Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Toksykologia

Toksykologia

sądowo-lekarska

sądowo-lekarska

mgr biol. Agnieszka Siwińska-Ziółkowska

toksykolog

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Toksykologia

nauka o truciznach

nauka o truciznach

(gr.

(gr.

toxon

toxon

– łuk

– łuk

toxicon

toxicon

– trucizna do strzał)

– trucizna do strzał)

Nauka interdyscyplinarna

Nauka interdyscyplinarna

łącząca elementy chemii,

łącząca elementy chemii,

farmacji, biologii i medycyny

farmacji, biologii i medycyny

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Gałęzie toksykologii

Gałęzie toksykologii



sądowa – najstarsza (XIXw.)



kliniczna – specjalizacja lekarska



doświadczalna – poznawanie

mechanizmu działania zw. toksycznych i

ich interakcji, np.:



leków



metali



pestycydów



środowiskowa (ekotoksykologia)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Trucizna

każda substancja, która poprzez swoje

każda substancja, która poprzez swoje

właściwości fizykochemiczne lub drogę

właściwości fizykochemiczne lub drogę

podania powoduje zaburzenia w

podania powoduje zaburzenia w

funkcjonowaniu organizmu do śmierci

funkcjonowaniu organizmu do śmierci

włącznie

włącznie

„

„

Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest.

Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest.

Tylko dawka czyni truciznę”

Tylko dawka czyni truciznę”

Paracelsus

Paracelsus

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Ksenobiotyk

substancja nie będąca naturalnym

składnikiem organizmu, obca, egzogenna

ksenobiotykami jest większość trucizn i

leków, a także związki wytworzone przez

człowieka i wprowadzone do środowiska

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Toksyna

substancja toksyczna

substancja toksyczna

wytwarzana przez

wytwarzana przez

żywy

żywy

organizm:

organizm:



jady mikroorganizmów

jady mikroorganizmów



grzybów wyższych

grzybów wyższych



roślin

roślin



zwierząt

zwierząt

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Dawka

Dawka

Stężeni

Stężeni

e

e



Ilość substancji przypadająca na jednostkę objętości lub

masy, np.:



dopuszczalne stężenie substancji szkodliwych w powietrzu

(mg/m

3

)



stężenie w wodzie, roztworach, płynach

biologicznych (

ng/mL, µg/mL, mg/L, mg%, mg/g, µg/L,

mmol/L, m/L, ‰)



stężenie w tkankach, w żywności (ng/g, mg/kg,

µg/kg)



Terapeutyczne, toksyczne, śmiertelne, dopuszczalne,

progowe



Ilośćsubstancji wprowadzona do organizmu wyrażana w

jednostkach wagowych lub objętościowych (mg, g, mL)



Jednorazowa, wielokrotna, podzielona, dobowa,

efektywna, dopuszczalna, terapeutyczna, toksyczna,

śmiertelna

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Toksykologia sądowa

Toksykologia sądowa



wykonanie badania



warsztat - metody analizy chemicznej
(klasycznej, instrumentalnej i ozn.
immunochemiczne)



materiał



biologiczny



dowody rzeczowe

interpretacja wyniku

w oparciu o dane z sekcji, materiał

aktowy; wymagana jest wiedza z zakresu
farmakologii, biologii, medycyny

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Cel analizy

Cel analizy

potwierdzenie

podejrzenia

śmierci z

zatrucia:

-sceneria

miejsca

zdarzenia

-zeznania

świadków,

rodziny

-wyniki oględzin

zewnętrznych i

wewnętrznych

zwłok

próba

ustalenia

przyczyny

nagłego

zgonu:

jeśli informacje

zebrane w toku

dochodzenia

oraz wyniki

sekcji zwłok na

to nie pozwoliły

wyjaśnienie

okoliczności

zgonu jeśli

przyczyna jest

znana:

- wypadki

komunikacyjne

- upadki z

wysokości

- zabójstwa

- utonięcia

- powieszenia

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

o badaniu decyduje Prokuratura lub

Policja



na

podstawie

okoliczności

zdarzenia

(badanie może być ukierunkowane lub nie)



na wniosek lekarza zawarty w protokole

wstępnym sporządzanym w dniu sekcji lub

w

ostatecznym

protokole

sekcji

sporządzanym po uzyskaniu wyników

badań dodatkowych (alkohol, COHb,

histopatologia)

Postanowienie

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie



filtracja przez pory

filtracja przez pory

(małe cząsteczki, zg. z gradientem

(małe cząsteczki, zg. z gradientem

stężeń – EtOH, mocznik)

stężeń – EtOH, mocznik)



bierna dyfuzja

bierna dyfuzja

(najważniejszy mechanizm)

(najważniejszy mechanizm)



zgodnie z gradientem stężeń

zgodnie z gradientem stężeń



związki rozpuszczalne w lipidach

związki rozpuszczalne w lipidach



związki w formie niezjonizowanej

związki w formie niezjonizowanej

prawo Ficka

prawo Ficka

szybkość dyfuzji =K x A x (C

szybkość dyfuzji =K x A x (C

2

2

-C

-C

1

1

)

