1. W węższym znaczeniu —
szczegółowa teoria wartości,
wchodząca w skład poszczególnych
dyscyplin naukowych, dziedzina
rozważań nad wartościami określonego
rodzaju, np. moralnymi, estetycznymi,
poznawczymi, ekonomicznymi,
religijnymi...
2. W szerokim znaczeniu — ogólna
teoria wartości, nauka o wartościach,
wieloaspektowe rozważania
teoretyczne dotyczące pojęcia
wartości, wywodzące się z etycznych
koncepcji dobra.
Aksjologia w szerokim znaczeniu zajmuje się:
w aspekcie teoretycznym
›
analizą natury wartości (tego, co cenne, dobre), a więc zagadnieniem,
czym jest wartość, jaki jest jej charakter (subiektywny, obiektywny,
absolutny, względny itp.),
›
dociekaniem źródeł i mechanizmów powstawania wartości;
w aspekcie systematyzującym i postulatywnym
›
podstawami i kryteriami wartościowania,
›
klasyfikacją wartości (np. wyodrębnianiem wartości autotelicznych
(jako celów samych w sobie) i służących do ich realizacji wartości
instrumentalnych),
›
budowaniem ich hierarchii i ustalaniem, co stanowi wartość najwyższą
(tzw. summum bonum),
›
ich statusem ontycznym, relacjami z innymi bytami, sposobami ich
poznawania i realizowania;
w aspekcie socjologicznyczm i teoretyczno-kulturowym
›
badaniem społecznego funkcjonowania wartości w danej epoce
historycznej, zbiorowości społecznej i kulturze.
Erik Erikson (ur. 15 czerwca 1902 we
Frankfurcie, zm. 12 maja 1994 w Harwich) –
amerykański psychoanalityk i psycholog rozwoju
człowieka niemieckiego pochodzenia.
Twórca teorii rozwoju psychospołecznego. Uczeń
Anny Freud, córki Zygmunta Freuda, stworzył
swoją teorię, którą zaliczono do podstaw
psychoanalizy. Kładł w niej nacisk na
rozwiązywanie kryzysów rozwojowych,
pojawiających się w życiu każdego człowieka.
Według Erika Eriksona człowiek przeżywa osiem
kryzysów rozwojowych od wczesnego
dzieciństwa do późnej starości. Ich rozwiązanie
decyduje o konstrukcji osobowości człowieka.
Dzieła wydane po polsku
Dopełniony cykl życia
Dzieciństwo i społeczeństwo
Tożsamość a cykl życia
Osobowość –
wewnętrzny system
regulacji pozwalający
na adaptację i
wewnętrzną integrację
myśli, uczuć i
zachowania w
określonym środowisku
w wymiarze czasowym
(poczucie stabilności).
Jest to zespół względnie
trwałych cech lub
dyspozycji psychicznych
jednostki, różniących ją
od innych jednostek.
Osobowość jest także definiowana jako
charakterystyczny, względnie stały sposób
reagowania jednostki na środowisko
społeczno-przyrodnicze, a także sposób
wchodzenia z nim w interakcje.
Nie jest jedynym wyznacznikiem działania
– to co i jak człowiek robi zależy tez od
doraźnego stanu fizycznego i
psychicznego, emocji, stopnia
przygotowania do danego działania.
Osobowość
kształtowana jest przez
całe życie, szczególnie
w okresie dzieciństwa
oraz młodości poprzez
wpływ bodźców
zewnętrznych w
procesie socjalizacji, a
także własnej
aktywności jednostki.
Istotną rolę odgrywają
tu również wrodzone
cechy biofizyczne.
Rozwija się stopniowo. W rezultacie utworzenia
się osobowości człowiek osiąga zdolność
przetwarzania napływających informacji, dzięki
czemu tworzy sobie obraz świata i siebie,
integruje techniki i sposoby ustosunkowania się
do przedmiotów, osób, sytuacji, przez co jego
zachowanie nabiera cech stałości i
powtarzalności.
