Zaburzenia spowodowane

substancjami

psychoaktywnymi

Klinika Psychiatrii Dorosłych

UM

Epidemiologia



W obecnych czasach zwiększyła się liczba osób
przyjmujących substancje psychoaktywne



Liczba uzależnionych od alkoholu to ok.600-800
tys.osób, rocznie hospitalizuje się z tego powodu ok.
50 tys. osób



8% wszystkich uzależnionych to uzależnieni od
leków uspokajających i nasennych, 6% od
amfetaminy, 6% od wziewnych rozpuszczalników,
2% od konopii



Najwięcej uzależnionych jest od opiatów (40%) oraz
z uzależnieniami mieszanymi

Rodzaje uzależnień wg ICD-10



Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane

uzależnieniem od alkoholu (F10)



Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane

używaniem opiatów (F11)



Używanie kanabinoli (F12)



Używanie leków uspokajających i nasennych (F13)



Używanie kokainy (F14)



Używanie innych substancji stymulujących w tym kofeiny (F15)



Używanie substancji halucynogennych (F16)



Uzależnienie od tytoniu (F17)



Używanie lotnych rozpuszczalników (F18)



Używanie kilku substancji lub używanie innych substancji (F19)

Stany kliniczne związane z przyjmowaniem

substancji uzależniających



Ostre zatrucie



Używanie szkodliwe



Zespół uzależnienia



Zespół abstynencyjny (niepowikłany, z drgawkami)



Zespół abstynencyjny z majaczeniem



Zaburzenia psychotyczne ( urojeniowe, omamowe,
wielopostaciowe, podobne do schizofrenii)



Zespół amnestyczny



Rezydualne lub późno ujawniające się zaburzenia
psychotyczne (flashbacks, zaburzenia osobowości i
zachowania, otępienie, psychozy)

Przyczyny zatruć



Najczęstszymi przyczynami zatruć wg danych
Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi (1999) są



Leki – 55%



Alkohole – 25%



Tlenek węgla i inne gazy – 10%



Grzyby – 3%



Rozpuszczalniki – 3%



Pestycydy – 3%



Substancje żrące – 1%

Ostre zatrucie alkoholem



Ostre zatrucie alkoholem jest powszechne



Obraz kliniczny ostrego zatrucia zależny jest od wielu

czynników (ilości wypitego alkoholu, czasu w jakim tego

dokonano, szybkości absorpcji z przewodu pokarmowego,

klimatu, interakcji z przyjmowanymi równocześnie lekami,

stresu, niewyspania)



Alkohol działa depresyjnie na OUN: początkowe podniecenie i

wzmożona aktywność wynika z działania na struktury

filogenetycznie młode, potem wraz ze zwiększaniem się

poziomu alkoholu we krwi działa on na struktury

filogenetycznie stare aż po ośrodki oddechowe i krążeniowe.



Upicie patologiczne

to atypowe dla danej jednostki reakcje

na relatywnie małe dawki alkoholu. Przejawia się zaburzeniami

osobowości często z agresywnością o brutalnością,

zaburzeniami spostrzegania i urojeniami. Stan ten kończy się

zapadnięciem w sen i całkowitą lub częściową niepamięcią z

okresu upicia.

Ostre zatrucie alkoholem



Objawy kliniczne ostrego zatrucia alkoholem wg ICD-10:



Rozhamowanie, kłótliwość, agresja, chwiejność afektywna,
zaburzona uwaga, zaburzone sądzenie, wpływ na
funkcjonowanie jednostkowe (indywidualne funkcjonowanie w
relacji do samego siebie) [ obecność co najmniej 2 objawów]



Chwiejny chód, trudność w utrzymywaniu pozycji stojącej,
bełkotliwa mowa, oczopląs, obniżony poziom świadomości
(np.Osłupienie, śpiączka), przekrwienie twarzy, nastrzyknięcie
spojówek [ obecność co najmniej jednej cechy]



