grup zawodowych ze
względu na szczególną wartość
konstytucyjną jaką jest niezawisłość
sędziów

Sędziowie są jedyną grupą zawodową

której warunki pracy i płacy są przedmiotem

regulacji konstytucyjnej.

Obydwa te elementy ustrojowej pozycji

sędziów znalazły swoje miejsce w

art. 178 ust. 2 Konstytucji RP.
Ustrojodawca przyjął, że konieczne dla

demokratycznego państwa prawa jest

stworzenie sędziom realnych, odpowiednich

podstaw

gwarancji

właściwego

wypełniania przez nich funkcji orzeczniczej

Ustawodawca jest wobec tego

• szczególnie zobowiązany do kształtowania

poziomu wynagrodzeń sędziowskich i ich
ochrony.

• Winien on działać dla dobra wymiaru

sprawiedliwości tak, żeby

• umożliwić sądom sprawne wydawanie

obiektywnych i sprawiedliwych orzeczeń
oddziałujących autorytetem niezawisłego
sędziego

wyrok Trybunału Konstytucyjnego z

dnia 18 lutego 2004 roku sygn. K

12/03

• Właściwe warunki pracy i wynagrodzenie

odpowiadające godności urzędu

• oraz zakresowi obowiązków sędziów
• muszą być ujmowane jako instytucja

ustrojowa służąca dobru państwa

Z uzasadnienia

•

odrębność i niezależność sądów nie może

prowadzić do zniesienia mechanizmu koniecznej

równowagi pomiędzy wszystkimi tymi władzami.

•

Każda z nich powinna dysponować natomiast

takimi instrumentami, które pozwalają jej

powstrzymywać, hamować działania pozostałych

•

Zasada ta, wyrażana także znaną formułą

checks and balance, jest jedną z najstarszych

zasad ustrojowych i zarazem jedną z

najistotniejszych i najlepiej sprawdzonych w

praktyce reguł demokracji.

• Jest w tym kontekście poza sporem, że
• mechanizm hamowania i równowagi,

zakładający możliwość ingerencji w zakres

władzy sądowniczej

• nie może dotykać niezawisłości sędziowskiej w

zakresie sprawowania urzędu, a jakiekolwiek

wkraczanie w działanie i organizację władzy

sądowniczej, w sferze nie objętej bezwzględną

zasadą niezawisłości,

• może być dokonywane jedynie wyjątkowo i

posiadać dostateczne uzasadnienie

merytoryczne

Obowiązujący system kształtowania

• wynagrodzeń sędziowskich i jego

funkcjonowanie w praktyce

• może prowadzi do naruszenia wartości

konstytucyjnych wyrażonych w

• art. 2, art. 10 ust. 1, art. 173 oraz art. 178

ust. 1 i 2 Konstytucji

• regulacje ustawowe ukształtowały bowiem

tendencję niezgodną z powołanymi wyżej

normami konstytucyjnymi, wyrażającą się w

relatywnym obniżaniu się wynagrodzeń

sędziów

Skarga na przewlekłość postępowania

sądowego

• Jedną z naczelnych zasad procesu karnego

jest dyrektywa zawarta w pkt 4 § 1 art. 2
Kodeksu postępowania karnego

• która stanowi, że rozstrzygnięcie sprawy

powinno nastąpić w rozsądnym terminie.

• W myśl tej zasady proces karny powinien

przebiegać

• szybko i trwać możliwie najkrócej

art. 45 Konstytucji

• Każdy ma prawo do sprawiedliwego i

jawnego rozpatrzenia sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki

• i
• art. 14 ust. 3c
• Międzynarodowego Paktu Praw

Obywatelskich i Politycznych z 1966 r.,

• każda osoba oskarżona o popełnienie

przestępstwa ma prawo co najmniej do
rozprawy bez nieuzasadnionej zwłoki

postanowienie S N z dn. 28.04.2003

r. (III KO

8/03)

• zgodnie z którym
• jednym z celów postępowania karnego jest

takie jego ukształtowanie,

• żeby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w

rozsądnym terminie

postanowienie S A w Katowicach z dn.

