FINANSE
FINANSE
PUBLICZNE
PUBLICZNE
Finanse obejmują procesy
Finanse obejmują procesy
i
i
instytucje publiczno-prawne,
instytucje publiczno-prawne,
związane z procesami
związane z procesami
gromadzenia środków
gromadzenia środków
publicznych oraz ich
publicznych oraz ich
rozdysponowaniem i
rozdysponowaniem i
kontrolowaniem wydatkowania w
kontrolowaniem wydatkowania w
szczególności:
szczególności:
Z pobieraniem i gromadzeniem dochodów i
Z pobieraniem i gromadzeniem dochodów i
przychodów publicznych
przychodów publicznych
Z wydatkowaniem środków publicznych
Z wydatkowaniem środków publicznych
Sfinansowaniem pożyczkowych potrzeb budżetu
Sfinansowaniem pożyczkowych potrzeb budżetu
państwa, budżetu jednostek samorządu
państwa, budżetu jednostek samorządu
terytorialnego oraz sektora finansów publicznych
terytorialnego oraz sektora finansów publicznych
jako całości
jako całości
Zaciągniecie zobowiązań angażujących środki
Zaciągniecie zobowiązań angażujących środki
publiczne
publiczne
Zarządzaniem środkami publicznymi
Zarządzaniem środkami publicznymi
Zarządzaniem długiem publicznym
Zarządzaniem długiem publicznym
Z rozliczeniami z budżetem Unii Europejskiej
Z rozliczeniami z budżetem Unii Europejskiej
Finanse dzielimy na:
Finanse dzielimy na:
Publiczne
Publiczne
Prywatne
Prywatne
Przedsiębiorstw
Przedsiębiorstw
Ubezpieczeń
Ubezpieczeń
Bankowość
Bankowość
Gromadzeniu i rozdysponowaniu finansów
Gromadzeniu i rozdysponowaniu finansów
prywatnych decydują
prywatnych decydują osoby fizyczne czyli inne
osoby prawne niż osoby publiczno-prawne
oraz jednostki organizacyjne nie mające
osobowości prawnej. Podstawowa różnica
między finansami publicznymi a finansami
prywatnymi polega na tym, że o gromadzeniu i
rozdysponowaniu finansów prywatnych
decydują osoby fizyczne, inne osoby niż osoby
publiczno-prawne oraz jednostki
organizacyjne nie mające osobowości prawnej.
Finanse publiczne
– obejmują zasoby pieniężne
– obejmują zasoby pieniężne
związków publicznoprawnych tzn. państwa,
związków publicznoprawnych tzn. państwa,
samorządów terytorialnych, samorządów
samorządów terytorialnych, samorządów
gospodarczych i zawodowych oraz zasoby pieniężne
gospodarczych i zawodowych oraz zasoby pieniężne
(budżety) ubezpieczeń społecznych, fundacji,
(budżety) ubezpieczeń społecznych, fundacji,
związków wyznaniowych. Dochody ekonomiczne
związków wyznaniowych. Dochody ekonomiczne
mają przede wszystkim charakter transferów
mają przede wszystkim charakter transferów
występujących głównie w formie podatków i opłat
występujących głównie w formie podatków i opłat
publicznych obciążających przedsiębiorstwa,
publicznych obciążających przedsiębiorstwa,
instytucje finansowe i ludności. Specyfiką
instytucje finansowe i ludności. Specyfiką
dochodów publicznych jest dominacja płatności o
dochodów publicznych jest dominacja płatności o
charakterze transferów (w postaci dotacji, zasiłków,
charakterze transferów (w postaci dotacji, zasiłków,
stypendiów, emerytur i rent) nad wydatkami
stypendiów, emerytur i rent) nad wydatkami
ekwiwalentnymi.
ekwiwalentnymi.
Podstawy prawne finansów
publicznych
Finanse publiczne tworzą złożony
Finanse publiczne tworzą złożony
system w zakresie: podmiotowym,
system w zakresie: podmiotowym,
organizacyjnym, prawnym,
organizacyjnym, prawnym,
instytucjonalnym,
instytucjonalnym,
instrumentalnym.
instrumentalnym.
W znaczeniu podmiotowym
W znaczeniu podmiotowym
najważniejszymi
najważniejszymi
elementami systemu finansów publicznych są:
elementami systemu finansów publicznych są:
Parlament, rady regionalne, rady gminne
Parlament, rady regionalne, rady gminne
Władze wykonawcze-rządy, zarządy wymienionych
Władze wykonawcze-rządy, zarządy wymienionych
wyżej szczebli
wyżej szczebli
Władze kontrolne-Najwyższa Izba Kontroli oraz
Władze kontrolne-Najwyższa Izba Kontroli oraz
Regionalne Izby Obrachunkowe
Regionalne Izby Obrachunkowe
Aparat skarbowy, zajmujący się na bieżąco realizacją
Aparat skarbowy, zajmujący się na bieżąco realizacją
dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą – np.
dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą – np.
policja skarbowa, zarządzaniem budżetem,
policja skarbowa, zarządzaniem budżetem,
funduszami ubezpieczeniowymi
funduszami ubezpieczeniowymi
Jednostki, które są finansowane z funduszy
Jednostki, które są finansowane z funduszy
publicznych, czyli szpitale, szkoły, jednostki wojskowe,
publicznych, czyli szpitale, szkoły, jednostki wojskowe,
jednostki sądownictwa, jednostki policji, jednostki
jednostki sądownictwa, jednostki policji, jednostki
administracji publicznej.
administracji publicznej.
