Choroby
przewodu pokarmowego
Choroby
przewodu pokarmowego
Skutki starzenia się, a układ
pokarmowy
choroby towarzyszące
stres psychiczny i społeczny
,
zmiana obrazu np.zespół złego wchłaniania
diagnostyka, np. badania
endoskopowe
najczęstsze problemy: zaparcie,
nietrzymanie stolca, choroba
uchyłkowa
• Choroby górnego odcinka przewodu
pokarmowego
• Choroby dolnego odcinka przewodu
pokarmowego
• Zaparcia, biegunki
• Zespoły złego wchłaniania
• Nowotwory przewodu pokarmowego
• Krwawienia z przewodu
pokarmowego
CHOROBY GÓRNEGO ODCINKA
PRZEWODU POKARMOWEGO
• Dysfagia
– dysfagia ustno-gardłowa
– dysfagia przełykowa
• Choroby żołądka i dwunastnicy
– zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej
żołądka
– gastropatia przerostowa
– wrzód trawienny
– zespół Zollingera-Ellisona
– bezoary, skręt żołądka, zmiany naczyniowe
DYSFAGIA – trudności w
połykaniu
• Dysfagia ustno – gardłowa:
nieprawidłowości mechanizmu
nerwowo-mięśniowego gardła i
górnego zwieracza przełyku
• Dysfagia przełykowa: schorzenia w
obrębie samego przełyku
DYSFAGIA USTNO - GARDŁOWA
• Choroby naczyniowe mózgu: porażenie opuszkowe,
rzekomoopuszkowe, zespół Wallenberga (zator
t.tylnej dolnej móżdżku, boczna część rdzenia –
odnerwienie mięśni podniebienia po tej samej
stronie)
• Schorzenia nerwowo – mięśniowe: ch. Parkinsona,
myasthenia gravis, niedoczynność/nadczynność
tarczycy, stwardnienie zanikowe boczne
• Guzy ustno – gardłowe
• Uchyłek Zenkera: uwypuklenie jednej lub kilku
warstw ściany przełyku nad górnym zwieraczem
• Osteoartropatia przerostowa kręgosłupa szyjnego,
bardzo duże osteofity szyjne
DYSFAGIA USTNO – GARDŁOWA
c.d.
• rozpoznanie
– precyzyjne zebranie wywiadu
– badanie przedmiotowe
– badania diagnostyczne: zdjęcia rtg z wlewem
barytu z wideofluoroskopią, manometria grn.
zwieracza (?)
• leczenie
– leczenie choroby podstawowej
– chirurgiczne, chemio-, radioterapia (powikłania!)
– techniki rehabilitacyjne
DYSFAGIA PRZEŁYKOWA
• Zaburzenia motoryki
– achalazja – defekt komórek zwojów
Auerbacha w ścianie przełyku,
idiopatyczna lub wtórna do raka (triada
kliniczna >50rż, dysfagia trwająca krócej
niż rok, utrata m.ciała>7kg)
– sklerodermia (postępująca twardzina
układowa)
– rozlany kurcz przełyku
DYSFAGIA PRZEŁYKOWA c.d.
• Przyczyny mechaniczne
– rak przełyku – szybko postępująca
dysfagia z utratą masy ciała
– zwężenie zapalne postępująca dysfagia,
zwykle poprzedzona zgagą lub innymi
objawami refluksu; przełyk Barretta
– pierścienie i fałdy, „zespół steakhouse”
– dysfagia aortalna
– przyczyny naczyniowe
Choroba refluksowa
• zarzucanie treści żołądkowej
prowadzące do dolegliwości klinicznych
i/lub zapalenia przełyku
• niewydolność dolnego zwieracza
przełyku
• opóźnione opróżnianie przełyku
• pierwotna – przepuklina rozworu
przełykowego
• wtórnie – ca, zabiegi operacyjne
Choroba refluksowa
• Zgaga???
• Uczucie pełności, ból, pieczenie w
nadbrzuszu
• Odbijanie, ulewanie
• Objawy rzekomokardiologiczne, ch. układu
oddechowego…
• Diagnostyka: endoskopia…
• Leczenie PPI, profilaktyka
• Przełyk Barretta
CHOROBY ŻOŁĄDKA I
DWUNASTNICY
• Zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej
żołądka
– zwiększona liczba komórek zapalnych w ścianie
– zanik – zmniejszenie liczby komórek
wydzielniczych
– typ A – zapalenie rozlane, obniżona produkcja
kwasu, podwyższone stężenie gastryny;
niedokrwistość złośliwa
– typ B – zapalenie ogniskowe, wywołane
zakażeniem H.pylori
NLPZ
• owrzodzenia i/lub nadżerki u 20-50%
• krwawienia jelitowe
• zapalenie uchyłków
• Zapobieganie
paracetamol
NLPZ + IPP
koksyby??
