WIEDZA O

SPOŁECZEŃSTWIE

Temat: Integracja europejska

– geneza i rozwój

Spis treści

1. Pojęcie Europy i integracji
2. Europejskie tendencje
3. Koncepcje integracji po II wojnie światowej
4. Przyczyny integracji europejskiej
5. Etapy integracji gospodarczej i walutowej

UE

6. Kalendarium integracji europejskiej
7. Etapy tworzenia Unii Europejskiej
8. Ojcowie Unii Europejskiej
9. Symbole Unii Europejskiej

Nazwa Europa pojawiła się po raz pierwszy w VIII wieku p.n.e. w
jednym z tekstów greckiego poety Hezjoda. Grecki historiograf Herodot
2500 lat temu pisał: „ Jeśli chodzi o Europę, nie wydaje się, by było
wiadomo, skąd wzięła swą nazwę ani kto ją nadał”.
Często wiąże się ją z semickim słowem „ereb” oznaczającym ciemność i
mrok. Europa dla Greków oznaczała krainę ciemności, gdyż tam
zachodziło słońce. W mitologii greckiej znana była księżniczka Europa,
córka króla Fenicji Agenora.

Pojęcie Europy i integracji

Integracja jest to proces
tworzenia się pewnej całości
z jakichś części. Może ona
obejmować różne dziedziny
życia społecznego, np.
gospodarkę, politykę.
Każdy proces integracji musi
się opierać na określonych
podstawach formalno –
prawnych oraz
instytucjonalnych.

Mapa hipsometryczna głównej części Europy

Europejskie tendencje

Tendencje zjednoczeniowe Europy sięgają korzeni wielu narodów:

• w okresie od I wieku p.n.e. do V wieku n.e. większa część Europy
Zachodniej znajdowała się w zasięgu wpływów Imperium Rzymskiego.
Ta ekspansja spowodowała wytworzenie się wspólnoty kulturowej i
gospodarczej,

• Karol Wielki (742 – 814), król Franków z dynastii Karolingów ,
koronowany w 800 roku na cesarza, toczył wiele wojen i narzucał
podbitym państwom wiarę chrześcijańską,

• Otton III (980 – 1002) pragnął utworzyć jedno europejskie państwo
składające się z
4 równorzędnych części: Galii, Słowiańszczyzny, Germanii i Italii,

• Pierre Dubois (ok. 1250 – 1321)
proponował utworzenie federacji
europejskich państw
chrześcijańskich,

• Jerzy z Podiebradów (1420 –
1471), król czeski, proponował
utworzenie Ligi Pokoju –
zgromadzenia przedstawicieli
książąt chrześcijańskich dla
utrzymania pokoju.

Otton III

Europejskie tendencje

• Henryk IV (1553 – 1610), król Francji,
stworzył plan całkowitej rekonstrukcji
Europy, w wyniku czego miało powstać
15 państw. Warunkiem pokoju miała być
tolerancja religijna wobec
protestantyzmu (pominął jednak
prawosławie, czyli Wschód).
Organem naczelnym miała być Rada
Generalna złożona z delegatów państw
członkowskich,

• William Penn (1644 -1718)
zaproponował utworzenie instytucji
zbliżonej do Parlamentu Europejskiego,

• Napoleon Bonaparte (1769 – 1821), cesarz Francuzów, chciał
zintegrować Europę siłą, a podbitym państwom narzucić francuskie
prawodawstwo i rozwiązania ustrojowe, m.in. Słynny Kodeks
Napoleona,

Napoleon
Bonapart
e

Europejskie tendencje

• Friedrich Naumann (1860 –
1919) , niemiecki duchowny i
polityk, zajmował się projektami
integracji Europy Środkowej. W
1915 roku wydał publikację
Mitteleuropa, w której proponował
federację krajów tej części Europy
(bardziej gospodarczą niż
polityczną) pod przewodnictwem
Niemiec,

• Richard Coudenhove – Kalergi
(1894 – 1972), hrabia i polityk
austriacki, był organizatorem tzw.
ruchu paneuropejskiego, który miał
na celu integrację Europy
Zachodniej. W 1923 roku założył
Unię Paneuropejską, a w 1948 roku
Ruch Europejski.