W znaczeniu prawnym
W znaczeniu prawnym
system finansów publicznych tworzą:
system finansów publicznych tworzą:
Konstytucja- zawierająca ogólne zasady tworzenie funduszy
Konstytucja- zawierająca ogólne zasady tworzenie funduszy
publicznych oraz obowiązki poszczególnych rodzajów władz
publicznych oraz obowiązki poszczególnych rodzajów władz
publicznych w zakresie uchwalania, wykonywania i kontroli
publicznych w zakresie uchwalania, wykonywania i kontroli
funduszy publicznych
funduszy publicznych
Prawo budżetowe-w randze ustawy, regulujące zasady budowy
Prawo budżetowe-w randze ustawy, regulujące zasady budowy
ustroju budżetowego
ustroju budżetowego
Coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów
Coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów
Ustawy podatkowe
Ustawy podatkowe
Ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych
Ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych
Ustawy o finansach samorządowych
Ustawy o finansach samorządowych
Ustawy regulujące działalność ministra finansów i działalność
Ustawy regulujące działalność ministra finansów i działalność
aparatu skarbowego
aparatu skarbowego
Ustawa karnoskarbowa
Ustawa karnoskarbowa
Ustawa o zobowiązaniach podatkowych
Ustawa o zobowiązaniach podatkowych
Akty normatywne regulujące działalność ministra finansów,
Akty normatywne regulujące działalność ministra finansów,
rządu- w przypadku Polski-Rady Ministrów
rządu- w przypadku Polski-Rady Ministrów
W znaczeniu instytucjonalnym
W znaczeniu instytucjonalnym
system
system
finansów publicznych
finansów publicznych
tworzą fundusze
tworzą fundusze
przyjmujące formę:
przyjmujące formę:
Budżetu państwa
Budżetu państwa
Budżetów samorządowych szczebla
Budżetów samorządowych szczebla
podstawowego lub wyższego, np. powiaty
podstawowego lub wyższego, np. powiaty
samorządowe
samorządowe
Funduszy ubezpieczeń społecznych
Funduszy ubezpieczeń społecznych
Pozostałych funduszy publicznych
Pozostałych funduszy publicznych
Fundacji publicznych
Fundacji publicznych
W znaczeniu instrumentalnym
W znaczeniu instrumentalnym
wykorzystywane
wykorzystywane
są następujące narzędzia:
są następujące narzędzia:
Podatki centralne
Podatki centralne
Podatki lokalne
Podatki lokalne
Opłaty
Opłaty
Cła
Cła
Dochody z majątku publicznego- np. dywidendy,
Dochody z majątku publicznego- np. dywidendy,
renty
renty
Składki na ubezpieczenia społeczne
Składki na ubezpieczenia społeczne
Subwencje
Subwencje
Dotacje
Dotacje
Kredyty państwowe i pożyczki publiczne
Kredyty państwowe i pożyczki publiczne
Sektor finansów publicznych tworzą
Sektor finansów publicznych tworzą
:
:
organy władzy publicznej, w tym organy
organy władzy publicznej, w tym organy
administracji rządowej, organy kontroli
administracji rządowej, organy kontroli
państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;
państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;
gminy, powiaty i samorząd województwa,
gminy, powiaty i samorząd województwa,
zwane dalej "jednostkami samorządu
zwane dalej "jednostkami samorządu
terytorialnego", oraz ich związki;
terytorialnego", oraz ich związki;
jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i
jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i
gospodarstwa pomocnicze jednostek
gospodarstwa pomocnicze jednostek
budżetowych;
budżetowych;
państwowe i samorządowe fundusze celowe;
państwowe i samorządowe fundusze celowe;
uczelnie publiczne;
uczelnie publiczne;
jednostki badawczo-rozwojowe;
jednostki badawczo-rozwojowe;
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
państwowe i samorządowe instytucje kultury;
państwowe i samorządowe instytucje kultury;
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie
Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie
fundusze;
fundusze;
Narodowy Fundusz Zdrowia;
Narodowy Fundusz Zdrowia;
Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki
Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki
organizacyjne;
organizacyjne;
inne państwowe lub samorządowe osoby prawne
inne państwowe lub samorządowe osoby prawne
utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu
utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu
wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem
wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem
przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
Funkcje finansów publicznych
Funkcje finansów publicznych
Do podstawowych funkcji
Do podstawowych funkcji
finansów publicznych zalicza się:
finansów publicznych zalicza się:
Funkcję alokacyjną
Funkcję alokacyjną
Funkcję redystrybucyjną
Funkcję redystrybucyjną
Funkcję stabilizacyjną
Funkcję stabilizacyjną
Funkcja alokacyjna
Funkcja alokacyjna
Funkcja alokacyjna polega na tym, że finanse publiczne
Funkcja alokacyjna polega na tym, że finanse publiczne
są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce
są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce
rynkowej. Wynikiem alokacji tych zasobów jest
rynkowej. Wynikiem alokacji tych zasobów jest
dostarczenie towarów i usług obywatelom,
dostarczenie towarów i usług obywatelom,
społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu.
społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu.
Dostarczanie towarów i usług finansowane jest z
Dostarczanie towarów i usług finansowane jest z
funduszy publicznych, w związku z zadaniami
funduszy publicznych, w związku z zadaniami
stawianymi przed państwem. Zadania te, to zadania
stawianymi przed państwem. Zadania te, to zadania
publiczne oraz społeczne. W przypadku, gdy powyższe
publiczne oraz społeczne. W przypadku, gdy powyższe
zadania nie mogą być realizowane za pomocą
zadania nie mogą być realizowane za pomocą
mechanizmów rynkowych, rola państwa jest wówczas w
mechanizmów rynkowych, rola państwa jest wówczas w
tym zakresie bardzo istotna. Zadania publiczne to
tym zakresie bardzo istotna. Zadania publiczne to
organizowanie obrony narodowej czy bezpieczeństwa
organizowanie obrony narodowej czy bezpieczeństwa
publicznego, służby dyplomatycznej, administracji
publicznego, służby dyplomatycznej, administracji
państwowej, a więc trudno w tych dziedzinach mówić
państwowej, a więc trudno w tych dziedzinach mówić
o mechanizmach rynkowych.
o mechanizmach rynkowych.
cd. funkcji alokacyjnej
cd. funkcji alokacyjnej
Natomiast realizacja zadań społecznych
Natomiast realizacja zadań społecznych
państwa to zaspokojenie indywidualnych
państwa to zaspokojenie indywidualnych
potrzeb obywateli. Zadania społeczne
potrzeb obywateli. Zadania społeczne
państwa mogłyby być realizowane za pomocą
państwa mogłyby być realizowane za pomocą
mechanizmów rynkowych, jednak mogą być
mechanizmów rynkowych, jednak mogą być
one zakłócone poprzez niesprawność
one zakłócone poprzez niesprawność
mechanizmów rynkowych. Mówiąc o
mechanizmów rynkowych. Mówiąc o
niesprawności mechanizmów rynkowych,
niesprawności mechanizmów rynkowych,
chodzi przede wszystkim chodzi o jego trzy
chodzi przede wszystkim chodzi o jego trzy
rodzaje:
rodzaje:
cd. funkcji alokacyjnej
cd. funkcji alokacyjnej
Nadmierne zróżnicowanie dochodów
Nadmierne zróżnicowanie dochodów
poszczególnych obywateli,
poszczególnych obywateli,
przyczyniło by się do ograniczenia
przyczyniło by się do ograniczenia
ich dostępu do dóbr, gdyby były
ich dostępu do dóbr, gdyby były
alokowane na zasadach rynkowych,
alokowane na zasadach rynkowych,
chodzi tu np. o oświatę czy służbę
chodzi tu np. o oświatę czy służbę
zdrowia.
zdrowia.
cd. funkcji alokacyjnej
cd. funkcji alokacyjnej
W przypadku, gdyby wszystkie dobra były by realizowane przez
W przypadku, gdyby wszystkie dobra były by realizowane przez
rynek, nie było by gwarancji, że dany obywatel będzie skłonny
rynek, nie było by gwarancji, że dany obywatel będzie skłonny
zakupić określony rodzaj dóbr np. kupować usługi oświatowe
zakupić określony rodzaj dóbr np. kupować usługi oświatowe
czy usługi zdrowotne. Prawdopodobnie część społeczeństwa o
czy usługi zdrowotne. Prawdopodobnie część społeczeństwa o
niższych dochodach zrezygnowałyby z niektórych dóbr,
niższych dochodach zrezygnowałyby z niektórych dóbr,
ponieważ swoje dochody musieliby przeznaczyć na zaspokajanie
ponieważ swoje dochody musieliby przeznaczyć na zaspokajanie
podstawowych potrzeb. W takich przypadkach państwo oraz
podstawowych potrzeb. W takich przypadkach państwo oraz
samorządy wymuszają pewna konsumpcję poprzez dostarczenie
samorządy wymuszają pewna konsumpcję poprzez dostarczenie
nieodpłatnie bądź za częściową odpłatnością dobra i usługi
nieodpłatnie bądź za częściową odpłatnością dobra i usługi
zapewniające prawidłową egzystencję i rozwój obywatela.
zapewniające prawidłową egzystencję i rozwój obywatela.
Przedsiębiorstwa prywatne, które dominują w gospodarce
Przedsiębiorstwa prywatne, które dominują w gospodarce
rynkowej, nastawione są głownie na zysk. Ich działalność
rynkowej, nastawione są głownie na zysk. Ich działalność
wywołuje bardzo często efekty uboczne w postaci zatrucia
wywołuje bardzo często efekty uboczne w postaci zatrucia
środowiska naturalnego, obciążenia sieci komunikacyjnej. Choć
środowiska naturalnego, obciążenia sieci komunikacyjnej. Choć
państwo stara się obciążyć przedsiębiorstwa kosztami
państwo stara się obciążyć przedsiębiorstwa kosztami
przeciwdziałania np. zatruciu środowiska, to jednak z pewnych
przeciwdziałania np. zatruciu środowiska, to jednak z pewnych
zasobów publicznych musi przeznaczyć środki na ochronę i
zasobów publicznych musi przeznaczyć środki na ochronę i
regenerację środowiska naturalnego.
regenerację środowiska naturalnego.