)

K – stała, A – powierzchnia, C

K – stała, A – powierzchnia, C

2

2

– stężenie

– stężenie

na zewnątrz, C

na zewnątrz, C

1

1

- stężenie wewnątrz

- stężenie wewnątrz

Transport przez błony

Transport przez błony

biologiczne

biologiczne

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

dyfuzja bierna zachodzi wg kinetyki

dyfuzja bierna zachodzi wg kinetyki

pierwszego rzędu

pierwszego rzędu

(prędkość zależy od

(prędkość zależy od

gradientu stężeń)

gradientu stężeń)

związki

dysocjujące

muszą

być

związki

dysocjujące

muszą

być

niezjonizowane

niezjonizowane

, a to zależy od ich pK

, a to zależy od ich pK

a

a

i

i

pH

pH

równanie Hendersona i

równanie Hendersona i

Hasselbacha

Hasselbacha

pH = pK

pH = pK

a

a

+ Log[A

+ Log[A

-

-

]/[HA]

]/[HA]

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Czynniki współdecydujące

o toksyczności



droga podania

droga podania



dożylna (b. efektywna)

dożylna (b. efektywna)



domięśniowa

domięśniowa



podskórna

podskórna



wziewna (b. efektywna)

wziewna (b. efektywna)



doustna (najczęstsza)

doustna (najczęstsza)



przezzskórna (fenol, anilina; istotna u

przezzskórna (fenol, anilina; istotna u

niemowląt)

niemowląt)



doodbytnicza

doodbytnicza

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Czynniki współdecydujące

o toksyczności



stężenie

stężenie



np. kwasy, zasady

np. kwasy, zasady



postać

postać



rozpuszczalność w wodzie – zw.

rozpuszczalność w wodzie – zw.

nieorganiczne (sublimat, kalomel, rtęć

nieorganiczne (sublimat, kalomel, rtęć

metaliczna)

metaliczna)



rozpuszczalność w lipidach – zw.

rozpuszczalność w lipidach – zw.

organiczne (lipofilność – zw. organiczne

organiczne (lipofilność – zw. organiczne

rtęci)

rtęci)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Czynniki współdecydujące

o toksyczności



szybkość wprowadzenia

szybkość wprowadzenia

(zakłady, kto pierwszy wypije pół litra wódki;

(zakłady, kto pierwszy wypije pół litra wódki;

wlew kroplowy vs bolus)

wlew kroplowy vs bolus)



właściwości osobnicze

właściwości osobnicze



wiek

wiek



stan zdrowia

stan zdrowia



genetycznie uwarunkowana aktywność

genetycznie uwarunkowana aktywność

enzymatyczna (duży polimorfizm CYP, szybkość

enzymatyczna (duży polimorfizm CYP, szybkość

acetylacji)

acetylacji)



zmiany wynikające z trybu życia (ekspresja

zmiany wynikające z trybu życia (ekspresja

układów enzymatycznych, zmiany w układach

układów enzymatycznych, zmiany w układach

receptorowych, uczulenie

receptorowych, uczulenie





przyspieszony

przyspieszony

metabolizm, zwiększona tolerancja, zwiększona

metabolizm, zwiększona tolerancja, zwiększona

wrażliwość, idiosynkrazja)

wrażliwość, idiosynkrazja)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Podział trucizn

Podział trucizn



wg toksyczności - podział Hodge’a i

wg toksyczności - podział Hodge’a i

Sternera)

Sternera)

Klasa toksyczności

Klasa toksyczności

LD

LD

50

50

dla

dla

szczura na

szczura na

kg masy

kg masy

ciała

ciała

Dawka śmiertelna dla

Dawka śmiertelna dla

dorosłego człowieka

dorosłego człowieka

I wyjątkowo toksyczne
II silnie toksyczne
III średnio toksyczne
IV słabo toksyczne
V praktycznie nietoksyczne
VI Praktycznie nieszkodliwe

1 mg

1 mg

1-50 mg

1-50 mg

50-500 mg

50-500 mg

0,5 – 5 g

0,5 – 5 g

5 – 15 g

5 – 15 g

> 15 g

> 15 g

szczypta, kilka kropli

szczypta, kilka kropli

Łyżeczka

Łyżeczka

około 30 g

około 30 g

250-500 g

250-500 g

1 kg

1 kg

>1 kg

>1 kg

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Klasyfikacja toksyczności wg Rozp. Min.

Klasyfikacja toksyczności wg Rozp. Min.

Zdrowia w sprawie kryteriów i klasyfikacji

Zdrowia w sprawie kryteriów i klasyfikacji

substancji i preparatów chemicznych (Dz. U.

substancji i preparatów chemicznych (Dz. U.

2003.171.1666)

2003.171.1666)



Bardzo toksyczne (symbol T+)

Bardzo toksyczne (symbol T+)

DL

DL

50

50

≤ 25 mg/kg mc p.o. dla szczura

≤ 25 mg/kg mc p.o. dla szczura



Toksyczne (symbol T)

Toksyczne (symbol T)

25 < DL

25 < DL

50

50

≤ 200 mg/kg mc p.o. dla szczura

≤ 200 mg/kg mc p.o. dla szczura



Szkodliwe (symbol Xn)

Szkodliwe (symbol Xn)

200 < DL

200 < DL

50

50

≤ 2.000 mg/kg mc p.o. dla szczura

≤ 2.000 mg/kg mc p.o. dla szczura

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie



wg działania

wg działania



tr.

tr.

