Jama ustna
Jest początkowym odcinkiem przewodu
pokarmowego.
wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu
przygotowanie do dalszego trawienia.
Pokarm zostaje rozdrabniany, miażdżony i
mieszany ze
,( enzym trawienny
tzw.ptialinę).
Jama ustna cd.
Dorosły człowiek ma 32
, 16 w szczęce i 16
w żuchwie:
4 siekacze
2 kły
4 zęby przedtrzonowe
6 trzonowych
Siekacze służą do odgryzania kęsów,
kły do rozrywania pokarmu,
trzonowe i przedtrzonowe do jego
rozcierania.
Kubki smakowe
Dzięki nim wyczuwamy:
konsystencję,
temperaturę,
smak,
zapach
czy dany pokarm nadaje się do spożycia.
Akt połykania
Jama ustna składa się z :
przedsionka jamy ustnej
jamy ustnej właściwej.
Przedsionek ograniczony jest od przodu
wargami górną i dolną a od tyłu łukami
zębowymi.
gardło
- wspólny odcinek dróg oddechowych i
pokarmowych
przedłużenie jamy ustnej i
,
przechodzący dalej w przełyk
i
.
Gardło ciągnie się od podstawy czaszki, do
miejsca przejścia w przełyk.
. Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany
boczne W miejscu przejścia gardła w ścianę
tylną jest
- trzeci migdał.
W ścianie przedniej gardła, widoczne są
, łącza one jamę nosową z
gardłem,
poniżej znajduje się
-miejsce łączenia się z jamą gardłową.
Najniżej znajduje się wejście do krtani.
przełyk
łączy gardło z żołądkiem.
Czynność przełyku polega na transporcie
pokarmu z gardła do żołądka.
Ściana przełyku nie ma zdolności
wchłaniania pokarmu ani
.
Rozróżniamy część:
szyjną,
piersiową,
brzuszną.
Przełyk ma długość średnio około 23-25 cm,
odległość od siekaczy do żołądka około 40 cm
trzy fizjologiczne zwężenia
przełyku:
zwężenie górne –
w przejściu gardła w przełyk,
zwężenie środkowe
jest ono powodowane przyleganiem obu
sąsiednich narządów tj.oskrzele lewe i aorta
Zweżenie dolne-podobnie jak i górne, jest
zwężeniem czynnościowym( wzrost napięcia
mięśni okrężnych)-3 cm powyżej wpustu
żołądka.
Budowa ściany przełyku
Ściana przełyku zbudowana jest licząc od
wewnątrz z:
błony śluzowej
utkania podśluzowego
błony mięśniowej
warstwy okrężnej
warstwy podłużnej
Żołądek
żołądek
Wielkość
Wielkość żołądka jest zmienna i zależy od
jego wypełnienia, napięcia ścian oraz pozycji
ciała.
Długość żołądka: 25-30 cm
Szerokość żołądka: 12-14 cm
Pojemność: 1000-3000 ml
Podział anatomiczny
wpust żołądka
dno żołądka
trzon żołądka
krzywizna mniejsza
krzywizna większa (
część przedodźwiernikową
odźwiernik
zawartych w pokarmie
(nie zachodzi trawienie
,
stanowiący część
,
trawienie
jest hamowane przez niskie
pH żołądka).
Żołądek wydziela
zawierający
– ścina białko w mleku (obecna
tylko u niemowląt),
– zapoczątkowuje trawienie białek (w
obecności HCl).
Żołądek wydziela
, który uaktywnia
enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje
Jelito cienkie
dzielimy na trzy podstawowe części.
dwunastnica,
.
Stosunkowo ściśle daje się odgraniczyć jedynie
dwunastnica – jelito czcze przechodzi w kręte
bez wyraźnej granicy.
Dwunastnica
Rurkowaty narząd o długości około 30
centymetrów.
Łączy się on z żołądkiem a następnie
.
Tutaj wpada
z
z
(o
w ilości
około 2,5 litra na dobę)
Jelito czcze
Jest to rurowaty narząd o długości 2-5 metrów. W
jelita cienkiego występują liczne
, wydzielające sok jelitowy lub zasadowy
(około 2 litrów na dobę).
Błona śluzowa ma również mnóstwo malutkich,
unerwionych wypustek, do których dochodzą
bardzo cienkie
i
.
Każda wypustka (
) ma na sobie
.
. Tutaj odbywa się zasadnicza część
nia
Jelito kręte
W jelicie krętym odbywa się końcowe trawienie
pokarmów.