Funkcja redystrybucyjna
Funkcja redystrybucyjna
Funkcja redystrybucyjna związana jest redystrybucją
Funkcja redystrybucyjna związana jest redystrybucją
dochodów społeczeństwa. Zachodzi ona między różnymi
dochodów społeczeństwa. Zachodzi ona między różnymi
wspólnotami lokalnymi i regionalnymi, miedzy krajami.
wspólnotami lokalnymi i regionalnymi, miedzy krajami.
Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie
Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie
pieniężnej i dokonuje się poprzez system transferów
pieniężnej i dokonuje się poprzez system transferów
dochodów. Transfery te mają charakter przepływu
dochodów. Transfery te mają charakter przepływu
pieniądza między różnymi podmiotami a państwem.
pieniądza między różnymi podmiotami a państwem.
Transfery o charakterze publicznym przebiegają
Transfery o charakterze publicznym przebiegają
jednokierunkowo. Jednokierunkowość przepływu
jednokierunkowo. Jednokierunkowość przepływu
pieniądza związana jest z podatkami czyli definitywne
pieniądza związana jest z podatkami czyli definitywne
przejęcie przez władze publiczne części dochodów
przejęcie przez władze publiczne części dochodów
podatników. Z kolei władze publiczne dokonują – albo
podatników. Z kolei władze publiczne dokonują – albo
bezpośrednio, albo pośrednio – transferów na rzecz
bezpośrednio, albo pośrednio – transferów na rzecz
różnych podmiotów, w tym także na rzecz podatników, np.
różnych podmiotów, w tym także na rzecz podatników, np.
wówczas, gdy administracja publiczna dokonuje wypłat
wówczas, gdy administracja publiczna dokonuje wypłat
wynagrodzeń pracownikom zatrudnionym w sektorze
wynagrodzeń pracownikom zatrudnionym w sektorze
publicznym, wypłat rent, emerytur, stypendiów itp.
publicznym, wypłat rent, emerytur, stypendiów itp.
cd. funkcji
cd. funkcji
redystrybucyjnej
redystrybucyjnej
System transferów do i od władz publicznych jest systemem
System transferów do i od władz publicznych jest systemem
bardzo skomplikowanym. W tym zakresie występują
bardzo skomplikowanym. W tym zakresie występują
transfery nie związane z żadnym kontświadczeniem np.
transfery nie związane z żadnym kontświadczeniem np.
podatki, emerytury, renty. Natomiast transfery związane z
podatki, emerytury, renty. Natomiast transfery związane z
kontrświadczeniami to np. praca lekarza, nauczyciela czy
kontrświadczeniami to np. praca lekarza, nauczyciela czy
policjanta.
policjanta.
Osobną grupą transferów są transfery wewnątrz sektora
Osobną grupą transferów są transfery wewnątrz sektora
publicznego: np.
publicznego: np.
transfery z budżetu państwa do budżetów samorządowych,
transfery z budżetu państwa do budżetów samorządowych,
transfery z budżetu państwa do publicznych funduszy
transfery z budżetu państwa do publicznych funduszy
celowych,
celowych,
transfery miedzy różnymi szczeblami gestorów
transfery miedzy różnymi szczeblami gestorów
pieniężnych środków publicznych a podmiotami sektora
pieniężnych środków publicznych a podmiotami sektora
publicznego wytwarzającymi dobra i usługi.
publicznego wytwarzającymi dobra i usługi.
cd. funkcji
cd. funkcji
redystrybucyjnej
redystrybucyjnej
Oprócz wymienionych powyżej transferów wyróżniamy
Oprócz wymienionych powyżej transferów wyróżniamy
transfery o charakterze zwrotnym czyli transfery
transfery o charakterze zwrotnym czyli transfery
pieniądza związane z zaciąganiem i spłacaniem przez
pieniądza związane z zaciąganiem i spłacaniem przez
państwo czy samorządy pożyczek. Ten rodzaj
państwo czy samorządy pożyczek. Ten rodzaj
transferów nie jest jednak typowy dla władz
transferów nie jest jednak typowy dla władz
publicznych.
publicznych.
Funkcja redystrybucyjna finansów publicznych jest
Funkcja redystrybucyjna finansów publicznych jest
ciągłym przedmiotem kontrowersji, czy dochody
ciągłym przedmiotem kontrowersji, czy dochody
społeczeństwa są prawidłowo rozdysponowane, czy nie
społeczeństwa są prawidłowo rozdysponowane, czy nie
naruszają interesów jednej grupy społecznej kosztem
naruszają interesów jednej grupy społecznej kosztem
drugiej. Poza wymienionymi powyżej funkcjami,
drugiej. Poza wymienionymi powyżej funkcjami,
finanse publiczne należy rozpatrywać również biorąc
finanse publiczne należy rozpatrywać również biorąc
pod uwagę ich wymiar makroekonomiczny,
pod uwagę ich wymiar makroekonomiczny,
makrospołeczny oraz jednostkowy.
makrospołeczny oraz jednostkowy.
cd. funkcji
cd. funkcji
redystrybucyjnej
redystrybucyjnej
Makroekonomiczny aspekt redystrybucji
Makroekonomiczny aspekt redystrybucji
dochodów dotyczy zakresu redystrybucji
dochodów dotyczy zakresu redystrybucji
PKB, ogólnej struktury dochodów i
PKB, ogólnej struktury dochodów i
wydatków realizowanych przez władze
wydatków realizowanych przez władze
publiczne w ramach redystrybucyjnej
publiczne w ramach redystrybucyjnej
funkcji finansów publicznych. W tym
funkcji finansów publicznych. W tym
znaczeniu redystrybucja poprzez swoje
znaczeniu redystrybucja poprzez swoje
globalne rozmiary, wywołuje pozytywny
globalne rozmiary, wywołuje pozytywny
bądź negatywny wpływ na całą
bądź negatywny wpływ na całą
gospodarkę, czyli na poszczególne działy,
gospodarkę, czyli na poszczególne działy,
sektory, gałęzie, branże, regiony.
sektory, gałęzie, branże, regiony.
cd. funkcji
cd. funkcji
redystrybucyjnej
redystrybucyjnej
Makrospołeczny aspekt redystrybucji dochodów to
Makrospołeczny aspekt redystrybucji dochodów to
analiza skutków działalności państwa dla różnych
analiza skutków działalności państwa dla różnych
grup społecznych: emerytów, rencistów,
grup społecznych: emerytów, rencistów,
pracowników sektora publicznego-nauczyciele,
pracowników sektora publicznego-nauczyciele,
lekarze, policjanci, grup zawodowych, sektora
lekarze, policjanci, grup zawodowych, sektora
prywatnego. Ogólnie rzecz ujmując należy
prywatnego. Ogólnie rzecz ujmując należy
stwierdzić, że redystrybucja dochodów w znaczeniu
stwierdzić, że redystrybucja dochodów w znaczeniu
makroekonomicznym jak i makrospołeczny to zakres
makroekonomicznym jak i makrospołeczny to zakres
działań, które pozwalają sprawnie funkcjonować
działań, które pozwalają sprawnie funkcjonować
gospodarce, a państwu wypełniać jego funkcje
gospodarce, a państwu wypełniać jego funkcje
publiczne i społeczne. Realizując redystrybucyjną
publiczne i społeczne. Realizując redystrybucyjną
funkcję finansów publicznych to państwo podejmuje
funkcję finansów publicznych to państwo podejmuje
decyzje co do rodzaju instrumentów – np. jakie
decyzje co do rodzaju instrumentów – np. jakie
podatki, ich budowy itp.
podatki, ich budowy itp.
