EKONOMIKA 

NAUKI

Uniwersytet Pedagogiczny 

im. KEN w Krakowie

Instytut Informacji Naukowej i 

Bibliotekoznawstwa

Ekonomika nauki

 Wielu autorów ujmuje naukę jako 

jedność dwóch wyżej 
określonych cech: zasobu wiedzy 
naukowej oraz działalności 
ludzkiej, w której rezultacie 
zasób wiedzy wzrasta.

 Tak definiuje naukę Stanisław 

Strumilin, 

 S. Mikuliński, Tadeusz 

Kotarbiński.

Edward Olszewski pisze, że „ nauka to 
ogół działań ludzkich, których 
bezpośrednim celem jest przede wszystkim 
poznanie obiektywnej rzeczywistości” i 
dodaje: „nauka- to całość wiedzy naukowej, 
tj. uporządkowany, społecznie dostępny 
system należycie uzasadnionych informacji 
o obiektywnej rzeczywistości, składających 
się z twierdzeń 
i hipotez”.

Tak postępuje Lech Zacher. 
Charakteryzuję on naukę jako 
podsystem wchodzący w skład 
systemu – potencjału 
cywilizacyjnego. Obejmuje on 
badania naukowe i ich rezultaty; 
nauke według autora to „ kompleks 
materialno-kadrowy, potencjał 
intelektualny, duchowy”.

Niektórzy włączają do nauki sferę 

kształcenia, rozumiejąc ją bądź wąsko, jako 

kształcenie kadr naukowych, bądź szerzej, 

jako kształcenie w ogóle.

Jest to zgodne z potocznym rozumieniem 

w języku polskim terminu nauka, 

utożsamianego z nauczaniem, oraz z tradycją 

historyczną, kiedy to uprawianie nauki 

w uniwersytetach zawsze i nierozdzielnie 

związane było z nauczaniem.

John D.Bernal, który pisze, że 

„nauka może być rozpatrywana:

1) jako instytucja
2) jako metoda
3) jako narastająca tradycja wiedzy
4) jako ważny czynnik utrzymania i 

rozwoju produkcji, wreszcie

5) jako jeden z najpotężniejszych 

wpływów kształtujących poglądy i 

postawy wobec
wszechświata i człowieka”.

Nauka jest formą świadomości społecznej, 

która różni się od innych form świadomości, 

takich jak ideologia, religia, sztuka, tym, że:

- odzwierciedla obiektywnie istniejący świat,
-  rejestruje cechy i właściwości badanych 

przedmiotów posiadające charakter ogólny 

i powtarzalny,

-  tworzy pojęciowy obraz świata posługując się 

zdaniami, które można podzielić na obserwacyjne, 

ogólne, wyjaśniające zależności, interpretacyjne, 

idealizacyjne i hipotetyczne,

- formułuje prawa naukowe o 

obiektywnym charakterze, tworzy 
kategorie naukowe, hipotezy, 
teorie,

- sprawdzianem prawdziwości 

teorii jest praktyka.

W pojęcie nauki należy więc włączyć 
sferę badań naukowych 
podstawowych 
( rozszerzanie zasobu wiedzy, 
doskonalenie metodologii) oraz 
stosowanych ( adaptacja zdobytej 
wiedzy naukowej do potrzeb 
praktycznego działania).

W terminologii oficjalnej, stosowanej 
w Polsce, przy planowaniu i 
sprawozdawczości sferę badań i rozwoju 
zalicza się częściowo do działu „nauka” 
( instytuty badawcze prowadzące badania 
podstawowe, instytuty resortowe 
o charakterze badawczo-rozwojowym, 
ośrodki badawczo-rozwojowe) oraz 
częściowo do działu produkcji ( część 
placówek resortowych oraz tzw. zaplecze 
niewyodrębnione przedsiębiorstw 
produkcyjnych).