Ciężkiemu zatruciu może towarzyszyć obniżone ciśnienie,
hipotermia i osłabienie odruchu gardłowego

Zatrucie alkoholem

KINETYKA i METABOLIZM
Bardzo szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, przez

skórę i drogi oddechowe. Maksymalne stężenie we krwi po

0,5-3 h od wypicia.
Pozorna objętość dystrybucji (rozprzestrzeniania się, Vd)

wynosi 0,6l/kg. Jest to objętość hipotetycznego roztworu,

który zawierałby substancję obcą, jaka przedostała się do

ustroju, w takim stężeniu, w jakim znajduje się ona w osoczu.

Jest przydatna w przewidywaniu wyników pozaustrojowego

oczyszczania krwi z trucizny. W przypadku gromadzenia się

substancji w tkankach Vd jest duże.

Metabolizowany przez dehydrogenazę alkoholową do aldehydu

octowego ( z szybkością 100-125mg/h). Przechodzi przez

łożysko o do mleka matki

Zatrucie alkoholem



Toksyczność:

Działa depresyjnie na OUN, hamuje

glukoneogenezę w wątrobie, może
powodować hipoglikemię. Dawka
śmiertelna 5-8 g/kg, dla dzieci 3g/kg

Zatrucie alkoholem



ROZPOZNANIE:

Badanie stężenia alkoholu we krwi

1.

Do 20mg/dl (0,2 prom.) – stan bezobjawowy

2.

20-50mg/dl (0,2-0,5 prom. Odpowiada 0,1-0,25 w
wydychanym powietrzu) – stan po spożyciu alkoholu

3.

>50 mg/dl (0,5 prom.) – stężenie toksyczne, stan
nietrzeźwości

4.

> 300 mg/dl (3 prom.) zwykle głęboka śpiączka

Ponadto oznacza się elektrolity, glukozę, mocznik, kreatynina,

AST, ALT, INR, gazometria krwi tętniczej, pulsoksymetria i
monitorowanie EKG

Zatrucie alkoholem



LECZENIE

1.

Dekontaminacja – płukanie żołądka jest

bezwartościowe, ponieważ etanol wchłania się

szybko, nie ma uzasadnienia dla podania węgla

aktywnego

2.

Odtrutka – nie ma

3.

Metody przyspieszające eliminacje – nieskuteczne

4.

Podtrzymywanie podstawowych funkcji ustroju i

zwalczanie zaburzeń – zaburzeń oddychania,

zaburzeń elektrolitowych, glikemii, odwodnienia,

hipowolemii, spadku RR, śpiączki, drgawek,

zabezpieczenie przed zachłyśnięciem

Zatrucie alkoholem



POWIKŁANIA:

Śmierć w wyniku uszkodzenia OUN, zachłyśnięcia,

urazów



Opanowanie podniecenia i agresji: podanie leków
uspokajających i neuroleptyków jest
przeciwwskazane ze względu na depresję ośrodka
oddechowego. W razie pobudzenia fizyczne
unieruchomienie pacjenta. Krótko działąjące
BZDA tylko pod warunkiem stałęj obserwacji
pacjenta i dostępności intensywnej terapii

Szkodliwe używanie (nadużywanie substancji

psychoaktywnych)



Rozpoznajemy wtedy kiedy wyraźnie potwierdzimy, że
użycie substancji spowodowało szkody somatyczne lub
psychologiczne, albo znacznie przyczyniło się do tego
(upośledzenie sądzenia, dysfunkcja zachowania) i może
prowadzić do niesprawności lub mieć następstwa dla
związków z innymi ludźmi



Charakter szkód powinien być jasno rozpoznawalny



Wzorzec zachowania utrzymywał się przez co najmniej 1
miesiąc lub występował w sposób powtarzający się w ciągu
12 m-cy



Zaburzenie nie spełnia kryteriów innego zaburzenia
psychicznego

Uzależnienie



Rozpoznanie zespołu uzależnienia stawia się gdy występują co
najmniej 3 lub więcej z następujących objawów łącznie przez
co najmniej miesiąc, lub utrzymywały się krócej niż miesiąc ale
powtarzały się przez 12 m-cy:

1.

Silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania substancji

2.

Upośledzona zdolność kontroli nad zachowaniem związanym z
przyjmowaniem substancji, tj. nad jego rozpoczynaniem, kończeniem
oraz poziomem użycia potwierdzona przyjmowaniem substancji w
dużych ilościach lub przez czas dłuższy niż zamierzamy, albo
uporczywym pragnieniem przyjmowania substancji albo
nieskutecznością wysiłków zmniejszenia lub kontrolowania jej
używania

3.

Fizjologiczne objawy stanu abstynencyjnego pojawiające się gdy
użycie substancji jest ograniczone lub przerywane, potwierdzone
wystąpieniem charakterystycznego dla danej substancji zespołu
abstynencyjnego albo używaniem tej samej (lub pokrewnej) substancji
w celu uwolnienia się od objawów odstawienia lub ich uniknięcia

Uzależnienie

4. Potwierdzenie tolerancji wobec działanie substancji, tj. konieczności

przyjmowania istotnie wzrastających jej ilości, w celu osiągnięcia
działania lub pożądanego efektu, albo znacznie zmniejszonego efektu
w przypadu dalszego przyjmowania dotychczasowych ilości substancji

5. Silne pochłonięcie sprawą przyjmowania substancji przejawiające się

istotną zmianą dotychczasowych zamiłowań i zainteresowań
porzucanych lub ograniczanych z powodu przyjmowania substancji,
albo przeznaczaniem większości czasu na działania konieczne do
uzyskania lub przyjęcia substancji, bądź uwolnienia się od następstw
jej działania

6. Uporczywe przyjmowanie substancji, pomimo oczywistych dowodów

występowania szkodliwych następstw, potwierdzone ciągłym dalszym
jej używaniem, choć charakter i rozmiar szkód są już danej osobie
znane lub można oczekiwać, że są znane

Uzależnienie od alkoholu



W Polsce liczba uzależnionych to ok..600-800 tys. osób, w
USA poważne problemy alkoholowe miało 10,5-13% osób



Udział czynników genetycznych wynosi 40-60%



Koncepcje alkoholizmu wg Cloningera:

Typ 1: jest uwarunkowany głównie środowiskowo. Częściej u kobiet,

intensywne picie zaczyna się po 25 r.ż. i szybko prowadzi do
szkód psychicznych i somatycznych. Przebieg alkoholizmu jest
remitujący z poczuciem winy i depresyjnie zwiększonym
krytycyzmemw okresach picia i abstynencji

Typ 2: uwarunkowany głównie genetycznie (dziedziczony w linii

męskiej). Picie zaczyna się ok. 16 r.ż., jest intensywne, bez
wyraźniejszych objawów abstynencji, szkody zdrowotne pojawiają
się po długim okresie picia. Krytycyzm mały lub powierzchowny

Abstynencyjny zespół alkoholowy (AZA)



AZA pojawia się kilka godzin po ostatnim spożyciu
alkoholu i są związane ze zmniejszeniem alkoholemii.



OBJAWY: drżenie języka, powiek, wyciągniętych rąk,
pocenie się, mdłości, nudności lub wymioty,
tachykardia, podwyższone ciśnienie, bóle głowy,
bezsenność, złe samopoczucie lub osłabienie,
przemijające omamy lub iluzje wzrokowe, dotykowe
lub słuchowe, napady drgawkowe typu grand mal



Objawy prodromalne: bezsenność, nasilone drżenie,
lęk, zwiewne omamy lub iluzje

Przebieg AZA



Trwa godziny lub dni i przemija bez leczenia bądź
jest przerywana przez nawrót picia