cd. funkcji
cd. funkcji
redystrybucyjnej
redystrybucyjnej
Jednostkowy aspekt redystrybucji dochodów,
Jednostkowy aspekt redystrybucji dochodów,
odnosi się do problemu jakie instrumenty
odnosi się do problemu jakie instrumenty
powinno zastosować państwo, aby nie naruszać
powinno zastosować państwo, aby nie naruszać
ekonomicznych interesów poszczególnych
ekonomicznych interesów poszczególnych
jednostek. Ponieważ redystrybucja dochodów
jednostek. Ponieważ redystrybucja dochodów
zawsze dokonuje się czyimś kosztem i na czyjąś
zawsze dokonuje się czyimś kosztem i na czyjąś
korzyść, ale rozmiary tych kosztów i korzyści
korzyść, ale rozmiary tych kosztów i korzyści
mogą być różne dla obywateli, dlatego pojawia
mogą być różne dla obywateli, dlatego pojawia
się dość istotny problem sprawiedliwego
się dość istotny problem sprawiedliwego
rozłożenia ciężarów finansowania zadań
rozłożenia ciężarów finansowania zadań
społecznych oraz publicznych.
społecznych oraz publicznych.
cd. funkcji
cd. funkcji
redystrybucyjnej
redystrybucyjnej
Z redystrybucyjną funkcją finansów
Z redystrybucyjną funkcją finansów
publicznych wiąże się podstawowy
publicznych wiąże się podstawowy
problem, który sprowadza się do wyboru:
problem, który sprowadza się do wyboru:
czy w procesie dystrybucji i redystrybucji
czy w procesie dystrybucji i redystrybucji
dochodów priorytetem powinno być
dochodów priorytetem powinno być
efektywność gospodarowania czy
efektywność gospodarowania czy
sprawiedliwość społeczna. Biorąc pod
sprawiedliwość społeczna. Biorąc pod
uwagę aspekt pierwszy, sprzyja on
uwagę aspekt pierwszy, sprzyja on
aktywności gospodarczej, lepszemu
aktywności gospodarczej, lepszemu
wykorzystaniu zasobów czy motywuje do
wykorzystaniu zasobów czy motywuje do
pracy i powiększania dochodów.
pracy i powiększania dochodów.
cd. funkcji
cd. funkcji
redystrybucyjnej
redystrybucyjnej
Działania te mogą jednak wywołać nadmierne
Działania te mogą jednak wywołać nadmierne
zróżnicowanie dochodów, wówczas nierówności
zróżnicowanie dochodów, wówczas nierówności
te są podstawą do interwencji podatkowej,
te są podstawą do interwencji podatkowej,
która z jednej strony je uzasadniona z punktu
która z jednej strony je uzasadniona z punktu
widzenia sprawiedliwości społecznej, to z
widzenia sprawiedliwości społecznej, to z
drugiej strony hamują aktywność gospodarczą.
drugiej strony hamują aktywność gospodarczą.
Redystrybucyjna finansów publicznych wiąże
Redystrybucyjna finansów publicznych wiąże
się z rozwiązaniem przez państwo wielu
się z rozwiązaniem przez państwo wielu
problemów, zarówno w zakresie prawidłowości
problemów, zarówno w zakresie prawidłowości
ekonomicznych jak i sprawiedliwym
ekonomicznych jak i sprawiedliwym
rozdysponowaniem dochodów państwa, aby
rozdysponowaniem dochodów państwa, aby
zaspokoić elementarne potrzeby
zaspokoić elementarne potrzeby
społeczeństwa.
społeczeństwa.
Funkcja stabilizacyjna
Funkcja stabilizacyjna
Funkcja stabilizacyjna finansów
Funkcja stabilizacyjna finansów
publicznych sprowadza się do łagodzenia
publicznych sprowadza się do łagodzenia
wahań cyklu koniunkturalnego, za
wahań cyklu koniunkturalnego, za
pomocą umiejętnie zastosowanych
pomocą umiejętnie zastosowanych
instrumentów alokacji zasobów oraz
instrumentów alokacji zasobów oraz
redystrybucji dochodów. Przypominając
redystrybucji dochodów. Przypominając
istotę cyklu koniunkturalnego z
istotę cyklu koniunkturalnego z
wykładów makroekonomii pamiętamy, że
wykładów makroekonomii pamiętamy, że
ma on charakter ciągłych wahań.
ma on charakter ciągłych wahań.
cd. funkcji stabilizacyjnej
cd. funkcji stabilizacyjnej
Warunki gospodarcze ciągle się zmieniają,
Warunki gospodarcze ciągle się zmieniają,
tzn. po rozkwicie może nastąpić załamanie
tzn. po rozkwicie może nastąpić załamanie
gospodarki i odwrotnie. Załamanie
gospodarki i odwrotnie. Załamanie
gospodarki widzimy obecnie w wielu
gospodarki widzimy obecnie w wielu
państwach, zarówno w Stanach
państwach, zarówno w Stanach
Zjednoczonych jak i w państwach
Zjednoczonych jak i w państwach
Europejskich, w tym również w Polsce, gdzie
Europejskich, w tym również w Polsce, gdzie
gospodarka wyraźnie hamuje.
gospodarka wyraźnie hamuje.
Do stabilizacyjnego oddziaływania finansów
Do stabilizacyjnego oddziaływania finansów
publicznych najczęściej wykorzystywane są
publicznych najczęściej wykorzystywane są
następujące narzędzia:
następujące narzędzia:
Podatki
Podatki
Wydatki
Wydatki
cd. funkcji stabilizacyjnej
cd. funkcji stabilizacyjnej
Podatki –
Podatki –
umożliwiają sfinansowanie
umożliwiają sfinansowanie
procesów alokacji dóbr publicznych i
procesów alokacji dóbr publicznych i
społecznych, z zatem mogą być
społecznych, z zatem mogą być
wykorzystywane do stabilizowania cyklu
wykorzystywane do stabilizowania cyklu
koniunkturalnego. Na czym polega rola
koniunkturalnego. Na czym polega rola
podatków, otóż w okresie nadmiernego
podatków, otóż w okresie nadmiernego
wzrostu gospodarczego, którego skutkiem
wzrostu gospodarczego, którego skutkiem
jest wzrost dochodów, progresja podatkowa
jest wzrost dochodów, progresja podatkowa
hamuje nadmierną aktywność gospodarczą,
hamuje nadmierną aktywność gospodarczą,
co ogranicza wahania cyklu
co ogranicza wahania cyklu
koniunkturalnego.
koniunkturalnego.
cd. funkcji stabilizacyjnej
cd. funkcji stabilizacyjnej
W okresie kiedy aktywność gospodarcza słabnie,
W okresie kiedy aktywność gospodarcza słabnie,
dochody spadają do niższych progów opodatkowania,
dochody spadają do niższych progów opodatkowania,
co w konsekwencji zmniejsza obciążenia podatkowe i
co w konsekwencji zmniejsza obciążenia podatkowe i
tym samym zachęca do inwestowania, wzrostu
tym samym zachęca do inwestowania, wzrostu
produkcji czy tworzenia nowych miejsc pracy.
produkcji czy tworzenia nowych miejsc pracy.
