PowerPoint Presentation

Pojęcie systemu

partyjnego

Ocena sytuacji w Polsce

Michał Grudecki

Partia polityczna



Partia to dobrowolnie

zorganizowana grupa,

posiadająca określony program,

dążąca do uzyskania poparcia

społecznego dla zdobycia lub

utrzymania władzy w państwie

i realizowania swoich interesów.

System partyjny



Za system partyjny należy

uważać formy i warunki

współpracy lub rywalizacji

partii politycznych w walce o

zdobycie władzy politycznej

albo w jej sprawowaniu.

Skład systemu

partyjnego



Partie polityczne,



Normy, na podstawie których

partie działają,



Relacje pomiędzy partiami oraz

pomiędzy nimi a otoczeniem,



Funkcje systemu partyjnego.

Funkcje systemu partyjnego



stanowi on forum legalnej walki o

władzę polityczną,



jest mechanizmem umożliwiającym

organizowanie wyborów,



integruje i aktywizuje politycznie

społeczeństwo,



umożliwia formowanie ośrodków

władzy i wyłanianie ekip rządzących.

Podstawowa klasyfikacja

systemów partyjnych

•

Podstawowym

kryterium jest

liczba partii

czynnie

uczestniczących

w życiu

politycznym.

•

Systemy

monopartyjne

•

Systemy

dwupartyjne

•

Systemy

wielopartyjne

Kryterium

konkurencyjności

•

Systemy

oparte na

zasadzie

konkurencyjno

ści

•

Systemy

niedopuszczają

konkurencyjno

sci

Systemy oparte na zasadzie

konkurencyjności

•

Konkurencyjność polityczna

(alternacja) to jedna z zasad i

wartości systemu

demokratycznego i przejawia się

w swobodzie tworzenia i

działania partii politycznych.

Systemy niedopuszczające

konkurencyjności

•

delegalizacja jakiejś partii w systemie,

•

niedopuszczenie partii do udziału w

wyborach lub taka manipulacja

ordynacją wyborczą, która obniża

szanse niektórych ugrupowań,

•

trwałe wykluczenie partii z udziału w

rządach, pomimo iż jest

reprezentowana w parlamencie.

„

System” monopartyjny

•

System monopartyjny

charakterystyczny jest

dla systemów

niedemokratycznych,

władza w nim może być

sprawowana tylko

przez jedną partię.

•

System państwowo –

partyjny (Sartori).

•

System

niedopuszczający

konkurencji.

System dwupartyjny

•

W systemie

dwupartyjnym istnieje

wiele ugrupowań

politycznych, lecz

szansę na uzyskanie

władzy mają dwa z

nich. Partie te mają

wyraźną przewagę nad

pozostałymi i

zmieniają się w trakcie

sprawowania rządów.

•

System konkurencyjny.

System dwuipółpartyjny

•

Występują w nim

dwie duże partie

oraz trzecia – mała,

znacznie słabsza,

jednak mająca duży

wpływ w systemie

partyjnym (często

nazywana jest tzw.

"języczkiem u

wagi").

Systemy wielopartyjne

•

dwublokowy

•

wielopartyjny ustabilizowany

•

wielopartyjny nieustabilizowany

•

partii dominującej

•

partii predominującej

•

wielopartyjny bez partii dominującej

•

trójblokowy

•

kooperacji partii

System dwublokowy



Istnieją w nim

dwa silne bloki

polityczne

składające się co

najmniej z

dwóch partii,

rywalizujące ze

sobą o władzę.

System wielopartyjny

ustabilizowany



Występują silne rządy

oparte na większości

parlamentarnej

osiągniętej dzięki

stworzeniu koalicji po

przeprowadzonych

wyborach. Istnieje w

nim także silna i

przygotowana do

sprawowania władzy

opozycja.