Kształtuje się przez doświadczenia, kontakty z
osobami znaczącymi dla danej jednostki, role
społeczne pełnione przez daną osobę, a także
wydarzenia powtarzające się lub wyjątkowo silne.
W polskiej szkole psychocybernetyki i
cybernetyki społecznej, zapoczątkowanej
przez Mariana Mazura, zespół zmiennych
właściwości sterowniczych systemu
autonomicznego (w tym, jako przypadek
szczególny – człowieka) nazywa się
"osobowością". Odróżnia się ją wyraźnie od
zespołu sztywnych właściwości
sterowniczych, czyli "charakteru". Zmienne
właściwości sterownicze są zależne od
"woli" systemu autonomicznego, zaś
sztywne są od niej niezależne
Różnorodne poglądy na konstrukcję osobowości
człowieka doprowadziły do powstania licznych
teorii:
Psychodynamiczne
›
Teoria freudowska
›
Teorie neopsychoanalityczne – podkreślają
znaczenie podstawowych popędów oraz interakcji
społecznych w kształtowaniu osobowości jednostki.
Przedstawiciele: Carl Jung, Alfred Adler, Harry Stack
Sullivan, Karen Horney, Erik Erikson;
Teorie pola
Teorie czynnikowe
Teorie uczenia się
Teorie humanistyczne
Teorie systemowe
Stadium IV: Pracowitość- niższość
Przypada na wczesne lata szkolne (młodszy wiek
szkolny)
Stadium V: Tożsamość- pomieszanie ról
Okres ten przypada na lata dojrzewania
fizycznego i psychicznego czyli między 12 a 18
rokiem życia.
Stadium VI: Intymność- izolacja
Obejmuje wczesny wiek dojrzały i początki życia
rodzinnego (okres pomiędzy 20- 24 rokiem życia)
Stadium VII: Generatywność (produktywność)-
zaabsorbowanie własną osobą (stagnacja)
Przypada na lata między 25 a 64 rokiem życia.
Stadium VIII: Integralność
– rozpacz
Obejmuje lata życia
człowieka , w których
pojawia się intensywna
refleksja nad własnym
życiem.
W świetle koncepcji człowiek
jest istota rozwijającą się i
twórczą. Nieprzystosowanie,
zaburzenia i dewiacje
powstają wówczas gdy
nieprawidłowo niezgodnie z
wzorcami kulturowymi
jednostka zaspokaja swoje
potrzeby i nieumiejętnie,
niepomyślnie rozwija
problemy charakterystyczne
dla poszczególnych etapów.
Czesław Czapów (ur. 1925, zm.
1980) - profesor Uniwersytetu
Warszawskiego, twórca warszawskiej
szkoły resocjalizacji oraz Instytutu
Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji.
Biografia
Od 16 roku życia uczestniczył w działalności zbrojnego podziemia
AK. W roku 1944 został ciężko ranny. Odznaczony Krzyżem
Walecznych.
Po wojnie rozpoczął studia na Wydziale Filozoficzno-Społecznym
Uniwersytetu Warszawskiego, studiując równocześnie socjologię,
antropologię, psychologię i pedagogikę.
Od września do grudnia 1953 Czapów był więziony przez Urząd
Bezpieczeństwa, ale nie został formalnie oskarżony. W
październiku 1954 w celu uwolnienia się od obserwacji UB
upozorował własne samobójstwo i ukrywał się do grudnia 1955.
Rozpoczął współpracę z tygodnikiem „Po prostu” i z Klubem
Krzywego Koła, gdzie założył sekcję Diagnostyki Społecznej.
Pracował też w Biurze Listów Polskiego Radia. Przyczynił się do
powstania w roku 1958 Ośrodka Badania Opinii Publicznej przy
Polskim Radiu. W roku 1960 rozpoczął pracę naukową na
Uniwersytecie Warszawskim. Z inicjatywy Czapowa w r. 1972
powstał na Uniwersytecie Warszawskim Instytut Profilaktyki
Społecznej i Resocjalizacji. W roku 1976 został usunięty z UW.
Zmarł przedwcześnie wskutek chorób nabytych podczas pobytu w
partyzantce i w więzieniu.