żrące

żrące

(kwasy, zasady, fenol, sublimat)

(kwasy, zasady, fenol, sublimat)



tr.

tr.

krwi

krwi

(COHb, zw. methemoglobinotwórcze)

(COHb, zw. methemoglobinotwórcze)



tr. pokarmowe (wywołujące wymioty, biegunkę,

tr. pokarmowe (wywołujące wymioty, biegunkę,

kolki)

kolki)



tr.

tr.

wątroby

wątroby

(met. ciężkie, toksyny grzybów,

(met. ciężkie, toksyny grzybów,

chlorowcopochodne węglowodorów)

chlorowcopochodne węglowodorów)



tr.

tr.

nerek

nerek

(met. ciężkie, olejki eteryczne)

(met. ciężkie, olejki eteryczne)



tr.

tr.

serca

serca

(glikozydy, leki krążeniowe)

(glikozydy, leki krążeniowe)



tr.

tr.

płuc

płuc

(chlor, opary kwasów, fosgen)

(chlor, opary kwasów, fosgen)



tr.

tr.

nerwów

nerwów

(działające narkotycznie lub

(działające narkotycznie lub

uszkadzająco np. met. ciężkie)

uszkadzająco np. met. ciężkie)

podział bardzo sztuczny, nieścisły,

niekonsekwentny

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie



Wg grup analitycznych

Wg grup analitycznych

wynikający z właściwości

wynikający z właściwości

fizykochemicznych, od których zależy

fizykochemicznych, od których zależy

dobór metody analizy:

dobór metody analizy:



związki organiczne nielotne (wymagające

związki organiczne nielotne (wymagające

ekstrakcji)

ekstrakcji)



związki lotne

związki lotne



kationy (wymagające mineralizacji

kationy (wymagające mineralizacji

materiału)

materiału)



aniony (dializa lub oznaczanie

aniony (dializa lub oznaczanie

bezpośrednie)

bezpośrednie)



pozostałe

pozostałe

Nie ma uniwersalnej metody pozwalajacej na
wykrycie wszystkich typów związków naraz

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Metody

Metody

skryningowe

skryningowe



Szybkie orientacyjne testy o wielkiej

Szybkie orientacyjne testy o wielkiej

przydatności:

przydatności:



w szpitalach do oceny stanu pacjenta, kontroli

w szpitalach do oceny stanu pacjenta, kontroli

abstynencji od narkotyków

abstynencji od narkotyków



w Policji do badania kierowców

w Policji do badania kierowców



W szkołach, miejscach pracy

W szkołach, miejscach pracy



Tanie, łatwe w wykonaniu

Tanie, łatwe w wykonaniu



Nie w pełni swoiste

Nie w pełni swoiste



Często tylko jakościowe

Często tylko jakościowe

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Metody skryningowe cd

Metody skryningowe cd



immunologiczne

immunologiczne



testy paskowe, kasetowe (jakościowe - mocz)

testy paskowe, kasetowe (jakościowe - mocz)



immunofluorescencja w świetle spolaryzowanym – FPIA

immunofluorescencja w świetle spolaryzowanym – FPIA

(ilościowe - surowica, krew, mocz)

(ilościowe - surowica, krew, mocz)



immunoenzymatyczne testy dołkowe – EIA (ELISA)

immunoenzymatyczne testy dołkowe – EIA (ELISA)

(jakościowe, ilościowe - surowica, ślina, mocz)

(jakościowe, ilościowe - surowica, ślina, mocz)



radiomimmunologiczne testy (RIA) (wycofywane)

radiomimmunologiczne testy (RIA) (wycofywane)



klasyczne barwne

klasyczne barwne



na azotyny (test Griessa w TŻ)

na azotyny (test Griessa w TŻ)



na cyjanki (testy komercyjne w TŻ)

na cyjanki (testy komercyjne w TŻ)



na fenotiazyny w moczu – z odczynnikiem FPN

na fenotiazyny w moczu – z odczynnikiem FPN



na salicylany w moczu – z FeCl3

na salicylany w moczu – z FeCl3

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Tok analizy

Tok analizy



Wyosobnienie związków z materiału

biologicznego



Ekstrakcja

rozpuszczalnikiem organicznym

niemieszającym się z wodą (np. chloroform, octan

etylu, octan n-butylu, eter dietylowy) z

odpowiedniego dla związków organicznych nielotnych



Head-space

(analiza fazy nadpowierzchniowej) –

podgrzanie lub wysolenie próbki zamkniętej w

szczelnym naczyńku i pobranie fazy gazowej – dla

związków lotnych



Zmineralizowanie

materiału poprzez spopielenie w

wysokiej temperaturze na sucho lub zwęglenie przy

pomocy mieszaniny kwasów i mikrofal - dla kationów

metali



Dializowanie

- dla anionów

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Tok analizy cd.

