Zarządzenie ryzykiem

bankowym

Wykład

opracowała: Ewa Pastor

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM

BANKOWYM

Zarządzanie ryzykiem obejmuje

przedsięwzięcia mające na celu
planową i celową analizę oraz
sterowanie ryzykami występującymi
w działalności bankowej, a także
kontrolę podejmowanych
przedsięwzięć.

W zarządzaniu ryzykiem

można wyróżnić następujące

etapy:

• identyfikacja i pomiar ryzyk – ma charakter informacyjny i

prognostyczny; punktem wyjścia jest jego identyfikacja (określenie,

jakimi rodzajami ryzyka i w jakim zakresie zagrożony jest bank w danym

momencie), następnie zakwalifikowanie danej transakcji do określonej

grupy ryzyka, pomiar ryzyka (zarządzać można jedynie ryzykami, które

są mierzalne),

• sterowanie ryzykiem – podejmowanie przedsięwzięć mających na celu

ograniczenie ryzyka do założonych dopuszczalnych rozmiarów (w

analizie ryzyka istotne jest zwrócenie uwagi na wzajemny związek

między ograniczaniem ryzyka a pozostałymi celami działalności banku, w

tym przede wszystkim osiąganiem rentowności i utrzymaniem płynności;

między osiągnięciem poszczególnych celów występują sprzeczności –

dążenie do poprawy rentowności pozostaje w sprzeczności z dążeniem

do ograniczenia ryzyka i zapewnienia płynności), na zarządzających

bankiem spoczywa zadanie znalezienia kompromisu i uzyskania

odpowiedniego zysku przy uwzględnieniu ograniczeń wynikających z

konieczności utrzymania odpowiedniego poziomu ryzyka i płynności;

niezwykle istotne są też ramy prawne w zakresie utrzymywania

płynności, wielkości kapitału własnego i dywersyfikacji ryzyka,

• kontrola podejmowanych działań – ma na celu zbadanie efektywności

podejmowanych przedsięwzięć w zakresie ograniczania ryzyka.

Przy analizie ryzyka istotne jest odróżnienie

między ryzykiem pojedynczej transakcji a

łącznym ryzykiem.

Wśród wielu rodzajów ryzyka

bankowego na uwagę zasługuje
podział na ryzyko:

• kredytowe,
• płynności,
• stopy procentowej,
• walutowe.

RYZYKO KREDYTOWE

To niebezpieczeństwo niespłacenia przez dłużnika banku

zaciągniętego kredytu (w całości lub części) wraz z

odsetkami, prowizjami i innymi opłatami.

Pojęcie to obejmuje niespłacenie przez dłużnika wierzytelności

z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń.

Należy zwrócić uwagę, że z działalnością kredytową wiążą się

również inne niebezpieczeństwa:

• mniejsze niż oczekiwane wpływy z odsetek, na skutek

zmiany stopy procentowej,

• ryzyko negatywnego kształtowania się kursu walutowego w

przypadku kredytów w walutach obcych,

• możliwość wystąpienia ryzyka płynności w przypadku

opóźnień w spłacie,

• strata wartości pieniądza, zwłaszcza w przypadku wysokiej

inflacji,

• pogorszenie się możliwości refinansowania.

Ocena ryzyka kredytowego jest uważana jako najważniejsze

zadanie dla osób zarządzających ryzykiem bankowym. Wynika
to z działalności bankowej, a udzielanie kredytów wiąże się ze

szczególnie dużym zagrożeniem niewypłacalności banku.

Warunkiem racjonalnej tzn. najbardziej

zharmonizowanej z określonymi celami nadrzędnymi

decyzji kredytowej jest prognoza zaangażowania

kredytowego pod kątem płatności rat

kapitałowych i odsetek od zadłużenia kredytowego.

Przy ocenie przyszłej sytuacji kredytowej największego

znaczenia nabiera niedobór informacji.

Ryzyko kredytowe wiąże się z jakością informacji

stojących do dyspozycji przy podejmowaniu decyzji.

Im wyższy poziom informacji dotyczącej

kredytobiorcy, tym większe prawdopodobieństwo

spłaty kredytu.

Rodzaje ryzyka

Przy analizie ryzyka kredytowego

istotne jest odróżnienie:

- ryzyka pojedynczego kredytu
- ryzyka łącznego z tytułu

działalności kredytowej.

wyjaśnienie

Pojedyncze ryzyko zależy od wysokości możliwej straty

(równej maksymalnej wartości kredytu wraz z odsetkami,

pomniejszonej ewentualnie o posiadane zabezpieczenia)

oraz od prawdopodobieństwa wystąpienia straty.

Łączne ryzyko nie jest dla banku prostą sumą zagrożeń

wynikających z ryzyka poszczególnych pojedynczych

transakcji i poszczególnych rodzajów działalności banku.