W skład działalności 

naukowej wchodzi działalność 

w sferze 

obsługi nauki :

− organizacja informacji naukowo-technicznej,
− działalność zatrudnionych tam ludzi,
− działalność w służbie patentowej; w sferze 

wymiany naukowej z zagranicą; w tym
wymiany osobowej, stażowej, sympozjów 

i konferencji, oraz transferu zawłaszczonej
myśli technicznej;

− działalność w sferze planowania i 

koordynacji badań, organizowania 
kontaktów
naukowych i wymiany doświadczeń 
wewnątrz kraju ( spotkania, narady, 
sympozja 
i konferencje);

− działalność wydawnicza, dotycząca 

wydawania monografii i artykułów 
naukowych.

Powstanie i rozwój ekonomiki nauki jako 

wyodrębnionej dyscypliny 

naukoznawstwa nastąpiły w wyniku 

dokonującej się współcześnie rewolucji 

naukowo-technicznej. 

Przed nauką stanęły jakościowo nowe 

cele badawcze. Ten właśnie czynnik 

należy uznać za bezpośrednią przyczynę 

szybkiego rozwoju naukoznawstwa i 

wyodrębnienia się w nim wielu nowych 

dyscyplin, w tym ekonomiki nauki

Ogromną rolę w rozwoju 
naukoznawstwa odegrali polscy uczeni. 
Prekursorem naukoznawstwa w Polsce 
był Stanisław Staszic. Był on twórcą 
nowoczesnej metodologii naukowej. 

Staszic był także historykiem nauki, w 
pracy zatytułowanej „Ród ludzki” 
obszerny wątek poświęcił historii nauki i 
uczonych. Staszic był także gorącym 
propagatorem „idei społecznej 
użyteczności nauki”, był także wybitnym 
organizatorem nauki w Polsce.

• W nauczaniu chodziło mu o połączenie 

kształcenia z wychowaniem po to, by 

szybko ukształtować dzielnych, 

krytycznych pracowitych obywateli. 

Stanisław Staszic 1755- 1826

• „Prawdziwa człowieka szczęśliwość 

dobrej edukacji najpierwszym być 

celem powinna”; 

• ”końcem edukacji krajowej być 

powinna użyteczność obywateli.”

W zakresie metodologii Staszic 
prezentował pogląd, że nauka powinna 
wykrywać prawa ogólne, powszechne, 
rządzące rzeczywistością. 
Postęp nauki należy mierzyć postępem 
w uogólnieniu poszczególnych naszych 
wiadomości, wiązania ich w całość, 
sprowadzania do wspólnych przyczyn.

Polscy uczeni: Maria i Stanisław Ossowscy 

oraz Tadeusz Kotarbiński, położyli 

podwaliny pod nowoczesne 

naukoznawstwo. Ossowscy wprowadzili do 

nauki w 1936 roku pojęcie „ nauki o 

nauce”.

Jednakże to co różni nowe dyscypliny 
naukoznawcze od tradycyjnych, to fakt, że 
obiektem ich badań nie jest wyłącznie, nauka jako 
zasób wiedzy, ale nauka 
w sensie czynnościowym, czyli działalność 
badawcza, 
i nauka w sensie instytucjonalnym (placówki, 
zespoły itd.). 

Natomiast dla filozofii, logiki 
i historii nauki obiektem badań pozostaje nauka 
w sensie treściowym ( jako zasób wiedzy), niekiedy 
uzupełniona badaniami nad pracą badawczą 
( np. metodologii badań ) czy też nad instytucjami 
naukowymi (np. niektóre prace badawcze z zakresu 
historii nauki).

Na podstawie dotychczasowych rozważań 

można dojść do wniosku, iż w niniejszej 

pracy termin „ naukoznawstwo” 

rozumiemy szeroko, ponieważ 

naukoznawstwo w sensie wąskim obejmuję 

tylko tradycyjne dyscypliny naukoznawcze. 

Naukoznawstwo w szerokim ujęciu 

stanowi grupę nauk obejmującą wszystkie 

dyscypliny, dla których obiektem badań 

jest nauka.

Ekonomika nauki – jest nową dyscypliną 

wchodzącą do grupy dyscyplin 

naukoznawczych, powstałą w wyniku 

przenikania się ekonomii i tradycyjnego 

naukoznawstwa, w znacznym stopniu pod 

wpływem określonych potrzeb 

praktycznych. 