System wielopartyjny

nieustabilizowany



Silne wahania w

stopniach poparcia dla

poszczególnych

ugrupowań. Dodatkowo

występuje

rozdrobnienie poparcia,

dlatego parlament

często nie jest w stanie

wyłonić trwałej

większości koalicyjnej,

gotowej sprawować

stabilne rządy.

System partii

dominującej



Jedna z partii w

długim okresie

uzyskuje znaczną

przewagę nad

konkurencyjnymi

ugrupowaniami,

dystansuje je, będąc

od nich silniejsza.



Inne stronnictwa nie

są jednak w stanie

przejąć władzy.

System partii

predominującej



Istota systemu partii

predominującej

sprowadza się do tego,

że jedna z partii jest

zdolna do uzyskiwania

przez dłuższy czas

większości mandatów

(choć niekoniecznie

głosów), co wyklucza

sformowanie

alternatywnego

gabinetu.

Wielopartyjny bez partii

dominującej



W takim systemie różnice w

rozmiarach (zdobyczach

wyborczych) pomiędzy

poszczególnymi partiami są

niewielkie.



Żadna z partii nie jest niezbędna

przy tworzeniu koalicji, które mogą

pojawić się w różnych wariantach.

System trójblokowy

(trójpartyjny)



Mają w nim

znaczenie trzy

ugrupowania (bloki

polityczne), z tym

że po wyborach

jedno (jeden) z

nich jest zdolny do

stworzenia

samodzielnego

rządu.

System kooperacji partii



Polega on na tym,

że partie

konkurują ze sobą

w czasie kampanii

wyborczej, aby po

wyborach

zrezygnować z

konkurencji i

podjąć

współpracę.

Systemy zideologizowane i
pragmatyczne



System

zideologizowany

należy rozumieć jako

system, w którym

konkurencja między

partiami opiera się

na różnicach

ideologicznych i te

są głównym

argumentem walki

politycznej.



W systemie

pragmatycznym

partie walczą ze

sobą przy pomocy

argumentów

nieideologicznych

(rywalizacja toczy się

wokół konkretnych

haseł programowych

i alternatyw

personalnych).

Systemy równowagi i nierównowagi



W systemie

równowagi z kolei

mamy do czynienia z

dość wyraźną

polaryzacją sił

politycznych, jednak

z reguły przestrzeń

rywalizacji

zdominowana jest

przez jeden

dominujący typ

konfliktu, np. lewica

– prawica.



System nierównowagi

łączony jest z

pojawieniem się

partii, która zdobywa

regularnie znacznie

więcej głosów

wyborczych niż

pozostałe (choć nie

absolutną większość)

i dlatego prawie

niemożliwe wydaje

się sformowanie

stabilnego gabinetu

bez jej udziału.

Typologie oparte na kryteriach

relewantności i liczby partii



Partie relewantne, czyli istotne dla

funkcjonowania całego systemu partyjnego.



Dwa testy relewantności: potencjał

koalicyjny partii i potencjalna możliwość

użycia szantażu politycznego.



Partia zostaje uznana za relewantną, jeżeli

znajduje się w pozycji umożliwiającej jej

wpływanie na kształt jednej z możliwych

koalicji parlamentarnych.

Systemy wielkich i małych

partii



Systemy wielkich

partii – wielkie

partie zdobywały

przeciętnie w

takich krajach jak

Austria, Irlandia,

Wielka Brytania

oraz RFN 83, 6 %

głosów, podczas

gdy małe – 12,7



Systemy małych

partii – system

duński i szwedzki

(małe partie

zdobywały

przeciętnie 58,1 %

głosów, natomiast

partie duże 41 %)

oraz polski system

partyjny po

wyborach z 1991 r.

Pośrednie i przejściowe

systemy partyjne



Pośrednie

systemy partyjne

– partie małe w

takich systemach

jak: fiński, włoski,

norweski

zdobywały

przeciętnie 34,6 %

głosów, podczas

gdy duże 63, 1 %.