Istnieją dwa typowe sposoby wykorzystywania
Istnieją dwa typowe sposoby wykorzystywania
instrumentów podatkowych w ich funkcji
instrumentów podatkowych w ich funkcji
stabilizacyjnej:
stabilizacyjnej:
Wbudowanie tzw. automatycznych stabilizatorów
Wbudowanie tzw. automatycznych stabilizatorów
koniunktury w system podatku dochodowego,
koniunktury w system podatku dochodowego,
Dyskrecjonalne czyli uznaniowe regulowanie poziomu
Dyskrecjonalne czyli uznaniowe regulowanie poziomu
opodatkowania podmiotów w zależności od przebiegu
opodatkowania podmiotów w zależności od przebiegu
koniunktury gospodarczej.
koniunktury gospodarczej.
cd. funkcji stabilizacyjnej
cd. funkcji stabilizacyjnej
Podatki automatyczne mają tę zaletę, że
Podatki automatyczne mają tę zaletę, że
szybko reagują na zmianę sytuacji
szybko reagują na zmianę sytuacji
dochodowej podmiotów, ponieważ
dochodowej podmiotów, ponieważ
działają już w ramach istniejącego
działają już w ramach istniejącego
systemu podatkowego, przyjętego przez
systemu podatkowego, przyjętego przez
państwo, społeczeństwo i
państwo, społeczeństwo i
przedsiębiorców. Natomiast wadą jest
przedsiębiorców. Natomiast wadą jest
przyjęcie zasad podatkowych, które
przyjęcie zasad podatkowych, które
mogą być nieskuteczne wobec np. zmian
mogą być nieskuteczne wobec np. zmian
występujących w gospodarce.
występujących w gospodarce.
cd. funkcji stabilizacyjnej
cd. funkcji stabilizacyjnej
W przypadku dyskrecjonalnych decyzji
W przypadku dyskrecjonalnych decyzji
podatkowych, państwo może reagować w sposób
podatkowych, państwo może reagować w sposób
jakiego wymaga sytuacja, i tak np. podatki mogą
jakiego wymaga sytuacja, i tak np. podatki mogą
być na tyle wysokie, aby studzić koniunkturę,
być na tyle wysokie, aby studzić koniunkturę,
natomiast w okresie recesji decyzje podatkowe w
natomiast w okresie recesji decyzje podatkowe w
zakresie ich zmniejszenia, mogą pobudzać
zakresie ich zmniejszenia, mogą pobudzać
podmioty do aktywności gospodarczej.
podmioty do aktywności gospodarczej.
Podstawowymi środkami oddziaływania na łączny
Podstawowymi środkami oddziaływania na łączny
popyt w gospodarce, poziom zatrudnienia, stopę
popyt w gospodarce, poziom zatrudnienia, stopę
inflacji, stopę procentową są:
inflacji, stopę procentową są:
cd. funkcji stabilizacyjnej
cd. funkcji stabilizacyjnej
Wielkość dochodów budżetowych
Wielkość dochodów budżetowych
Wielkość wydatków budżetowych
Wielkość wydatków budżetowych
Saldo budżetu państwa
Saldo budżetu państwa
Stabilizacyjna funkcja finansów
Stabilizacyjna funkcja finansów
publicznych przejawia się także w
publicznych przejawia się także w
oddziaływaniu dochodów, wydatków i
oddziaływaniu dochodów, wydatków i
salda budżetu na:
salda budżetu na:
Skłonność do oszczędzania
Skłonność do oszczędzania
Skłonność do inwestowania
Skłonność do inwestowania
Poziom stopy procentowej
Poziom stopy procentowej
Poziom bezrobocia
Poziom bezrobocia
cd. funkcji stabilizacyjnej
cd. funkcji stabilizacyjnej
Państwo za pomocą podatków i
Państwo za pomocą podatków i
wydatków może zwiększyć lub zmniejszyć
wydatków może zwiększyć lub zmniejszyć
skłonność do oszczędzania lub
skłonność do oszczędzania lub
inwestowania. Wysokie podatki z jednej
inwestowania. Wysokie podatki z jednej
strony przyczyniają się do ograniczenia
strony przyczyniają się do ograniczenia
możliwości oszczędzania gospodarstw
możliwości oszczędzania gospodarstw
domowych i przedsiębiorców, ale z
domowych i przedsiębiorców, ale z
drugiej strony większe wpływy do
drugiej strony większe wpływy do
budżetu państwa wynikające z podatków,
budżetu państwa wynikające z podatków,
umożliwiają stworzenie nowego popytu,
umożliwiają stworzenie nowego popytu,
również popytu inwestycyjnego.
również popytu inwestycyjnego.
cd. funkcji stabilizacyjnej
cd. funkcji stabilizacyjnej
Oddziaływanie państwa na poziom stopy
Oddziaływanie państwa na poziom stopy
procentowej jest związane z deficytem
procentowej jest związane z deficytem
budżetowym i długiem publicznym.
budżetowym i długiem publicznym.
Finansowanie deficytu budżetowego oraz
Finansowanie deficytu budżetowego oraz
obsługa długu publicznego zmuszają państwo do
obsługa długu publicznego zmuszają państwo do
zaciągnięcia pożyczek na rynkach finansowych.
zaciągnięcia pożyczek na rynkach finansowych.
Popyt na pieniądz zgłaszany przez państwo
Popyt na pieniądz zgłaszany przez państwo
powoduje zazwyczaj wzrost stopy procentowej
powoduje zazwyczaj wzrost stopy procentowej
jako skutek działania prawa popytu podaży.
jako skutek działania prawa popytu podaży.
Oferowane przez państwo oprocentowanie
Oferowane przez państwo oprocentowanie
pożyczek ma pośredni wpływ na poziom stopy
pożyczek ma pośredni wpływ na poziom stopy
procentowej kredytów i innych instrumentów
procentowej kredytów i innych instrumentów
pożyczkowych.
pożyczkowych.
cd. funkcji stabilizacyjnej
cd. funkcji stabilizacyjnej
Państwo może też wpływać na stabilizująco na
Państwo może też wpływać na stabilizująco na
rynek pracy. Zatrudnienie sferze budżetowej
rynek pracy. Zatrudnienie sferze budżetowej
podlega mniejszym wahaniom niż w sektorze
podlega mniejszym wahaniom niż w sektorze
prywatnym. W państwo organizuje np. na
prywatnym. W państwo organizuje np. na
szeroką skalę program robót publicznych, co
szeroką skalę program robót publicznych, co
powoduje zwiększenie wydatków państwa i
powoduje zwiększenie wydatków państwa i
pojawienie się deficytu budżetowego. Z
pojawienie się deficytu budżetowego. Z
przytoczonych funkcji finansów publicznych
przytoczonych funkcji finansów publicznych
wynika, że państwo stoi przed wielkimi
wynika, że państwo stoi przed wielkimi
dylematami, które musi rozwiązać, biorąc pod
dylematami, które musi rozwiązać, biorąc pod
uwagę ich negatywne i pozytywne skutki.
uwagę ich negatywne i pozytywne skutki.
Problem sprzeczności
Problem sprzeczności
między funkcjami finansów
między funkcjami finansów
publicznych
publicznych
Scharakteryzowane wyżej trzy podstawowe
Scharakteryzowane wyżej trzy podstawowe
funkcje finansów publicznych powinny
funkcje finansów publicznych powinny
skłaniać do sformułowania pytania, czy cele
skłaniać do sformułowania pytania, czy cele
wyznaczone w ramach poszczególnych funkcji
wyznaczone w ramach poszczególnych funkcji
są możliwe do zrealizowania. Jeżeli np.
są możliwe do zrealizowania. Jeżeli np.
państwo będzie nadmiernie rozbudowywać
państwo będzie nadmiernie rozbudowywać
redystrybucję dochodów, to trudno będzie
redystrybucję dochodów, to trudno będzie
jednocześnie wykorzystywać finanse do
jednocześnie wykorzystywać finanse do
pełnienia ich funkcji stabilizacyjnej. Z kolei
pełnienia ich funkcji stabilizacyjnej. Z kolei
funkcja stabilizacyjna może pozostawać w
funkcja stabilizacyjna może pozostawać w
sprzeczności z funkcją lokacyjną.
sprzeczności z funkcją lokacyjną.
cd.
cd.