Ekonomika nauki zajmuję się 

ekonomicznymi problemami nauki jako 

zasobu wiedzy, nauki jako instytucji oraz 

ekonomicznymi problemami nauki w 

sensie czynnościowym, czyli działalności 

badawczej.

Zakres przedmiotowy ekonomiki nauki 

odpowiada terminowi „ prace badawcze 

i rozwojowe”.  Prace badawcze ( zwane 

w systematyce GUS pracami naukowo 

-badawczymi) obejmują:

a) badania podstawowe – czyli prace 

naukowe prowadzone w celu rozszerzenia 

wiedzy, poznania zjawisk świata 

obiektywnego, na ustalanie ich 

wzajemnych związków i zbadanie 

prawidłowości warunkujących te związki, 

prace te nie maja na celu bezpośredniego 

zastosowania praktycznego,

b) 

stosowane – czyli prace naukowe 

podporządkowane określonemu celowi 
praktycznemu, najczęściej obejmujące 
poszukiwania mające na celu doprowadzenie 
do wykorzystania wyników prac 
podstawowych dla zaspokojenia określonych 
potrzeb społecznych oraz dla osiągnięcia 
wyższego poziomu technicznego wytwarzania 
lub eksploatacji. 
Prace rozwojowe – są to prace prowadzone 
w celu sprawdzania prawidłowości 
rezultatów prac badawczych. 

Do prac rozwojowych zalicza się 

szczególnie prace:

1. konstrukcyjne, technologiczno – projektowe 

i doświadczalne, w tym budowę i próbną 
eksploatację instalacji, urządzeń 
doświadczalnych i prototypów, mających na 
celu sprawdzenie opracowanych założeń 
konstrukcyjnych, technologicznych i 
aparaturowych,

2. dotyczące organizacji i ekonomiki 

przedsiębiorstw, branż lub gałęzi gospodarki.

3. Prace normalizacyjne.

Do zakresu ekonomiki nauki wchodzi 

problematyka planowania i prognozowania 

rozwoju nauki i organizacji badań na szczeblu 

gospodarki narodowej w szerokim, 

merytorycznym sensie, obejmująca takie 

zagadnienia, jak :

- 

kryteria wyznaczania kierunków rozwoju nauki oraz

- kryteria wyznaczania priorytetów w tym zakresie,
- kryteria wyznaczania wielkości nakładów na prace 

badawcze i rozwojowe w sensie absolutnym oraz ich 

udział w dochodzie narodowym,

- kryteria podziału nakładów na badania podstawowe 

i stosowane oraz na prace rozwojowe,

- kryteria podziału nakładów między dziedziny 

i dyscypliny nauki, a także między gałęzie 

i branże gospodarki,

- kryteria określania zapotrzebowania na kadry 

badawcze na szczeblu gospodarki narodowej oraz 

w gałęziach 

i branżach gospodarki, w dziedzinach i 

dyscyplinach wiedzy,

- kryteria terytorialnego rozmieszczenia potencjału 

naukowego i rozwojowego a także określenie 

zapotrzebowania na prognozy oraz określenie 

celów współpracy naukowej z zagranicą i kryteriów 

podziału między zespoły współpracujące.

Ważnym element badań ekonomiki nauki stanowi 

problematyka szeroko rozumianej efektywności 

nauki albo – szerzej – efektywności prac 

badawczych i rozwojowych.

Prowadzi się badania w zakresie:

a) Efektywności nauki na szczeblu gospodarki narodowej
b) W zakresie efektywności poszczególnych przedsięwzięć 

badawczych

c) W zakresie efektywności działalności placówek i 

zespołów badawczych

Zakres ekonomiki nauki obejmuje 
kompleks problemów, wzajemnie ze sobą 
powiązanych: badanie efektywności nauki 
jest nieodłącznie związane z potencjałem 
badawczo – rozwojowym i planowaniem 
jako środkiem zwiększenia efektywności; 
natomiast problematyki potencjału nie 
można rozpatrywać inaczej jak w 
powiązaniu 
z przyszłością.

