Choroby

przewodu pokarmowego

Skutki starzenia się, a układ

pokarmowy

choroby towarzyszące

stres psychiczny i społeczny

,

zmiana obrazu np.zespół złego wchłaniania

diagnostyka, np. badania

endoskopowe

najczęstsze problemy: zaparcie,
nietrzymanie stolca, choroba
uchyłkowa

• Choroby górnego odcinka przewodu

pokarmowego

• Choroby dolnego odcinka przewodu

pokarmowego

• Zaparcia, biegunki
• Zespoły złego wchłaniania
• Nowotwory przewodu pokarmowego
• Krwawienia z przewodu

pokarmowego

CHOROBY GÓRNEGO ODCINKA

PRZEWODU POKARMOWEGO

• Dysfagia

– dysfagia ustno-gardłowa
– dysfagia przełykowa

• Choroby żołądka i dwunastnicy

– zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej

żołądka

– gastropatia przerostowa
– wrzód trawienny
– zespół Zollingera-Ellisona
– bezoary, skręt żołądka, zmiany naczyniowe

DYSFAGIA – trudności w

połykaniu

• Dysfagia ustno – gardłowa:

nieprawidłowości mechanizmu
nerwowo-mięśniowego gardła i
górnego zwieracza przełyku

• Dysfagia przełykowa: schorzenia w

obrębie samego przełyku

DYSFAGIA USTNO - GARDŁOWA

• Choroby naczyniowe mózgu: porażenie opuszkowe,

rzekomoopuszkowe, zespół Wallenberga (zator

t.tylnej dolnej móżdżku, boczna część rdzenia –

odnerwienie mięśni podniebienia po tej samej

stronie)

• Schorzenia nerwowo – mięśniowe: ch. Parkinsona,

myasthenia gravis, niedoczynność/nadczynność

tarczycy, stwardnienie zanikowe boczne

• Guzy ustno – gardłowe
• Uchyłek Zenkera: uwypuklenie jednej lub kilku

warstw ściany przełyku nad górnym zwieraczem

• Osteoartropatia przerostowa kręgosłupa szyjnego,

bardzo duże osteofity szyjne

DYSFAGIA USTNO – GARDŁOWA

c.d.

• rozpoznanie

– precyzyjne zebranie wywiadu
– badanie przedmiotowe
– badania diagnostyczne: zdjęcia rtg z wlewem

barytu z wideofluoroskopią, manometria grn.
zwieracza (?)

• leczenie

– leczenie choroby podstawowej
– chirurgiczne, chemio-, radioterapia (powikłania!)
– techniki rehabilitacyjne

DYSFAGIA PRZEŁYKOWA

• Zaburzenia motoryki

– achalazja – defekt komórek zwojów

Auerbacha w ścianie przełyku,
idiopatyczna lub wtórna do raka (triada
kliniczna >50rż, dysfagia trwająca krócej
niż rok, utrata m.ciała>7kg)

– sklerodermia (postępująca twardzina

układowa)

– rozlany kurcz przełyku

DYSFAGIA PRZEŁYKOWA c.d.

• Przyczyny mechaniczne

– rak przełyku – szybko postępująca

dysfagia z utratą masy ciała

– zwężenie zapalne postępująca dysfagia,

zwykle poprzedzona zgagą lub innymi
objawami refluksu; przełyk Barretta

– pierścienie i fałdy, „zespół steakhouse”
– dysfagia aortalna
– przyczyny naczyniowe

Choroba refluksowa

• zarzucanie treści żołądkowej

prowadzące do dolegliwości klinicznych
i/lub zapalenia przełyku

• niewydolność dolnego zwieracza

przełyku

• opóźnione opróżnianie przełyku
• pierwotna – przepuklina rozworu

przełykowego

• wtórnie – ca, zabiegi operacyjne

Choroba refluksowa

• Zgaga???
• Uczucie pełności, ból, pieczenie w

nadbrzuszu

• Odbijanie, ulewanie
• Objawy rzekomokardiologiczne, ch. układu

oddechowego…

• Diagnostyka: endoskopia…
• Leczenie PPI, profilaktyka
• Przełyk Barretta

CHOROBY ŻOŁĄDKA I

DWUNASTNICY

• Zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej

żołądka

– zwiększona liczba komórek zapalnych w ścianie
– zanik – zmniejszenie liczby komórek

wydzielniczych

– typ A – zapalenie rozlane, obniżona produkcja

kwasu, podwyższone stężenie gastryny;
niedokrwistość złośliwa

– typ B – zapalenie ogniskowe, wywołane

zakażeniem H.pylori

NLPZ

• owrzodzenia i/lub nadżerki u 20-50%
• krwawienia jelitowe
• zapalenie uchyłków
• Zapobieganie

paracetamol
NLPZ + IPP
koksyby??

