Stosunek społeczny



Stosunek społeczny – relacja zachodząca między

co najmniej dwiema osobami albo odpowiednio

zorganizowanymi zespołami osób, dostatecznie

trwała lub doniosła.



Stosunek tetyczny – zachodzi jeżeli oddziaływanie

jednej osoby na inną opiera się na wyznaczonym

przez

jakąś

normę

obowiązku

określonego

zachowania się jednej z nich w stosunku do drugiej

(inaczej

jest

to

stosunek

stanowiony).

Są

wyznaczane przez obowiązujące normy, ponieważ

ich podstawą nie jest fakt oddziaływania jednej

osoby na inną, lecz norma, która jednej osobie

wyznacza obowiązek zachowania się w określony

sposób względem drugiej.

Stosunek prawny



Stosunkiem prawnym nazywamy taki stosunek

tetyczny, który opiera się na obowiązywaniu normy

prawnej. Nie każda norma prawna wyznacza

zachowanie jednego podmiotu względem drugiego. Są

takie normy prawne, które wyznaczają stosunki jedynie

między dwoma podmiotami (np. między małżonkami,

między najemcą a wynajmującym) oraz takie, które

wyznaczają stosunki między wieloma podmiotami (np.

między dłużnikiem, wierzycielem a poręczycielem,

między sprawcą szkody, ubezpieczającym a

ubezpieczycielem). Istnieją również takie normy, z

których każda wyznacza wiele stosunków prawnych,

np. gdy norma prawna wyznacza jakiemuś podmiotowi

A, aby na wniosek osoby B zachował się w określony

sposób (np. polecenie zapłaty, weksel)

Cel stanowienia norm kreujących
stosunki prawne



Stanowiąc

racjonalnie

normy

nakazujące

jednym

podmiotom zachowywać się w określony sposób w stosunku

do innych podmiotów czy ich spraw, prawodawca oczekuje,

że takie zachowania wystąpią. Oczekuje się, że na

podstawie tych norm powstaną między ludźmi określone

stosunki faktyczne (np. normy dotyczące relacji między

pracownikiem a pracodawcą, dziećmi a rodzicami,

małżonkami, stronami umowy, studentami a władzami

uczelni itd.)



Zagadnienie pierwszeństwa normy albo wtórności normy

wobec określonych stosunków społecznych na przykładzie:

-

Małżeństwa,

-

umowy na odległość,

-

Umowa leasingu,

-

Zbiórka publiczna

-

Zobowiązanie podatkowe

-

Umowa konsorcjum

Rodzaje stosunków prawnych



Stosunki prawne są wyznaczane przez normy

a)

Nakazujące

jednemu

podmiotowi

wykonać

świadczenie na rzecz drugiego podmiotu, są to tzw.

stosunki zobowiązaniowe – zachodzi tu równość

pozycji stron, np. między zleceniodawcą a biorącym

zlecenie – obaj mają świadczyć

b)

Kompetencyjne – są to tzw. stosunki podległości

kompetencji (np. między dziekanem a studentem

– student może wobec dziekana wystąpić z

wnioskiem, ale musi podporządkować się jego

decyzji, np. między wnioskodawcą a organem

administracji publicznej – wnioskodawca może (ma

uprawnienie/prawo)wystąpić z wnioskiem, ale musi

podporządkować się decyzji organu)

Podmioty stosunku prawnego



podmiot stosunku prawnego, czyli osoby,
które w nim występują jako uprawnione lub
zobowiązane do określonego zachowania się
względem innych osób, będącymi
uczestnikami tego samego stosunku
prawnego



osoba fizyczna



osoba prawna



czyli jednostka organizacyjna niebędąca
osobą prawną, której ustawa przyznaje
zdolność prawną - art. 33 1 kodeksu cywilnego

Przedmiot stosunku
prawnego



Przedmiotem stosunku prawnego są

odpowiednie zachowania podmiotów
prawa, te, które podmioty są zobowiązane
zrealizować względem siebie. Może to być
obowiązek jednego podmiotu wykonania
świadczenia na rzecz drugiego podmiotu
(może to polegać na działaniu albo
zaniechaniu).

Treść stosunku prawnego



Są nimi określone obowiązki, których

korelatem są uprawnienia drugiej strony.

-

Umowa najmu

-

Umowa sprzedaży

-

Umowa o dzieło

-

Umowa darowizny

Powstawanie stosunków
prawnych



Stosunki prawne (jako szczególny rodzaj stosunków

społecznych) powstają, ulegają zmianie i ustają w

następstwie pewnych faktów, które nazywamy faktami

prawnymi (w odróżnieniu od faktów, które nie rodzą

stosunków prawnych – np. opad atmosferyczny, nucenie

pod nosem, zaręczyny)



Faktem prawnym jest tylko takie zdarzenie czy takie

zachowanie jakiegoś podmiotu, z którymi normy

prawne wiążą określone konsekwencje – fakty czy

zdarzenia doniosłe prawnie. Żadne wydarzenie samo

przez się nie jest faktem prawnym, musi bowiem istnieć

jakaś norma prawna, która z nim wiąże określone skutki

prawne (coś, co dziś jest zwykłym zdarzeniem, jutro

może być już zdarzeniem prawnym – np. w przypadku,

gdyby zaręczyny zaczęły wywoływać skutki prawne).

ZDARZENIA/ZACHOWANIA



Zdarzeniami nazywa się pewne fakty występujące w

świecie niezależnie od woli i zachowania ludzi, z

którymi normy prawne wiążą określone konsekwencje

(np.

