TETRACYKLINY
TETRACYKLINY
Mechanizm działania
Mechanizm działania
• Czynny transport do komórki bakteryjnej
• Łączą się z podjednostką 30S rybosomu
• Nie dopuszczają do łączenia się aminoacylo-
tRNA z miejscem akceptorowym typu i
(inicjacja) i e (elongacja)
• Bakteriostatycznie
• Nie działają selektywnie na komórki
bakteryjne
Oporność
Oporność
• Transportowa – czynny układ transportu
wypompowujący lek z komórki za pomocą
specyficznego białka w błonie cytoplazmatycznej
– U Gram- jest ograniczony transport antybiotyków przez
kanały porynowe w błonie zewnętrznej.
• Receptorowa – białka chroniące rybosom przed
przyłączeniem.
• Enzymatyczna
• Oporność Gram+ przekazywana za pomocą
plazmidów i transpozonów
Aktywność przeciwbakteryjna
Aktywność przeciwbakteryjna
• Paciorkowce, gronkowce i Gram+ laseczki
• Spośród Gram- wrażliwe są E. Coli,
Enterobacter, Klebsiella, Salmonella,
Shigella, Yersinia., H. Influenzae, G
vaginalis, P. aeruginosa
• Legionella, Mycoplasma, Chlamydia,
• Krętki
• Toxoplasma, Leptospira, zarodźce malarii
Farmakokinetyka
Farmakokinetyka
• Doksycyklina i minocyklina są
najbardziej lipofilne, lepiej wchłaniane z
przewodu pokarmowego i uzyskują
wyższe stężenia w tkankach. Mają
większą aktywność przeciwbakteryjną
• Wydalane z moczem (oksytetracyklina,
tetracyklina, demeklocyklina) i żółcią
(doksycyklina, minocyklina).
• Upośledzenie wchłaniania: mleko, leki
neutralizujące, preparaty żelaza oraz
prawdopodobnie związki wapnia,
magnez, glin
• Przyjmować kilka godzin wcześniej lub
później
• Wchłanianie doksycykliny i minocykliny w
mniejszym stopniu zaburzone przez dwu-
i trójwartościowe kationy, jednak należy
unikać ich przyjmowania w ciągu 1-2
godzin od zażycia któregoś z tych
antybiotyków.
Interakcje
Interakcje
• Leki przeciwpadaczkowe (np. barbiturany,
karbamazepina i fenytoina) nasilają metabolizm
tetracyklin w mikrosomach hepatocytów
• Cholestyramina i kolestipol mogą je wiązać i
hamować jego wchłanianie z przewodu
pokarmowego
• zmniejszają skuteczność doustnych środków
antykoncepcyjnych
• nasilają działanie doustnych antykoagulantów
(kontrola czasu protrombinowego)
Działania niepożądane
Działania niepożądane
• nudności, wymioty, zgaga,
bóle brzucha, biegunka
• rzekomobłoniaste
zapalenie jelit
• owrzodzenia i zapalenia
przełyku
• drożdżyca jamy ustnej,
okolic odbytu i sromu
• uszkodzenie wątroby
• hamują syntezę białka –
wzrost procesów
katabolicznych
• uszkodzenie nerek
• uszkodzenie zawiązków
zębów
• zahamowanie wzrostu u
niemowląt
• nadwrażliwość na światło
• leukocytoza, plamica
trombocytopeniczna
• wzrost ciśnienia
śródczaszkowego
• minocyklina wywołuje
objawy błędnikowe
Wskazania
Wskazania
• boreliozy
• mykoplazmozy
• chlamydiozy (NGU, papuzica, jaglica, zakażenia
dróg oddechowych)
• legionelloza
• riketsjozy (gorączka Q, Gór skalistych, dur
plamisty)
• brucelloza, ziarniniak pachwinowy, Helicobacter
pylori, cholera
• pozaszpitalne infekcje układu oddechowego
Leczenie alternatywne
Leczenie alternatywne
• promienica, wąglik, tężec, tularemia, trąd
(minocyklina), nokardioza, melioidoza, kiła, dżuma
• trądzik
• doustna profilaktyka przed zabiegami operacyjnymi
• infekcje MRSA, kiedy nie można zastosować
wankomycyny (minocyklina)
• pneumokokowe zapalenie płuc (doksycyklina)
• Ze względu na działanie sklerotyzujące również
użyteczne w opornym wysięku opłucnowego o
etiologii nowotworowej i innej przyczynie.
