Autorzy:
Tomek Adamek
Marcin Banaszek
Jędrzej Bartosik
Michał Borowiak
Robert Brzuchacz

1.Jelito pierwotne możemy podzielić na 3 części:

-Przednie
-Środkowe
-Tylne

2.Rozwija się w 4 tygodniu życia płodowego

3.Początkowo jest zamknięte z obu stron:

-od zatoki ustnej oddzielone błoną ustno-gardłową

,która zanika w 4 tygodniu

-od prostnicy (ektodermalnego zawiązka odbytu)

oddzielone błoną stekową, która zanika w 9

tygodniu.

- Endoderma jelita pierwotnego

Nabłonek
Gruczoły ściany przewodu pokarmowego

- Mezoderma trzewna

Tkanka łączna
Mięśnie
Okrywająca błona surowicza

Podział:

- Odcinek głowowy (między błoną ustno-

gardłową a bruzdą krtaniowo-tchawiczą) z
którego powstaja

gardło i dolny odcinek układu

oddechowego

- Odcinek ogonowy (do miejsca odejścia

zawiązka wątroby) z którego powstają
:

przełyk, żołądek, dwunastnica, wątroba z

pęcherzykiem żółciowym i trzustka

Unaczynienie: tętnica trzewna

- Początkowo krótki, ale około 7 tyg. ulega procesowi

wydłużania

- Związane to jest ze wzrostem i zstępowaniem serca i płuc

oraz intensywnego wzrostu części głowowej zarodka

- Gruczoły przełyku powstają w 3 miesiącu, najpierw w

błonie śluzowej, następnie w podśluzowej

- Nabłonek wyścielający - początkowo jednowarstwowy

walcowaty, następuje zwiększenie liczby warstw
komórek

- Mięśnie:

Poprzecznie prążkowane 2/3 górnej części –

mezenchyma łuków skrzelowych

Gładkie 1/3 dolnej części – mezenchyma trzewna

- 4 tydzień – w odcinku ogonowym jelita

przedniego wrzecionowate rozszerzenie, które
dalej rozszerza się w osi brzuszno-grzbietowej

- Ściana grzbietowa rośnie intensywniej od ściany

przedniej

W trakcie rozwoju żołądek ulega dwóm obrotom:

1.Wokół osi podłużnej o 90°, zgodnie z ruchem wskazówek zegara

-Ściana lewa -> Ściana przednia
-Ściana prawa -> Ściana tylna

2.Wokół osi przednio-tylnej

-Część odźwiernikowa -> na prawo i ku górze
-Część wpustowa -> na lewo i nieznacznie w dół

Żołądek

Żołądek

W wyniku ruchów żołądka powstają:

- Torba sieciowa (sfałdowana krezka

grzbietowa)

- Sieci – większa i mniejsza (krezka brzuszna)

- Powstaje na początku 4 tyg. z końcowej części jelita

pierwotnego oraz z głowowej części jelita środkowego

- Oba zawiązki wzrastając tworzą pętle kształtu litery C
- W związku z podwójnym pochodzeniem -> podwójne

unaczynienie (t. trzewna i t. krezkowa górna)

- Wraz z obrotami żołądka, pętla dwunastnicy obraca się w

prawo i uzyskuje położenie pozaotrzewnowe

- W 5-6 tyg. nabłonek endodermalny wzrasta i zmniejsza lub

nawet zamyka światło

- Ponowne udrożnienie w końcu okresu zarodkowego

- Wątroba (z pęcherzykiem żółciowym i

przewodami żółciowymi)

- Trzustka
- Ślinianki

- Zawiązki wątroby, pęcherzyka żółciowego i

przewodów żółciowych powstają (koniec 3
początek 4 tyg.) jako zgrubienie nabłonka w
najbardziej ogonowej części jelita pierwotnego
przedniego – uchyłek wątroby

- Powstają z szybko namnażających się komórek

endodermalnych, które wnikają do mezodermy
przegrody poprzecznej

Uchyłek wątrobowy

dzieli się na:

-Część głowową –

większą – zawiązek
wątroby

-Część ogonową –

mniejszą – zawiązek
pęcherzyka
żółciowego i przewodu
żółciowego

-Oba zawiązki wchodzą pomiędzy

blaszki krezki brzusznej

Komórki endodermalne:

-Szybko się dzielą
-Tworzą sznury komórek wątrobowych,

splatające się z komórkami nabłonkowymi –
powstają sieci dróg żółciowych

1. Sznury komórek wątrobowych:

-Wnikają do przegrody poprzecznej
-Integrują się z żyłami pępowinowymi i

żółtkowymi – zaopatrującymi wątrobę –
przyczynia się to do powstania naczyń
zatokowych zrazika

2. Komórki Browicza–Kupffera – pochodzą z

monocytów szpiku

- Początkowo prawy i lewy płat są podobnej

wielkości. Później prawy się rozrasta

- Proces hemopoezy – rozpoczyna się w 6

tyg. – ma on decydujący wpływ na dużą

masę

- W ostatnich 2 miesiącach życia

wewnątrzmacicznego hemopoeza w

wątrobie słabnie

- Pęcherzyk żółciowy i przewód pęcherzyka

żółciowego powstają z mniejszej,
ogonowej części uchyłka wątrobowego

- Przewód żółciowy wspólny początkowo

wnika do pętli dwunastnicy na jej
powierzchni brzusznej, później przesuwa
się na powierzchnię tylną (obrót
dwunasticy)

- Wydzielanie żółci rozpoczyna się między

13 a 16 tygodniem

- Trzustka rozwija się z dwóch zawiązków:

Grzbietowego
-Brzusznego
Obie części utworzone są przez nabłonkowe

komórki endodermalne części bliższej
dwunastnicy

Zawiązek grzbietowy (pączek grzbietowy):

-Pojawia się jako pierwszy, w 5 tygodniu
-Umiejscowiony jest po przeciwnej stronie oraz

nieznacznie powyżej usytuowanego uchyłku
wątrobowego

-Rozrastając się wnika do krezki grzbietowej

żołądka

-Z zawiązka grzbietowego powstają główne

części trzustki: górna część głowy, trzon, cieśń
i ogon

Zawiązek brzuszny (pączek brzuszny):

-Rozwija się w pobliżu ujścia przewodu

żółciowego do dwunastnicy

-Obrót dwunastnicy przemieszcza zawiązek

brzuszny (wraz z przewodem żółciowym) w
położenie grzbietowe

-Po obrocie zespala się z zawiązkiem

grzbietowym

-Z zawiązka brzusznego powstają: wyrostek

haczykowaty o dolna część głowy trzustki

- Z obu zawiązków tworzą się przewody,

które podlegają kanalikowym
rozgałęzieniom, odpowiadającym
przyszłym przewodom wyprowadzającym

- Skupiska komórek endodermalnych

powstających na końcu tych rozgałęzień
przekształcają się w pęcherzyki
wydzielnicze

Komórki wysp Langerhansa:

-Powstają w 3 miesiącu z nabłonka małych przewodów

trzustkowych

-Oddzielające się stąd komórki tworzą lite, ograniczone

pasma komórkowe, leżące między pęcherzykami
zewnątrzwydzielniczymi

-Wydzielanie insuliny i glukagonu rozpoczyna się w około

20 tygodniu

- Tkanka łączna pokrywająca trzustkę i

tworząca przegrody międzyzrazikowe
pochodzi z mezenchymy

- W związku z powstaniem torby sieciowej

trzustka umiejscowiona zostaje w
położeniu zewnątrzotrzewnowym

Śledziona

Śledziona

- Zawiązek pojawia się w 5 tygodniu jako

zgrubienie komórek mezenchymalnych
krezki grzbietowej żołądka

- Komórki mezenchymalne tworzą: torebkę,

beleczki i zrąb

- hemopoeza trwająca od 4 do 8 miesiąca
- Pod koniec okresu płodowego wnikają

limfocyty różnicując w śledzionie miazgę
biała i czerwoną

- Ślinianki powstają z nabłonka pierwotnego

jamy ustnej w 6 i 7 tygodniu

- Zbite pasma komórek nabłonkowych

wnikają do mezenchymy, w której
rozrastają się i rozgałęziają

- Ślinianka przyuszna – rozwija się z

nabłonka ektodermalnego pierwotnej
jamy ustnej

- Ślinianka podżuchwowa – powstaje z

endodermy dna pierwotnej jamy ustnej.

- Ślinianka podjęzykowa – Rozwija się nieco

później. Jej zawiązki pochodzą z
endodermy rowka podjęzykowego.

