Antropologia i literatura

Katarzyna Thiel-Jańczuk

Komparatystyka literacka-

wykład

Antropologia i literatura

1.

Literatura jako miejsce ujawniania się „trwałych 

dyspozycji kulturowych człowieka” (mity, 

archetypy, symbole, rytuały): np. N. Frye,  G. 

Durand

- Claude Lévi-Strauss i antropologia strukturalna
- „Smutek tropików”

2. „Zwrot antropologiczny” w badaniach 

literaturoznawczych:

  - lata 90. XX wieku: ku antropologii literackiej

  - Clifford Geertz i antropologia interpretatywna

3. Wiedza o człowieku a antropologia 

literacka

3.1. Wolfgang Iser (1926-2007) – człowiek – 

istota tworząca fikcje

;

- fikcje wyjaśniające (teksty naukowe) oraz fikcje 

odkrywające (teksty literackie);

- Literatura jako rejestracja nieskodyfikowanej 

wiedzy (Kosowska)

3.2. Kategoria narracji a wiedza o człowieku

- Od lat70: narracja – kategoria antropologiczna 

(instrument 

poznania

  -„tożsamość narracyjna”, 

tezy o onto- i filogenezie narracji)

- Upowszechnienie tej kategorii w naukach 

humanistycznych („pan-narratywizm”)

- Szczególna rola literatury – jako miejsca scalania i 

dezintegracji narracji

- Antropologizacja narracji w literaturach 

„tożsamościowych” i postkolonialnych

3.3. Kategoria doświadczenia w antropologii 

literatury:
 - doświadczenie jako kategoria 
humanistyczna (William James) i 
antropologiczna: pomiędzy teorią a 
idiosynkrazją (M. P. Markowski)
- „poetyka doświadczenia” (R. Nycz) a 
kryzys myślenia teoretycznego: 
restytuowanie 

poznawczych funkcji 

literatury

4. Status antropologii literatury i 

kłopoty terminologiczne

- Granice antropologii literatury
- Antropologia literatury jako przeciw-

teoria („słaba” teoria, „case study”)

- Transdyscyplinarność antropologii 

literatury

Antropologia literatury – 

prekursorzy i wielkie 

projekty

1. Michaił Bachtin (1897-1975):

- dyskusja z formalizmem i strukturalizmem 

(struktura vs dialog jako interakcja podmiotów)

- język jako światopogląd (podmiotowy i społeczny)
- dialogiczność literatury (powieść polifoniczna)
- groteska i karawalizacja (Rabelais i Dostojewski)
- powieść i karnawał - wspólne „światoodczucie”

2. René Girard – pragnienie mimetyczne i 

przemoc

3. Erich Auerbach