Publikacje książkowe
Czy Johnny stanie się gangsterem? Uwagi o
metodach walki z przestępczością młodzieży,
1959
Niebezpieczne ulice, 1960 (współautor: Stanisław
Manturzewski)
Rodzina a wychowanie, 1968
Pedagogika resocjalizacyjna, 1971 (współautor:
Stanisław Jedlewski)
Socjotechnika w zakładzie pracy, 1975
Wychowanie resocjalizujące: elementy metodyki
i diagnostyki, 1978
Młodość, miłość... i co dalej, 1980
Sformułował on ogólny zarys kierunków rozwoju
osobowości zdrowej.
Uznawał, że istotnymi elementami tzw. ideału
wychowawczego są:
Optymalne uspołecznienie i optymalne eliminowanie
egoizmu
Optymalny rozwój osobowości manifestujący się
aktywnością twórczą i eliminowanie zahamowań i
dewiacji rozwojowych
Szczególną wagę przywiązywał do tzw. twórczej
samodzielności człowieka rozwijającego się zgodnie
z własnym wewnętrznym rytmem
psychospołecznym, pozwalającym mu w
poszczególnych fazach życia osiągać stany
równowagi funkcjonalnej, zarówno w sensie rozwoju
poznawczego, emocjonalnego, moralnego jak i
społecznego.
Uważał twórczość za szczególnie ważkie
świadectwo progresywnego rozwoju osobowości,
przedstawiano owy rozwój jako szereg zmian
wektorów prowadzących:
1) od postrzegania synkretycznego (całościowe,
globalne) do analitycznego a następnie do
spostrzegania intelektualnego
2) od myślenia zmysłowo-ruchowego do myślenia
dotyczącego operacji konkretnych a następnie do
myślenia dotyczącego operacji formalnych i
logicznych i przyczynowo skutkowych
3) od syntonii do sympatii a następnie do
meliczności
4) od egoizmu do altruizmu a następnie do miłości
5) od emocjonalności do impulsywności a
następnie do refleksyjności
6) od pasywności do transformatywności
7) od responsywności reaktywnej do
responsywności reproduktywnej a następnie do
proaktywności
8) od irracjonalnej stymulacji ze strony
środowiska wew. Do irracjonalnej stymulacji ze
strony środowiska zew. A następnie do
racjonalnej stymulacji
9) od spontaniczności do konformizmu a
następnie do prospołecznej autonomii
10) od integracji na niskim poziomie do
dezintegracji pozytywnej a następnie do
integracji na wysokim poziomie
Według Cz. Czapówa pedagogika resocjalizacyjna
jest inspirowana 3 założeniami tj. założeniem
hormizmu czyli teorią instynktów i ich kanalizowania,
behawioryzmu (trening interpersonalny) oraz
humanizmu psychologizującego i
socjologizującego. Zdaniem Czapówa rozwój
dokonuje się poprzez konflikty, kryzysy i dysharmonie,
które powinny być rozwiązywane twórczo. Aksjologia
pedagogiczna Czapówa streszcza się w 6 ogólnych
zasadach dotyczących realizacji funkcji
wychowawczych, opiekuńczych i terapeutycznych tj.
zasadzie reedukacji oraz wielostronnego rozwoju
osobowości wychowanka, zasadzie
perspektywistycznej i wszechstronnej opieki oraz
wymagań wobec podopiecznego, a także zasadzie
akceptowania i respektowania osoby wychowanka.
Pedagogika resocjalizacyjna Cz. Czapówa
charakteryzuje się „radykalnym
humanizmem”. W nieletnim przestępcy
dostrzega się ofiarę własnego środowiska
i skrzywdzonego przez los, ale także
despotę i tyrana dla którego przestępstwo
staje się techniką radzenia sobie w życiu.
Teoria „wektorów rozwoju osobowości”
daje racjonalną nadzieje na możliwość
zmiany poprzez odpowiednie formy opieki
i wychowania resocjalizującego.
Dziękujemy za uwagę
Paulina Daniłowicz
Małgorzata Peczyńska
Aleksandra
Wędołowska