Przejściowe systemy

partyjne – opisują one

sytuację, kiedy

występuje

transformacja jednego

z wymienionych

systemów w inny, np.

systemu wielkich

partii w pierwszym

okresie w Belgii w

system małych partii

w drugim okresie itp.

System spolaryzowanego

pluralizmu



Łączy się on z obstrukcyjną opozycją z lewa

i z prawa. Zaznacza się ideologizacja

systemu partyjnego i tendencja do

odśrodkowej konkurencji, co w konsekwencji

zagraża legitymizacji systemu politycznego.



Istnieje w nim około 5 – 6 partii. Na osi

lewica – prawica wyodrębnić można trzy

odległe od siebie bieguny: lewicowy,

centrowy i prawicowy, wszystkie zajęte

przez partie polityczne.

System umiarkowanie

spolaryzowany



Jest czymś pośrednim pomiędzy systemem

dwupartyjnym i ekstremalnym pluralizmem.



Głównymi cechami są relatywnie mały

dystans ideologiczny oddzielający

najsilniejsze ugrupowania, tzw. bipolarna

konfiguracja koalicyjna, oznaczająca

możliwość zawierania koalicji

centroprawicowych bądź centrolewicowych

oraz dośrodkowy charakter rywalizacji

politycznej.

System Somalilandu



Zgodnie z konstytucją

mogą legalnie działać

w nim tylko te partie,

które wystartowały w

pierwszych wyborach

po ogłoszeniu

niepodległości.



Tworzenie nowych

partii zostało prawnie

zabronione.

Wybory w roku 1991



Konfiguracja partyjna

w 1991 r. odpowiada

standardom systemu

ekstremalnie

wielopartyjnego,

nieustabilizowanego

z równowagą między

partiami,

rozproszonego.

Wybory w roku 1993



Wybory w 1993 r.

przyniosły system

umiarkowanie

wielopartyjny z

dwiema głównymi

partiami.



Znacznie mniejszy

poziom

fragmentaryzacji.

Wybory w roku 1997



System umiarkowanie

wielopartyjny z

dominacją dwóch

dużych ugrupowań.



Sytuacja, kiedy UW

może wpływać w

znaczącym stopniu na

politykę koalicyjną,

pozwala postrzegać

także ówczesny system

partyjny jako tzw.

system dwuipółpartyjny.

Wybory z roku 2001



Po wyborach

parlamentarnych z

2001 r. ukształtował

się charakterystyczny

dla tzw. modelu

skandynawskiego

system umiarkowanie

wielopartyjny z

dominacją jednego

ugrupowania (w tej

roli Sojusz Lewicy

Demokratycznej).

Wybory z roku 2005



Na arenie

parlamentarnej

ukształtował się

system

umiarkowanie

wielopartyjny z

dwiema głównymi

partiami.

Wybory z roku 2007



Scena partyjna

odpowiada

cechom systemu

umiarkowanie

wielopartyjnego z

dwiema głównymi

partiami.

Obecny system partyjny



System konkurencyjny, wielopartyjny, w

którym PO ma przewagę nad innymi

partiami.



System pośredni (PO + PiS = 70%)



System nierównowagi i silnej polaryzacji

na linii PO – PiS lub nawet PiS – reszta

partii.



System partii predominujacej.



System wielopartyjny ustabilizowany (?)

Pojęcie samorządu

terytorialnego

►

Samorząd tworzy społeczność lokalna

zamieszkała na danym terenie,

zorganizowana w terytorialny związek

samorządowy w celu realizacji

własnych interesów lokalnych.

►

Członkowie związku powołują w drodze

wyborów organy, które w sposób

bezpośredni wykonują zadania

nałożone na związek.

Upartyjnienie polskiej polityki

lokalnej

►

Z międzynarodowych badań porównawczych wynika, że

polska polityka lokalna należy do najmniej

upartyjnionych w Europie.

►

Partie polityczne jednak zwłaszcza pomiędzy rokiem

2006 a 2010 umocniły swoją obecność na szczeblu

lokalnym.