Tok analizy cd.



Wykrywanie i identyfikacja potencjalnych

Wykrywanie i identyfikacja potencjalnych

trucizn

trucizn



spektrofotometria UV-VIS

spektrofotometria UV-VIS



chromatografia

chromatografia



gazowa (najlepiej z detektorem mas GC/MS)

gazowa (najlepiej z detektorem mas GC/MS)



cieczowa (HPLC, LC/MS)

cieczowa (HPLC, LC/MS)



cienkowarstwowa (tania, lecz mało selektywna i czuła)

cienkowarstwowa (tania, lecz mało selektywna i czuła)



analiza pierwiastków

analiza pierwiastków



atomowa spektrometria absorpcyjna ASA (metale)

atomowa spektrometria absorpcyjna ASA (metale)



spektrometria mas z plazmą indukcyjnie sprzężoną (ICP-MS)

spektrometria mas z plazmą indukcyjnie sprzężoną (ICP-MS)



klasyczne metody chemiczne

klasyczne metody chemiczne



barwne

barwne



strąceniowe

strąceniowe



Oznaczenie ilościowe

Oznaczenie ilościowe

najważniejsze we krwi

najważniejsze we krwi

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Chromatografia
cienkowarstwowa

Rozdział benzodiazepin po przekształceniu w benzofenony

Rozdział benzodiazepin po przekształceniu w benzofenony

(produkty hydrolizy w środowisku kwaśnym)

(produkty hydrolizy w środowisku kwaśnym)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Chromatograf gazowy

Chromatograf gazowy

z detektorem mas

z detektorem mas

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie



leki



narkotyki



pestycydy



glikol etylenowy

Związki organiczne

Związki organiczne

nielotne

nielotne

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Leki

Leki



uspokajajaco-nasenne (gł.

uspokajajaco-nasenne (gł.

benzodiazepiny)

benzodiazepiny)



neuroleptyczne (gł. fenotiazyny)

neuroleptyczne (gł. fenotiazyny)



przeciwdepresyjne (gł. TCA)

przeciwdepresyjne (gł. TCA)



przeciwpadaczkowe

przeciwpadaczkowe

(karbamazepina, kw. walproinowy)

(karbamazepina, kw. walproinowy)



krążeniowe (

krążeniowe (

β

β

-blokery, blokery Ca,

-blokery, blokery Ca,

inhibitory konwertazy angiotensyny)

inhibitory konwertazy angiotensyny)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Środki

Środki

odurzające

odurzające

(nakroktyki)

(nakroktyki)



opioidy

opioidy



amfetaminy

amfetaminy



kokaina

kokaina



halucynogeny

halucynogeny



kannabinole

kannabinole



GHB

GHB

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Opioidy

(wszystkie związki oddziaływujące na receptory opioidowe,

agoniści, antagoniści, ago-antagoniści)



opiaty (morfina, kodeina)

opiaty (morfina, kodeina)



półsyntetyki

półsyntetyki



„

„

kompot”

kompot”

(polska heroina – tylko iv)

(polska heroina – tylko iv)



„

„

brown sugar”

brown sugar”

(iv oraz palenie)

(iv oraz palenie)



dekstrometorfan (DXM)

dekstrometorfan (DXM)



syntetyki o budowie całkowicie

syntetyki o budowie całkowicie

odmiennej od opiatów (metadon,

odmiennej od opiatów (metadon,

tramadol, fentanyl, pentazocyna,

tramadol, fentanyl, pentazocyna,

petydyna)

petydyna)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Psychostymulanty

Psychostymulanty



klasa amfetamin

klasa amfetamin



leki psychostymulujące

leki psychostymulujące

(w tym

(w tym

amfetaminopochodne)

amfetaminopochodne)



kokaina

kokaina

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie



amfetamina

amfetamina

biały proszek wciągany do nosa, wcierany w
dziąsła, połykany, wstrzykiwany



metamfetamina

metamfetamina

charakterystyczne kryształy („ice”), palony,

charakterystyczne kryształy („ice”), palony,

wstrzykiwany

wstrzykiwany



„

„

designer drugs”

designer drugs”

(

(narkotyki zmodyfikowane

) np. MDMA, UFO,

) np. MDMA, UFO,

Mitsubishi – zazwyczaj tabletki lub kapsułki

Mitsubishi – zazwyczaj tabletki lub kapsułki

Klasa amfetamin

Klasa amfetamin

(amfetamina i jej

pochodne)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Metamfetamina

Metamfetamina

tzw.

tzw.

