Metody kształcenia

Pojęcie metody

• Metodą w znaczeniu ogólnym nazywamy

świadomie

stosowany

sposób

realizowania

określonego

zadania.

Metodami

nauczania

nazywamy

sposoby

pracy

nauczyciela

i

kierowanych przez niego uczniów, umożliwiając
im przyswajanie wiadomości, umiejętności i
nawyków, a także kształtowanie naukowego
światopoglądu i postaw oraz rozwijanie zdolności
poznawczych.

Edward Fleming Unowocześnianie systemu dydaktycznego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne

Warszawa 1974 str.115

Wincenty Okoń definiuje metodę nauczania-
uczenia się (kształcenia) następująco: jest to
wypróbowany i systematycznie stosowany układ
czynności nauczycieli i uczniów, realizowanych
świadomie w celu spowodowania założonych zmian
w osobowości uczniów.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki, wydanie czwarte, Wydawnictwo Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str. 246

Metoda Podająca

• Znajduje rozległe zastosowanie, zarówno w szkole jak i w

środkach masowej komunikacji czy w ogóle w życiu
społecznym. Wiąże to się z ich pozorną prostotą, z łatwością
sięgnięcia do tej wiedzy, jaką dysponuje nauczyciel, bądź
jaką można znaleźć w bogatych źródłach drukowanych czy
eksponowanych za pośrednictwem obrazków i dźwięków. W
przypadku nauczania cała sztuka sprowadza się przede
wszystkim do doboru treści oraz sposobu jej przekazywania,
przy czym od charakteru treści i metody jej „podania”
zależy asymilacja wiedzy przez ucznia i trwałość jej
zapamiętania. W przypadku samokształcenia jakość
asymilacji od charakteru wybranej przez podmiot treści i
sposobu uczenia się.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str.255

Do metod podających

należą:

• Wykład
• Opowiadanie
• Dyskusja
• Pogadanka
• Praca z książką

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str. 255

wykład

• Metodę tę stosuje się najczęściej w wyższych

klasach szkół podstawowych, w szkołach średnich
i na uczelniach wyższych. Aktywne uczestniczenie
w wykładzie wymaga dużego wysiłku i znacznej
dojrzałości umysłowej młodzieży. Wykład wymaga
skupienia uwagi i samodzielności. Czynnikami
wpływającymi na stopień koncentracji uczniów są
m.in. atrakcyjność tematu, sposób prezentacji i
zrozumiałość.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str.257-259

Odmiany wykładu

• Wykład konwencjonalny-

w którym treść jest bezpośrednio

przekazywana

przez

nauczyciela

w

gotowej

do

zapamiętania postaci.

• Wykład problemowy-

jest ilustracją jakiegoś problemu

naukowego lub praktycznego

• Wykład

konwersatoryjny-

polega

na

przeplataniu

fragmentów

mówionych

wykładu

z

wypowiedziami

słuchaczy lub z wykonywaniem przez nich odpowiednich
zadań teoretycznych czy praktycznych.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str. 258

opowiadanie

• Polega

na

przedstawieniu

jakiejś

akcji-

rzeczywistej lub fikcyjnej- która przebiega w
określonym czasie. Temat opowiadania może
odnosić się do biografii osób godnych poznania,
wydarzeń

związanych

z

wyprawami

geograficznymi, z odkryciami naukowymi, z
historia narzędzi pracy, mogą mieć również
tematy o charakterze fikcyjnym, czerpane z
literatury pięknej bądź wymyślone przez uczniów.
Dość często zachodzi potrzeba wzbogacania
opowiadań elementami opisu i rozumowania

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str. 260

dyskusja

• Jest to metoda kształcenia polegająca na

wymianie zdań między nauczycielem i uczniami

lub tylko między uczniami, przy czym zdania te

odbijają poglądy własne uczestników lub odwołują

się do poglądów innych osób. Dyskusję

rzeczywistą cechuje odmienność stanowisk w

połączeniu z próbą znalezienia stanowiska

nadającego

się

do

przyjęcia

przez

ogół

uczestników.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str. 256

Odmiany dyskusji

• Dyskusji rozwijająca się w toku wspólnego rozwiązywania

problemu przez klasę czy grupę uczniów-

w przypadku

dobrze dobranego problemu rozwija się ona na ogół
spontanicznie, szczególne wtedy, gdy uczniowie zastanowili
się nad tym problemem dłużej, gdy mieli czas aby zebrać
odpowiednie informacje i argumenty

• Dyskusja ukierunkowania na kształtowanie przekonań

młodzieży-

dotyczy zazwyczaj spraw osobistych, stosunku

młodzieży

do

dobra

i

zła,

sprawiedliwości

i

niesprawiedliwości

• Dyskusja której celem jest uzupełnienie własnej wiedzy

przez uczniów-

ważną rolę grają w niej nie tyle argumenty i

oceny, co dysponowanie bogatymi i pewnymi informacjami
na dany temat.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str. 257

pogadanka

• Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela z

uczniem. Rozmowa to różni się jednak od
zwykłych rozmów. Podczas gdy w zwykłej
rozmowie stawiamy komuś pytanie, zazwyczaj nie
znamy odpowiedzi, w pogadance natomiast
nauczyciel z reguły zna odpowiedzi na wszystkie
zadane przez siebie pytania.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str. 255

Rodzaje pogadanki

• Pogadanka wstępna-

ma przygotować uczniów do pracy

min. Wytworzenie u uczniów stanu gotowości do poznania
czegoś nowego, a także zorganizowanie klasy do nowej
pracy, a więc ustalenie tematu i celu lekcji, przedstawienie
zadania całej klasie

• Pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości-

ma postać

rozmowy nauczyciela z uczniem, w której chodzi o takie
zaktywizowanie uczniów, aby nowe treści, przekazywane im
przez nauczyciela, zostały przez wszystkich zrozumiałe,
powiązane z własnym doświadczeniem i zapamiętane

• pogadanka utrwalająca-

polega na operowaniu materiałem

przyswojonym uprzednio, lecz wymagającym konfrontacji
ze soba oraz zintegrowania w ramach jakichś większych
całości ( zagadnień, działów, systemów)

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998 str. 256

Praca z książką

• Źródłem wiedzy uczniów może być nie tylko obserwacja i

żywe słowo nauczyciela, lecz także słowo drukowane.
Podręczniki, lektura, literatura popularnonaukowa, i
czasopisma są jednak nie tylko źródłem nowych
wiadomości, lecz także- i to jest szczególnie ważne- dają
uczniom możliwość utrwalenia, rozszerzenia i pogłębienia
zdobytej na lekcjach wiedzy. Praca nad nią wdraża uczniów
do opanowania metod samokształcenia, z których korzystać
będą w szkole, a tym bardziej po wyjściu ze szkoły.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998

Metoda problemowa

• Istota metod problemowych sprowadza się do

tego, że nie pozwalają uczniom przechodzić

obojętnie obok sytuacji, których nie umieją sobie

wytłumaczyć lub rozwiązać, lecz wywołując

zaciekawienie, zmuszają ich do analizy sytuacji, a

więc do wyodrębnienia w niej danych, które są

znane, jak również tego co jest niewiadome, a

zarazem do wysunięcia przypuszczeń co do

rozwiązania problemu i sprawdzenia wartości

tego rozwiązania.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK” Warszawa

1998

Metoda przypadków

• Polega na rozpatrzeniu przez niewielką grupę

uczniów opisu jakiegoś przypadku, na przykład na

temat odkryć naukowych, działań militarnych,

przestępstwa, produkcji prawa czy stosunków

między ludźmi, i rozwiązaniu jakichś trudności w

celu wyjaśnienia tego przypadku. Po otrzymaniu

opisu wraz z kilkoma pytaniami, na które trzeba

odpowiedzieć, uczestnicy sesji w ciągu kilku

minut

formułują

pytania

dotyczące

tego

przypadku, a nauczyciel udziela odpowiednich

wyjaśnień.

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998

Metoda eksponująca

• Są to metody eksponujące wartości, które mają

wpływ

na

osobowość,

uczucia

wyższe,

przekonania, światopogląd, postawa, system
wartości lub charakter

;

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK” Warszawa

1998

Metoda impresyjna

• (z

łac.

„impressio’’-

odczucie,

wrażenie,

przeżycie) polegają na organizacji uczestnictwa
uczniów lub osób dorosłych w pewnych
eksponowanych

wartościach

moralnych,

społecznych, estetycznych czy naukowych; celem
tych metod jest wywoływanie u uczniów takich
czynności jak:

Fleming E, Unowocześnienie Systemu Dydaktycznego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,

Warszawa 1974

Cele metody impresyjnej

•

zdobywanie

informacji

dotyczących

eksponowanego dzieła oraz jego autora

• koncentracja na eksponowanym dziele

• aktywność własna uczestników

• wyrażanie głównej idei dzieła

• konfrontacja przedstawionej idei z postępowaniem

uczestników zajęć oraz odpowiednie wnioski na
temat własnych postaw oraz postępowania

Fleming E, Unowocześnienie Systemu Dydaktycznego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa

1974

Metoda ekspresyjna

• ( z łac. „expressio”- wyrażenie) polegają one na

stworzeniu takich sytuacji, gdzie uczestnicy będą
sami wytwarzać lub odtwarzać pewne wartości,
zatem wyrażać sobie poprzez ich odtwarzanie;
przykład zastosowania metod ekspresyjnych to
udział uczniów w szkolnym przedstawieniu z
podziałem na poszczególne role- aktorów,
reżyserów, scenografów itp.

Fleming E, Unowocześnienie Systemu Dydaktycznego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa

1974

Gry dydaktyczne

• Są to pewnego rodzaju zabawy prowadzone

według określonych zasad. Ich celem jest
stworzenie pewnej sytuacji, opartej na opisie
faktów oraz procesów, gdzie uczniowie w ramach
reguł gry konkurują ze sobą; szczególnie
pomocnicze w nauczaniu są gry dydaktyczne:
symulacyjne i decyzyjne

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998

Odmiany gier

dydaktycznych

• Zabawy inscenizacyjna-

polegają na graniu roli w

sytuacji fikcyjnej ( wcielanie się w jakąś postać,
przyjęcie na siebie jej roli)

• Gry symulacyjne-

polegają na odtwarzaniu

bardziej

złożonych

sytuacji

problemowych,

wymagających samodzielnego rozwiązania

Wincenty Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte wyd. Akademickie „ŻAK”

Warszawa 1998

Metoda sytuacyjna

• Dotyczy codziennych sytuacji z życia klasy i

polega na szczegółowej analizie danego zdarzenia
lub sytuacji, która jest typowa i reprezentacyjna
dla większej ilości zdarzeń klasowych. Uczniów
stawia się w sytuacji wymagającej od nich
podjęcia określonej decyzji, co ma doprowadzić
do zaproponowania kilku projektów rozwiązania
problemu, następne każda z nich jest omawiana.

Fleming E, Unowocześnienie Systemu Dydaktycznego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa

1974

Bibliografia

• Okoń W, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, wydanie czwarte,

Wydawnictwo Akademickie „ŻAK” Warszawa 1998

• Fleming

E,

Unowocześnienie

Systemu

Dydaktycznego,

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1974