Historia 

finansowania 

nauki w Polsce.

 

Organizacje

Kasa im. Mianowskiego

1.

Powstała ona w Warszawie w 1881 roku

2.

Obejmowała m.in.:

• finansowanie wyjazdów w celu 

kontynuowania studiów w 

zagranicznych ośrodkach badawczych,

• kontynuację badań podjętych w kraju,
• badania terenowe, tzw. ówcześnie 

wycieczki naukowe – botaniczne, 

geologiczne, etnograficzne.

Kasa im. Mianowskiego

• W późniejszym czasie Kasa uwzględniała 

także aplikacje o dotacje na zakładanie i 
prowadzenie małych, najczęściej 
jednoosobowych pracowni badawczych. 

• Finansowa opieka Kasy zaspokajała potrzeby 

wszystkich etapów drogi pracownika nauki –
Kasa dotowała najpierw studia w 
zagranicznych ośrodkach badawczych, a 
następnie pomagała 
w zorganizowaniu i prowadzeniu własnego 
laboratorium.

Fundusz Kultury Narodowej

• Działający od 1928 roku do wybuchu 

wojny 
w 1939 roku (a następnie do emigracji 
w Wielkiej Brytanii).

• Punktem wyjścia do prac FKN były 

materiały dotyczące potrzeb nauki w 
Polsce, drukowane uprzednio w roczniku 
Kasy im. Mianowskiego „Nauka Polska”.

Fundusz Kultury Narodowej

• Uznano za niezmiernie istotne 

utworzenie wielu stypendiów.

•  Stypendia te podzielono na 

zagraniczne oraz krajowe, przyznawane 
jako pomoc w pisaniu pracy naukowej, 
która mogła być podstawą 
do uzyskania doktoratu lub habilitacji. 

• Jedynie w okresie 1928-1930 Fundusz 

przyznał 570 stypendiów w tym 235 
zagranicznych i 335 krajowych.

 

POLSKA AKADEMIA 

NAUK

Polska Akademia Nauk

• Została utworzona w 1951 roku.

• Cel utworzenia PAN:  stworzenie 

instytucji, dzięki której świat polityczny 
uzyska wsparcie środowiska naukowego, 
a zarazem - kontrolę ułatwiającą 
sterowanie tym środowiskiem. Miało to 
ułatwić finansowanie badań naukowych i 
koncentrowanie ich wokół problemów 
uznanych za najważniejsze dla państwa.

Polska Akademia Nauk

• Przy Prezydium PAN i w wydziałach 

powstały liczne komitety naukowe i 
problemowe skupiające uczonych ze 
wszystkich pionów nauki i środowisk 
akademickich.

• Przy wydziałach rozwijała się sieć 

placówek naukowych i pomocniczych: 
instytuty, zakłady, pracownie, w 
Warszawie i w całym kraju.

KOMITET BADAŃ 

NAUKOWYCH

Komitet Badań Naukowych

• Zgodnie z zapisem Ustawy z 12 stycznia 

1991 był to naczelny organ administracji 
rządowej do spraw polityki naukowej i 
naukowo-technicznej Polski. 

• Ustawa z dnia 8 października 2004 r. 

o zasadach finansowania nauki przekazała 
jego zadania w zakresie finansowania 
ministrowi właściwemu dla spraw nauki.

Komitet Badań Naukowych

• Najważniejszą częścią działania KBN było 

rozdzielanie niemal całości środków 
finansowych przeznaczanych przez budżet 
państwa na rozwój i utrzymanie nauki w Polsce. 

• KBN rozdzielał pieniądze na tzw. cele statutowe 

uczelni i państwowych instytutów naukowych,  
na rozwój infrastruktury naukowej, organizował 
wymianę międzynarodową oraz uczestniczył 
w pracach związanych z integracją Polski z Unią 
Europejską. 

Finansowanie 

nauki 

współcześnie.