Sytuacja taką możemy mieć do czynienia, gdy cele
Sytuacja taką możemy mieć do czynienia, gdy cele
stabilizacji gospodarki będą uniemożliwiać
stabilizacji gospodarki będą uniemożliwiać
zgromadzenie odpowiednich dochodów do alokacji
zgromadzenie odpowiednich dochodów do alokacji
dóbr publicznych i dóbr społecznych. Jak wynika z
dóbr publicznych i dóbr społecznych. Jak wynika z
powyższego, pewne sprzeczności między funkcjami
powyższego, pewne sprzeczności między funkcjami
finansów publicznych są nieuniknione. Zadaniem
finansów publicznych są nieuniknione. Zadaniem
państwa jest łagodzenie tych sprzeczności oraz
państwa jest łagodzenie tych sprzeczności oraz
eksponowanie tych funkcji i instrumentów
eksponowanie tych funkcji i instrumentów
finansowych, które skutecznie realizują konkretne
finansowych, które skutecznie realizują konkretne
cele społeczne i gospodarcze- takie jak np.
cele społeczne i gospodarcze- takie jak np.
ograniczenie bezrobocia, walka z inflacją,
ograniczenie bezrobocia, walka z inflacją,
równowaga wewnętrzna gospodarki itd.-według
równowaga wewnętrzna gospodarki itd.-według
określonej w konkretnych warunkach hierarchii.
określonej w konkretnych warunkach hierarchii.
Jakie role w państwie powinien spełniać
Jakie role w państwie powinien spełniać
system finansów publicznych.
system finansów publicznych.
Zaspakajać popyt państwa na pieniądz, w
Zaspakajać popyt państwa na pieniądz, w
związku z realizowanymi przez państwo
związku z realizowanymi przez państwo
celami i zadaniami,
celami i zadaniami,
Sposób zaspakajania popytu na pieniądz
Sposób zaspakajania popytu na pieniądz
powinien zapewniać państwu bieżącą zdolność
powinien zapewniać państwu bieżącą zdolność
płatniczą jednoczesnym minimalizowaniu
płatniczą jednoczesnym minimalizowaniu
kosztów pozyskiwania pieniądza,
kosztów pozyskiwania pieniądza,
Zaspokojenie popytu państwa na pieniądz nie
Zaspokojenie popytu państwa na pieniądz nie
powinno odbywać się na drodze inflacyjnej,
powinno odbywać się na drodze inflacyjnej,
nie powinno osłabiać motywacji podmiotów
nie powinno osłabiać motywacji podmiotów
gospodarczych do inwestowania,
gospodarczych do inwestowania,
cd.
cd.
system finansów publicznych powinien służyć
system finansów publicznych powinien służyć
zachowaniu równowagi rzeczowo-pieniężnej w
zachowaniu równowagi rzeczowo-pieniężnej w
gospodarce, w szczególności równowagi
gospodarce, w szczególności równowagi
finansowej,
finansowej,
system finansów publicznych powinien
system finansów publicznych powinien
umożliwiać i ułatwiać państwu prowadzenie
umożliwiać i ułatwiać państwu prowadzenie
polityki łagodzącej negatywne skutki
polityki łagodzącej negatywne skutki
mechanizmów rynkowych,
mechanizmów rynkowych,
system finansów publicznych powinien tworzyć
system finansów publicznych powinien tworzyć
warunki do prowadzenia przez państwo polityki
warunki do prowadzenia przez państwo polityki
ekonomicznej, przemysłowej, rolnej itp.
ekonomicznej, przemysłowej, rolnej itp.
cd
cd
system finansów publicznych powinien zapobiegać
system finansów publicznych powinien zapobiegać
powstawaniu tzw. szarej strefy gospodarki, poprzez
powstawaniu tzw. szarej strefy gospodarki, poprzez
tworzenie szczelnego systemu podatkowego i systemu
tworzenie szczelnego systemu podatkowego i systemu
celnego,
celnego,
system finansów publicznych powinien umożliwiać
system finansów publicznych powinien umożliwiać
sprawne gromadzenie środków publicznych poprzez
sprawne gromadzenie środków publicznych poprzez
sprawne procedury uchwalania ustaw i uchwał
sprawne procedury uchwalania ustaw i uchwał
budżetowych,
budżetowych,
system finansów publicznych powinien sprzyjać
system finansów publicznych powinien sprzyjać
racjonalnemu wydawaniu środków publicznych, czyli
racjonalnemu wydawaniu środków publicznych, czyli
jak najlepszej realizacji celów społecznych i
jak najlepszej realizacji celów społecznych i
gospodarczych, na które środki te są gromadzone,
gospodarczych, na które środki te są gromadzone,
system finansów publicznych powinien sprzyjać
system finansów publicznych powinien sprzyjać
rozwojowi demokracji i demokratycznych instytucji,
rozwojowi demokracji i demokratycznych instytucji,
samorządów lokalnych, tworzenia zaufania
samorządów lokalnych, tworzenia zaufania
społeczeństwa do państwa i władz publicznych.
społeczeństwa do państwa i władz publicznych.
Kryzys finansowy na świecie a reforma finansów
Kryzys finansowy na świecie a reforma finansów
publicznych w Polsce
publicznych w Polsce
Decyzje i działania wewnętrzne w
Decyzje i działania wewnętrzne w
obliczu światowego kryzysu
obliczu światowego kryzysu
finansowego
finansowego
PAKIET REGULACYJNY – ogłoszony
PAKIET REGULACYJNY – ogłoszony
przez Ministra Finansów 13
przez Ministra Finansów 13
października 2008 r.
października 2008 r.
Obejmuje następujące rozwiązania legislacyjne:
Obejmuje następujące rozwiązania legislacyjne:
1) ustawę o Komitecie Stabilności Finansowej
1) ustawę o Komitecie Stabilności Finansowej
W ramach Komitetu (działającego wcześniej na mocy
W ramach Komitetu (działającego wcześniej na mocy
porozumienia) współpracują trzy instytucje, kluczowe dla
porozumienia) współpracują trzy instytucje, kluczowe dla
bezpieczeństwa finansowego (Ministerstwo Finansów,
bezpieczeństwa finansowego (Ministerstwo Finansów,
Narodowy Bank Polski i Komisja Nadzoru Finansowego).
Narodowy Bank Polski i Komisja Nadzoru Finansowego).
Współpraca obejmuje głownie wymianę informacji oraz
Współpraca obejmuje głownie wymianę informacji oraz
wspieranie stabilności finansowej, w szczególności
wspieranie stabilności finansowej, w szczególności
poprzez koordynację działań członków Komitetu w
poprzez koordynację działań członków Komitetu w
sytuacji jej bezpośredniego zagrożenia.
sytuacji jej bezpośredniego zagrożenia.
2) ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym
2) ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym
Celem zmian wprowadzonych w ustawie jest m.in.
Celem zmian wprowadzonych w ustawie jest m.in.
zwiększenie poziomu ochrony depozytów z obecnych
zwiększenie poziomu ochrony depozytów z obecnych
22.500 EUR (gwarantowanych w 100% do kwoty 1.000
22.500 EUR (gwarantowanych w 100% do kwoty 1.000
EUR, a powyżej tej kwoty w 90%) do 50.000 EUR
EUR, a powyżej tej kwoty w 90%) do 50.000 EUR
(gwarantowanych w 100%).
(gwarantowanych w 100%).
3) ustawę o instrumentach wsparcia instytucji
3) ustawę o instrumentach wsparcia instytucji
finansowych przez Skarb Państwa.
finansowych przez Skarb Państwa.
Skarb Państwa będzie mógł udzielić wsparcia zagrożonym
Skarb Państwa będzie mógł udzielić wsparcia zagrożonym
utratą płynności bankom, funduszom inwestycyjnym,
utratą płynności bankom, funduszom inwestycyjnym,
spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym,
spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym,
domom maklerskim, zakładom ubezpieczeń lub otwartym
domom maklerskim, zakładom ubezpieczeń lub otwartym
funduszom emerytalnym, mającym siedzibę w Polsce.
funduszom emerytalnym, mającym siedzibę w Polsce.