CHOROBY DOLNEGO ODCINKA

PRZEWODU POKARMOWEGO

• Choroba uchyłkowa
• Angiodysplazja
• Choroby zapalne jelit

– wrzodziejące zapalenie jelita grubego
– choroba Crohna

• Niedokrwienie jelita grubego
• Nietrzymanie stolca

Choroba uchyłkowa

• UCHYŁKI OKRĘŻNICY – wypuklenia błony

śluzowej poprzez warstwy mm. gładkich

• UCHYŁKOWATOŚĆ – obecność uchyłków

bez stanu zapalnego

• CHOROBA UCHYŁKOWA – uchyłkowatość z

towarzyszącymi bolesnymi skurczami lub
innymi objawami

• ZAPALENIE UCHYŁKÓW – zakażenie w

uchyłku okrężnicy

Choroba uchyłkowa c.d.

• osłabienie mm. okrężnicy
• 40% osób>65 rż i ok.. 50% osób>80 rż
• objawy ch. uchyłkowej: dyskomfort w

podbrzuszu, biegunka, tkliwość; zap.
uchyłków: gorączka, leukocytoza, objaw
odrywania; powikłania – przetoka do
pęcherza moczowego, włóknienie,
niedrożność, ropień okołouchyłkowy,
perforacja z zapaleniem otrzewnej,
posocznica

Choroba uchyłkowa c.d.

• Rozpoznanie

– wlew doodbytniczy – powikłania ?
– TK, USG
– kolonoskopia – wykluczenie procesu rozrostowego

• Leczenie: bolesna choroba

uchyłkowa/zapalenie uchyłków –
zapobieganie powikłaniom – dieta, leki
przeczyszczające, przeciwbólowe,
spazmolityki, antybiotyki, ew. leczenie
chirurgiczne

Wrzodziejące zapalenie jelita

grubego

• Przewlekły uogólniony proces o nieznanej

przyczynie występujący w powierzchownych

warstwach ściany jelita

• Objawy: przebieg łagodny, średni lub ciężki;

biegunki z/bez krwi, zaparcia , objawy

ogólne; objawy pozajelitowe: bóle stawowe,

rumień guzowaty, zgorzelinowe zapalenie

skóry, zapalenie błony naczyniowej oka,

wędrujące zapalenie wielostawowe.

• Powikłania: megacolon toxicum, splątanie,

wysoka gorączka, wzdęcia; rak jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita

grubego c.d.

• Rozpoznanie: badanie

sigmoidoskopowe i biopsja odbytnicy,
kolonoskopia, wlew doodbytniczy,
uwaga – choroby naśladujące!

• Leczenie: steroidy p.o. lub i.v.,

sulfasalazyna, olsalazyna,
mesalazyna (5-ASA), ew. leczenie
chirurgiczne

Choroba Leśniowskiego -

Crohna

• Przewlekły proces zapalny dotyczący

najczęściej końcowego odcinka jelita
krętego lub okrężnicy, charakteryzuje się
zapaleniem całej ściany jelita, często z
owrzodzeniami i ziarniniakami.

• Owrzodzenia, szczeliny, przetoki,

ziarniniaki, obszary nie zajęte chorobą,
często nie dotyczy odbytnicy, może być
zajęty każdy odcinek pp., u osób starszych
częściej jelito grube

Choroba Leśniowskiego –

Crohna c.d.

• Objawy: krwawienie z odbytu (zajęcie

odbytu), biegunka, gorączka, ból brzucha,

spadek masy ciała, objawy pozajelitowe

np. wędrujące zapalnie stawów,

• Badania laboratoryjne: leukocytoza,

hipoalbuminemia, podwyższone OB,

niedokrwistość

• Rozpoznanie: kolonoskopia, wlew

doodbytniczy, TK, USG

• Leczenie: sulfasalazyna,prednizon …

Niedokrwienie jelita

grubego

• Upośledzenie dopływu krwi do jelita

grubego prowadzące do zapalenia i obrzęku

• odgałęzienia tętnicy krezkowej górnej i

dolnej, krążenie oboczne

• niedokrwienie w przebiegu:

– uogólnione zmniejszenie przepływu krwi
– nieodpowiedni rozkład przepływu

• przyczyny ? – rak, zapalenie uchyłków,

odwodnienie, niewydolność serca

Niedokrwienie jelita grubego

c.d.