 

Główne organizacje

Ministerstwo Nauki i 

Szkolnictwa Wyższego 

Zadania:

• strategiczne programy badań naukowych i prac 

rozwojowych oraz inne zadania finansowane przez 

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju;

• badania naukowe lub prace rozwojowe na rzecz 

obronności i bezpieczeństwa państwa prowadzone 

w ramach strategicznych programów badań 

naukowych i prac rozwojowych;

• badania podstawowe i inne zadania finansowane 

przez Narodowe Centrum Nauki;

• działalność statutową jednostek naukowych, 

w tym służącą rozwojowi młodych naukowców oraz 

uczestników studiów doktoranckich, finansowanych 

w wewnętrznym trybie konkursowym;

• inwestycje w zakresie dużej infrastruktury badawczej 

oraz inwestycje budowlane służące badaniom naukowym 

lub pracom rozwojowym;

• zadania współfinansowane ze środków funduszy 

strukturalnych Unii Europejskiej oraz  

z niepodlegających zwrotowi środków z pomocy 

udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego 

Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

• współpracę naukową z zagranicą;
• nagrody za wybitne osiągnięcia naukowe 

lub naukowo-techniczne;

• stypendia naukowe dla wybitnych młodych naukowców;

• finansowanie bibliotek naukowych nie 

wchodzących w skład jednostek 
naukowych. 

• działalność upowszechniającą naukę;
• programy i przedsięwzięcia ustanawiane 

przez Ministra;

Narodowe Centrum 

Badań i Rozwoju

Zadania:

• zarządzanie realizacją badań naukowych lub prac 

rozwojowych na rzecz obronności i bezpieczeństwa 

państwa oraz je finansuje lub współfinansuje

• pobudzanie inwestowania przez przedsiębiorców 

w działalność badawczo-rozwojową

• wspieranie komercjalizacji wyników badań 

naukowych

• inicjowanie i realizacja programów obejmujących 

finansowanie badań naukowych lub prac 

rozwojowych oraz działań przygotowujących do 

wdrożenia wyników badań naukowych lub prac 

rozwojowych

• udział w realizacji międzynarodowych 

programów badań naukowych lub prac 
rozwojowych, w tym programów 
współfinansowanych ze środków 
zagranicznych

• Centrum wspiera rozwój kadry naukowej, 

w szczególności przez finansowanie 
programów adresowanych do osób 
rozpoczynających karierę naukową

Narodowe 

Centrum Nauki

 

Zadania:

1) finansowanie badań podstawowych w formie projektów 

badawczych, w tym ogłaszanie konkursów;

2) finansowanie aparatury naukowo-badawczej;
3) monitorowanie realizacji projektów badawczych;
4) współpraca międzynarodowa w ramach finansowania 

działalności dotyczącej badań podstawowych, w tym 

finansowanie projektów badawczych realizowanych w 

ramach programów lub inicjatyw międzynarodowych, 

ogłaszanych we współpracy dwu- lub wielostronnej lub 

projektów realizowanych przy wykorzystaniu przez 

polskie zespoły badawcze wielkich międzynarodowych 

urządzeń badawczych, niepodlegających 

współfinansowaniu z zagranicznych środków 

finansowych;

5) wspieranie rozwoju osób rozpoczynających 

karierę naukową w formie przygotowywania 
i przeprowadzenia specjalnych konkursów 
na finansowanie projektów badawczych, 
mających 
za zadanie stworzenie unikatowego 
warsztatu naukowego wraz z aparaturą lub 
nowego zespołu naukowego,

6) finansowanie stypendiów doktorskich i staży 

podoktorskich.

Fundacja na rzecz Nauki 

Polskiej

Zadania:

• przyznawanie indywidualnych nagród i 

stypendiów dla naukowców,

• przyznawanie subwencji na modernizację 

warsztatów naukowych i ochronę zbiorów 

naukowych,

• przyznawanie subwencji na wdrażanie 

osiągnięć naukowych do praktyki 

gospodarczej,

• inne formy wspierania ważnych 

przedsięwzięć służących nauce (jak np.: 

programy wydawnicze, konferencje).