Wsparcie może być udzielane m.in. w formie: gwarancji
Wsparcie może być udzielane m.in. w formie: gwarancji
Skarbu Państwa, pożyczek skarbowych papierów
Skarbu Państwa, pożyczek skarbowych papierów
wartościowych, sprzedaży skarbowych papierów
wartościowych, sprzedaży skarbowych papierów
wartościowych z odroczonym terminem płatności lub
wartościowych z odroczonym terminem płatności lub
rozłożeniem płatności na raty. Skarb Państwa będzie mógł
rozłożeniem płatności na raty. Skarb Państwa będzie mógł
udzielić gwarancji spłaty przez banki kredytu
udzielić gwarancji spłaty przez banki kredytu
refinansowego, zaciągniętego w Narodowym Banku
refinansowego, zaciągniętego w Narodowym Banku
Polskim (do wysokości 50% pozostającej do spłaty kwoty
Polskim (do wysokości 50% pozostającej do spłaty kwoty
kredytu) oraz gwarancji spłaty kredytów i linii
kredytu) oraz gwarancji spłaty kredytów i linii
kredytowych, przyznanych przez banki innym bankom.
kredytowych, przyznanych przez banki innym bankom.
PAKIET ZAUFANIA – ogłoszony
PAKIET ZAUFANIA – ogłoszony
przez NBP 13 października 2008
przez NBP 13 października 2008
Obejmuje następujące elementy:
Obejmuje następujące elementy:
1) przywrócenie sprawności działania
1) przywrócenie sprawności działania
rynku finansowego;
rynku finansowego;
2) poprawę płynności na krajowym
2) poprawę płynności na krajowym
rynku walutowym;
rynku walutowym;
3) poprawę płynności w walutach
3) poprawę płynności w walutach
obcych;
obcych;
4) ściślejszą współpracę między bankami i
4) ściślejszą współpracę między bankami i
bankiem centralnym.
bankiem centralnym.
Obok standardowych operacji na rynku
Obok standardowych operacji na rynku
pieniężnym (emisja 7-dniowych bonów NBP) NBP
pieniężnym (emisja 7-dniowych bonów NBP) NBP
wykorzystuje m.in. następujące instrumenty:
wykorzystuje m.in. następujące instrumenty:
· umowy FX SWAP;
· umowy FX SWAP;
· depozyt walutowy jako zabezpieczenie kredytu
· depozyt walutowy jako zabezpieczenie kredytu
refinansowego;
refinansowego;
· regularne transakcje repo (w każdy drugi
· regularne transakcje repo (w każdy drugi
wtorek miesiąca) z terminem zapadalności 91 dni
wtorek miesiąca) z terminem zapadalności 91 dni
oraz możliwość transakcji repo o krótszym
oraz możliwość transakcji repo o krótszym
terminie w przypadku takiej konieczności.
terminie w przypadku takiej konieczności.
Stopa referencyjna
Stopa referencyjna
(
(
stopa interwencyjna
stopa interwencyjna
,
,
repo
repo
)
)
określa minimalną cenę, po jakiej
określa minimalną cenę, po jakiej bank centralny
organizuje operacje otwartego rynku
organizuje operacje otwartego rynku
międzybankowego polegające na zakupie (
międzybankowego polegające na zakupie (
repo
repo
)
)
bądź sprzedaży (
bądź sprzedaży (
reverse repo
reverse repo
)przez bank centralny
)przez bank centralny
krótkoterminowych papierów wartościowych w celu
krótkoterminowych papierów wartościowych w celu
przywrócenia równowagi na rynku.
przywrócenia równowagi na rynku.
W Polsce stopa referencyjna NBP należy do
W Polsce stopa referencyjna NBP należy do
podstawowych stóp procentowych ustalanych od 26
podstawowych stóp procentowych ustalanych od 26
lutego 1998 przez Radę Polityki Pieniężnej - organ
lutego 1998 przez Radę Polityki Pieniężnej - organ
Narodowego Banku Polskiego.
Narodowego Banku Polskiego.
Stopa referencyjna NBP na dzień 24 grudnia 2008
Stopa referencyjna NBP na dzień 24 grudnia 2008
wynosi 5,0%.
wynosi 5,0%.
V. W dniu 30 listopada 2008 r. rząd przedstawił
V. W dniu 30 listopada 2008 r. rząd przedstawił
PLAN STABILNOŚCI I ROZWOJU, mający na celu
PLAN STABILNOŚCI I ROZWOJU, mający na celu
wzmocnienie polskiej gospodarki wobec światowego
wzmocnienie polskiej gospodarki wobec światowego
kryzysu światowego. W dokumencie przedstawione
kryzysu światowego. W dokumencie przedstawione
zostały dotychczasowe działania rządu w tym
zostały dotychczasowe działania rządu w tym
zakresie oraz planowane dalsze działania
zakresie oraz planowane dalsze działania
antykryzysowe. Główne działania objęte Planem
antykryzysowe. Główne działania objęte Planem
mają na celu zwiększenie popytu inwestycyjnego i
mają na celu zwiększenie popytu inwestycyjnego i
konsumpcyjnego. Obejmą one zarówno elementy już
konsumpcyjnego. Obejmą one zarówno elementy już
realizowane, jak i nowe rozwiązania. Wszystkie
realizowane, jak i nowe rozwiązania. Wszystkie
działania objęte Planem będą
działania objęte Planem będą
realizowane przy zapewnieniu stabilności finansów
realizowane przy zapewnieniu stabilności finansów
sektora instytucji rządowych i samorządowych.
sektora instytucji rządowych i samorządowych.
PLAN STABILNOŚCI I ROZWOJU –
PLAN STABILNOŚCI I ROZWOJU –
ogłoszony przez rząd 30 listopada 2008
ogłoszony przez rząd 30 listopada 2008
1) Działania mające na celu zwiększenie
1) Działania mające na celu zwiększenie
popytu konsumpcyjnego obejmą
popytu konsumpcyjnego obejmą
głownie:
głownie:
· obniżkę w 2009 r. stawek podatku PIT
· obniżkę w 2009 r. stawek podatku PIT
do 18% i 32% (z dotychczasowych 19%,
do 18% i 32% (z dotychczasowych 19%,
30% i 40%) w ramach kontynuowanej
30% i 40%) w ramach kontynuowanej
redukcji klina podatkowego;
redukcji klina podatkowego;
· zmiany w VAT.
· zmiany w VAT.
2) Zwiększenie popytu inwestycyjnego będzie realizowane przez:
2) Zwiększenie popytu inwestycyjnego będzie realizowane przez:
· zwiększenie dostępności kredytu dla przedsiębiorstw,
· zwiększenie dostępności kredytu dla przedsiębiorstw,
· wsparcie dla instytucji rynku finansowego,
· wsparcie dla instytucji rynku finansowego,
· wzmocnienie systemu gwarancji i poręczeń dla małych i średnich
· wzmocnienie systemu gwarancji i poręczeń dla małych i średnich
przedsiębiorstw,
przedsiębiorstw,
· przyśpieszenie inwestycji współfinansowanych ze środków UE,
· przyśpieszenie inwestycji współfinansowanych ze środków UE,
· wprowadzenie wyższej ulgi inwestycyjnej dla nowozakładanych
· wprowadzenie wyższej ulgi inwestycyjnej dla nowozakładanych
firm,
firm,
· znoszenie barier dla inwestycji w infrastrukturę teleinformacyjną,
· znoszenie barier dla inwestycji w infrastrukturę teleinformacyjną,
· umożliwienie zaliczania do kosztów podatkowych wydatków na
· umożliwienie zaliczania do kosztów podatkowych wydatków na
prace badawcze,
prace badawcze,
· rozwój partnerstwa publiczno-prywatnego,
· rozwój partnerstwa publiczno-prywatnego,
· wspieranie inwestycji w odnawialne źródła energii,
· wspieranie inwestycji w odnawialne źródła energii,
· wzmocnienie pozycji odbiorców energetyki, wzmocnienie
· wzmocnienie pozycji odbiorców energetyki, wzmocnienie
konkurencji i pozycji regulatora w celu ochrony gospodarki i
konkurencji i pozycji regulatora w celu ochrony gospodarki i
gospodarstw
gospodarstw
domowych przed niekontrolowanym wzrostem cen energii.
domowych przed niekontrolowanym wzrostem cen energii.