• Objawy: nagły ból, krwista biegunka, objawy

uciskowe nad zajętym jelitem (zagięcie
śledzionowe), zawał jelita: gorączka,
leukocytoza, brak perystaltyki, wzdęcie
brzucha. Odwracalne/nieodwracalne

• Rozpoznanie: wlew doodbytniczy (objaw

„odcisków kciuka”) – ostrożnie!, kolonoskopia

• Leczenie: płyny, preparaty krwiozastępcze,

antybiotyki, laparotomia i resekcja

ZAPARCIE

• Definicja? – wysiłek potrzebny w celu

wypróżnienia, rzadkie lub niepełne

wypróżnienia, częstość rośnie z wiekiem

• Przyczyny – często wieloczynnikowe

– dietetyczne

– czynnościowe (depresja, splątanie,

unieruchomienie, nieodpowiednie warunki

sanitarne)

– wtórne do innych chorób (ch. Parkinsona, ch.

naczyniowe mózgu, otępienie, niedoczynność

tarczycy, niedokrwienie, uchyłkowatość jelit etc.)

– farmakologiczne (opioidy, leki p/depresyjne,

hipotensyjne, moczopędne, blokery kanału

wapniowego)

ZAPARCIE c.d.

• Powikłania: niedokrwienia i omdlenia,

żylaki odbytu, zaklinowanie mas

kałowych – niedrożność, owrzodzenie

kałowe, megacolon, skręt jelita

• Rozpoznanie: wykluczenie choroby

pierwotnej np.raka, badanie rtg ze

znacznikiem

• Leczenie: zalecenia dietetyczne,

farmakologiczne, chirurgiczne?!

BIEGUNKI

• problem częsty i powszechny,
• w krajach uprzemysłowionych 85%

-osoby w wieku podeszłym

• 73mln konsultacji, 1.9mln

hospitalizacji

BIEGUNKI c.d.

• Wzrost częstości wypróżnień

(>3/dobę) połączony ze wzrostem
objętości stolca >200g/dz,
zwiększoną płynnością, nagłe parcie i
ból

• 3x/dz -3x/tydz
• zmiana diety – zwiększenie ilości

włókien roślinnych

BIEGUNKI c.d.

• jak i kiedy zaczęła się choroba?
• jak długo trwa?
• jak jest stolec: wodnisty, krwisty,

tłuszczowy…

• objawy hipowolemii – pragnienie?
• objawy towarzyszące
• epidemiologiczne czynniki ryzyka

BIEGUNKI c.d.

• ostre do 14 dni, przetrwałe >14dni, przewlekłe >

30dni

• Biegunka osmotyczna

– niedobór laktazy
– leki hiperosmotyczne

• Biegunka zakaźna 33%

– wirusowa
– bakteryjna, C.difficile

• Biegunka spowodowana złym trawieniem

– wtórna do niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki

(niedobór lipazy)

– niedobór kwasów żółciowych

BIEGUNKI c.d.

• Biegunka wskutek złego wchłaniania

– choroba trzewna
– lamblioza,

• Biegunka wtórna do zwiększonego

wydzielania hormonów

– rakowiaki, rak rdzeniasty tarczycy, gastrinoma

• Biegunka wtórna do chorób jelita grubego

– colitis ulcerosa, zmiany niedokrwienne,

zapalenie popromienne.

• Leczenie

Biegunka zakaźna

bakteryjna

C.difficile
• szpitale, domy opieki
• 1-2 tygodnie
• wodniste stolce
• odstawienie antybiotyku
• leczenie metronidazolem/wankomycyną,

probiotyki, wyrównanie niedoborów
wodno-elektrolitowych

• leki p/biegunkowe?

Ogólne zasady

postępowania

• wywiad
• zatrucia pokarmowe!
• nawodnienie doustne lub dożylne
• posiewy kału, badania laboratoryjne,
• dalsza diagnostyka

NOWOTWORY PRZEWODU

POKARMOWEGO

• Nowotwory - druga przyczyna zgonów u

osób starszych

• 25% zgonów z powodu raka – raki

przewodu pokarmowego

• Rola czynników środowiskowych?? (tłuszcz,

błonnik)

• Nowotwory łagodne/złośliwe

• Przełyk, żołądek, jelito cienkie, okrężnica,

odbyt i odbytnica, wyrostek robaczkowy,

trzustka, wątroba, pęcherzyk żółciowy i

drogi żółciowe, krezka i otrzewna

NOWOTWORY PRZEWODU

POKARMOWEGO c.d.

• Przełyk

– dysfagia, spadek m.ciała, ból przy przełykaniu…

• Żołądek

– niestrawność?, dyskomfort, szybkie uczucie sytości

• Jelito cienkie

– bezobjawowa, późny okres: niedrożność,

wgłobienia, zakrzepica

• Jelito grube – drugi/trzeci co do częstości

występowania nowotwór złośliwy, 11000/rok

NOWOTWORY PRZEWODU

POKARMOWEGO c.d.