Jest określane przez:

• wielkość poszczególnych pojedynczych zagrożeń,

• prawdopodobieństwo ich wystąpienia,

• stopień wzajemnej zależności (korelacji) między nimi – im

ona mniejsza (przy danych ich wielkościach i

prawdopodobieństwach) tym mniejsze jest łączne ryzyko

dla banku.

Ryzyko pojedynczego

kredytu

Na ryzyko dotyczące pojedynczej transakcji kredytowej

składają się następujące grupy ryzyka związane z:

- kondycją ekonomiczno-

finansową kredytobiorcy

- zawieraną transakcją
- transakcją w trakcie jej trwania

Etapy zarządzania ryzykiem

kredytowym

• identyfikacja i pomiar ryzyka

kredytowego

• sterowanie ryzykiem kredytowym
• nadzór nad ryzykiem kredytowym
• finansowanie ryzyka kredytowego
• administrowanie ryzykiem

kredytowym

Ocena wiarygodności kredytowej

PRZEDSIĘBIORSTWA

Ocena wniosku kredytowego:

• pod względem formalnym,
• pod względem merytorycznym
• jakościowa.

Ocena formalna wniosku

polega na sprawdzeniu, czy:

• wnioskodawca przedłożył w banku wszystkie załączniki i czy są one

wystarczające do rozpatrzenia przez bank wniosku,

• wniosek kredytowy został podpisany przez osoby upoważnione do

składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych

wnioskodawcy,

• przeznaczenie kredytu jest zgodne z rodzajem prowadzonej

działalności,

• wnioskowana kwota kredytu nie przekracza określonego przez prawo

bankowe poziomu procentowego funduszy własnych banku, tzw.

współczynnik koncentracji,

• wnioskowana kwota kredytu nie przekracza kompetencji osób

upoważnionych do składania oświadczeń w zakresie zobowiązań

majątkowych (np. WZA upoważniło zarząd do zaciągania kredytów do

15 mln zł, a wnioskowana kwota wynosi 20 mln zł),

• wnioskowany okres kredytowania nie przekracza dopuszczalnego

okresu wyznaczonego w regulaminie kredytowym banku,

• proponowane formy zabezpieczeń spłaty kredytu są akceptowane

przez bank.

Analiza merytoryczna

wniosku.

Bank dokonuje analizy:

• prawnej – statut lub umowa spółki, REGON, NIP,
• sytuacji ekonomiczno – finansowej –

sprawozdania roczne i miesięczne, oceny

audytorów, deklaracje podatkowe, analizy i

opracowania wewnętrzne,

• zdolności kredytowej,
• wysokości potrzeb kredytowych,
• jakości zabezpieczeń spłaty kredytu – najbardziej

wiarygodnym źródłem informacji w zakresie

jakości proponowanych zabezpieczeń

majątkowych jest wycena tego majątku przez

niezależnych bądź bankowych ekspertów.

Ocena jakościowa wnioskodawcy

obejmuje informacje o:

• reputacji

– aktualne i wcześniejsze wyniki fin. Firmy oraz sytuacja

fin. Właścicieli; jak firma postrzegana jest przez otoczenie,

• umiejętności i zdolności

– kompetencje zawodowe i zdolności

właścicieli – zarządzających firmą ma decydujące znaczenie przy

osiąganiu sukcesu gospodarczego (ważny też wiek, wykształcenie,

podejście do firmy, kwalifikacje, specjalistyczna wiedza itd.),

• znajomość u wnioskodawcy sytuacji w branży

(koniunktura w

branży, znaczenie dla gospodarki, ryzyka, średnie wyniki fin.,

uwarunkowania rynkowe, jakie miejsce w branży zajmuje

wnioskodawca),

• znajomość u wnioskodawcy występujących szans i zagrożeń

zakresie:

• konkurencji

• zmian technologicznych,

• stosunków z dostawcami i odbiorcami (ilu ich jest, kto dyktuje

warunki, jakie ceny akceptują)

• zmian społecznych (style gusta), politycznych (polityka rządu,

szczebel europejski), prawnych (nowe przepisy).

METODY ANALIZY:

1. opisowa,
2. punktowa (credit scoring)
3. wskaźnikowa (wskaźniki płynności,

rentowności, sprawności działania,
zadłużenia i stopnia pokrycia, struktury
majątku i kapitału),

4. dyskryminacyjna (wskaźnik Altmana),
5. ekonomiczna ocena przedsięwzięcia

inwestycyjnego (NPV, IRR, próg
rentowności).