śmierć

człowieka,

narodziny

człowieka,

osiągnięcie pewnego wieku, gradobicie)



Zachowaniami są fakty prawne zależne od woli

podmiotów prawa, dzieli się ja na:



działania prawne – przejawiające się aktywnością

wobec świata zewnętrznego (np. sporządzenie

testamentu)



zaniechania prawne – powstrzymanie się od

działania (brak aktywności), w sytuacji, gdy jest to

nakazane lub oczekiwane (nieudzielenie pomocy,

niespłacenie pożyczki)

Podział zachowań na czynności
konwencjonalne i czyny



Niektóre czynności konwencjonalne, których reguły sensu

wykształciły się spontanicznie, są doniosłe prawnie, np. akt

przebaczenia

Art. 898. § 1 kc. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli

obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Art. 899. § 1 kc. Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności,

jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia

darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest

skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

, większość jednak reguł sensu nadano czynnościom

konwencjonalnym poprzez ich skonstruowanie w przepisach

prawa, np. sporządzenie testamentu, zawarcie małżeństwa,

zawarcie umowy)



Szczególnego rodzaju czynnościami konwencjonalnymi są:



czynności prawodawcze,



orzeczenia sądowe,



decyzje administracyjne,



czynności prawne – czyli świadome i zgodne z prawem

zachowanie zmierzające do wywołania skutków prawnych.

Reguły dokonywania czynności
konwencjonalnych



Reguły dokonywania czynności
konwencjonalnych można ujmować jako
reguły wskazujące, że należy tak właśnie, a
nie inaczej dokonywać pewnej czynności
psychofizycznej, jeżeli chce się przez tę
czynność dokonać określonej czynności
konwencjonalnej (wskazują jak ważnie
dokonać danej czynności konwencjonalnej),
np. jak sporządzić testament, wydać decyzję
administracyjną, przenieść własność
nieruchomości, zawrzeć małżeństwo.

Skutki wadliwego dokonania
czynności prawnej



Prawo określa, jakie skutki (i czy w ogóle)

wywołuje czynność konwencjonalna
zdziałana niezgodnie z regułami jej
dokonywania.

-

Poszczególne rodzaje czynności mają
zróżnicowaną doniosłość prawną, a w
związku z tym ustawodawca różnicuje
skutki wadliwego ich dokonania.

-

Same wady mogą mieć różny charakter –
być rażące albo nieistotne

Podział ze względu na
konsekwencje

1)

Nie wywołują żadnego ze skutków
prawnych, które normy prawne wiążą z
„ważnym” dokonaniem danej czynności
konwencjonalnej

2)

Wywołują jedynie niektóre spośród tych
skutków

3)

Wywołują zgoła odmienne skutki niż te,
które normy prawne wiążą z „ważnym”
dokonaniem danej czynności
konwencjonalnej



a) Czynność uważana za niebyłą -
nieważność bezwzględna powoduje, iż czynność
prawna nie wywołuje żadnych skutków
prawnych. Jest tak, jakby do niej nie doszło.
Umowa jest nieważna z mocy prawa. Do takiej
nieważności dochodzi w następujących
sytuacjach;

> kiedy czynność prawna zostaje dokonana przez osobę
pozbawioną zdolności do czynności prawnych (art. 14 kc),
> gdy przy składaniu oświadczenia woli nastąpił brak
świadomości lub swobody, np. wskutek choroby psychicznej,
niedorozwoju umysłowego oraz innego rodzaju, chociażby
przemijających zaburzeń czynności psychicznych (art. 82 kc),
> jeśli dokonano danej czynności bez zachowania formy
szczególnej przewidzianej przez prawo pod rygorem
nieważności (ad solem-nitatem - art. 73 2 kc).



Czynności unieważalnialne - nieważność względna
polega na tym, że wadliwość czynności prawnej sama
przez się nie powoduje jej nieważności. Jednak
istnienie określonej wady uprawnia konkretną osobę do
podważenia ważności tej
czynności. Jeśli upoważniona osoba skorzysta ze swego
uprawnienia, czynność staje się nieważna od początku
swego istnienia. Na nieważność względną można się
powołać w przypadku istnienia następujących wad
oświadczenia woli:

> błędu (mylne wyobrażeniem co do rzeczywistego stanu rzeczy przy
dokonywaniu czynności prawnej – 1 rok)
> podstępu (celowe wprowadzenie w błąd osoby składającej
oświadczenie woli przez inną osobę),
> groźby,
> wyzysku (polega na zastrzeżeniu w umowie rażąco niewspółmiernych
wzajemnych świadczeń przez strony tej umowy – 2 lata)

Podział czynności
unieważnialnych/charakter
decyzji



Skutki ex tunc – od samego początku (przy uznaniu
za zmarłego, przy unieważnieniu małżeństwa)



Skutki ex nunc - od tej chwili(przy rozwodzie)



Decyzje o charakterze deklaratoryjnym – stwierdzają,
organ autorytatywnie potwierdza zaistnienie jakiegoś
stanu prawnego (np. stwierdzenie nabycia spadku,
stwierdzenie zasiedzenia, stwierdzenie nabycia
uprawnień emerytalnych)



Decyzje o charakterze konstytutywnym – same są
nowymi faktami prawnymi – w ich następstwie
powstaje (zmienia się, ustaje) nowy stosunek
prawny, np. pozbawienie władzy rodzicielskiej,
rozwód, wpis spółki do rejestru)

Czyny



Są to te zachowania, które nie mają

charakteru konwencjonalnego:

-

Zgodne z prawem (np. budowa domu,
wzięcie psa)

-

Niezgodne z prawem (zakazane przez
normy prawa karnego albo normy prawa
cywilnego)