Ostoja bezpartyjności

►

Ostoją bezpartyjności samorządów pozostają bezpośrednie

wybory lokalnej egzekutywy. Sukces kandydatów

lokalnych, również w dużych miastach, gdzie struktury

lokalne partii politycznych są najsilniejsze, jest skutkiem

bezpośrednich wyborów. Gdyby nie wybory bezpośrednie –

rady miast mogłyby nie wybrać niektórych prezydentów.

Prawo wyborcze

►

Wybory

większościowe do

rad gmin.

►

Większość

względna.

►

Jednomandatowe

okręgi wyborcze.

►

Wybory

proporcjonalne do

rad miast na

prawach powiatów,

rad powiatów i

sejmików

wojewódzkich.

►

Wielomandatowe

okręgi wyborcze.

Polityk bezpartyjny

►

Polityk niebędący

członkiem partii

politycznej,

niezależnie od

tego, jaki komitet

wyborczy go

wystawia jako

kandydata w

wyborach.

►

Kandydat

wystawiony przez

niepartyjny

komitet wyborczy,

niezależnie od

tego, czy on sam

pozostaje

członkiem partii

czy nie.

Relacje bezpartyjnych wójtów,

burmistrzów i prezydentów z

partiami politycznymi

►

Usamodzielnienie to

sytuacja, w której

pierwotnie wybrany

został on jako

kandydat komitetu

partyjnego, a

ponownie jako

kandydat komitetu

niepartyjnego.

►

Upartyjnienie zaś – to

sytuacja odwrotna.

►

Okazuje się, że

reelekcji częściej

towarzyszy

usamodzielnienie

niż upartyjnienie i

dotyczy to

wszystkich

kategorii

wielkości gminy.

Krystalizacja lokalnych

systemów partyjnych

►

Porównując dane dotyczące reelekcji

podczas dwóch ostatnich wyborów

samorządowych, można zauważyć, że

wyraźnie mniej jest zmian przynależności –

zarówno z komitetów partyjnych na

niepartyjne, jak i przeciwnie.

►

Utrwala się również bezpartyjność jako

równouprawniona opcja, a nie stan

przejściowy między przynależnościami

partyjnymi.

Małe gminy

►

Jedynie w małych gminach wzrosła liczba

przypadków upartyjnienia urzędujących do tej

pory wójtów i burmistrzów – to z kolei kolejny

dowód przemawiający za "kolonizacją"

najmniejszych gmin przez partie polityczne.

Zaplecze polityczne w radzie

►

W małych gminach wójtowie i burmistrzowie

wybrani z list partyjnych muszą polegać na

słabszym zapleczu politycznym niż ci,

których wybrano z list niepartyjnych.

►

Najsilniejsze zaplecze wójtowie i

burmistrzowie uzyskują jednak w tych

małych gminach.

►

Im większa gmina, tym rzadziej zdarza się

sytuacja absolutnej dominacji jednego

ugrupowania.

Umacnianie pozycji partii

politycznych w samorządzie

lokalnym

►

Większość wskaźników bezpartyjności,

zwłaszcza w gminach średniej wielkości,

stopniowo, choć powoli, spada.

►

Po 2005 r. możemy obserwować konsolidację

systemu partyjnego na szczeblu

ogólnokrajowym, co pozostaje nie bez

wpływu na wzmocnienie pozycji partii

politycznych na scenach lokalnych.

►

Strategia unikania przynależności partyjnej

przestaje więc być opłacalna.

Kres bezpartyjności?

►

Nic nie wskazuje na to, aby bezpartyjność była

wyłącznie opcją przejściową, która nieuchronnie

zostanie wyeliminowana przez partie polityczne.

►

Mamy do czynienia z poszukiwaniem sytuacji

równowagi, w której najsilniejsze lokalne komitety

bezpartyjne pozostaną ważnymi konkurentami

lokalnych oddziałów partii politycznych.

Document Outline