Friedrich Naumann

K. PANEUROPEJSKA

K. FEDERALISTYCZNA

K. KONSTYTUCJONALISTYCZNA

K. UNIONISTYCZNA

K. FUNKCJONALISTYCZNA

K. KONFEDERALISTYCZNA

K. NEOFUNKCJONALISTYCZNA

Koncepcje integracji europejskiej

Koncepcje integracji europejskiej

Najważniejsze koncepcje współpracy europejskiej:

• Koncepcja federacyjna zakłada budowę tworu państwowego do
Stanów Zjednoczonych Ameryki („Stany Zjednoczone Europy”),
zastąpienie narodowych struktur ponadnarodowymi organami
federacyjnymi. Zwolennikami tej koncepcji byli m.in.
W. Churchill, W. Hallstein, P.H. Spaak oraz K. Adenauer,

Sir Winston Leonard Spencer Churchill

Walter Hallstein

• Koncepcja konfederacyjna zakłada budowę tzw. Europy Ojczyzn,
a więc współpracę rządów bez tworzenia ponadpaństwowych
organów wspólnotowych. Zwolennikami tej koncepcji byli Ch. De
Gaulle oraz Pius XII,

Koncepcje integracji europejskiej

Charles de Gaulle

Pius XII

• Koncepcja unionistyczna postuluje ograniczenie integracji
europejskiej do współdziałania między rządami suwerennych państw.
Jej zwolennikami byli E. Bevin, (były brytyjski minister spraw
zagranicznych) oraz C. Attllee (były brytyjski premier).

Koncepcje integracji europejskiej

Popiersie Bevina w

londyńskiej dzielnicy

Southwark

Ernest Bevin

Przyczyny integracji europejskiej

W Europie po II wojnie światowej idee integracyjne znacznie się ożywiły.
Do przyczyn zintensyfikowania wysiłków zjednoczeniowych zaliczały się
takie czynniki, jak:

• nawiązywanie współpracy między państwami europejskimi, co było
warunkiem udzielenia pomocy finansowej przez Stany Zjednoczone w
ramach planu Marshalla,

•obawa przed wybuchem w
przyszłości wojny między państwami
Europy (uznano, że jedynie integracja
gospodarczo – polityczna może
zapobiec zbrojnym konfliktom),

• chęć szybszego zwalczania głodu
oraz restrukturyzacji gospodarek
zrujnowanych przez wojnę, co było
możliwe dzięki działaniom
integracyjnym,

• dążenie państw europejskich do
odzyskania dawnej pozycji na świecie,
którą utraciły w wyniku II wojny
światowej.

Plakat promocyjny Planu Marshalla

Etapy integracji gospodarczej i walutowej UE

I ETAP

1958 →

I ETAP

1958 →

II ETAP

1968 →

II ETAP

1968 →

III ETAP

1986 →

III ETAP

1986 →

IV ETAP

1992

IV ETAP

1992

Strefa

wolnego

handlu

Brak ceł

wewnętrznych

Brak ceł

wewnętrznych

Wspólna

taryfa celna

Swobodny

przepływ ludzi,

towarów,

usług

i kapitału

Jednolita

polityka

pieniężna

Wspólna

waluta

Unia

gospodarcza i

walutowa

Unia

Celna

Wspólny

Rynek

Brak ceł

wewnętrznych

Wspólna

taryfa celna

Brak ceł

wewnętrznych

Wspólna

taryfa celna

Swobodny

przepływ ludzi,

towarów,

usług

i kapitału

Kalendarium integracji europejskiej

9 maja 1950 roku – francuski minister spraw zagranicznych Robert
Schuman ogłosił plan współpracy francusko – niemieckiej w dwóch
najważniejszych w tamtym czasie sektorach gospodarczych: węgla i
stali. Ten plan stał się podstawą powstania Europejskiej Wspólnoty
Węgla i Stali.

18 kwietnia 1951 roku – w Paryżu został podpisany traktat
powołujący do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Podpisało go 6
państw: Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg.
Traktat paryski został zawarty na 50 lat i wszedł w życie 23 lipca 1952
r.,

Flaga Europeiskej
Wspólnoty Węgla i
Stali

Kalendarium integracji europejskiej

25 marca 1957 roku – nastąpiło pogłębienie europejskiej
współpracy gospodarczej. Na mocy podpisanych traktatów tego dnia
zostały powołane do życia Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG)
i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom),

1 stycznia 1958 roku – Traktaty rzymskie weszły w życie,
8 kwietnia 1965 roku – został
podpisany Traktat o fuzji organów
wykonawczych Wspólnot Europejskich
(EWWiS, EWG i Euratomu). Układ ten
wszedł w życie 1 lipca 1967 roku.