• Minocyklina i doksycyklina mają długi
okres półtrwania (11-23 godz.)
• Minocyklina – RZS
• Doksycyklina – w stentach dróg
żółciowych zapobiega wytrącaniu kamieni
• Demeklocyklina – hmuje w nerkach
zwrotne wchłanianie wody indukowane
przez ADH
CHINOLONY
CHINOLONY
Mechanizm działania
Mechanizm działania
• Hamują aktywność gyrazy DNA i
topoizomerazy IV komórki bakteryjnej
• Zaburzają ukształtowanie przestrzenne
DNA.
• Łączą się one nieodwracalnie
powodując śmierć komórki
Oporność
Oporność
• Zmiana budowy enzymu.
• Oporność na fluorochinolony jest
znacznie trwalsza niż na inne
antybiotyki.
• Transportowa – czynne usuwanie
związku z komórki.
Farmakokinetyka
Farmakokinetyka
• Wchłaniane w 80-100%
• Dobrze przenikają przez bariery
biologiczne
• Gromadzą się w wodach płodowych
• Metabolizowane w wątrobie
• Wydalane z moczem lub kałem
• Aktywność zależy od stężenia
Działania niepożądane
Działania niepożądane
• Przewód pokarmowy: nudności wymioty, ból
brzucha, brak łaknienia
• OUN: bóle, zawroty głowy, zabureznia snu,
świadomości, zmiany nastroju, majaczenie,
psychoza, drżenie, drgawki
• Wątroba: przejściowy wzrost aktywności
transaminaz, żółtaczka cholestatyczna,
zapalenie i niewydolność wątroby
• Nerki: azotemia, śródmiąższowe zapalenie
nerek, krystaluria
Działania niepożądane
Działania niepożądane
• Skóra: wysypki, świąd, nadwrażliwość na
światło
• Układ mięśniowo-szkieletowy: artropatie,
zapalenie ścięgien, w modelu zwierzęcym –
zahamowanie chrząstki wzrostowej
• Układ krążenia: spadki ciśnienia, tachykardia
• Gorączka polekowa, dreszcze, reakcje o typie
choroby posurowiczej, reakcje anafilaktyczne
I generacja
I generacja
• Kwas nalidyksowy
• Kwas oksolinowy
• Cinoksacyna
• Kwas pipemidowy
II generacja
II generacja
• Gram- tlenowe pałeczki jelitowe, w tym oporne na
-laktamy i aminoglikozydy, Mycoplasmy,
Chlamydie, Bacteroides, prątki.
• Ciprofloksacyna: zakażenia układu moczowego,
skóry i tkanek miękkich, dolnych dróg
oddechowych, kości i stawów, zakażenia
przewodu pokarmowego E. Coli, salmonellozy,
shigella, dur brzuszny, wąglik, rzeżączka,
zakażenia wewnątrzbrzuszne wraz z
metronidazolem
II generacja
II generacja
• Ofloksacyna ~ ciprofloksacyna, Słabiej
działa na Gram-, wskazania j.w.
• Pefloksacyna ~ cipro- i ofloksacyna,
mniejsza aktywność przeciwbakteryjna.
Nie działa na P. aeruginosa i B. Fragilis.
• Norfloksacyna nie działa na Mycoplasmy.
Najsłabsza aktywność przeciwbakteryjna
III i IV generacja
III i IV generacja
• Aktywność wobec bakterii Gram+, Chlamydii i
Mycoplasm, nieco mniejszą aktywność w stosunku do
Gram- od ciprofloksacyny.
• Sparfloksacyna aktywna w stosunku do gronkowców
wrażliwych na metycylinę, penicylinę i makrolidy
– Pozaszpitalne zapalenia płuc, zaostrzenia POChP.