1. Rozpoczyna się poniżej przyszłego ujścia przewodu

żółciowego do dwunastnicy, a kończy w miejscu
połączenia 2/3 części bliższej z 1/3 części dalszej
okrężnicy poprzecznej

2. Z jelita pierwotnego środkowego powstaje:

-Jelito cienkie – dalsza część dwunastnicy, jelito czcze i kręte
-Jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym
-Część wstępująca jelita grubego
-Prawa połowa, do 2/3 całkowitej długości okrężnicy poprzecznej

3. Unaczynienie: t. krezkowa górna
4. Jelito środkowe charakteryzuje się szybkim wydłużaniem

-Wytwarza się pętla w kształcie

litery U

-Na szczycie tej pętli znajduje się

ujście wąskiego przewodu
żółtkowego

-W środku pętli umiejscawiają się

początkowo dwie t. żółtkowe,
które po zespoleniu tworzą t.
krezkową górną

-Oba ramiona pętli (głowowa i

ogonowa) rozwijają się
odmiennie

-Ok. 6 tyg. nie mieszcząc się w

pierwotnej jamie brzusznej
wnika do pozazarodkowej jamy
ciała – powstaje fizjologiczna
przepuklina pępowinowa

1.Następnie pozostając w

sznurze pępowinowym, pętla

jelita środkowego dokonuje

obrotu o 90° w kierunku

przeciwnym do ruchu

wskazówek zegara

2.W 10 tyg. jelita wracają do

jamy brzusznej

-Jelito cienkie (ramię głowowe)

-> zajmuje lewą i środkową

część jamy brzusznej

-Jelito grube (ramię ogonowe)

-> dokonuje dalszego,

drugiego obrotu o 180° i

umiejscawia się po prawej

stronie brzucha

3. Po drugim obrocie jelito ślepe

wraz z wyrostkiem

robaczkowym zbliża się do

prawego płata wątroby, a

następnie schodzi do

prawego dołu biodrowego.

- W czasie powrotu pętli jelitowej pęcherzyk żółtkowy i przewód

żółtkowy ostatecznie zanikają i tracą połączenie z jelitem

- W 6 tyg. Tworzy się małe stożkowate zgrubienie w końcowej

części pętli ogonowej jelita środkowego. Jest to zawiązek
jelita ślepego i wyrostka robaczkowego. Zgrubienie to
nazywa się zachyłkiem kątniczym

1. Stanowi końcowy odcinek jelita pierwotnego, od 1/3 części

poprzecznicy do błony stekowej.

2. Z jelita pierwotnego tylnego powstają:

-Część dalsza jelita grubego poprzecznego
-Jelito grube zstępujące
-Okrężnica esowata
-Odbytnica
-Górna część kanału odbytowego
-Nabłonek pęcherza moczowego i części cewki moczowej

3. Naczyniem zaopatrującym jest tętnica krezkowa dolna

- Końcowa część jelita pierwotnego tylnego rozszerza się i

tworzy stek

- Jama steku i wewnętrzna część błony stekowej – nabłonek

endodermalny

- Od strony prostnicy zewnętrzna część błony stekowej –

nabłonek ektodermalny

- Do jamy stekowej uchodzi:

Omocznia – od strony brzusznej
Przewody śródnercza – po bokach

- W dalszym rozwoju mezenchyma dzieli stek na:

Część grzbietową – kanał odbytowo-odbytniczy
Część brzuszną – zatoka moczowo-płciowa

-Klinowato rozrastająca się

mezenchyma tworzy

przegrodę moczowo-

odbytową

-Rozrasta się ona w kierunku

błony stekowej

-W 7 tyg. przegroda

moczowo-płciowa łączy

się z błoną stekową i

dzieli ją na:

Cz. przednią – błonę

moczowo-płciową

Cz. tylną – błonę odbytową

-Miejsce połączenia stanowi

(u dorosłych) trzon krocza

-Błona odbytu leży w płytkim zagłębieniu zwanym

dołkiem odbytu lub prostnicą

-Pęknięcie błony odbytowej tworzy kanał odbytu

łącząc jelito tylne z jamą owodni

-W dojrzałym organizmie:

Górne 2/3 kanału odbytowego pochodzi z jelita pierwotnego

tylnego (endoderma)

Dolne 1/3 z prostnicy (ektoderma)

Linia połączenia tych części – linia odbytowo-odbytnicza