Polska Fundacja 

Kościuszkowska

• amerykańsko-polska instytucja kulturalno-

oświatowa,

• fundacja oferuje stypendia i granty 

doktorantom, nauczycielom akademickim, 

naukowcom i artystom,

• udziela stypendiów młodzieży i naukowcom 

z Polski i USA, kieruje wymianą naukową, 

a także prowadzi działalność informacyjną 

i popularyzatorską w zakresie dziejów kultury 

i nauki polskiej (wystawy, odczyty, konkursy).

 

Fundacja Rozwoju Systemu 

Edukacji

Projekty:

1. Comenius

2. Erasmus

3. Leonardo da Vinci

4. Grundtvig

5. Jean Monet 

Czy polityka 

innowacyjna 

ma wpływ na 

innowacje ?

 

Wybrane wskaźniki innowacyjności polskiej gospodarki  latach 1989-2001 

 

 

1989  1990  1991  1992  1993  1994  1995  1996  1997  1998  1999  2000  2001 

1. 

Udział wydatków firm na 

działalność innowacyjną 

(w %) 

0,8  0,9  0,7  0,2  2,0  2,2  2,2  3,6  4,0  4,1  4,8  3,4  3,2 

2. 

Udział nowych i 

zmodernizowanych 

wyrobów (w %) 

5,3  3,0  3,3  3,4  4,8  6,9  5,4  8,4  7,9  8,2  9,5  7,6  7,8 

3. 

Udział produktów 

zawansowanej techniki 

(w %) 

10,3  8,5   

7,8  8,4  8,2  8,7  9,7  10,4  11,0  11,1  11,2   

4. 

Udział produktów 

zawansowanej techniki w 

eksporcie (w %) 

 

 

 

3,2  2,1  2,0  2,3  2,2  2,0  2,4  3,1  2,9  2,7 

5. 

Udział produktów 

zawansowanej techniki w 

imporcie (w %) 

 

 

 

8,7  10,3  9,3  9,0  9,2  10,5  9,8  12,0  12,3  11,6 

6. 

Krajowe zgłoszenia 

patentowe 

5294  4105  3389  2896  2658  2676  2595  2411  2399  2407  2285  2404  2202 

7. 

Przyznane patenty 

krajowe 

2854  3242  3418  3443  2641  1825  1619  1405  1179  1174  1022  993  851 

 

Źródło: dane GUS oraz własne szacunki Andrzeja 
H. Jasińskiego. 

Podstawowe bariery dla 

innowacji:

• brak własnych środków finansowych 

w przedsiębiorstwach,

• zbyt wysokie oprocentowanie kredytów 

bankowych,

• wysoka niepewność zbytu nowości/ryzyko 

ekonomiczne,

• brak własnego zaplecza badawczo-

rozwojowego,

• wadliwe uregulowania prawne, normy, 

przepisy.

Argumenty za polską polityką 

innowacyjną:

• nauka i innowacje techniczne powinny 

dostać dofinansowanie podobnie jak to ma 

miejsce 

w innych krajach wysoko rozwiniętych,

• w dużej mierze instytucje badawcze i część 

przedsiębiorstw nadal ma status 

państwowych, a więc podlega rządowi,

• bez wsparcia ze strony państwa polska 

nauka 

i myśl techniczna nie wpłynie na rozwój 

gospodarki i oraz naszą działalność w UE.

Nakłady na badania i rozwój nauki/techniki w Polsce w latach 1989-2001 

(w %) 

 

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 

GERD jako % 

PKB 

0,90  0,96  0,81  0,81  0,86  0,82  0,69  0,71  0,71  0,72  0,75  0,67  0,65 

Nakład budżetu 

na badania  

i rozwój jako % 

PKB 

- 

-  0,76  0,64  0,57  0,55  0,47  0,48  0,47  0,43  0,44  0,44  0,42 

Nakład budżetu 

na badania  

i rozwój jako % 

budżetu państwa 

3,6  2,5  2,5  1,9  1,8  1,7  1,6  1,7  1,7  1,7  1,9  1,9  1,8 

 

Źródło: Roczniki statystyczne GUS oraz obliczenia 
własne Andrzeja H. Jasińskiego. 

