Schizofrenia i inne

zaburzenia psychotyczne

Lek. Marek Runge

Katedra i Klinika Psychiatrii

Collegium Medicum UMK w

Bydgoszczy

O czym jest ten wykład?

• Co to znaczy „psychotyczne”?
• Jakie zaburzenia psychotyczne

zawiera rozdział F 2X w ICD 10?

• Co to jest schizofrenia? – (etiologia,

kryteria wg ICD 10 - objawy, postacie,
epidemiologia, przebieg i rokowanie)

• Czy i jak możemy leczyć schizofrenię?

Co to znaczy

„psychotyczne”? – „stary”

podział

O R G A N I C Z N E

P S Y C H O T Y C Z N E

N E U R O T Y C Z N E

C Z Y N N O Ś C I O W E

Z a b u r z e n i a p s y c h i c z n e

Co to znaczy

„psychotyczne”?

•Zaburzenie tak silnie

upośledzające proces
myślenia pacjenta i jego
emocje, że traci on kontakt
z rzeczywistością.

Jakie zaburzenia psychotyczne

zawiera rozdział

F 2X w ICD 10?

• F 20 Schizofrenia

.0 S. paranoidalna
.1 S. hebefreniczna
.2 S. katatoniczna
.3 S. niezróżnicowana
.4 Depresja poschizofreniczna
.5 S. rezydualna
.6 S. prosta
.8 S. innego rodzaju
.9 S. BNO

...w ICD 10... (c.d.)

• F 21 Zaburzenie typu schizofrenii (schizotypowe)
• F 22 Utrwalone zaburzenia urojeniowe

.0 Zaburzenie urojeniowe

.8 Inne utrwalone zaburzenia urojeniowe

.9 Utrwalone zaburzenia urojeniowe BNO

• F 23 Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne

.0 Ostre wielopostaciowe zab. psychot. bez

objawów schizofrenii

.1 O.w.z.p. z objawami schizofrenii

.2 O.z.p. podobne do schizofrenii

.3 Inne o.z.p. z przewagą urojeń

.8 Inne ostre i przemijające zaburzenia

psychotyczne

.9 Ostre i przemijające z. p. BNO

... (c.d.)

• F 24 Indukowane zaburzenie urojeniowe
• F 25 Zaburzenia schizoafektywne

.0 typ maniakalny
.1 typ depresyjny
.2 typ mieszany
.8 Inne zaburzenia schizoafektywne
.9 BNO

• F 28 Inne nieorganiczne zaburzenia

psychotyczne

• F 29 Nieokreślona psychoza nieorganiczna

Co to jest schizofrenia?

Emil Kraepelin Eugen Bleuler Kurt
Schneider

Co to jest schizofrenia?

(c.d.)

•

Morel – Demence precoce

•

Kraepelin – Dementia precox (odróżniał ją od

psychozy maniakalno – depresyjnej i paranoi)

•

Bleuler – Schizofrenia, objawy podstawowe i

dodatkowe

•

Schneider – objawy pierwszorzędowe i

drugorzędowe

•

Współcześnie – objawy wytwórcze

(pozytywne) i ubytkowe (negatywne),

wymiary

...(c.d.) - etiologia

• czynniki genetyczne
• czynniki przed- i okołoporodowe
• układy neuroprzekaźnikowe oun
• czynniki psychodynamiczne i

rodzinne

• stresy i czynniki psychospołeczne
• hipoteza predyspozycji - stresu

Czynniki genetyczne

• jeden gen?
• kilka genów?
• wiele genów?
• geny odpowiedzialne za lateralizację i

kompetencje językowe w
pseudoautosomalnym regionie
chromosomów płciowych (Crow) – „koszty
mowy”