Jelito kręte kończy się
i przechodzi w
.
Różnicowanie
Jelito czcze różni się od jelita krętego
następującymi cechami:
Położenie anatomiczne (dystalnie położone
jest jelito kręte);
Jelito kręte ma nieco mniejszą średnicę;
Jelito kręte ma więcej grudek chłonnych (jest
dalej od bakteriobójczego działania kwasu
solnego). Grudki chłonne są częściej skupione
a rzadziej samotne (inaczej niż w jelicie
czczym).
Funkcje
Funkcją jelit jest wchłanianie wartości
odżywczych.
Wewnątrz jelito pokryte jest wypustkami (
), które wchłaniają strawiony
pokarm, skąd przechodzi on do organizmu
Jelito grube
Jelito grube dzieli się na :
jelito ślepe (kątnicę),
okrężnicę
odbytnicę.
Okrężnicę z kolei dzielimy na:
okrężnicę wstępującą
okrężnicę poprzeczną (poprzecznica)
okrężnicę zstępującą
i okrężnicę esowatą (esicę).
Odbyt
w anatomii końcowy otwór
.
Odbyt zamykany jest przez wieniec silnych
tworzących
.
Podstawową funkcją odbytu jest wydalanie
w procesie
.
WYDZIELANIE SOKÓW TRAWIENNYCH I ICH
ROLA.
Soki trawienne są wydzieliną licznych
gruczołów przewodu pokarmowego.
W ich skład poza wodą wchodzą enzymy,
elektrolity i różne składniki organiczne oraz
nieorganiczne.
Przewód pokarmowy wydziela w ciągu doby
ok. 9 l soku.
Jama ustna
W jamie ustnej wydziela się ślina.
Ten sok trawienny wydzielany jest przez
ślinianki
przyuszne,
podżuchwowe
podjęzykowe
oraz liczne komórki rozsiane w całej jamie
ustnej
.
Ślinianki wydzielają w
ciągu doby ok. 1,5 l śliny,
której główną funkcją jest
nawilżanie jamy ustnej i
spożywanych suchych
pokarmów, a także
ułatwienie ich połykania.
Żołądek
Zawarte w soku żołądkowym enzymy trawią
białka i tłuszcze.
wydziela w ciągu doby ok. 2,5 l soku,
będącego wodnym roztworem kwasu solnego i
enzymów.
Kwas solny, wydzielany przez komórki
okładzinowe błony śluzowej żołądka, spełnia
wiele ważnych funkcji.
Skład soku żołądkowego
trawi białka mleka,
(w
aktywowany do
) i rozpoczyna trawienie białek,
w dużym stężeniu, który nadaje
sokowi żołądkowemu odczyn kwaśny (ok. 1,5
pH),
lipaza, która rozpoczyna trawienie tłuszczów,
śluz chroniący ściany żołądka przed kwasem
solnym, czynnikami mechanicznymi,
chemicznymi, termicznymi, biologicznymi, a
także samostrawieniem.
Warstwa śluzu ma grubość ok. 1 mm.
Działa bakteriobójczo.
Fazy wydzielania soku
żołądkowego:
głowowa - inaczej faza nerwowa, występuje
wydzielanie soku żołądkowego pod wpływem
impulsacji z nerwów błędnych. W fazie tej
uczestniczą zarówno odruchy warunkowe jak i
bezwarunkowe.
żołądkowa - pokarm pojawia się w żołądku, na
skutek mechanicznego podrażnienia błony
śluzowej żołądka zachodzi odruchowe i
bezpośrednie oddziaływanie na komórki
dokrewne G znajdujące się w błonie śluzowej
żołądka.
funkcje jelita
cienkiego
Jelito cienkie ma za zadanie
trawienie spożytych i
nadtrawionych w żołądku
pokarmów oraz wchłanianie
produktów powstałych w
wyniku trawienia.
Poza śliną i sokiem żołądkowym do światła
jelit wydziela się w ciągu doby ok. 1 l żółci i
ok. 2,5 l soku trzustkowego oraz ok. 2 l soku
jelitowego.
Soki te dzięki ruchom jelit są nieustannie
mieszane ze spożytymi i nadtrawionymi w
żołądku pokarmami.
Mieszanina ta tworzy t. zw. mleczko
pokarmowe, w którym zachodzą procesy
trawienne.