15.01.2003 r.

(II AKz 3/03)

• o naruszeniu jednej z podstawowych zasad

postępowania

rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie

• decyduje nie sam upływ czasu,
• ale nieuzasadnione przewlekanie procesu

kategorie, za pomocą których

oceniania się zarzuty przewlekłości

postępowania

1.stopień skomplikowania prowadzonej

sprawy

2.zachowanie skarżącego w danym

postępowaniu,

3.zachowanie organów procesowych w

postępowaniu

4.stopień uciążliwości postępowania dla

oskarżonego

Z przewlekłością mamy do czynienia

wówczas, kiedy postępowanie trwa dłużej,

niż wymaga tego

•

wyjaśnienie istotnych dla sprawy okoliczności

faktycznych i prawnych.

•

ustawa reguluje on zasady i tryb wnoszenia

i rozpoznania skargi strony

skarga na przewlekłość postępowania sądowego

•

której prawo do rozpoznania sprawy bez

nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na

skutek działania lub bezczynności sądu lub

prokuratora prowadzącego lub nadzorującego

postępowanie przygotowawcze

•

Skarga na przewlekłość postępowania sądowego

może być wniesiona przez stronę

art. 2 ust. 2 ustawy

• dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do

przewlekłości postępowania, należy w szczególności

ocenić terminowość i prawidłowość czynności

podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie

rozstrzygnięcia co do istoty albo czynności

podjętych przez prokuratora prowadzącego lub

nadzorującego postępowanie przygotowawcze

w celu zakończenia postępowania

przygotowawczego, uwzględniając jednocześnie

charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej

zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła

skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz

zachowanie się stron, a w szczególności strony,

która zarzuciła przewlekłość postępowania

postanowienie SA w Krakowie z dnia 25 maja

2004 r., II AKz 166/04

• sąd orzekający w I instancji wadliwie organizuje

rozprawę główną, wyznaczając sesje w zasadzie

co miesiąc i zakładając wysłuchanie na nich

jedynie niektórych świadków, zamiast

skoncentrować rozprawę na sesjach w kolejnych

dniach w celu przeprowadzenia wszystkich

potrzebnych dowodów

• Wadliwa organizacja postępowania może polegać

między innymi na wyznaczeniu zbyt małej ilości

sesji rozpraw, na braku ich koncentracji czy braku

dążenia do wyrokowania bądź też braku ławnika

dodatkowego, który zastąpiłby zmarłego w trakcie

rozprawy

Skargę na to, że w postępowaniu

nastąpiła przewlekłość postępowania

• wnosi się w toku postępowania w sprawie
• Skarga na przewlekłość postępowania

sądowego powinna być złożona do sądu,
przed którym toczy się postępowanie.

• Sądem właściwym do rozpoznania skargi

jest sąd przełożony nad sądem, przed
którym toczy się postępowanie

Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości

• postępowania przed sądem rejonowym i

sądem okręgowym – właściwy do jej
rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny

• Skarga może zawierać żądanie wydania

sądowi rozpoznającemu sprawę albo
prokuratorowi prowadzącemu lub
nadzorującemu postępowanie
przygotowawcze zalecenia podjęcia w
wyznaczonym terminie odpowiednich
czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy
pieniężnej

sąd, uwzględniając skargę

• na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu

Państwa sumę pieniężną w wysokości

• od 2000 zł do 20 000 zł
• kwota ta stanowi rekompensatę za

naruszenie prawa strony do rozpoznania

sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

• naprawienie szkody, wynikłej ze

stwierdzonej przewlekłości postępowania,

• strona może dochodzić od Skarbu Państwa

w procesie cywilnym

Document Outline