Metody opisowe

uwzględniające różne

rodzaje ryzyka:

metoda analizy „kryterium warunkowego” – kryterium jest

wielkość potencjalnego ryzyka tkwiącego w danym zaangażowaniu

kredytowym:

• ryzyko zerowe – kredyty gwarantowane przez państwo lub inne

wiarygodne instytucje,

• ryzyko ukryte – kredytobiorca lub kredyt jest obciążony pewnym

ryzykiem, ale jego skala nie jest jeszcze znana bankowi, albo taki

stan kiedy prawdopodobieństwo poniesienia strat jest mniejsze niż

prawdopodobieństwo ich nie poniesienia ( przedsiębiorstwa

okazujące tendencje do stopniowego spadku poziomu sprzedaży,

zysków z działalności operacyjnej, itp.),

• ryzyko jawne – prawdopodobieństwo poniesienia strat jest wyższe

niż ich uniknięcia; zła sytuacja firmy ma charakter już nie

przejściowy a trwały, bank musi się liczyć z utratą przynajmniej

części pożyczonych środków,

• stan niewypłacalności klienta – trwała utrata zdolności dłużnika do

wywiązania się ze swoich zobowiązań, prawdopodobieństwo spłaty

kredytu wynosi lub zbliżone jest zeru.

metoda analizy „kryterium

ryzyka utraty kredytu”

– stworzone na podstawie powyższej

metody na potrzeby banków
austriackich:

• bez widocznego ryzyka utraty kredytu,
• wymagający uwagi,
• brzegowa (możliwość utraty kredytu i

odsetek),

• nieściągalne (stracone)

Metoda analizy wg kryterium perspektywicznych relacji

klient – bank – 5 grup klientów banku w zależności od

żądanych przez bank perspektyw współprac z nimi:

•

grupa P: klienci pozyskiwani (z innych banków lub

wchodzący na rynek),

•

grupa R: klienci rozwojowi (których obsługę bank

chciałby kontynuować),

•

grupa S: klienci stabilni (stali klienci, stan finansowy

dobry i przypuszczenie, że nadal będzie się

utrzymywał),

•

grupa E: klienci powoi eliminowani (obsługiwani ale

chęć banku do ograniczenia lub wycofania się z obsługi,

bo pogarszająca się sytuacja finansowa, niepewne

perspektywy branży, nieterminowe regulowanie

zobowiązań banku – bank podejmuje decyzję o

zmniejszeniu zaangażowania w ich finansowanie),

•

grupa O: klienci bez przydziału (nie zakwalifikowani do

powyższych grup; na początku wszyscy klienci banku)

Metoda punktowa – credit

scoring

Metoda punktowa stanowi rozwinięcie analizy wskaźnikowej i

jest obecnie najpowszechniej stosowanym przez banki

narzędziem analizy ryzyka pojedynczego kredytu.

• Ocena ryzyka kredytobiorcy w metodzie punktowej składa

się

z 3 etapów:

• wybór kryteriów opisujących sytuację ekonomiczno –

finansową kredytobiorcy,

• przypisanie poszczególnym kryteriom odpowiednich

wartości punktowych. Odbywa się to najpierw poprzez

ustalenie dla każdego kryterium wartości minimalnej i

maksymalnej, a następnie w ramach ustalonego przedziału

danego kryterium przypisuje się ilość punktów uzyskanych

przez kredytobiorcę,

• zsumowane punktów z wszystkich przyjętych kryteriów,

które dają łączną ocenę kredytobiorcy.

Metoda wskaźnikowa

Umożliwia ona szybką i dość efektywną ocenę działalności

potencjalnego kredytobiorcy. Nie jest jednak wolna od

ograniczeń, dlatego powinna być stosowana w powiązaniu z

innymi narzędziami analitycznymi.

Na podstawie sprawozdań finansowych przekazywanych przez

potencjalnego kredytobiorcę oblicza się odpowiednio dobrany

zestaw wskaźników finansowych do oceny jego zdolności

kredytowej. Spośród bogatej listy możliwych do obliczenia

wskaźników wybiera się kilka najbardziej diagnostycznych, tj.

dających najwięcej informacji o kliencie.

Celem ogólnym analizy wskaźnikowej jest zaprezentowanie

profilu działalności firmy w przeszłości oraz pokazanie

obecnych mocnych i słabych storn przedsiębiorstwa.

Wskaźniki, nie stanowiąc wielkości absolutnych, wskazują na

zmiany w różnych obszarach działalności przedsiębiorstwa.

Zilustrowanie schematów tych zmian poprzez wskaźniki

sygnalizuje bankom ryzyko finansowania i możliwości

badanego przedsiębiorstwa – kredytobiorcy.

Etapy analizy wskaźnikowej

to:

• obliczenie wskaźników na podstawie

sprawozdań finansowych

• interpretacja uzyskanych wyników.
Wyniki analizy nie są wielkościami

absolutnymi. Nabierają znaczenia dopiero
wtedy, gdy zostaną porównane z inną
wielkością – przyjętym standardem, a więc
pożądanym poziomem wskaźnika, według
którego będzie oceniany poziom wskaźnika
rozpatrywanego.