CHOROBY DOLNEGO ODCINKA
PRZEWODU POKARMOWEGO
• Choroba uchyłkowa
• Angiodysplazja
• Choroby zapalne jelit
– wrzodziejące zapalenie jelita grubego
– choroba Crohna
• Niedokrwienie jelita grubego
• Nietrzymanie stolca
Choroba uchyłkowa
• UCHYŁKI OKRĘŻNICY – wypuklenia błony
śluzowej poprzez warstwy mm. gładkich
• UCHYŁKOWATOŚĆ – obecność uchyłków
bez stanu zapalnego
• CHOROBA UCHYŁKOWA – uchyłkowatość z
towarzyszącymi bolesnymi skurczami lub
innymi objawami
• ZAPALENIE UCHYŁKÓW – zakażenie w
uchyłku okrężnicy
Choroba uchyłkowa c.d.
• osłabienie mm. okrężnicy
• 40% osób>65 rż i ok.. 50% osób>80 rż
• objawy ch. uchyłkowej: dyskomfort w
podbrzuszu, biegunka, tkliwość; zap.
uchyłków: gorączka, leukocytoza, objaw
odrywania; powikłania – przetoka do
pęcherza moczowego, włóknienie,
niedrożność, ropień okołouchyłkowy,
perforacja z zapaleniem otrzewnej,
posocznica
Choroba uchyłkowa c.d.
• Rozpoznanie
– wlew doodbytniczy – powikłania ?
– TK, USG
– kolonoskopia – wykluczenie procesu rozrostowego
• Leczenie: bolesna choroba
uchyłkowa/zapalenie uchyłków –
zapobieganie powikłaniom – dieta, leki
przeczyszczające, przeciwbólowe,
spazmolityki, antybiotyki, ew. leczenie
chirurgiczne
Wrzodziejące zapalenie jelita
grubego
• Przewlekły uogólniony proces o nieznanej
przyczynie występujący w powierzchownych
warstwach ściany jelita
• Objawy: przebieg łagodny, średni lub ciężki;
biegunki z/bez krwi, zaparcia , objawy
ogólne; objawy pozajelitowe: bóle stawowe,
rumień guzowaty, zgorzelinowe zapalenie
skóry, zapalenie błony naczyniowej oka,
wędrujące zapalenie wielostawowe.
• Powikłania: megacolon toxicum, splątanie,
wysoka gorączka, wzdęcia; rak jelita grubego
Wrzodziejące zapalenie jelita
grubego c.d.
• Rozpoznanie: badanie
sigmoidoskopowe i biopsja odbytnicy,
kolonoskopia, wlew doodbytniczy,
uwaga – choroby naśladujące!
• Leczenie: steroidy p.o. lub i.v.,
sulfasalazyna, olsalazyna,
mesalazyna (5-ASA), ew. leczenie
chirurgiczne
Choroba Leśniowskiego -
Crohna
• Przewlekły proces zapalny dotyczący
najczęściej końcowego odcinka jelita
krętego lub okrężnicy, charakteryzuje się
zapaleniem całej ściany jelita, często z
owrzodzeniami i ziarniniakami.
• Owrzodzenia, szczeliny, przetoki,
ziarniniaki, obszary nie zajęte chorobą,
często nie dotyczy odbytnicy, może być
zajęty każdy odcinek pp., u osób starszych
częściej jelito grube
Choroba Leśniowskiego –
Crohna c.d.
• Objawy: krwawienie z odbytu (zajęcie
odbytu), biegunka, gorączka, ból brzucha,
spadek masy ciała, objawy pozajelitowe
np. wędrujące zapalnie stawów,
• Badania laboratoryjne: leukocytoza,
hipoalbuminemia, podwyższone OB,
niedokrwistość
• Rozpoznanie: kolonoskopia, wlew
doodbytniczy, TK, USG
• Leczenie: sulfasalazyna,prednizon …
Niedokrwienie jelita
grubego
• Upośledzenie dopływu krwi do jelita
grubego prowadzące do zapalenia i obrzęku
• odgałęzienia tętnicy krezkowej górnej i
dolnej, krążenie oboczne
• niedokrwienie w przebiegu:
– uogólnione zmniejszenie przepływu krwi
– nieodpowiedni rozkład przepływu
• przyczyny ? – rak, zapalenie uchyłków,
odwodnienie, niewydolność serca
Niedokrwienie jelita grubego
c.d.