„ice”

„ice”

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Pochodne

Pochodne

fenetyloaminy

fenetyloaminy

fenetyloamina

AMINY

KATECHOLO

WE

aderenalina,

noradrenalin

a,

dopamina

AMINOKWASY

fenyloalanina, tyrozyna

ZWIĄZKI POCHODZENIA ROŚLINNEGO

meskalina, efedryna

ZWIĄZKI SYNTETYCZNE

LEKI

metylfenidat,

fentermina,

fenfluramina,

pseudoefedryna,

fenelzyna

sibutramina

ŚRODKI NIEMEDYCZNE

-NARKOTYKI

kilkadziesiąt pochodnych,

z czego cześć o działaniu

halucynogennym

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

wybrane amfetaminy

wybrane amfetaminy

CH

3

NH

2

amfetamina

CH

3

N

H

CH

3

O

O

CH

3

N

H

CH

3

O

CH

3

PMMA

p-metoksymetamfetamina

INNE: metamfetamina, etyloamfetamina, pochodne - z

atomem chloru, bromu, jodu, tiopochodne, z jedną,

dwoma, trzema grupami metoksylowymi

MDMA

3,4-metylenodioksymetamfetamina

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Tabsy

Tabsy

pixy

pixy

oraz

oraz

dropsy

dropsy

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Pixy cd.

Pixy cd.

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

nazwy „dropsów”

nazwy „dropsów”



wisienki białe – duży efekt pobudzenia

wisienki białe – duży efekt pobudzenia



no-name = niebieskie duże tabletki, uczucie

no-name = niebieskie duże tabletki, uczucie

zimna, roztrzęsienie, być może zawierają PMA

zimna, roztrzęsienie, być może zawierają PMA



matrix niebieski = jw.

matrix niebieski = jw.



zielone mitsubishi = występuje dziwny,

zielone mitsubishi = występuje dziwny,

odbierany jako nieprzyjemny wyraz twarzy

odbierany jako nieprzyjemny wyraz twarzy



białe mitsubishi = lepiej oceniane od zielonego

białe mitsubishi = lepiej oceniane od zielonego



czerwone love (lowki)

czerwone love (lowki)



wiatrak

wiatrak



czerwone wiśnie

czerwone wiśnie



czerwone mitsubishi

czerwone mitsubishi



Żółty tulipan

Żółty tulipan

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Leki psychostymulujace

Leki psychostymulujace



metylfenidat

metylfenidat

(Ritalin)

(Ritalin)



fentermina

fentermina

(Adipex)

(Adipex)



efedryna

efedryna

(Tussipect)

(Tussipect)



fenfluramina i

fenfluramina i

dexfenfluramina

dexfenfluramina

(Isolipan)

(Isolipan)



sibutramina

sibutramina

(Meridia)

(Meridia)

Ephedra vulgaris

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Kokaina



Narkotyk drogi, „elitarny”



Działa silnie euforyzująco, ale krótko



Ustępowanie działania wiąże się z
bardzo silnym obniżeniem nastroju



Silny przymus psychiczny brania

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Psychodeliki

Psychodeliki

(halucynogeny)

(halucynogeny)



deformują rzeczywistość

deformują rzeczywistość



chemicznie bardzo różnorodna grupa, np.:

chemicznie bardzo różnorodna grupa, np.:



lsd-25 (półsyntetyczna pochodna sporyszu)

lsd-25 (półsyntetyczna pochodna sporyszu)



psylocyna, psylocybina, muskaryna (grzyby)

psylocyna, psylocybina, muskaryna (grzyby)



bufotenina (ropuchy, grzyby)

bufotenina (ropuchy, grzyby)



meskalina (peyotl)

meskalina (peyotl)



salwinaryna a (z rosliny

salwinaryna a (z rosliny

Salvia divinorum

Salvia divinorum

)

)



mirystycyna (gałka muszkatołowa)

mirystycyna (gałka muszkatołowa)



niektóre pochodne amfetaminy w odpowiedniej

niektóre pochodne amfetaminy w odpowiedniej

dawce (np. MDMA)

dawce (np. MDMA)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

„

„

Zmieniacze

Zmieniacze

świadomości”

świadomości”

toksyczność ostra jest niska, zagrożenie wynika z

toksyczność ostra jest niska, zagrożenie wynika z

zaburzeń postrzegania rzeczywistości (ryzyko

zaburzeń postrzegania rzeczywistości (ryzyko

wypadku)

wypadku)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Kannabinoidy

Kannabinoidy

Kannabinoidy

Kannabinoidy

- jest to grupa związkow

- jest to grupa związkow

chemicznych, które oddziaływują na receptory

chemicznych, które oddziaływują na receptory

kannabinoidowe w mózgu. Zanim odkryte

kannabinoidowe w mózgu. Zanim odkryte

zostały inne typy kannabinoidów, nazwa ta

zostały inne typy kannabinoidów, nazwa ta

obejmowała tylko

obejmowała tylko

alkaloidy

alkaloidy

konopi

konopi

. Obecnie ta

. Obecnie ta

grupa związków dzieli się na:

grupa związków dzieli się na:



endokannabinoidy

endokannabinoidy

– stwierdzone u ludzi i zwierząt,

– stwierdzone u ludzi i zwierząt,

np.

np.

anandamid

anandamid

, naturalne ligandy receptorów o

, naturalne ligandy receptorów o

funkcji regulatorowej

funkcji regulatorowej



kannabinoidy

kannabinoidy

roślinne

roślinne

- czyli te, które występują

- czyli te, które występują

jako alkaloidy roślinne, np. tetrahydrokannabinol

jako alkaloidy roślinne, np. tetrahydrokannabinol

(

(

Δ

Δ

9-THC), tetrahydrokannabidiol,

9-THC), tetrahydrokannabidiol,

tetrahydrokannabivarin, kannabinol

tetrahydrokannabivarin, kannabinol

.