3) Na potrzeby ważnych wydatków
3) Na potrzeby ważnych wydatków
społecznych w budżecie państwa
społecznych w budżecie państwa
utworzona została Rezerwa
utworzona została Rezerwa
Solidarności Społecznej. W
Solidarności Społecznej. W
przypadku zmiany sytuacji na rynku
przypadku zmiany sytuacji na rynku
pracy, w ramach Funduszu Pracy
pracy, w ramach Funduszu Pracy
wzmocnione zostaną działania
wzmocnione zostaną działania
adresowane do osób długotrwale
adresowane do osób długotrwale
bezrobotnych
bezrobotnych
Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa za
Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa za
styczeń 2009 r.
styczeń 2009 r.
Dane Ministerstwa finansów, dnia 16.02.2009r.
Dane Ministerstwa finansów, dnia 16.02.2009r.
l.p Wyszczególnien
ie
Wykonanie
w mln.
Wykonanie
w mln
4 : 3
1
2
3
4
5
1
DOCHODY
303 034,8
27 670,4
9,1%
z tego :
z tego :
a) dochody
a) dochody
podatkowe i
podatkowe i
niepodatkowe
niepodatkowe
269 433,3
269 433,3
27 454,6
27 454,6
10,2%
10,2%
- podatki
- podatki
pośrednie
pośrednie
178 064,0
178 064,0
22 293,1
22 293,1
12,5%
12,5%
w tym: podatek
w tym: podatek
akcyzowy
akcyzowy
58 110,0
58 110,0
9 043,2
9 043,2
15,6%
15,6%
- podatek
- podatek
dochodowy od
dochodowy od
osób prawnych
osób prawnych
33 120,0
33 120,0
303,5
303,5
0,9%
0,9%
- podatek
- podatek
dochodowy od
dochodowy od
osób fizycznych
osób fizycznych
40 250,0
40 250,0
3 016,9
3 016,9
7,5%
7,5%
- dochody
- dochody
państwowych
państwowych
jednostek
jednostek
budżetowych
budżetowych
16 764,1
16 764,1
1 636,9
1 636,9
9,8%
9,8%
w tym: - wpływy z
w tym: - wpływy z
cła
cła
2 032,0
2 032,0
141,7
141,7
7,0%
7,0%
- pozostałe
- pozostałe
dochody
dochody
1 235,2
1 235,2
204,2
204,2
16,5%
16,5%
b) środki z Unii
b) środki z Unii
Europejskiej i z
Europejskiej i z
innych źródeł
innych źródeł
niepodlegające
niepodlegające
zwrotowi
zwrotowi
33 601,5
33 601,5
215,8
215,8
0,6%
0,6%
- Wspólna Polityka
- Wspólna Polityka
Rolna i Rybacka
Rolna i Rybacka
12 427,9
12 427,9
0,0
0,0
0,0%
0,0%
- fundusze
- fundusze
strukturalne i inne
strukturalne i inne
21 173,6
21 173,6
215,8
215,8
1,0%
1,0%
2
2
WYDATKI
WYDATKI
321 221,1
321 221,1
24 756,0
24 756,0
7,7%
7,7%
w tym :
w tym :
- obsługa długu
- obsługa długu
krajowego
krajowego
26 560,9
26 560,9
1 326,5
1 326,5
5,0%
5,0%
- obsługa zadłużenia
- obsługa zadłużenia
zagranicznego
zagranicznego
6 180,0
6 180,0
1 222,6
1 222,6
19,8%
19,8%
- rozliczenia z budżetem
- rozliczenia z budżetem
ogólnym UE z tytułu
ogólnym UE z tytułu
środków własnych
środków własnych
12 373,8
12 373,8
1 159,3
1 159,3
9,4%
9,4%
- dotacje dla Funduszu
- dotacje dla Funduszu
Emerytalno-Rentowego
Emerytalno-Rentowego
15 874,4
15 874,4
1 145,0
1 145,0
7,2%
7,2%
- dotacje dla Funduszu
- dotacje dla Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych
Ubezpieczeń Społecznych
30 958,3
30 958,3
1 250,0
1 250,0
4,0%
4,0%
- subwencje ogólne dla
- subwencje ogólne dla
jednostek samorządu
jednostek samorządu
terytorialnego
terytorialnego
45 320,1
45 320,1
6 073,3
6 073,3
13,4%
13,4%
3
3
DEFICYT (-)/
DEFICYT (-)/
NADWYŻKA (+)
NADWYŻKA (+)
-18 186,3
-18 186,3
2 914,4
2 914,4
Jak wynika z najnowszych
Jak wynika z najnowszych
informacji Ministerstwa
informacji Ministerstwa
finansów, dochody
finansów, dochody
podatkowe budżetu w lutym
podatkowe budżetu w lutym
wyższe o 1,5 miliarda złotych.
wyższe o 1,5 miliarda złotych.
Wstępne, szacunkowe dochody podatkowe
Wstępne, szacunkowe dochody podatkowe
budżetu państwa po dwóch miesiącach
budżetu państwa po dwóch miesiącach
2009 roku (nie uwzględniające dochodów
2009 roku (nie uwzględniające dochodów
z 26, 27 i 28 lutego) są w chwili obecnej o
z 26, 27 i 28 lutego) są w chwili obecnej o
ok. 1,5 miliarda złotych wyższe w
ok. 1,5 miliarda złotych wyższe w
stosunku do prognoz zawartych w ustawie
stosunku do prognoz zawartych w ustawie
budżetowej. W prognozach tych zakładano
budżetowej. W prognozach tych zakładano
40 miliardów 273 miliony złotych
40 miliardów 273 miliony złotych
dochodów podatkowych za cały styczeń i
dochodów podatkowych za cały styczeń i
cały luty. Szacunkowe wykonanie
cały luty. Szacunkowe wykonanie
dochodów podatkowych w chwili obecnej
dochodów podatkowych w chwili obecnej
to ok. 41 miliardów 837 milionów złotych.
to ok. 41 miliardów 837 milionów złotych.
Z szacunków dotyczących strony wydatkowej
Z szacunków dotyczących strony wydatkowej
budżetu wynika, że po lutym wydamy około
budżetu wynika, że po lutym wydamy około
16,4% wydatków rocznych. Wyższy niż
16,4% wydatków rocznych. Wyższy niż
ubiegłoroczny stopień wykonania budżetu po
ubiegłoroczny stopień wykonania budżetu po
stronie wydatków po lutym (w 2008
stronie wydatków po lutym (w 2008
procentowy stopień wykonania po lutym
procentowy stopień wykonania po lutym
wynosił 14,1%), jest wynikiem przyśpieszenia
wynosił 14,1%), jest wynikiem przyśpieszenia
w
tym
okresie
niektórych
wydatków.
w
tym
okresie
niektórych
wydatków.
Dotyczy to przede wszystkim przyspieszenia
Dotyczy to przede wszystkim przyspieszenia
wpłat z tytułu środków własnych Unii
wpłat z tytułu środków własnych Unii
Europejskiej
Europejskiej
w wysokości 3,9 mld zł co
w wysokości 3,9 mld zł co
stanowi 31,5% planu rocznego.
stanowi 31,5% planu rocznego.