W jelicie grubym zachodzi dalsza resorpcja
wydzielonych uprzednio soków oraz wody, a
nie strawione resztki formowane są w masy
kałowe i wydalane na zewnątrz w ilości ok.
300 g na dobę.
Kał oprócz nie strawionych resztek
pożywienia zawiera znaczną ilość
rozmnożonych w jelicie grubym bakterii ,błony
śluzowej i wody, a jego zabarwienie pochodzi
od barwników żółciowych.
Bristolska skala
uformowania stolca
skala BSF;
(Bristol Stool Form Scale) –
naukowy podział dzielący ludzki kał na 7 grup
według kryterium jego kształtu i konsystencji
Człowiek należy do organizmów
cudzożywnych, to znaczy musi pokarm
pobierać z otoczenia. Pożywienie organizmów
cudzożywnych oprócz białek, tłuszczów i
węglowodanów obejmuje także wodę, sole
mineralne i witaminy.
Pobrany pokarm ma najczęściej taką postać,
która uniemożliwia bezpośrednie
wykorzystanie go i dlatego poddany jest
działaniu czynników mechanicznych (obróbka
mechaniczna) i chemicznych (obróbka
chemiczna, trawienie).
Gruczoły trawienne
Wątroba
Wątroba jest największym gruczołem (o masie
1,5 kg) zewnątrzwydzielniczym i
wewnątrzwydzielniczym.
Zachodzi w niej wszechstronna przemiana
materii i energii.
Komórki wątrobowe, hepatocyty otacza gęsta
sieć naczyń krwionośnych.
Jest to jedyne naczynie o tak
wysokim poziomie glukozy,
aminokwasów i innych
związków we krwi.
Wątroba pełni wiele
różnorodnych funkcji:
Żyła wrotna doprowadza do
wątroby substancje
pokarmowe z żołądka i jelit.
Funkcje wątroby
1) Produkuje żółć, która ułatwia trawienie i
wchłanianie tłuszczów.
2) Dostarcza substraty energetyczne do
mózgu, mięśni i pozostałych narządów.
3) Jest głównym narządem przemiany
cukrowców, m.in. reguluje poziom glukozy i
wielu innych metabolitów we krwi.
4) Jest głównym narządem przemiany
tłuszczów. Odbywa się w niej synteza kwasów
tłuszczowych ulegających przemianie do
triglicerydów i innych lipidów
5) Jest głównym narządem przemiany białek..
6) Syntetyzuje zasady azotowe ,( heparynę
zapobiegającą krzepnięciu krwi).
7) Magazynuje wiele substancji, m.in. glikogen,
tłuszcze, liczne białka, witaminy rozpuszczalne
w tłuszczach i niektóre z grupy B oraz kwas
foliowy, żelazo w postaci związanej z białkiem
ferrytyną i miedź.
8) Pełni funkcje ochronne - odtruwa organizm
z leków i trucizn, m.in. z alkoholu i innych
substancji toksycznych pobranych z
pokarmem albo powstających w jelitach
podczas procesów gnilnych.
Przekształca je w mniej trujące związki o
większej rozpuszczalności w wodzie, które
mogą być wydalone z moczem
Wątroba nie jest
gruczołem
trawiennym, ale
produkowana przez nią
żółć (nie jest enzymem)
bierze udział w trawieniu
tłuszczów
.
Żółć
powoduje emulgację tłuszczów,(która daje
większe rozproszenie tych nierozpuszczalnych
w wodzie związków i zwiększa ich
powierzchnię,)
co znacznie ułatwia większy dostęp do
cząsteczek tłuszczu lipazie (enzym ten
rozpuszczony jest w soku jelitowym).
Wątroba jest głównym laboratorium
chemicznym organizmu i najważniejszym
narządem odtruwającym.
Trawienie węglowodanów
Trawienie węglowodanów rozpoczyna się w
jamie ustnej.
Pokarm znajdujący się w jamie ustnej zostaje
rozdrobniony na mniejsze kawałki i przeżuty.
W jamie ustnej pokarm jest wymieszany ze
śliną zawierającą enzym- amylazę,
Trawienie tłuszczów
Trawienie tłuszczów rozpoczyna się w żołądku, chociaż
w śladowych ilościach, ponieważ lipazy słabo działają w
środowisku kwaśnym, jakie istnieje w żołądku.
W żołądku trawiony jest tylko tłuszcz w postaci
zemulgowanej, występujący np. w mleku, śmietanie,
jajku.