.



kannabinoidy

kannabinoidy

syntetyczne

syntetyczne

- czyli te, które zostały

- czyli te, które zostały

stworzone przez człowieka, np.

stworzone przez człowieka, np.

CP-55940

CP-55940

czy

czy

HU-210

HU-210

.

.

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Przetwory konopi

Przetwory konopi



Δ

Δ

9-THC

9-THC

(

(

Δ

Δ

9-tetrahydrokannabinol)

9-tetrahydrokannabinol)

główna substancja

główna substancja

psychoaktywna Cannabis sp.)

psychoaktywna Cannabis sp.)



11-nor-9-karboksy-

11-nor-9-karboksy-

Δ

Δ

9-

9-

tetrahydrokannabinol

tetrahydrokannabinol

(THC-COOH)

(THC-COOH)

główny, nieaktywny biologicznie metabolit

główny, nieaktywny biologicznie metabolit

wykrywany w moczu w testach wstępnych jako

wykrywany w moczu w testach wstępnych jako

marker przyjmowania przetworów konopi)

marker przyjmowania przetworów konopi)

(marihuana, haszysz, olej haszyszowy)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Anandamid

Anandamid

Arachidonyloamina, AEA

produkowany w organizmach zwierzecych

podczas snu i relaksu, odgrywa rolę w

implantacji zarodka

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Δ

Δ

9-THC

9-THC

(stos. jako lek

(stos. jako lek

Dronabinol,

Dronabinol,

Marinol w USA

Marinol w USA

i Holandii)

i Holandii)

HU-210

HU-210

(1000x

(1000x

silniejszy

silniejszy

od

od

Δ

Δ

9-

9-

THC)

THC)

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Rimonabant

Rimonabant

N

N

O

NH

N

CH

3

Cl

Cl

Cl

Antagonista receptorów CB1

Antagonista receptorów CB1

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

GHB

GHB

(kwas

(kwas

γ

γ

-hydroksymasłowy)

-hydroksymasłowy)



biały, krystaliczny proszek

biały, krystaliczny proszek



bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie

bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie



roztwory są bezbarwne, przezroczyste

roztwory są bezbarwne, przezroczyste



lekko słonawy smak niewyczuwalny w

lekko słonawy smak niewyczuwalny w

napojach lub potrawach

napojach lub potrawach



działanie analogiczne do alkoholu, ale

działanie analogiczne do alkoholu, ale

dawki kilkadziesiąt razy mniejsze

dawki kilkadziesiąt razy mniejsze



wykorzystywany do celów

wykorzystywany do celów

przestępczych

przestępczych



brak testów skryningowych

brak testów skryningowych



naturalny składnik organizmu

naturalny składnik organizmu

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Pestycydy

Pestycydy



Środki do zwalczania organizmów

Środki do zwalczania organizmów

niepożadanych dla człowieka np.

niepożadanych dla człowieka np.



owadów – insektycydy

owadów – insektycydy



Grzybów – fungicydy

Grzybów – fungicydy



Chwastów – herbicydy

Chwastów – herbicydy



Gryzoni - rodentycydy

Gryzoni - rodentycydy



Bardzo zróżnicowane pod względem

Bardzo zróżnicowane pod względem

budowy chemicznej

budowy chemicznej

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Przykładowe wzory

Przykładowe wzory

pestycydów

pestycydów

lindan

metydation

symazyna

Piretryna

I

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Grupy pestycydów

Grupy pestycydów



Fosforoorganiczne

Fosforoorganiczne



Karbaminiany

Karbaminiany



Chlorowcopochodne

Chlorowcopochodne



Triazyny

Triazyny



Poch. Kwasu fenylooctowego

Poch. Kwasu fenylooctowego



Pyretroidy

Pyretroidy



inne

inne

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Glikol etylenowy

Glikol etylenowy



zamiennik alkoholu etylowego, który jest nielotny

zamiennik alkoholu etylowego, który jest nielotny



smak słodkawo-piekący

smak słodkawo-piekący



łatwo dostępny jako składnik płynów do chłodnic

łatwo dostępny jako składnik płynów do chłodnic



początkowe objawy zatrucia łudząco podobne do

początkowe objawy zatrucia łudząco podobne do

upojenia etanolem

upojenia etanolem



bardzo toksyczne, kwasicotwórcze metabolity: aldehyd

bardzo toksyczne, kwasicotwórcze metabolity: aldehyd

glikolowy, kwas glioksalowy, kwas glikolowy (o

glikolowy, kwas glioksalowy, kwas glikolowy (o

rokowaniu decyduje głębokość kwasicy, a nie poziom

rokowaniu decyduje głębokość kwasicy, a nie poziom

glikolu w surowicy)

glikolu w surowicy)



kryształy szczawianów (późny metabolit)– uszkodzenie

kryształy szczawianów (późny metabolit)– uszkodzenie

nerek (oliguria, anuria)

nerek (oliguria, anuria)



wczesne rozpoznanie zatrucia glikolem – szansa na

wczesne rozpoznanie zatrucia glikolem – szansa na

uratowanie pacjenta poprzez wdrożenie hemodializy

uratowanie pacjenta poprzez wdrożenie hemodializy

Bardzo istotne jest różnicowanie
zatrucia

etanolem

od

zatrucia

metanolem i glikolem

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Związki organiczne lotne

Związki organiczne lotne



gazy

gazy



metan (gaz ziemny)

metan (gaz ziemny)



propan, butan (paliwa gazowe)

propan, butan (paliwa gazowe)