• badania adopcyjne i badania bliźniąt

B5OT149

Fig149

f r

f s

) 50

Rate in general
population

Child of adoptive
parent with
schizophrenia

Child of parent with
schizophrenia, adopt-
ed by non-schizo-
phrenic parents

Siblings

Child of schizo-
phrenic parent,
living with parent

Fraternal twin of
schizophrenic

Child of two
parents with
schizophrenia

Identical twin of
schizophrenic

No genetic
relationship

On average, 50 percent of genes
shared with person with schizophrenia

100 percent of genes
shared with person
with schizophrenia

KH2F0905

09_05

Percentage
of Risk

General

Population

Offspring of

Two

Schizophre-

nic Parents

Spouse

First

Cousin

Uncle

or Aunt

Nephew

or Niece

Grand-

child Half

Sibling

Parent

Sibling

Fraternal Twin

Offspring of

One

Schizophre-

nic Parent

Identical

Twin

Second-Degree Relative

First-Degree Relative

Relationship to Schizophrenic Person

Third-Degree Relative

Unrelated Person

13%

17%

46%

48%

Czynniki przed- i

okołoporodowe

• infekcje wirusowe w drugim

trymestrze ciąży (drobne wady
ektodermalne – linie papilarne,
oun)

• urazy okołoporodowe – hipoksja

Brain pathology in schizophrenia

Neuroanatomical

Abnormalities

Pneumoencephalogram

showing

enlarged sulci.

Probably the first neuroimage of

psychosis. Patient with paranoid

schizophrenia. (

Moore et al, 1935

)

Hippocampus in Schizophrenia: cellular

disorganization

Rosenzweig et al.,
2002

Schizophrenic abnormalities in the

hippocampus: information processing

centre

Hypofrontality in

Schizophrenia

during rest and

during a card

sorting test

that requires

cognitive

flexibility

PET scans of the Genain Sisters

(Normal)

CET (Computer EEG

Tomographic) scans of the

Genain Sisters

(Normal)

Neuroprzekaźniki

• koncepcja dopaminowa (nadczynność

projekcji DA do ukł. limbicznego,
niedoczynność projekcji DA ze
śródmózgowia do kory (przed)czołowej)

• koncepcja serotoninowa (5-HT)

(hamowanie projekcji DA mezo-frontalnej
za pośrednictwem receptora 5-HT

)

• rola innych neuroprzekaźników: GABA,

Glu, NA

Dopamina w psychozie

Szlaki dopaminergiczne oun

Manter and Gatz’s Essentials of Clinical
Neuroanatomy and Neurophysiology.
Edition 8. F.A. Davis Co.:Philadelphia;
1992.

Nuc Acc = nucleus

accumbens

SN = substantia nigra

VTA = ventral tegmental

area

Nuc Acc = nucleus

accumbens

SN = substantia nigra

VTA = ventral tegmental

area

Szlaki serotoninergiczne oun

Manter and Gatz’s Essentials of Clinical
Neuroanatomy and Neurophysiology.
Edition 8. F.A. Davis Co.:Philadelphia;
1992.

Hypo =

hypothalamus

SN = substantia

nigra

Thal = thalamus

Hypo =

hypothalamus

SN = substantia

nigra

Thal = thalamus

Limbic

System

Ventral Tegmental Area

(A10)

Substantia Nigra

(A9)

Dorsal

Raphe

Median

Raphe

Prefrontal

Cortex

Interakcje DA – 5-HT - Glu

Striatum

NMDA antagonists elevate

extracellular brain levels of 5-HT in

the prefrontal cortex

NMDA antagonists reduce burst

firing of VTA DA neurons

NMDA

antagonists

increase the

firing of DA

in limbic

areas

5-HT2A antagonists restore dopaminergic

function in the prefrontal cortex

5-HT2 antagonists block the

effects of NMDA antagonists

Dopamine

(DA)

Glutamate

Serotonin

(5-HT)

GABA

Czynniki

psychodynamiczne i

rodzinne

• fiksacja paranoidalno-schizoidalna (Klein) na

wczesnych stadiach rozwoju, uruchomienie
prymitywnych mechanizmów obronnych

• nieprawidłowe wzorce komunikacji w

rodzinie

• silnie naładowany emocjonalnie i

krytykujący, styl komunikacji w rodzinie
(HEE) (natarczywy, ingerujący, wywołujący
poczucie winy (negative affective style)

