Wykład 8

Inteligencja

Co to jest inteligencja?

Podstawowa zdolność umysłu
Ogólna sprawność myślenia
Zdolność uczenia się
Wiedza
Zdolność rozumowania

ZDOLNOŚĆ

Klasycy: Sir Francis

Galton

Podkreślał rolę dziedziczności

Sir Francis Galton

(1822-1911)

I have no patience with the hypothesis occasionally expressed, and

often implied, especially in tales written to teach children to be

good, that babies are born pretty much alike, and that the sole

agencies in creating differences between boy and boy, and man

and man, are steady application and moral effort. (…) The

experiences of the nursery, the school, the University, and of

professional careers, are a chain of proofs to the contrary.

Francis Galton, Hereditary

Genius

Koncepcja Galtona

Inteligencja jako zdolność

mobilizowania i wydatkowania energii
różnicowania wrażeń

Założenie 1

: nie ma niczego w intelekcie, czego by

wcześniej nie było w zmysłach (empiryzm)

Założenie 2

: inteligencja to m.in. zdolność

dokonywania rozróżnień (np. pojeciowych)

Wniosek

: im bardziej wrażliwe zmysły, tym lepszy

intelekt

Testy „inteligencji”: czy dwa ciężarki sa jednakowo

ciężkie?

Klasycy: Charles

Spearman

Natura inteligencji:

Nabywanie doświadczeń w sferze:

poznawczej
emocjonalnej (afektywnej)
motywacyjnej (konatywnej)

Dostrzeganie abstrakcyjnych relacji

(eduction of relations)
samochód : hulajnoga :: pojazd

Dostrzeganie związków

(eduction of correlates)
ból głowy : niskie ciśnienie :: wiatr halny

Charles Spearman

(1863-1945

)

Jedna czy wiele zdolności?

Charles Spearman: dwuczynnikowa

teoria inteligencji

Jeden czynnik inteligencji ogólnej g
Wiele czynników specyficznych s

Wykonanie każdego zadania zależy

od g i od jednego s

Zwolennicy wielu

zdolności

Louis Thurstone:

siedem

czynników

Rozumienie słów
Płynność słowna
Zdolności liczbowe
Zdolności pamięciowe
Szybkość spostrzegania
Rozumowanie indukcyjne
Zdolności przestrzenne

Louis Thurstone

(1887-1955)

Model Joy P. Guilforda

Operacje

:

poznawanie
ocena
myślenie dywergencyjne
myślenie konwergencyjne
pamiętanie

Treści

:

Wytwory

:

figuralne jednostki
symboliczne

klasy

semantyczne

relacje

behawioralne

systemy

przekształcenia
implikacje

Model Guilforda:

120 zdolności

Model hierarchiczny

(Philip Vernon)

g

w-sz p-m

s s s s s s s s s s s

s s s

Metoda badania: Analiza

czynnikowa

Bardzo duża bateria testów
Macierz korelacji między testami
Te, które są skorelowane, „ładują”

wspólny czynnik

Te, które nie są skorelowane,

„ładują” odrębne czynniki

Po wyodrębnieniu czynników – ich

interpretacja

Skąd rozbieżności?

Zróżnicowana lub jednolita bateria na wejściu

Zróżnicowana lub jednolita próbka badana

zróżnicowana

 model hierarchiczny

jednolita

 czynniki równorzędne

Poziom rozwoju intelektualnego

dzieci  model hierarchiczny
dorośli  czynniki równorzędne

Biologiczne podłoże

inteligencji

Szybkość przewodzenia impulsów w OUN

Inteligentny mózg działa szybko

Niezawodność

Inteligentny mózg przesyła sygnały bez zakłóceń

Wielkość mózgowia

im większy mózg tym większa jego moc obliczeniowa

Wydajność energetyczna

Inteligentny mózg zużywa mniej energii na wykonanie

zadania

Szybkość działania układu

NCV, nerve conduction

velocity)

Vernon i Mori (1989)

Nerwy obwodowe: przewodnictwo między
nadgarstkiem a barkiem
Wyższe IQ – krótszy czas propagacji

Droga wzrokowa

Jensen i Reed (1992): odpowiedź wywołana w

korze wzrokowej

Wyższe IQ – krótszy czas latencji

Niezawodność: ERP i AEP

EEG a inteligencja

Ertl (1964)

Hendrickson i Hendrickson (1980)

Analiza „sznurkowa”

Wronka (2003)

N1, P2, P300 (uwagowa obróbka bodźca)

Inteligencja a wielkość

mózgu

Philip Rushton

Obwód czaszki (kraniometria)
Pojemność czaszki
Pojemność mózgowia (fMRI)