1 lipca 1968 roku – 6 państw
członkowskich Wspólnot Europejskich
utworzyło unię celną ze wspólną
taryfą wobec państw trzecich,

Podpisanie traktatów rzymskich

1 stycznia 1973 roku – nastąpiło rozszerzenie Wspólnot Europejskich.
Ich członkami stały się: Dania, Irlandia oraz Wielka Brytania. W gronie
państw kandydujących była też Norwegia, jednak obywatele tego kraju
w referendum przeprowadzonym w 1972 roku opowiedzieli się przeciw
członkowstwu,

Kalendarium integracji europejskiej

13 marca 1979 roku – wszedł
w życie Europejski System
Walutowy,

7 – 10 czerwca 1979 roku
odbyły się pierwsze
bezpośrednie wybory do
Parlamentu Europejskiego,

George Marshall
Amerykański sekretarz stanu
W latach 1947 - 1949

Kalendarium integracji europejskiej

1 stycznia 1981 roku – do Wspólnot Europejskich przystąpiła Grecja,

1 lutego 1985 roku – Grenlandia wystąpiła ze Wspólnot Europejskich,

14 czerwca 1985 roku – Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i RFN
podpisały w Schengen układ, na którego mocy stopniowo miała być
znoszona kontrola granic w ruchu osobowym między tymi krajami,

1 stycznia 1986 roku – do
Wspólnot Europejskich wstępują
Hiszpania i Portugalia,

Luty 1986 roku – 17 lutego w
Luksemburgu i 28 lutego w
Hadze został podpisany Jednolity
Akt Europejski, który wniósł
wiele zmian instytucjonalnych
oraz poszerzył politykę Wspólnot
Europejskich,

Pomnik upamiętniający układ z Schengen

Kalendarium integracji europejskiej

1 lipca 1987 roku – Jednolity Akt Europejski wszedł w życie,

3 października 1990 roku – nastąpiło zjednoczenie Niemiec, co
spowodowało włączenie obszaru byłej Niemieckiej Republiki
Demokratycznej do Wspólnot Europejskich,

7 lutego 1992 roku – w Maastricht w Holandii został podpisany Traktat
o Unii Europejskiej, który powołał do życia Unię Europejską, opartą na 3
głównych filarach: gospodarczym, spraw zagranicznych i
bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości i spraw wewnętrznych,

1 listopada 1993 roku – traktat z
Maastricht wszedł w życie,

1 stycznia 1995 roku – do Wspólnot
Europejskich przystąpiły: Austria,
Finlandia i Szwecja. Norwegowie po
raz drugi odrzucili w referendum
członkowstwo,

Kalendarium integracji europejskiej

26 marca 1995 roku – weszło w życie porozumienie wykonawcze z
Schengen, do którego przystąpiły wszystkie państwa członkowskie Unii
z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Irlandii,

2 października 1997 roku – w Amsterdamie został podpisany traktat
reformujący Unię Europejską (tzw. traktat amsterdamski),
1 czerwca 1998 roku – został
utworzony Europejski Bank Centralny
z siedzibą we Frankfurcie nad Menem,

1 maja 1999 roku – Trakt
amsterdamski wszedł w życie,

26 lutego 2001 roku – podpisano
Traktat nicejski nowelizujący Traktat o
Unii Europejskiej oraz traktaty
ustanawiające Wspólnotę Europejską.
Zadaniem tego dokumentu było
przygotowanie UE do poszerzenia o
10 nowych państw,

Valéry Giscard d'Estaing

Kalendarium integracji europejskiej

28 lutego 2002 roku – wyłączną walutą obowiązującą w 12
państwach członkowskich stało się euro. Pracę rozpoczął Konwent
Europejski, którego zadaniem jest przygotowanie Konstytucji UE. Na
jego czele stał Valery Giscard d’Estaing,

12 – 13 grudnia 2002 roku –
zakończono negocjacje akcesyjne z
10 państwami kandydującymi:
Cyprem, Czechami, Estonią,
Węgrami, Litwą, Łotwą, Maltą, Polską,
Słowacją i Słowenią,