Właściwe trawienie tłuszczy rozpoczyna się dopiero w
jelicie, do początkowego odcinka którego
(dwunastnicy) doprowadzane są enzymy produkowane
przez trzustkę oraz żółć, wytworzona w pęcherzyku
żółciowym. Wśród tych enzymów występuje lipaza,
która w obecności żółci powoduje stopniowe odłączanie
cząsteczek kwasów tłuszc
Trawienie białek
Trawienie białek jest procesem bardzo
skomplikowanym ze względu na olbrzymie
rozmiary i złożona strukturę ich cząsteczek.
Trawienie białka rozpoczyna się w żołądku,
gdzie jest wydzielany enzym pepsyna, który
rozbija białka na krótsze łańcuchy
polipeptydowe. W soku żołądkowym występuje
również enzym o nazwie podpuszczka, która
ścina białko zawarte w mleku.
Dalszy etap trawienia białek odbywa białek
odbywa się w jelicie cienkim,
Wchłanianie w jelicie
cienkim
W jelicie cienkim na skutek trawienia białek,
tłuszczów i węglowodanów powstały
elementarne substancje (cukry proste,
aminokwasy, kwasy tłuszczowe, glicerol) i te
drobnocząsteczkowe związki są wchłaniane
przez kosmki jelitowe.
Trzustka
spełnia w organizmie człowieka dwa niezwykle
ważne zadania:
wytwarza enzymy trawienne
hormony, które regulują poziom cukru we krwi, tj.
insulinę i glukagon.
Enzymy trzustkowe są niezbędne do
prawidłowego procesu trawienia i przyswajania
pokarmów w przewodzie pokarmowym. Enzymy
trawienne wydzielane przez trzustkę biorą udział
w trawieniu podstawowych składników
pokarmowych, czyli białek, tłuszczów i
węglowodanów.
Wydzielanie soku trzustkowego zależy nie
tylko od samej trzustki, ale również od
prawidłowego funkcjonowania całego
przewodu pokarmowego.
U zdrowego człowieka trzustka dostosowuje
wydzielanie enzymów i hormonów w
zależności od ilości i rodzaju składników
pokarmowych zawartych w treści jelitowej.
Do najczęściej
spotykanych zaburzeń
przewodu pokarmowego
zaliczamy:
Zaburzenia pracy p pok
Dyspepsja, co oznacza złe trawienie. Jest to
zwykle przewlekły lub nawracający ból
zlokalizowany w nadbrzuszu, który trwa niekiedy
przez kilka tygodni. Często towarzyszą mu inne
objawy, tak zwane objawy dyspeptyczne:
poposiłkowe uczucie pełności w nadbrzuszu,
odbijania, nudności i wymioty, uczucie wczesnej
sytości, brak łaknienia, zgaga, wymioty.
Dolegliwości często nasilają się po jedzeniu, ale
w wielu przypadkach mogą pojawiać się na czczo
lub nie są związane z jedzeniem.
- zgagę, chorobę refluksową układu
pokarmowego (GERD)
Są to zaburzenia perystaltyki przewodu
pokarmowego charakteryzujące się
przewlekłym cofaniem kwaśnej treści
żołądkowej do przełyku i jamy ustnej,
uczuciem wczesnej sytości, uczuciem
poposiłkowej pełności oraz wzdęciami.
wrzody żołądka i dwunastnicy
to wrzodziejace miejsca ścianek.
Do niedawna uważano, że wrzody powstają
przede wszystkim z powodu nerwowego trybu
życia oraz jedzeniu dużych ilości tłuszczów i
ostrych przypraw
grzybica jelit - to rozrost na sciankach jelit
grzybów, drozdżaków itp.
W zanieczyszczonych jelitach dochodzi do
zaburzenia flory bakteryjnej.
Wszystko co długotrwale znajduje się w jelitach
fermentuje i gnije, a produkty gnicia
przechodzą do krwi, zatruwając cały organizm.
grzybica czy pleśniawki są chorobami całego
organizmu.
zaburzenia perystaltyki – charakteryzujące
się nieprawidłowym czasem przechodzenia
pokarmu i produktów trawienia w układzie
pokarmowym.
Zaparcie wiąże się ze zbyt długim czasem
przechodzenia treści pokarmowej przez
przewód pokarmowy,
biegunka - ze zbyt krótkim,
nadwrażliwość trzewna– zwiększone odczucie bólu
Nerwy niosące informacje sensoryczne z układu
pokarmowego są nadmiernie aktywne, stąd nawet
prawidłowe ilości gazów lub ruchy przewodu
pokarmowego są postrzegane jako nadmierne i
bolesne.
