Zespół pewnych, względnie stałych cech 

osobowości, charakterystycznych dla 

danej jednostki, przejawiających się w jej 

zachowaniu, procesach psychicznych i 

emocjonalnych. Temperament jest 

uzależniony od odziedziczonych (jak i 

nabytych w okresie życia płodowego, a 

więc wrodzonych) właściwości układu 

nerwowego. Typ układu nerwowego jest 

wrodzony i stosunkowo mało podatny na 

zmiany, stąd układ nerwowy, ale także 

hormonalny stanowi fizjologiczne podłoże 

temperamentu.

HISTORIĘ TEMPERAMENTU ROZPOCZĄŁ GRECKI 

HISTORIĘ TEMPERAMENTU ROZPOCZĄŁ GRECKI 

FILOZOF 

FILOZOF 

I LEKARZ 

I LEKARZ 

HIPOKRATES, 

HIPOKRATES, 

OPISUJĄC ZDROWIE JAKO 

OPISUJĄC ZDROWIE JAKO 

STAN ZALEŻNY OD CZTERECH SOKÓW ORGANIZMU: 

STAN ZALEŻNY OD CZTERECH SOKÓW ORGANIZMU: 

KRWI, FLEGMY, ŻÓŁCI CZARNEJ I ŻÓŁTEJ. 

KRWI, FLEGMY, ŻÓŁCI CZARNEJ I ŻÓŁTEJ. 

    Zaburzenie równowagi między nimi miało 

być przyczyną choroby (patologia 

humoralna). 

    Uważał że poszczególne soki biorą się z 

następujących organów ciała:

krew z serca
flegma z głowy
żółć z wątroby
czarna żółć ze śledziony

Popularność tej typologii przetrwała do dziś, choć jej 
interpretacja uległa w ciągu wieków zmianom.

sangwinik– człowiek o żywym i zmiennym 

usposobieniu

melancholik – mało uczuciowy i mało 

aktywny

choleryk – pobudliwy i mało wytrwały w 

działaniu

flegmatyk – mało pobudliwy, lecz 

wytrwały i konsekwentny w działaniu

Typ silny, zrównoważony, ruchliwy. Jest to 
człowiek wesoły, pogodny, odporny na trudności 
życiowe. Widzi świat w jasnych kolorach. Jest 
wrażliwy, otwarty i nieco popędliwy. Jego przeżycia 
są słabe, płytkie i nieregularne. Jest on towarzyski i 
lubiany, ale przez swoją niestałość i niewierność 
sprawia otoczeniu dużo kłopotu. Szybko roni łzy 
wzruszenia i przejmuje się, jednak równie prędko 
zapomina o tym. Dzieci, które można zaliczyć do 
typu sangwinicznego, odznaczają się ruchliwością. 
Są bezpośrednie i żywe, mówią głośno, prędko i 
płynnie. Są aktywne, a zarazem posłuszne i 
zdyscyplinowane. Łatwo przystosowują się do 
nowych warunków, są podatne na wpływy 
środowiska i wychowania. Pawłow uważa go za 
najdoskonalszy ze wszystkich typów, ponieważ 
gwarantuje on najbardziej utrzymanie pełnej 
równowagi między organizmem a sytuacją, w której 
się znajduje 

Typ silny, zrównoważony, powolny. Procesy 
hamowania dominują nad procesami pobudzania. 
Ma stosunkowo mało zainteresowań, jest bierny, co 
doprowadza go często do apatii. Przeżycia 
uczuciowe mogą być głębokie, ograniczają się 
jednak do wybranych ludzi i przedmiotów. Odznacza 
się dużą tolerancją. Nie lubi zmian i nowych 
sytuacji. Na bodźce zewnętrzne reaguje słabo i 
zwykle oszczędnymi ruchami. Flegmatyk potrafi 
pracować wytrwale. Na ogół nie uzewnętrznia 
swych uczuć. Dzieci przejawiające właściwości typu 
flegmatycznego cechuje spokój, powolność ruchów, 
pewna powaga. Mówią spokojnie, brak im żywej 
mimiki i gestykulacji. Mają trwałe przyzwyczajenia i 
dobrze przystosowują się do danego środowiska, ale 
gorzej znoszą zmianę warunków 

Typ silny, niezrównoważony. Proces pobudzenia 
przeważa znacznie nad procesem hamowania. Ma 
trudności z powstrzymywaniem się od czynności 
wtedy, kiedy zachodzi potrzeba. W trudnych 
sytuacjach można na niego liczyć. Ma silnie 
zaakcentowane „ja”. Żądza panowania, upór i 
niecierpliwość utrudniają kontakty z nim. Można z 
nim współżyć na zasadzie ustępowania mu. 
Zewnętrzne reakcje zgodne są z jego wewnętrzną 
konstrukcją psychiczną – szybkie, silne, a zarazem 
nieregularne. Dzieci typu cholerycznego są śmiałe, 
przedsiębiorcze, a także niecierpliwe. Zapalają się 
szybko i trudno je oderwać od tego, czym się 
zainteresują. Mówią szybko, głośno, w nierównym 
tempie. Ich ruchy i gesty są mało skoordynowane. 
Trudno przystosowują się do otoczenia, są 
samowolne i trudne do zdyscyplinowania. 