LECZENIE: BZDA, klometiazol, inne leczenie
p/drgawkowe, płyny infuzyjne (w zaburzeniach
wodno-elektrolitowych), witaminy. Beta-blokery w
nadaktywności układu sympatycznego. Ponadto
antybiotykoterapia, leczenie p/zapalne, i
p/gorączkowe

MAJACZENIE ALKOHOLOWE



Majaczenie trwa od kilku godzin do kilku dni



Jest to ostra psychoza z zaburzeniami
świadomości, postrzegania, podnieceniem
psychoruchowym i lękiem



Towarzyszą jej zagrażające życiu zaburzenia
somatyczne



Pojawia się u ok..5% uzależnionych

MAJACZENIE ALKOHOLOWE



Występują typowe dla AZA objawy oraz

1.zaburzenia świadomości (dezorientacja w czasie i miejscu)
2.omamy i iluzje
3.lęk
4.silne drżenie mięśniowe
5.urojenia (dziania się, prześladowcze)
6.podniecenie psychoruchowe
7.trudności z zaśnięciem albo odwrócony rytm snu i czuwania
8.nadaktywność układu autonomicznego (tachykardia,

nadciśnienie tętnicze, rozszerzenie źrenic)

Iluzje i omamy nasilają się w nocy i zacienionych miejscach.

Cienie interpretowane są jako prześladowcy. Omamy (pchły,

karaluchy, robaki, pająki, węże, rzadziej duże zwierzęta oraz

ludzkie postacie)

Odmianą majaczenia jest ostra halucynoza alkoholowa w której

dominują omamy słuchowe.

Nasilenie zaburzeń świadomości w majaczeniu



Bourchard określa głębokość zaburzeń świadomości stosownie do

stopnia fragmentacji pole spostrzeżeń:



Jednoprzedmiotowe – zwidywanie drobnych, pojedynczych

przedmiotów w zasięgu ręki, skubanie rzeczywistych lub

halucynowanych nitek, kłaczków, mowa szczątkowa



Wieloprzedmiotowe – proste reakcje (unikanie, agresja) wobec

halucynowanych małych, nadmiernie licznych przedmiotów (insekty,

drobne zwierzęta) będących w obrębie rąk i pokoju



Sceniczne – halucynowane przedmioty wiążą się w całościowe sceny



Oblężeniowe – halucynowane sceny rzutowane są poza dostępną

przestrzeń (budynek, ulica) i często interpretowane urojeniowo

(dobijają się, knują kradną)



PRZYCZYNY DELIRIUM: zapalenie opon i mózgu, udar, guzy OUN,

zapalenie płuc, inne infekcje, niewydolność krążeniowo-oddechowa,

zawał serca, zaburzenia rytmu, hipoksja, dyselektrolitemia, hipo-

hipertermia, leki, alkohol, trucizny (CO, ołów, tręć, beznen i analogi,

pestycydy, paliwa płynne, związki fosfoorganiczne)

MAJACZENIE



Różnicowanie:

1.

Krwawienia wewnątrzczaszkowe

2.

Hipo-, hiperglikemia

3.

Psychozy infekcyjne

4.

Zatrucia

5.

Psychozy egzogenne w zab. Endokrynnych

6.

Psychozy egzogenne w przebiegu nwd wątroby

SKUTKI PRZWLEKŁEGO INTENSYWNEGO PICIA

1.Przewlekła halucynoza alkoholowa: omamy głównie

słuchowe, czasem urojenia głównie prześladowcze

2. Paranoja alkoholowa: przebieg przewlekły, długotrwały.

Głównie urojenia zazdrości i niewiary małżeńskiej

3. Zespoły amnestyczne:

Z. Wernickego-Korsakowa – niedobory wit.B, zaburzenia
pamięci świeżej, zaburzenia poczucia czasu, zachowana
zdolność natychmiastowego powtarzania, brak zaburzeń
świadomości i globalnych zaburzeń poznawczych,
konfabulacje, które wypełniają luki pamięciowe
Centralna mielinoza mostu
Otępienie alkoholowe