• Jelito grube – drugi co do częstości

występowania nowotwór złośliwy

• po 40 r.ż.; co 5 lat (x2)
• Gruczolakorak,

(chłoniaki, mięsniakomięsaki,

rakowiaki)

• M > ca odbytnicy, ca okrężnicy K~M
• Status ekonomiczny – dieta, wiek,

polipy gruczolakowe, wywiad rodzinny,
choroby zapalne

NOWOTWORY PRZEWODU

POKARMOWEGO c.d.

NOWOTWORY PRZEWODU

POKARMOWEGO c.d.

• Badania:

– kał na krew utajoną 1/rok,
– kolonoskopia/sigmoidoskopia 1/3-5lat
– RTG wlew z kontrastem, CT spiralna!,
– markery nowotworowe (CEA)
– …diagnostyka niedokrwistości

NOWOTWORY PRZEWODU

POKARMOWEGO c.d.

• Trzustka

– 80% głowa trzustki, 20% trzon i ogon,

bezbólowa żółtaczka, spadek masy ciała

• Wątroba

– nowotwory pierwotne/wtórne
– Nowotwory łagodne : gruczolaki,

naczyniaki – 5% w badaniu pośmiertnym,

najczęściej bezobjawowe….

– TK, USG, laparotomia
– Rzadko krwotok

NOWOTWORY PRZEWODU

POKARMOWEGO c.d.

• Wątroba: nowotwory złośliwe

– Afryka, Azja
– Rak wątrobowokomórkowy (hepatoma)
– M>K: 50 -70 r.ż.
– WZW B, WZW C, alkohol, tytoń, marskość
– Objawy: 70% - ból , spadek masy ciała,

patologiczne złamania kk, pogorszenie
stanu psychicznego,

– Przeżycie 5-letnie ???

NOWOTWORY PRZEWODU

POKARMOWEGO c.d.

• Pęcherzyk żółciowy, drogi żółciowe

– Łagodne: gruczolaki →→zmiany złośliwe,

kontrola USG 3-6 m-cy

– Złośliwe: gruczolakoraki, >K, 60 – 70 r.ż.
– Przerzuty u 75% w chwili rozpoznania
– Napadowy ból, utrata masy ciała

• Nowotwory wyrostka robaczkowego,

krezki, otrzewnej

KAMICA ŻÓŁCIOWA

CHOLELITHIASIS

• 1/3 zabiegów chirurgicznych po 70 r.ż.;

kamica żółciowa, zapalenie, rak

• 25%>50 r.ż., 1/3 > 70 r.ż.
• OBJAWY

– Kolka żółciowa
– Prawe podżebrze/ prawa łopatka/ prawy bark
– Bóle dławicowe; wzdęcia, odbijania,

niestrawność

– Ostre zapalenie – wzrost miejscowej tkliwości,

żółtaczka dreszcze, zapalenie trzustki

KAMICA ŻÓŁCIOWA

CHOLELITHIASIS

• Zapalenie trzustki: rozlana tkliwość, ↑

stężenia amylazy

• Badania

– USG: kamienie (u 70-95% chorych),

poszerzenie dróg żółciowych

– TK, endoskopowa wsteczna

cholangiopankreatografia

• Leczenie

– Cholecystektomia, profilaktyczna? ,<70 r.ż. -

<1%, >70 r.ż. - > 5%

– Litotrypsja - nawroty

KRWAWIENIA Z PRZEWODU

POKARMOWEGO

• Haematemesis – wymioty krwią
• Melena – czarne smoliste wypróżnienia
• Haematochezia – czerwonokrwiste

wypróżnienia

• Krwawienie utajone
• Hemoroidy, rak jelita grubego
• Wywiad!, badanie fizykalne, badania

laboratoryjne i obrazowe

KRWAWIENIE Z GÓRNEGO ODCINKA

PRZEWODU POKARMOWEGO

• Najczęściej po 60 r.ż.
• Objawy kliniczne:

– Wymioty krwią/ smoliste stolce
– Niedokrwistość / Wstrząs : bladość, mokre/

wilgotne obwodowe części ciała, omdlenie,
pocenie, hipotensja

– Tkliwość/ból w nadbrzuszu
– Guz w nadbrzuszu
– Objawy przewlekłego schorzenia wątroby –

żylaki przełyku

KRWAWIENIE Z PRZEWODU

POKARMOWEGO

• GÓRNY ODCINEK: przyczyny

– zapalenie przełyku, żylaki, rak

– Wrzód żołądka, zapalenie, neo, aspiryna alkohol

– Wrzód dwunastnicy, zapalenie

– Krew połykana z nosogardzieli lub dróg

oddechowych

• DOLNY ODCINEK: przyczyny

– Rak, polipy

– Zapalenie jelita

– Żylaki odbytu, wypadanie odbytnicy

– Uchyłkowatość

• Diagnostyka, leczenie