Powoduje to, że odczucie jest bardziej bolesne lub
powoduje dyskomfort w związku z trawieniem i
wydalaniem.
Jest ona częsta w zaburzeniach perystaltyki,
szczególnie w zespole jelita drażliwego,
- zespół drażliwego jelita (IBS) jest
schorzeniem związanym z zaburzeniami
perystaltyki - przewlekłe, nawracające
zaburzenia perystaltyki przewodu pokarmowego
charakteryzujące się dyskomfortem i bólami
brzucha, wzdęciem oraz zmienionym rytmem
wypróżnień (zaparcie, biegunka lub
naprzemiennie oba te objawy).
Są dwa główne rodzaje zespołu jelita drażliwego
– zespół jelita drażliwego z zaparciem (IBS-C)
oraz zespół jelita drażliwego z biegunką (IBS-D),
- biegunki –
nagła potrzeba oddania stolca,
które są luźne, wodniste i/lub więcej niż kilka
wypróżnienia na dzień, co zwykle świadczy o
obronie organizmu przed zatruciem
pokarmowym.
-wzdęcia –
Jest to nadmierne gromadzenie się gazów
jelitowych, spowodowane najczęściej brakiem
równowagi fizjologicznej i patologicznej flory
bakteryjnej, z przewagą tej drugiej.
Wzdęcia są dolegliwościami dokuczliwymi, o
których nie wypada mówić.
Przesuwanie sie nadmiernych ilości gazów w
przewodzie pokarmowym, które dają znać o
sobie dźwiękiem, jest dużym, nieprzyjemnym
dyskomfortem.
przewlekłe zaparcia -
charakteryzujace się stałymi objawami
związanymi z zaburzeniami perystaltyki jelit –
w tym wysiłkiem w czasie wypróżnienia,
obecnością twardych lub grudkowatych
stolców, rzadkimi wypróżnieniami, wzdęciem
oraz uczuciem niecałkowitego wypróżnienia.
Podstawowa przyczyna zaparć jest
spożywanie pokarmów bez substancji
balastowych – tj. pozbawionych błonnika i
niestrawnej celulozy oraz nadmierne
wstrzymawanie wypróżnień.
żylaki
odbytu, hemoroidy, guzki
krwawicze odbytu
powstają przy częstych zaparciach.
Przy zaparciu mimowolnie „naprężamy się”,
mając nadzieję wspomóc wypróżnienie przy
pomocy obficie wypełnionego krwią splotu
tętniczo-naczyniowego odbytu.
- nowotwory jelita -
to najgroźniejsze choroby, prowadzące do
duzych cierpień, uciążliwych operacji
chirurgicznych i zgonów.
W wiekszości przypadków nowotwór ten
powstaje na podłożu łagodnych polipów
okrężnicy.
Zabiegi wyłonienia jelit
Kolostomia-
powstała przez wyłonienie odcinka okrężnicy
Ileostomię-
utworzoną z odcinka jelita krętego.
Stomia może być :
pojedyncza - "jednolufowa" - gdy na powłoki
wyprowadzony jest przekrój światła jednego
odcinka jelita
podwójna - "dwulufowa" - gdy wyprowadzeniu
ulega fałd utworzony z pętli jelita, a na
zewnątrz widoczne są dwa otwory.
gastrostomia
polegająca na wytworzeniu przetoki
dożołądkowej.
Jej zadaniem jest umożliwienie odżywiania
dojelitowego chorego,ktoremu z różnych
przyczyn nie można podawać pokarmu drogą
naturalną.
Wytyczne European Society for Clinical
Nutrition and Metabolism (ESPEN)
dotyczące sztucznego żywienia
dojelitowego –
przezskórna endoskopowa gastrostomia
(PEG
Helicobacter Pylori
Światowa Organizacja Zdrowia szacuje,
że zainfekowanych tą bakterią jest ok. 70%
ludzi w krajach rozwijających się i ok. 30% w
krajach rozwiniętych
[
Obecnie wiadomo, że H. pylori odpowiada w
przybliżeniu za 80% przypadków choroby
wrzodowej żołądka i 90% przypadków choroby
wrzodowej dwunastnic
W Polsce
według
Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii,
zakażonych jest 70% ludzi