Przyczyny niskich nakładów 

na badania i rozwój nauki:

1) Wiara w tzw. „niewidzialną rękę” rynku, 

która zapanowała w naszym kraju wraz 

z początkiem transformacji czyli 

przekonanie o wymuszeniu przez rynek 

i konkurencje wzrostu nakładów na 

badania przez przedsiębiorstwa okazało 

się złudne.

2) Bieżące trudności finansowe rządu, 

które wpływają na wskaźnik nakładów 

wydatków z budżetu na badania i rozwój 

nauki.       

3) Niski poziom społecznego zrozumienia 

i akceptacji roli nauki w polskim 

społeczeństwie i gospodarce nawet 

wśród niektórych polityków. Brak wiary 

w to, ze 

na nauce i technice można „zarobić”.

4) Proces „makroekonomicznego 

przystosowania”, w pełni uzasadniony 

w początkowym okresie przemian 

gospodarczych w naszym kraju. 

Ocena działań polityki 

innowacyjnej:

• zdecydowana większość to narzędzia 

finansowe; pozostałe rodzaje 
przedsięwzięć wydają się być 
niedocenione,

• wyraźnie dominują działania strony 

podażowej nad popytową,

• większość z nich jest adresowana do 

przedsiębiorstw/przemysłu jako całości,

• brakuje narzędzi adresowanych do branż 

wysokiej techniki,

• byt duży nacisk położony jest na wsparcie 

tworzenia nowych osiągnięć naukowych 

zamiast na ich wdrążanie,

• instrumenty wspierania innowacji są 

zorientowane raczej na generowanie 

innowacji niż na ich dyfuzje; trudno wśród 

nich znaleźć takie narzędzia, które miały by 

na celu wyłącznie transfer techniki. 

Ocena efektów działań rządu 

na rzecz nauki:

• firmy korzystały z tych narzędzi w 

znikomym stopniu ( tylko 0,9% ); 
niektóre instrumenty 
w ogóle nie były wykorzystywane,

• pewne zainteresowanie wykazały 

przede wszystkim duże formy (20% 
tych podmiotów, które zatrudniały po 
1000 i więcej osób ),

• relatywnie największe zainteresowanie 

okazywano takim przedsięwzięciom, 

jak projekty celowe i zlikwidowane w 2000 r. 

ulgi inwestycyjne dla firm,

• małe i średnie przedsiębiorstwa praktycznie 

nie były w ogóle zainteresowane zachętami,

• firmy formułowały szereg zarzutów 

w stosunku do istniejących narzędzi polityki.

Polska polityka dotycząca 
innowacji przedstawiała 
swoiste falowanie 
w okresie transformacji 
gospodarczej. 

Był to wynik braku 
długookresowej strategii 
rozwoju nauki 
i techniki w tym okresie.

 

1. Siły rynkowe- jeszcze zbyt słabe 

i mechanizmy rynkowe nie w pełni 
skuteczne: relatywnie duży udział 
sektora państwowego, słaby sektor 
małych i średnich przedsiębiorstw, dość 
wysoki nadal poziom monopolizacji 
gospodarki, chwiejna równowaga na 
niektórych rynkach.

2. Państwo, które uczy się, jak prowadzić 

politykę naukowo-techniczną w procesie 
transformacji z gospodarki centralnie 
planowanej do wolnorynkowej, ale nie 
jest 
w tym zbyt konsekwentnie. 

Na podstawie przeprowadzony badań 
przez 
A. Jasinskiego możemy stwierdzić, że 
w latach 1989- 2001 postęp 
technologiczny 
w Polsce odbywał się raczej pod 
wpływem regulacji 
makroekonomicznych, sił rynkowych 
i napływu zagranicznej myśli 
technicznej niż pod wpływem polityki 
naukowo-technicznej. 

Inwestowanie w 

kapitał ludzki i 

rozwój sektora 

wiedzy w Polsce.