• Lewofloksacyna: izomer ofloksacyny, 2x
skuteczniejsza.
– Ostre zapalenie zatok przynosowych, zaostrzenie POChP,
Zapalenie płuc pozaszpitalne, zakażenia skóry i tkanek
miękkich, powikłane zakażenia układu moczowego.
III i IV generacja
III i IV generacja
• Moxifloksacyna: bardzo aktywna wobec
beztlenowców
• Gatifloksacyna nie zarejestrowana w
Polsce
• Trowafloksacyna wykazuje znaczną
aktywność wobec beztlenowców, jest
bardzo hepatotoksyczna, obecnie
wycofana
GLIKOPEPTYDY
GLIKOPEPTYDY
Wankomycyna
Wankomycyna
• Hamuje syntezę peptydoglikanu na innym etapie
niż β-laktamy
• Bakteriobójczo, na enterokoki bakteriostatycznie.
• Wpływa również na przepuszczalność błon
cytoplazmatycznych i może zaburzać syntezę
RNA.
• Długotrwałe stosowanie wankomycyny rzadko
prowadzi do rozwoju wtórnej oporności na ten
antybiotyk.
• Tylko Gram+, laseczki – Bacillus i Clostridium.
• Synergizm z gentamicyną
• Słabo wchłania się z przewodu pokarmowego
(lepiej w chorobach zapalnych jelit).
• Wydalana głównie z moczem.
• W 30-55% wiąże się z białkami osocza.
• Okres półtrwania – ok.. 6 godzin
• Dobrze dyfunduje do opłucnej, osierdzia,
stawów i otrzewnej.
• W PMR stężenia terapeutyczne uzyskuje
jedynie przy zapaleniach.
• Efekt postantybiotykowy (1,5-3 godz.)
Działania niepożądane
Działania niepożądane
• reakcje alergiczne, zapalenie żyły w miejscu
podania, gorączka
• zespół czerwonego karku po szybkim wstrzyknięciu
dożylnym związany jest z uwalnianiem histaminy
• ‘pain and spasm syndrome’ – kurcze mięśniowe
klatki piersiowej i grzbietu
• uszkodzenie słuchu
• rzadziej uszkodzenie nerek (monitorowanie
kreatyniny)
• neutropenia
Wskazania
Wskazania
• ciężkie zakażenia gronkowcowe, oporne
na metycylinę
• posocznica
• zakażenie kości
• zapalenie wsierdzia
• rzekomobłoniaste zapalenie jelit
• Mniej aktywna od wankomycyny na S
epidermidis, a bardziej na tlenowe paciorkowce.
• Większą lipofilność - rozmieszcza się w tkankach
i ma dłuższy T1/2 (40-7- godz.)
– można podawać raz na dobę
– terapeutyczne stężenia w żółci, tkance tłuszczowej.
• Działania niepożądane: bezpieczniejsza niż
wankomycyna i rzadko trzeba ją odstawiać z
powodu działań niepożądanych.
(nefrotoksyczność, zespół czerwonego karku,
ototoksyczność)
Teikoplanina
Teikoplanina
Teikoplanina
• Interakcje: zniesienie efektu
bakteriobójczego w połączeniu z
rifampicyną, aminoglikozydy nasilają ich
nefrotoksyczność, z lekami zwiotczającymi
powodują wydłużenie czasu zwiotczenia
• Wskazania: Jak dla wankomycyny, z
wyjątkiem infekcji gronkowcami
koagulazoujemnymi.
• Ristocetyna
– bakteriobójczo na bakterie Gram+, nie stosowana
w lecznictwie (wywołuje agregację płytek krwi_
• Daptomycyna
– badania kliniczne III fazy.
– Zakres aktywności przeciwbakteryjnej podobny do
wankomycyny i teikoplaniny.
– In vitro znaczna aktywność bakteriobójcza wobec
VRE i MRSA.
• Ramoplanina
– stosowanie miejscowego w celu eliminacji
nosicielstwa S. aureus na błonie śluzowej nosa
– badania kliniczne II fazy.