Antropologia i literatura

Katarzyna Thiel-Jańczuk

Komparatystyka literacka-

wykład

Antropologia i literatura

1.

Literatura jako miejsce ujawniania się „trwałych

dyspozycji kulturowych człowieka” (mity,

archetypy, symbole, rytuały): np. N. Frye, G.

Durand

- Claude Lévi-Strauss i antropologia strukturalna
- „Smutek tropików”

2. „Zwrot antropologiczny” w badaniach

literaturoznawczych:

- lata 90. XX wieku: ku antropologii literackiej

- Clifford Geertz i antropologia interpretatywna

3. Wiedza o człowieku a antropologia

literacka

3.1. Wolfgang Iser (1926-2007) – człowiek –

istota tworząca fikcje

;

- fikcje wyjaśniające (teksty naukowe) oraz fikcje

odkrywające (teksty literackie);

- Literatura jako rejestracja nieskodyfikowanej

wiedzy (Kosowska)

3.2. Kategoria narracji a wiedza o człowieku

- Od lat70: narracja – kategoria antropologiczna

(instrument

poznania

-„tożsamość narracyjna”,

tezy o onto- i filogenezie narracji)

- Upowszechnienie tej kategorii w naukach

humanistycznych („pan-narratywizm”)

- Szczególna rola literatury – jako miejsca scalania i

dezintegracji narracji

- Antropologizacja narracji w literaturach

„tożsamościowych” i postkolonialnych

3.3. Kategoria doświadczenia w antropologii

literatury:
- doświadczenie jako kategoria
humanistyczna (William James) i
antropologiczna: pomiędzy teorią a
idiosynkrazją (M. P. Markowski)
- „poetyka doświadczenia” (R. Nycz) a
kryzys myślenia teoretycznego:
restytuowanie

poznawczych funkcji

literatury

4. Status antropologii literatury i

kłopoty terminologiczne

- Granice antropologii literatury
- Antropologia literatury jako przeciw-

teoria („słaba” teoria, „case study”)

- Transdyscyplinarność antropologii

literatury

Antropologia literatury –

prekursorzy i wielkie

projekty

1. Michaił Bachtin (1897-1975):

- dyskusja z formalizmem i strukturalizmem

(struktura vs dialog jako interakcja podmiotów)

- język jako światopogląd (podmiotowy i społeczny)
- dialogiczność literatury (powieść polifoniczna)
- groteska i karawalizacja (Rabelais i Dostojewski)
- powieść i karnawał - wspólne „światoodczucie”

2. René Girard – pragnienie mimetyczne i

przemoc

3. Erich Auerbach