PEDAGOGIKA 

OSÓB 

NIEPEŁNOSPRAWNYC

H 

RUCHOWO

Osoba niepełnosprawne ruchowo 

-Osoba 

niepełnosprawna z dysfunkcją narządu ruchu to osoba  
o ograniczonej sprawności kończyn górnych, dolnych 
lub kręgosłupa  wskutek trwałego ubytku 
spowodowanego uszkodzeniem lub niedorozwojem 
mózgu, bądź schorzeń, uszkodzeń lub zniekształceń w 
układach: kostnym, mięśniowym lub nerwowym.  Można 
więc powiedzieć, iż niepełnosprawność ruchowa to 
wszelkie zaburzenia narządu ruchu,
które mogą być wywołane 
wieloma przyczynami, ale ich 
konsekwencją  jest zawsze 
ograniczenie sprawności ruchowej 
(A.Migas 2006). 

Niepełnosprawni ruchowo 
stanowią bardzo różnorodną 
populację, ponieważ z jednej 
strony mamy do czynienia z 
osobami z niewielkimi 
uszkodzeniami narządu 
ruchu, samodzielnie 
poruszającymi się i 
obsługującymi, z drugiej zaś 
z ludźmi dotkniętymi 
całkowitą niesprawnością, 
zdanymi na pomoc innych. 

Dysfunkcje narządu ruchu można podzielić na 

•dysfunkcje pochodzenia mózgowego,

•dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego,

•dysfunkcje układu kostno-stawowego

•braki kończyn – wrodzone lub stany po amputacji

Do zmian wrodzonych narządu ruchu 
zaliczamy:

niedorozwoje i ubytki kończyn górnych i 
dolnych,

zwichnięcia stawu biodrowego, 

ograniczenia funkcji stawów, 

zniekształcenia kręgosłupa, 

przepuklinę oponowo-rdzeniową, 

kręgi szyjne i inne. 

Nabyte zmiany narządu ruchu 
są spowodowane:

niedotlenieniem mózgu 
(mózgowe porażenie dziecięce)

zaburzeniami przemiany materii i 
czynności hormonów (np. 
aseptyczna martwica kości). 

urazami (powikłania po złamaniu 
kości czy amputacji), 

stanami zapalenia (kości, 
stawów, mięśni), 

Dzieci ze 

skrzywieniem 

kręgosłupa 

gorzej 

rozwijają się fizycznie, 
mają niedobory wagi i 
wzrostu, zaburzenia 
przemiany materii i 
alergie. Nieleczone 
skrzywienie kręgosłupa 
prowadzi do 
zniekształcenia postawy 
dziecka, ogranicza jego 
sprawność ruchową i 
naraża na ból.

Skrzywienie kręgosłupa ma różna postać:

kifoza

 to wygięcie ku tyłowi części piersiowej 

kręgosłupa,

lordoza

 to wygięcie do przodu części 

lędźwiowej kręgosłupa,

skolioza

 to boczne skrzywienie kręgosłupa.



Mogą być następstwem zniszczenia mechanicznego, chorób 

nowotworowych, naczyniowych i zwyrodnieniowych lub ucisku 

prowadzącego do nie dotlenienia, a w dalszej konsekwencji do 

martwicy rdzenia.



Uszkodzenia rdzenia dzielą się na całkowite i częściowe. Przy 

uszkodze niu całkowitym zniesione zostają - od miejsca 

uszkodzenia - wszystkie rodzaje czucia (dotyku, bólu, 

temperatury, ułożenia). Towarzyszy temu pora żenie wszystkich 

grup mięśniowych zaopatrywanych z segmentu rdzenia 

objętego uszkodzeniem, jak również z tych segmentów, które 

leżą poniżej poziomu uszkodzenia.



Uszkodzenia częściowe dają różnie nasilone zaburzenia 

neurologiczne: od dyskretnych, ledwie zauważalnych, aż po 

takie, przy których występuje zaledwie śladowa czynność 

pojedynczych grup mięśniowych, uniemożli wiająca wykonanie 

ruchu dowolnego 

Wrodzone zwichnięcie stawu 
biodrowego 

powoduje zniekształcenie 

postawy i chodu dziecka, dokuczliwe 
bóle, trudności w staniu i chodzeniu z 
powodu zmian zwyrodnieniowych w 
układzie kostno-stawowym. Dziecko z 
obustronnym zwichnięciem ma 
pochyloną do przodu miednicę, 
lordozę, wystający brzuch i szerokie 
biodra. Należy jednak zwrócić uwagę, 
że wadę tę można wykryć już w 
pierwszych dniach po urodzeniu 
dziecka i odpowiednia, wcześnie 
rozpoczęta rehabilitacja daje dobre 
efekty.