łatwo parujące ciecze

łatwo parujące ciecze



etanol

etanol



paliwa płynne (etyliny, olej napędowy)

paliwa płynne (etyliny, olej napędowy)



rozpuszczalniki (benzyna ekstrakcyjna, benzyna

rozpuszczalniki (benzyna ekstrakcyjna, benzyna

lakowa, solwent nafta, toluen, ksyleny, octan

lakowa, solwent nafta, toluen, ksyleny, octan

etylu, octan n-butylu, aceton, butanol,

etylu, octan n-butylu, aceton, butanol,

terpentyna, eter metylowy i etylowy glikolu

terpentyna, eter metylowy i etylowy glikolu

etylenowego, metanol, izopropanol,

etylenowego, metanol, izopropanol,

tetrachloroetan)

tetrachloroetan)



formaldehyd

formaldehyd

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Metale

Metale



Obecnie zatrucia bardzo rzadkie –

Obecnie zatrucia bardzo rzadkie –

wycofywanie niebezpiecznych metali z

wycofywanie niebezpiecznych metali z

chemii gospodarczej (farby bezołowiowe,

chemii gospodarczej (farby bezołowiowe,

wycofanie siarczanu talawego i arszeniku z

wycofanie siarczanu talawego i arszeniku z

trutek na gryzonie, wycofanie sublimatu,

trutek na gryzonie, wycofanie sublimatu,

wycofywanie soli chromu z impregnatów)

wycofywanie soli chromu z impregnatów)



Problem ekotoksykologiczny,

Problem ekotoksykologiczny,

oddziaływanie długofalowe – obecność

oddziaływanie długofalowe – obecność

metali ciężkich w środowisku

metali ciężkich w środowisku



Medycyna pracy – monitorowanie

Medycyna pracy – monitorowanie

narażenia

narażenia

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Aniony

Aniony



azotany i azotyny

azotany i azotyny



nawozy sztuczne – skażenie wód

nawozy sztuczne – skażenie wód

gruntowych, przenawożone warzywa

gruntowych, przenawożone warzywa



konwersja do rakotwórczych nitrozoamin

konwersja do rakotwórczych nitrozoamin

w przewodzie pokarmowym

w przewodzie pokarmowym



konserwowanie żywności, zwłaszcza

konserwowanie żywności, zwłaszcza

wyrób wędlin – dostępność do soli

wyrób wędlin – dostępność do soli

peklującej

peklującej



chlorany, podchloryny, szczawiany,

chlorany, podchloryny, szczawiany,

fluorki

fluorki

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Zatrucia śmiertelne w

Zatrucia śmiertelne w

materiale ZMS w Warszawie w

materiale ZMS w Warszawie w

latach 1997-2004

latach 1997-2004

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Udział poszczególnych

narkotyków w całkowitej

liczbie zatruć narkotykami w

latach 1997-2004

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Zmiany

Zmiany

anatomopatologiczne

anatomopatologiczne

sugerujące zatrucie

sugerujące zatrucie

Zawsze należy mieć na uwadze zacieranie się obrazu pod wpływem

zmian pośmiertnych !!!



barwa powłok, krwi, narządów



malinowa – CO, cyjanki



brązowa - methemoglobinemia



zabarwienie rąk, odzieży, okolic ust, ślady wymiocin o nietypowej

barwie lub woni



zmiany troficzne mogące świadczyć o działaniu substancji

drażniącej lub żrącej (jama ustna, przełyk, żołądek)



żółtaczka



nietypowa barwa treści żołądkowej, obecność tabletek, ich

fragmentów, masy tabletkowej, innych elementów nietypowych dla

menu człowieka



nietypowa „chemiczna” woń z jam ciała, czasem tylko subtelnie

wyczuwalna z przekrojów mózgu

Uwaga!
Nieżyt krwotoczny żołądka może mieć wiele przyczyn!!!
Żółtaczka - może być także wirusowa lub mechaniczna

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Methemoglobinemia

Methemoglobinemia

znacznego stopnia (> 80%)

znacznego stopnia (> 80%)

Krew „zwykła”

Krew od osoby

śmiertelnie zatrutej

azotynem sodu

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Żołądek z zawartością

Żołądek z zawartością

farby

farby

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Nieżyt

Nieżyt

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Materiał do badania na

Materiał do badania na

EtOH

EtOH

do fiolki z NaF



krew

krew



tylko z naczyń obwodowych (żyła udowa, zatoki

tylko z naczyń obwodowych (żyła udowa, zatoki

strzałkowe)

strzałkowe)



nigdy

z jam opłucnowych lub z jamy brzusznej

z jam opłucnowych lub z jamy brzusznej



mocz



mięsień udowy



ciałko szkliste



perylimfa, płyn stawowy, żółć

O ile to możliwe powinno się pobierać zawsze dwa różne materiały!!!

