Trójpierścieniowe leki 
przeciwdepresyjne.

Pochodne fenotiazyny.

J S gr.e

 

 

Trójpierścieniowe leki 
przeciwdepresyjne 
(tymoleptyki)

Podział ze względu na budowę 
chemiczną:

1. Pochodne dibenzoazepiny
2. Pochodne cykloheptadienu
3. Pochodne dibenzooksepiny

 

 

Pochodne dibenzoazepiny

Dawka śmiertelna 2-5g

Dobre wchłanianie z 

przewodu pokarmowego, 

szybko docierają do tkanek

T ½  imipraminy i jej 

czynnego metabolitu (DMI) : 

18-21 i 25-50h

Metabolizowane w wątrobie

 

 

Pochodne cykloheptadienu

Dawka toksyczna amitryptyliny 

ok.500mg, śmiertelna 1000mg

Dobrze wchłaniają się z 

przewodu pokarmowego

T ½  krótszy u ludzi leczonych 

tymi lekami

Metabolizowane w wątrobie

 

 

Toksyczność TLPD

Strukturalnie przypominają fenotiazyny

Silne właściwości antycholinergiczne, 

adrenergiczne, hamują rec. alfa-

adrenergiczne,hamują zwrotny wychwyt 

serotoniny, noradrenaliny, dopaminy, 

działają stabilizująco na błony 

komórkowe

Najsilniejsze działanie toksyczne 

związane z OUN i ukł. krążenia

 

 

Objawy kliniczne

rozszerzenie źrenic, nieostre widzenie

suchość w ustach

tachykardia, zaburzenia rytmu: nadkomorowe, komorowe 

(częstoskurcz komorowy, migotanie komór), w EKG poszerzenie 

QRS, wydłużenie QT

Spadek ciśnienia tętniczego, hipotensja ortostatyczna, zawał 

serca

Senność, zaburzenia orientacji, ataksja, śpiączka, drgawki

Zaburzenia oddychania, kwasica metaboliczna

Wzrost aktywności aminotransferaz, żółtaczka, oliguria

 

 

Leczenie

Płukanie żołądka

Podanie węgla aktywnego

Podawanie wodorowęglanów w celu zmniejszenia nasilenia 

kardiotoksyczności (w dawce 1-2 mmol/kg mc. Do osiągnięcia 

pH 7,45-7,55)

Nie wolno podawać chinidyny, prokainamidu, dizopiramidu

W ciężkich stanach drgawkowych  leki porażające mięśnie 

(pankuronium), rozpocząć sztuczną wentylację

Podawać diazepam, barbiturany

Odtrutki: fizostygmina- wskazana tylko w ciężko 

przebiegających zatruciach

Zalecane badania: stężenie antydepresantów we krwi, 

elektrolity (K, Na), glukoza, kreatynina, aminotransferazy we 

krwi, mioglobina w moczu, EKG

 

 

Wykrywanie TLPD

Bezpośrednia próba z moczu z odczynnikiem Mandelina

 Żółtozielony – opipramol
 Brązowy przechodzący w zielony- amitryptylina lub 

nortryptylina

 Niebieski- imipramina

chromatografia cienkowarstwowa

 

 

Pochodne fenotiazyny

Pochodne dialkiloaminoalkilowe 

(promazyny, meprazyny)

Pochodne piperydynoalkilowe (rydazyny, 

pekazyny)

Pochodne piperazynyloalkilowe (perazyny, 

fenazyny)

 

 

Leki neuroleptyczne, uspokajające, 

przeciwpsychotyczne, przeciwwymiotne, 

przeciwhistaminowe, przeciwparkonsonowe, nasenne, 

hipotensyjne, do premedykacji w znieczuleniu 

ogólnym

Nasilają działanie antycholinergiczne atropiny, TLPD

Zmniejszają siłę działania niektórych leków np. 

insuliny, doustnych leków przeciwcukrzycowych, 

leków przeciwzakrzepowych

Ich działanie mogą nasilać np. leki uspokajające, 

nasenne, przeciwbólowe, leki moczopędne

Działanie uspokajające i przeciwpsychotyczne wynika 

z antagonizmu w stosunku do receptorów 

dopaminowych

 

 

Szybko wchłaniają się z przewodu 

pokarmowego 

Silnie wiążą się z białkami

Metabolizowane w wątrobie, wydalane z 

żółcią i moczem

Leki o małej toksyczności,
dawka toksyczna nie została ustalona,
poważne zatrucia po przyjęciu 15-50 mg/kg 

mc.

 

 

Toksyczność

Wpływ na transmisję adrenergiczną, 

dopaminergiczną w OUN

Silne właściwości antycholinergiczne

Działają chinidynopodobnie

Drgawkotwórcze

 

 

Objawy zatrucia

Rozszerzenie lub zwężenie źrenic (rzadziej)

Suchość w ustach, suchość skory,

Tachykardia, spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia 

rytmu serca (nadkomorowe i komorowe)
w EKG: poszerzenie QRS, wydłużenie QT

Objawy pozapiramidowe: mimowolne ruchy kończyn, 

języka, sztywność mięśni, drżenia mięśni, drgawki

Pobudzenie, senność, śpiączka,

Kwasica metaboliczna, hipertermia (czasami 

hipotermia)

 

 

Leczenie

Płukanie żołądka

Podanie węgla aktywnego

Podanie wodorowęglanów w dawce 1-2 mmol/l w celu 

zmniejszenia arytmogenności fenotiazyn

W razie wystąpienia objawów pozapiramidowych – 

podać dożylnie difenhydraminę 0,5-1,0 mg/kg mc.

Odtrutki: nie ma

Zalecane badania: stężenie fenotiazyn w moczu, 

elektrolity (potas, sód), glukoza, kreatynina we krwi, 

EKG

 

 

Wykrywanie pochodnych 
fenotiazyny

Bezpośrednia próba jakościowa z moczu z 

odczynnikiem Forresta:

zabarwienie próbki w zależności od dawki i rodzaju 

pochodnej, na kolor różowy przechodzący w 

purpurowy albo czerwony lub niebieski przechodzący 

w ciemnoszary

Chromatografia cienkowarstwowa

 

 

Bibliografia

Seńczuk W. - „Toksykologia współczesna”
Piotrowski Jerzy K. - „Podstawy toksykologii”
Brandys J. – „Toksykologia – wybrane 
zagadnienia”