Stresy i czynniki

psychospołeczne

• DISTRES
• nadmierna stymulacja bodźcami

psychospołecznymi (przy niskiej
kompetencji)

• brak stymulacji – pogłębienie

objawów ubytkowych

• emigranci, status społeczny

Hipoteza predyspozycji -

stresu

• uwzględnia wszystkie wcześniej

wymienione czynniki

osobowość przedchorobowa (schizoidalna,

schizotypowa) + stres (najczęściej przy zmianie

ról społecznych)

czynniki genetyczne + okołoporodowe + inne

biologiczne

nieprawidłowości neurorozwojowe niektórych

struktur oun

zaburzenia przetwarzania informacji

„metabolizmu informacyjnego” + osłabienie

procesów wywołanych negatywnymi bodźcami

niewłaściwy rozwój kompetencji społecznych

+ czynniki rodzinne i środowiskowe

SCHIZOFRENIA

Ogólne kryteria wg ICD

• G1 Występowanie przez większość czasu

przez co najmniej miesiąc:

1. Co najmniej jednego z następujących:

a) echo myśli, nasyłanie, odciąganie lub

odsłonięcie myśli

b) urojenia oddziaływania, wpływu,

owładnięcia, spostrzeżenia urojeniowe

c) głosy komentujące, dyskutujące lub

wychodzące z wnętrza ciała

d) inne utrwalone urojenia o treści

absurdalnej

Ogólne kryteria wg ICD 10 (c.d.)

2. Co najmniej dwu z następujących:

a) utrwalone omamy wszelkiej modalności

przez co najmniej miesiąc lub z

towarzyszącymi urojeniami bez wyraźnej

treści afektywnej lub utrwalonymi myślami

nadwartościowymi

b) neologizmy, przerwy lub wstawki w toku

myślenia prowadzące do rozkojarzenia lub

oderwanych wypowiedzi

c) zachowanie katatoniczne, typu:

pobudzenie, zastyganie, gibkość woskowa,

negatywizm, mutyzm, stupor

d) objawy negatywne, jak: apatia, zubożenie

wypowiedzi, spłycone, niedostosowane

reakcje emocjonalne (pod warunkiem, że nie

są przejawem depresji lub leczenia LPP)

Ogólne kryteria wg ICD

10 (c.d.)

• G2 Najczęstsze przesłanki wykluczające:

1. Jeżeli pacjent spełnia równocześnie kryteria
epizodu maniakalnego lub depresyjnego, to
kryteria G1 (1) i G1 (2) muszą być spełnione
przed rozwinięciem się zaburzeń nastroju.
2. Zaburzenie nie jest uwarunkowane
organiczną chorobą mózgu (F00 – F09),
zatruciem (F1x.0), uzależnieniem (F1x.2) lub
odstawieniem (F1x.3/4) alkoholu lub innych
środków.

Postacie kliniczne

• paranoidalna
• hebefreniczna/zdezorganizowana
• katatoniczna
• niezróżnicowana
• depresja poschizofreniczna
• rezydualna
• prosta

Przebieg i rokowanie

• przewlekły
• 15 – 20% - pełne wyleczenie po

pierwszym epizodzie

• 20% - objawy nigdy w pełni nie

ustępują

• 60% - przebieg remitujący

Prognostycznie pomyślne

• płeć żeńska
• partner
• dobre funkcjonowanie i prawidłowa

osobowość przedchorobowa

• ostry początek wywołany czynnikiem

stresowym

• starszy wiek zachorowania
• burzliwe objawy psychotyczne
• od początku wyraźne objawy pozytywne
• dobra odpowiedź na LPP
• prawidłowy obraz TK głowy
• brak in. obj. uszkodzenia oun
• zażywanie leków
• niskie EE w środowisku rodzinnym