• Objawy: nagły ból, krwista biegunka, objawy
uciskowe nad zajętym jelitem (zagięcie
śledzionowe), zawał jelita: gorączka,
leukocytoza, brak perystaltyki, wzdęcie
brzucha. Odwracalne/nieodwracalne
• Rozpoznanie: wlew doodbytniczy (objaw
„odcisków kciuka”) – ostrożnie!, kolonoskopia
• Leczenie: płyny, preparaty krwiozastępcze,
antybiotyki, laparotomia i resekcja
ZAPARCIE
• Definicja? – wysiłek potrzebny w celu
wypróżnienia, rzadkie lub niepełne
wypróżnienia, częstość rośnie z wiekiem
• Przyczyny – często wieloczynnikowe
– dietetyczne
– czynnościowe (depresja, splątanie,
unieruchomienie, nieodpowiednie warunki
sanitarne)
– wtórne do innych chorób (ch. Parkinsona, ch.
naczyniowe mózgu, otępienie, niedoczynność
tarczycy, niedokrwienie, uchyłkowatość jelit etc.)
– farmakologiczne (opioidy, leki p/depresyjne,
hipotensyjne, moczopędne, blokery kanału
wapniowego)
ZAPARCIE c.d.
• Powikłania: niedokrwienia i omdlenia,
żylaki odbytu, zaklinowanie mas
kałowych – niedrożność, owrzodzenie
kałowe, megacolon, skręt jelita
• Rozpoznanie: wykluczenie choroby
pierwotnej np.raka, badanie rtg ze
znacznikiem
• Leczenie: zalecenia dietetyczne,
farmakologiczne, chirurgiczne?!
BIEGUNKI
• problem częsty i powszechny,
• w krajach uprzemysłowionych 85%
-osoby w wieku podeszłym
• 73mln konsultacji, 1.9mln
hospitalizacji
BIEGUNKI c.d.
• Wzrost częstości wypróżnień
(>3/dobę) połączony ze wzrostem
objętości stolca >200g/dz,
zwiększoną płynnością, nagłe parcie i
ból
• 3x/dz -3x/tydz
• zmiana diety – zwiększenie ilości
włókien roślinnych
BIEGUNKI c.d.
• jak i kiedy zaczęła się choroba?
• jak długo trwa?
• jak jest stolec: wodnisty, krwisty,
tłuszczowy…
• objawy hipowolemii – pragnienie?
• objawy towarzyszące
• epidemiologiczne czynniki ryzyka
BIEGUNKI c.d.
• ostre do 14 dni, przetrwałe >14dni, przewlekłe >
30dni
• Biegunka osmotyczna
– niedobór laktazy
– leki hiperosmotyczne
• Biegunka zakaźna 33%
– wirusowa
– bakteryjna, C.difficile
• Biegunka spowodowana złym trawieniem
– wtórna do niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki
(niedobór lipazy)
– niedobór kwasów żółciowych
BIEGUNKI c.d.
• Biegunka wskutek złego wchłaniania
– choroba trzewna
– lamblioza,
• Biegunka wtórna do zwiększonego
wydzielania hormonów
– rakowiaki, rak rdzeniasty tarczycy, gastrinoma
• Biegunka wtórna do chorób jelita grubego
– colitis ulcerosa, zmiany niedokrwienne,
zapalenie popromienne.
• Leczenie
Biegunka zakaźna
bakteryjna
C.difficile
• szpitale, domy opieki
• 1-2 tygodnie
• wodniste stolce
• odstawienie antybiotyku
• leczenie metronidazolem/wankomycyną,
probiotyki, wyrównanie niedoborów
wodno-elektrolitowych
• leki p/biegunkowe?
Ogólne zasady
postępowania
• wywiad
• zatrucia pokarmowe!
• nawodnienie doustne lub dożylne
• posiewy kału, badania laboratoryjne,
• dalsza diagnostyka
NOWOTWORY PRZEWODU
POKARMOWEGO
• Nowotwory - druga przyczyna zgonów u
osób starszych
• 25% zgonów z powodu raka – raki
przewodu pokarmowego
• Rola czynników środowiskowych?? (tłuszcz,
błonnik)
• Nowotwory łagodne/złośliwe
• Przełyk, żołądek, jelito cienkie, okrężnica,
odbyt i odbytnica, wyrostek robaczkowy,
trzustka, wątroba, pęcherzyk żółciowy i
drogi żółciowe, krezka i otrzewna
NOWOTWORY PRZEWODU
POKARMOWEGO c.d.
• Przełyk
– dysfagia, spadek m.ciała, ból przy przełykaniu…
• Żołądek
– niestrawność?, dyskomfort, szybkie uczucie sytości
• Jelito cienkie
– bezobjawowa, późny okres: niedrożność,
wgłobienia, zakrzepica
• Jelito grube – drugi/trzeci co do częstości
występowania nowotwór złośliwy, 11000/rok
NOWOTWORY PRZEWODU
POKARMOWEGO c.d.