Społeczeństwo wiedzy obejmuje, 
uwarunkowania rozwojowe: społeczne, 
kulturowe, ekonomiczne i polityczne. 
Termin ten wyraża kompleksowość 
zmian zachodzących we współczesnym 
świecie - wiedza wpływa nie tylko na 
rozwój ekonomiczny, ale na wszystkie 
obszary życia społecznego, 
determinując szanse rozwojowe 
krajów. 

Sektor wiedzy jest to zbiór 
instytucji zajmujących się 
tworzeniem, przetwarzaniem, 
udostępnianiem i wykorzystaniem 
wiedzy, wraz z ich otoczeniem 
warunkującym ich efektywne 
działanie. 

Konstytucja RP zawiera regulacje 
określające wartości fundamentalne 
dla kształtowania sektora wiedzy. 

Należą do nich m.in. zasady:


Powszechnego i równego dostępu 

do 

wykształcenia,



Autonomii szkół wyższych,



Wolności badań naukowych, oraz 

ogłaszania  ich wyników,



Wolności nauczania.

Dla rozwoju sektora wiedzy 
ogromne znaczenie mają:

Niezależność,
Aktywność,
Otwartość,
Samoorganizacja środowisk.

Główne czynniki, które mogą wpływać 

na stan szkolnictwa wyższego w 

Polsce w najbliższych latach to:

Skutki zmian na krajowym rynku 

pracy i na rynkach zagranicznych w 

krajach UE,

Uwarunkowania demograficzne i 

efekty migracyjne

Skutki nadmiernego rozdrobnienia 

instytucjonalnego 

Utrzymujące się niedofinansowanie 

szkół wyższych.

Czynniki ograniczające wzrost 
innowacyjności w Polsce:

Brak tradycji wynalazczych, z czym 

wiąże się niezwykle niska liczba 
patentów,

Niedostateczne mechanizmy prawno-

ekonomiczne i nie korzystne 
uwarunkowania kapitałowe,

Brak dostatecznie dużej liczby 

działających komercyjnie 
niewielkich firm badawczych, 
które sprzedawałyby technologie 
lub same byłby kupowane wraz ze 
swoimi technologiami przez 
wielkie komercje,

Brak dostatecznej wiarygodności 

poszczególnych podmiotów w 
procesie komercjalizacji 
technologii.

Dla stworzenia warunków do poprawy 
stanu kapitału ludzkiego oraz rozwoju 
sektora wiedzy kluczowe są następujące 
zadania:

Stymulowanie działań szkół wyższych na 

rzecz poprawy jakości kształcenia i 
lepszego dostosowania oferty 
programowej studiów do rynku pracy

Wprowadzenie mechanizmów 

internalizacji polskiej nauki oraz 
zasadniczej poprawy efektywności 
działania instytucji naukowych

Zespolenie funkcjonowania różnych 

pionów w systemie badań naukowych 
i jego połączenie z gospodarką

Podniesienie poziomu finansowania 

instytucji akademickich i naukowych

Zasadnicza poprawa infrastruktury 

sektora wiedzy- przyspieszenie 
procesu informatyzacji państwa i 
rozwój technik telekomunikacyjnych

Dla zagwarantowania jakości kadry 
naukowej, przyszłe rozwiązania 
powinny przestrzegać zasady 
trójszczeblowości:

Nadawanie stopnia naukowego 

doktora,

Przyznawanie uprawnień do udziału w 

procesie promowania doktorów,

Wyróżnia uczonych o wybitnym 

dorobku tytułem profesora, z czym 
wiązać się powinna możliwość 
przechodzenia w stan spoczynku.

Polskie szkolnictwo wyższe i nauka 
powinny się stać aktywnymi 
współtwórcami Europejskiej 
Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego i 
Badań Naukowych. 

Państwo musi prowadzić politykę 
wyrównywania szans i upowszechnia 
wykształcenia. 

Dziękujemy za uwagę 
i zapraszamy do 
dyskusji...

Prezentacje przygotowały:

Małgorzata Sobol

Edyta Szałagiewicz

Natalia Szczerba

Wioletta Tarasek

Katarzyna Wątor