Typ słaby. Typ ten trzeba uznać za 
nieprzystosowany do życia, za łatwo załamujący się 
i często ulegający. Cechuje go słabość procesów 
pobudzania i hamowania. Melancholik jest 
człowiekiem biernym, powolnym. Lęk, kłopoty 
wypełniają jego psychikę i określają jego 
zachowanie. Lubi spokój, unika wszelkich hałasów. 
Cierpi na kompleks niższości. Nie jest człowiekiem 
towarzyskim, bowiem jego psychika jest za mało 
skierowana na zewnątrz. Kontakty nawiązuje 
trudno, ale w stosunku do osób, z którymi się 
zżyje, jest przywiązany, stały i wierny. Jego uczucia 
z trudem przedostają się na zewnątrz. U dzieci 
typu melancholicznego występują reakcje słabe, 
powolne i spokojne. Dzieci te bywają bierne, 
niekiedy bardzo wrażliwe. Łatwo się męczą. Mają 
ubogi zasób słów, mówią mało i cicho.  

 
    Sangwinicy powinni więc wybierać zawody, które 

wymagają kontaktu z ludźmi i pozwalają na 

elastyczność postępowania. W pracy są aktywni, 

potrafią sprawić bardzo dobre wrażenie. Ten typ 

bardzo dobrze sprawdza się w zawodzie pilota 

wycieczek, organizatora przedsięwzięć 

reklamowych, aktora, śpiewaka, sprzedawcy, ale 

również przedstawiciela handlowego lub 

stewardessy. Sangwinicy są najlepszymi 

pracownikami, gdy mogą swobodnie wyrażać myśli 

oraz skupiać na sobie uwagę. Nie są jednak 

dobrymi doradcami, gdyż wolą słuchać, a nie 

mówić.

    Flegmatycy z kolei świetnie odnajdują się w dobrze 

zorganizowanym miejscu pracy, gdzie ich obowiązki 

są jasno określone. Sprawdzają się w roli mediatora, 

ponieważ potrafią obiektywnie ocenić sytuację i 

znajdują proste wyjścia. Posiadają zdolności 

administracyjne oraz dobrze sprawdzają się w 

rutynowych zajęciach, które innym wydają się 

nudne. Dobrym zawodem dla nich jest zawód 

psychologa klinicznego, socjologa, pracownika 

naukowego, pisarza, kustosza w muzeum, 

bibliotekarza, krytyka literackiego itp., ale i 

akwizytora.

 

    

Choleryk to urodzony przywódca, jest typowym 

człowiekiem czynu, ekstrawertykiem, jest 

ukierunkowany na osiągnięcie celu. Jako 

pracownik sprawdza się w nieoczekiwanych 

sytuacjach, uwielbia podejmować wyzwania, jest 

też typowym pracoholikiem. Najlepiej pracuje, 

gdy w pełni kontroluje sytuację. Świetnie 

sprawdza się na stanowiskach kierowniczych, w 

dziedzinach wymagających silnej kontroli i 

autorytetu. Jest dobrym organizatorem, świetnie 

dostrzega praktyczne rozwiązania. Sprawdza się 

jako przedsiębiorca, dyrektor przedsiębiorstwa, 

inżynier w przemyśle oraz budownictwie, 

handlowiec, prawnik, menedżer, dziennikarz, 

reżyser, policjant.

    

Melancholicy natomiast posiadają analityczny 

umysł, są poważni i zdeterminowani. Najlepiej 

sprawdzają się w pracy, która wymaga 

zajmowania się szczegółami, prowadzenia 

notatek, robieniu wykresów, diagramów. Łatwo 

podporządkowują się regulaminom. To 

perfekcjoniści, doceniają wagę szczegółów oraz 

zawsze kończą rozpoczęte zadanie. Najlepiej 

pracują w pojedynkę, cenią sobie ciszę. Sprawdzą 

się w zawodzie ekonomisty, bibliotekarza, 

księgowego, notariusza, konserwatora zabytków, 

archeologa, meteorologa lub farmaceuty.