Korekta ze względu na

Wagę ciała
Płeć

Wyniki Rushtona

Niepoprawne politycznie…

Efekty główne:

Rasa
Płeć

Metaanaliza

McDaniel (2005)
37 próbek, 1530 osób
Tylko dane z neuroobrazowania

Średnia korelacja: 0,33

Wyższa u kobiet niż u mężczyzn
Wyższa u dorosłych, niż u dzieci

Kobiety 0,41
Chłopcy 0,22

Wydajność energetyczna

mózgu

Haier et al. (1988, 1992)

PET + Raven

Im trudniejsza tablica, tym większy

metabolizm

Im wyższe IQ, tym mniejszy metabolizm
Im wyższe IQ, tym szybszy spadek

metabolizmu w trakcie uczenia się

Raczej cała kora niż wybrane rejony

Inteligencja a wysiłek

energetyczny w zadaniach

trywialnych

Haier et al. (2003)
Inteligentny mózg wyróżnia się nawet

wtedy, gdy nie robi nic trudnego

Dwa nagrania video, „no reasoning component”
Wyższe IQ – podwyższona aktywność

metaboliczna

Ale nie w płatach czołowych!
Płat skroniowo-potyliczny, obszar BA37/19,

nazywanie obiektów)

Dziedziczność inteligencji

Badania nad bliźniętami

Heterozygotyczne

Wychowywane razem
Wychowywane oddzielnie

Homozygotyczne

Wychowywane razem
Wychowywane oddzielnie

Współczynnik odziedziczalności: ok.

50%

Co z tego wynika?

Czynniki dziedziczne wyjaśniają 50%

zmienności cechy – to nie znaczy że

środowisko nie jest ważne

Czego potrzebujemy: 100% genów i 100%

środowiska

Co poza genami?

Środowisko wspólne i unikalne
Praca nad sobą
Odżywianie, warunki życia itd.

Poznawcze podłoże

inteligencji

Uwaga

Wielkość zasobów uwagi, przerzutność

Pamięć krótkotrwała

Pojemność STM

Uczenie się

Szybkość i skuteczność przystosowania się

Strategie działania

Dobór strategii

Teoria Roberta

Sternberga

Podejście komponentowe:

rozbić inteligencję na składniki

Teoria triarchiczna

Subteoria komponentowa

Składniki procesu intelektualnego

Subteoria doświadczeniowa

Inteligencja a stosunek do nowości

Subteoria kontekstualna

Inteligencja społeczna i praktyczna

Robert J. Sternberg (ur.

1949)

Schemat teorii Sternberga

TEORIA TRIARCHICZNA

s. k. s. d. s.

k.

metakomponenty reakcja na nowość

przystosowanie

komponenty wykonawcze

tempo automatyzacji

wybór

k. nabywania wiedzy

kształtowanie

Inteligencja a stosunek do

nowości

Raymond Cattell i John Horn: „Zdolności

tworzące inteligencję płynną (Gf)
składają się ze strategii, heurystyk i
zautomatyzowanych procesów, które
muszą być użyte podczas zmagania się z
nowymi problemami…”

Carl Bereiter: „Inteligencja jest tym, czego

używamy, gdy nie wiemy, co zrobić.”

Teoria Sternberga – dalszy

rozwój

Inteligencja sukcesu

Zdolności analityczne

Zdolności twórcze

Zdolności praktyczne

(wiedza niejawna, tacit knowledge)

Howard Gardner

Teoria inteligencji wielorakich

Inteligencja

lingwistyczna
Logiczno-matematyczna
Muzyczna
Kinestetyczna
Przestrzenna
Interpersonalna
Intrapersonalna

Howard Gardner (ur. 1943)

Argumenty Gardnera

Brak związków miedzy zdolnościami

(dyskusyjne …)

Podłoże ewolucyjno-biologiczne

(np. śpiew ptaków)

Doskonałe „stany docelowe” (end states)

(np. Witold Gombrowicz, Otylia Jedrzęjczak)

Testy inteligencji

Cechy dobrego testu

Trafność

mierzy to, co powinien

Rzetelność

mierzy dobrze, bez przypadkowych

wahań
Obiektywność

mierzy tak samo, nieważne kto bada

Iloraz inteligencji

Iloraz inteligencji

WU

6

II = -------- x 100 np. --------- x 100 = 120

WŻ

5

„Dewiacyjny” iloraz inteligencji

średnia = 100
odchylenie standardowe = 15

Najważniejsze testy

WAIS

Wechsler Adult Intelligence Scale

WISC

Wechsler Intelligence Scale for Children

RPM

Raven’s Progressive Matrices

DMI

Diagnoza Możliwości Intelektualnych (A.

Matczak)

Vienna Test System

 

                                               

 

                                               

 

                                               

Rozkład IQ