16 kwietnia 2003 roku – w Atenach
podpisano traktat akcesyjny
pomiędzy UE i 10 nowymi państwami
członkowskimi,

Kalendarium integracji europejskiej

1 maja 2004 roku – do Unii Europejskiej przystąpiło 10 nowych
państw w tym Polska,

18 czerwca 2004 roku – Rada
Europejska zatwierdziła Traktat
konstytucyjny, został on jednak
odrzucony w referendach przez
Francuzów i Holendrów,

1 stycznia 2007 roku – do
Unii Europejskiej przystąpiły
Bułgaria i Rumunia,

13 grudnia 2007 roku –
podpisano traktat lizboński,
który utrzymywał najważniejsze
postanowienia Traktatu
konstytucyjnego.

Raport Przyszłość Traktatu Konstytucyjnego Unii
Europejskiej – strategia dla Polski
Warszawa, 24 maja 2006 r.

Etapy tworzenia Unii Europejskiej

Europejska

Wspólnota

Gospodarcza

1957

Europejska

Wspólnota

Węgla i Stali

1951

Europejska

Wspólnota

Energii

Atomowej

(Euroatom)

1957

Wspólnoty

Europejskie

Traktat o Unii

Europejskiej z

MAASTRICHT

7.02.1992

U N I A E U R O P E J S K A 1.11.1993

I FILAR UNII

Unia

gospodarczo

- walutowa

II FILAR

UNII

Wspólna

polityka

zagraniczna i

bezpieczeńst

wa

III FILAR UNII

Współpraca w

dziedzinie

sprawiedliwości

i spraw

wewnętrznych

Ojcowie Unii Europejskiej

Robert Schuman (1886 – 1963),
francuski premier i minister spraw
zagranicznych, pomysłodawca
pojednania niemiecko –
francuskiego przez połączenie tych
państw silnymi więzami
gospodarczymi, społecznymi i
politycznymi. Plan Schumana i
Monneta był pierwszym,
całościowo zrealizowanym
projektem zjednoczenia Europy.

Jean Monnet (1888 – 1979),
francuski dyplomata współtwórca
planu Schumana. W 1976 roku za
swoje zasługi dla budowania
jedności europejskiej otrzymał tytuł
Obywatela Europy.

Robert Schuman

Ojcowie Unii Europejskiej

Konrad Adenauer (1876 – 1967),
pierwszy kanclerz
demokratycznych Niemiec. Był
zwolennikiem zjednoczenia Europy
na podstawie jej chrześcijańskich
korzeni tkwiących w kulturze,
tradycji i cywilizacji kontynentu.
Uważał, że warunkiem wstępnym
do budowy zjednoczonej Europy
jest pojednanie i sojusz niemiecko –
francuski.

Alcide De Gaspari (1881 – 1954),
włoski premier i polityk, obok
Adenauera i Schumana zaliczany
do „wielkiej trójki” europejskich
polityków chadeckich. Współtwórca
projektów budowy jedności Europy.
Uważał, że europejska współpraca
gospodarcza powinna się opierać
na zacieśnianiu współpracy
obronnej.

Konrad Adenauer

Ojcowie Unii Europejskiej

Paul Henri Spaak (1899 – 1972), belgijski polityk, socjalista. Był
współtwórcą Beneluksu (unii gospodarczej Belgii, Holandii i
Luksemburga), NATO i Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG).
Jeden z twórców raportu, który zawierał plan powołania EWG i Euratomu
(tzw. raport Spaaka).

Paul-Henri Spaak

Symbole Unii Europejskiej

Flaga
Na fladze Unii Europejskiej widniej 12 gwiazd na lazurowym tle (są
rozmieszczone w taki sposób, jak pełne godziny na tarczy zegara).
Liczba gwiazd jest niezmienna. Pomysłodawcami projektu byli:

- hiszpański dyplomata Salvador de Madariaga y Rojo,

- francuski plastyk Arsene Heitz.

Hymn Unii Europejskiej
W 1972 roku Rada Europy przyjęła
za swój hymn „Odę do radości” –
fragment IX symfonii Ludwiga van
Beethovena w aranżacji Herberta
von Karajana. Od 1986 roku utwór
ten jest hymnem Unii Europejskiej.
Autorem tekstu jest Fryderyk
Schiller.