Dysplazja 

to, najogólniej mówiąc, niepełne 

ukształtowanie się stawu bio drowego w okresie życia 

płodowego. Stan ten może, przy niekorzystnych 

okolicznościach, przejść w nadwichnięcie, a nawet 

zwichnięcie stawu bio drowego. 

MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE

 
Definiowanym jest  jako „przewlekłe niepostępujące 
zaburzenia czynności będącego w rozwoju ośrodkowego 
układu nerwowego, a zwła szcza ośrodkowego neuronu 
ruchowego, powstałe w wyniku uszkodzeń mózgu iv 
okresie ciąży, porodu lub w okresie okołoporodowym".
Mózgowe porażenie dziecięce występuje z częstością 1,5 - 
3 na 1000 dzie ci, a czynniki ryzyka, czyli takie, które 
zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzenia, 
związane są najczęściej z okresem prenatalnym i porodem 
(łącznie ok. 60 %). Do czynników tych należą przede 
wszystkim: 
niedotlenienie spowodowane np. nieprawidłowościami 
dotyczącymi łoży ska, pępowiny, niewydolnością krążenia u 
matki bądź ciężko przebiegają cym porodem, wcześniactwo, 
mała masa urodzeniowa cho roby matki (wirusowe, 
bakteryjne, zatrucie ciążowe, cukrzyca i in.), niepra 
widłowe ułożenie płodu, szkodliwe wpływy środowiskowe. 
Czynnikiem ryzyka jest również zły ogólny stan dziecka po 
urodzeniu. W Polsce stan ten określa się punktacją wg 
skali Apgar.

Rewalidacja osób o obniżonej 

sprawności ruchowej

 

Wg Obuchowskiej rewalidację 

charakteryzują dwa podejścia: 

realizujące, 

związane z 

oddziaływaniem na czynności 
wycho wanka (np. z 
usprawnianiem jego mowy, 
spostrzegania, motoryki) 

aktywizujące

, którego istotą 

jest inicjowanie u wychowanka 
autorewalidacji i uczestniczenia 
w niej.

Autorewalidacja

 proces mobilizacji możliwości jednostki, 

przebiegający na poziomach: emocjonalnym, behawioralnym i 
świadomościowym i służący celom rewalidacji, jakimi są: 
samorealizacja osoby niepełnosprawnej i realizacja przez nią ról 
społecznych. Na każdym z wyodrębnionych poziomów wyróżniony 
został czynnik o największym zna czeniu. Są to kolejno: pozytywne 
emocje, prospołeczne zachowania i kon cepcja samego siebie

Przykładem autorewalidacji są działania 

tzw. grup aktywnej 

rehabilitacji, utworzonych przez osoby z uszkodzeniami rdzenia. 
Organizują one tzw. obozy przetrwania, na których niepełnosprawni 
w różnym wieku i z róż nym nasileniem ograniczenia sprawności uczą 
się, jak być samodzielnym w różnych sytuacjach, jak posługiwać się 
wyczynowym wózkiem, jak pokony wać przeszkody (np. schody, 
krawężniki itp.), jak nawiązywać kontakty społeczne, jak realizować 
w warunkach ograniczonej sprawności czynności życia codziennego.
 
Opanowanie tych umiejętności zwiększa poczucie auto nomii, ułatwia 
życie, a jednocześnie jest ważnym źródłem pozytywnych emocji oraz 
wzmocnień dla poczucia własnej wartości.
 
Dla wykształcenia się tych cech szczególne znaczenie mają 
oddziaływa nia rodziców, a przede wszystkim: bezwzględna 
akceptacja dziecka, ureal nienie stawianych mu wymagań i 
zapewnienie możliwości zdobywania różnorodnych doświadczeń, 
dostrzeganie indywidualnych właściwości dziecka, których nie 
przesłania jego defekt fizyczny, oraz stwarzanie okazji do 
przejawiania przez nie pożądanych zachowań społecznych. Pomocne 
w osiągnięciu tych celów mogą być nie tylko działania 
profesjonalistów (peda gogów, psychologów), ale również wsparcie, 
które rodzice mogą otrzymać w organizacjach utworzonych często 
przez nich samych. Przykładem są tu Koła Pomocy Dzieciom 
Niepełnosprawnym Ruchowo i stowarzyszenia o podobnym 
charakterze.

Dziękujemy za 

uwagę!!!