Materiał alternatywny jeśli nie ma krwi i/lub moczu

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Materiał do badania na

Materiał do badania na

CO

CO



krew

krew



z żyły udowej

z żyły udowej



z zatok strzałkowych

z zatok strzałkowych



z jam serca

z jam serca



ocieklina z jamy brzusznej lub z jam

ocieklina z jamy brzusznej lub z jam

opłucnowych

opłucnowych



śledziona, wątroba, płuco, mięsień –

śledziona, wątroba, płuco, mięsień –

warunkiem powodzenia oznaczenia COHb

warunkiem powodzenia oznaczenia COHb

jest możliwość „wyciśnięcia” z pobranych

jest możliwość „wyciśnięcia” z pobranych

tkanek płynu zawierającego

tkanek płynu zawierającego

niezdenaturowaną i niezdegradowaną

niezdenaturowaną i niezdegradowaną

gnilnie hemoglobinę

gnilnie hemoglobinę

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Zasady pobierania materiału ze

Zasady pobierania materiału ze

zwłok do badań toksykologicznych

zwłok do badań toksykologicznych



do czystych, najlepiej szklanych naczyń o

do czystych, najlepiej szklanych naczyń o

odpowiednim rozmiarze (słoiki typu twist, szklane

odpowiednim rozmiarze (słoiki typu twist, szklane

fiolki, probówki)

fiolki, probówki)



każde naczynie opisane

każde naczynie opisane



danymi denata (imię, nazwisko, ew. numer)

danymi denata (imię, nazwisko, ew. numer)



data sekcji i nazwisko lekarza

data sekcji i nazwisko lekarza



nazwa materiału

nazwa materiału



fragmenty narządów można umieścić w woreczkach

fragmenty narządów można umieścić w woreczkach

foliowych (dodatkowe zabezpieczenie przed

foliowych (dodatkowe zabezpieczenie przed

kontaminacją i utratą ew. związków lotnych)

kontaminacją i utratą ew. związków lotnych)



zakaz dodawania

zakaz dodawania

jakichkolwiek

jakichkolwiek

związków lub środków

związków lub środków

chemicznych i wody

chemicznych i wody



jeśli do badania nie można przekazać niezwłocznie,

jeśli do badania nie można przekazać niezwłocznie,

to materiał winien być zamrożony lub

to materiał winien być zamrożony lub

przechowywany w lodówce

przechowywany w lodówce

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Materiał pobierany podczas

Materiał pobierany podczas

sekcji zwłok do badań

sekcji zwłok do badań

toksykologicznych

toksykologicznych



krew

krew

ok. 30-40

ok. 30-40

ml (min. 10 ml)

ml (min. 10 ml)



tylko z naczyń

tylko z naczyń

obwodowych

obwodowych

(żyła udowa,

(żyła udowa,

zatoki

zatoki

strzałkowe)

strzałkowe)



nigdy

z jam

z jam

opłucnowych lub

opłucnowych lub

z jamy brzusznej

z jamy brzusznej

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Materiał pobierany podczas sekcji

Materiał pobierany podczas sekcji

zwłok do badań toksykologicznych cd.

zwłok do badań toksykologicznych cd.



mocz ok. 100 ml lub tyle ile jest



żołądek z treścią



ew. pętla jelita cienkiego z treścią (jeśli

żołądek pusty)



fragment wątroby z pęcherzykiem żółciowym,

ew. żółć do oddzielnej fiolki



jedna nerka



fragment mózgu (ok. 200-300 g)



fragment płuca (ok. 200-300 g)



ew. tkanki z kanału wkłucia



ew. ciałko szkliste

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Materiał pobierany podczas

Materiał pobierany podczas

sekcji zwłok wydobytych z

sekcji zwłok wydobytych z

ziemi

ziemi



jak w normalnej sekcji, jeśli stan

jak w normalnej sekcji, jeśli stan

zwłok pozwala na wyodrębnienie

zwłok pozwala na wyodrębnienie

narządów

narządów



jeśli rozkład jest znaczny, to pobiera

jeśli rozkład jest znaczny, to pobiera

się:

się:



masę z jamy brzusznej

masę z jamy brzusznej



mięśnie szkieletowe

mięśnie szkieletowe

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Lektura warta polecenia

Lektura warta polecenia

J

J

ü

ü

rgen Thorwald

rgen Thorwald

„

„

Stulecie

Stulecie

detektywów”

detektywów”

„

„

Godzina

Godzina

detektywów”

detektywów”

Katedra i Zakład Medycyny Sąd
owej w Warszawie

Dziękuję za uwagę…

Dziękuję za uwagę…