• Jelito grube – drugi co do częstości
występowania nowotwór złośliwy
• po 40 r.ż.; co 5 lat (x2)
• Gruczolakorak,
(chłoniaki, mięsniakomięsaki,
rakowiaki)
• M > ca odbytnicy, ca okrężnicy K~M
• Status ekonomiczny – dieta, wiek,
polipy gruczolakowe, wywiad rodzinny,
choroby zapalne
NOWOTWORY PRZEWODU
POKARMOWEGO c.d.
NOWOTWORY PRZEWODU
POKARMOWEGO c.d.
• Badania:
– kał na krew utajoną 1/rok,
– kolonoskopia/sigmoidoskopia 1/3-5lat
– RTG wlew z kontrastem, CT spiralna!,
– markery nowotworowe (CEA)
– …diagnostyka niedokrwistości
NOWOTWORY PRZEWODU
POKARMOWEGO c.d.
• Trzustka
– 80% głowa trzustki, 20% trzon i ogon,
bezbólowa żółtaczka, spadek masy ciała
• Wątroba
– nowotwory pierwotne/wtórne
– Nowotwory łagodne : gruczolaki,
naczyniaki – 5% w badaniu pośmiertnym,
najczęściej bezobjawowe….
– TK, USG, laparotomia
– Rzadko krwotok
NOWOTWORY PRZEWODU
POKARMOWEGO c.d.
• Wątroba: nowotwory złośliwe
– Afryka, Azja
– Rak wątrobowokomórkowy (hepatoma)
– M>K: 50 -70 r.ż.
– WZW B, WZW C, alkohol, tytoń, marskość
– Objawy: 70% - ból , spadek masy ciała,
patologiczne złamania kk, pogorszenie
stanu psychicznego,
– Przeżycie 5-letnie ???
NOWOTWORY PRZEWODU
POKARMOWEGO c.d.
• Pęcherzyk żółciowy, drogi żółciowe
– Łagodne: gruczolaki →→zmiany złośliwe,
kontrola USG 3-6 m-cy
– Złośliwe: gruczolakoraki, >K, 60 – 70 r.ż.
– Przerzuty u 75% w chwili rozpoznania
– Napadowy ból, utrata masy ciała
• Nowotwory wyrostka robaczkowego,
krezki, otrzewnej
KAMICA ŻÓŁCIOWA
CHOLELITHIASIS
• 1/3 zabiegów chirurgicznych po 70 r.ż.;
kamica żółciowa, zapalenie, rak
• 25%>50 r.ż., 1/3 > 70 r.ż.
• OBJAWY
– Kolka żółciowa
– Prawe podżebrze/ prawa łopatka/ prawy bark
– Bóle dławicowe; wzdęcia, odbijania,
niestrawność
– Ostre zapalenie – wzrost miejscowej tkliwości,
żółtaczka dreszcze, zapalenie trzustki
KAMICA ŻÓŁCIOWA
CHOLELITHIASIS
• Zapalenie trzustki: rozlana tkliwość, ↑
stężenia amylazy
• Badania
– USG: kamienie (u 70-95% chorych),
poszerzenie dróg żółciowych
– TK, endoskopowa wsteczna
cholangiopankreatografia
• Leczenie
– Cholecystektomia, profilaktyczna? ,<70 r.ż. -
<1%, >70 r.ż. - > 5%
– Litotrypsja - nawroty
KRWAWIENIA Z PRZEWODU
POKARMOWEGO
• Haematemesis – wymioty krwią
• Melena – czarne smoliste wypróżnienia
• Haematochezia – czerwonokrwiste
wypróżnienia
• Krwawienie utajone
• Hemoroidy, rak jelita grubego
• Wywiad!, badanie fizykalne, badania
laboratoryjne i obrazowe
KRWAWIENIE Z GÓRNEGO ODCINKA
PRZEWODU POKARMOWEGO
• Najczęściej po 60 r.ż.
• Objawy kliniczne:
– Wymioty krwią/ smoliste stolce
– Niedokrwistość / Wstrząs : bladość, mokre/
wilgotne obwodowe części ciała, omdlenie,
pocenie, hipotensja
– Tkliwość/ból w nadbrzuszu
– Guz w nadbrzuszu
– Objawy przewlekłego schorzenia wątroby –
żylaki przełyku
KRWAWIENIE Z PRZEWODU
POKARMOWEGO
• GÓRNY ODCINEK: przyczyny
– zapalenie przełyku, żylaki, rak
– Wrzód żołądka, zapalenie, neo, aspiryna alkohol
– Wrzód dwunastnicy, zapalenie
– Krew połykana z nosogardzieli lub dróg
oddechowych
• DOLNY ODCINEK: przyczyny
– Rak, polipy
– Zapalenie jelita
– Żylaki odbytu, wypadanie odbytnicy
– Uchyłkowatość
• Diagnostyka, leczenie