KATEDRA PŁATOWCA I SILNIKA

PODSTAWY KONSTRUKCJI MASZYN

T 19. PRZEKŁADNIE ŁAŃCUCHOWE

mgr inż. Waldemar SOKOŁOWSKI

W S O S P

LITERATURA

• Dietrych J.: Kocańda St., Korewa W., Podstawy konstrukcji maszyn,

Cz. I, II, III, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1967.

• Dietrych M.: Podstawy konstrukcji maszyn, Wydawnictwo

Naukowo-Techniczne, Tom I, II, III, Warszawa 1999.

• Osiński Z., Bajon W., Szucki T.: Podstawy konstrukcji maszyn,

Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975.

• Ćwiczenia z Podstaw konstrukcji maszyn, Poradnik, Wrocław 1982.

Zagadnienie 1. Ogólna charakterystyka przekładni łańcuchowej

Przekładnia łańcuchowa składa się z dwóch lub więcej kół uzębionych, opasanych
cięgnem w postaci łańcucha. Łańcuch składa się z szeregu ogniw połączonych
przegubowo. Przekładnia łańcuchowa pracuje bez poślizgu, zachowując stałe
średnie przełożenie przy stosunkowo dużej sprawności. Łagodzi gwałtowne
szarpnięcia i uderzenia. Mniej obciąża wały i łożyska niż przekładnia pasowa.
Wady:

•nierównomierność ruchu spowodowana osiadaniem łańcucha na wieloboku,

•głośna praca,

•nieprawidłowa współpraca wyciągniętego łańcucha z uzębieniem kół,

•konieczność smarowania ze względu na zużywanie się przegubów,

•wykluczenie możliwości cyklicznych zmian kierunku ruchu ze względu na
szarpnięcia przy gwałtownym napinaniu luźnego cięgna.
Zalety, nie wymaga dużego napięcia wstępnego.
Przełożenie na ogół nie przekracza i = 6, dla wolnobieżnych przekładni dopuszcza
się i = 10, a nawet 15. Liczba zębów na małym kole nie może być zbyt mała z

1

=

12, wyjątkowo z 1= 9. Dla przekładni bardzo odpowiedzialnych o wymaganej dużej
płynności pracy należy przyjmować
z

1

= 19. Największa liczba zębów nie może przekraczać 150.

Najmniejsza odległość osi kół powinna zapewniać możliwość usunięcia dwóch ogniw
łańcucha po jego wydłużeniu.
Utrata zdolności użytkowych łańcucha następuje najczęściej w wyniku zużycia
powierzchni ślizgowych przegubów. Zwiększa się wtedy podziałka i łańcuch osiada
na coraz większej średnicy. Dopuszczalny wzrost podziałki łańcucha wynosi zwykle
2%. W zależności od budowy i przeznaczenia rozróżnia się łańcuchy drabinkowe,
zębate, kształtowe i pierścieniowe.

Schematyczne
przedstawienie przekładni
łańcuchowej.

Obciążenie ogniwa w czasie obiegu łańcucha. Napięcie w ogniwie zmienia
się w czasie obiegu łańcucha. Najwyższy punkt wykresu odpowiada
wejściu ogniwa na ząb koła napędzającego. Występuje wtedy uderzenie
ogniwa o ząb i szarpnięcie.
Napięcie w ogniwie łańcucha w czasie zazębiania się z kołami
łańcuchowymi jest również zmienne. Zmiany te odbywają się skokowo.
Pierwszy ząb jest najbardziej obciążony, a każdy następny coraz mniej.

Napięcia w ogniwach łańcucha zazębiających
się z kołem napędzającym.

Nierównomierność obiegu łańcucha. Przyczyną nierównomierności ruchu
jest osiadanie łańcucha na wieloboku.

Łańcuchy drabinkowe
a) sworzniowy, b) tulejkowy
c) rolkowy

Łańcuchy drabinkowe stosowane są
jako cięgna napędowe i dźwigniowe.
Rozróżnia się łańcuchy drabinkowe
sworzniowe, tulejkowe (bezrolkowe) i
rolkowe.
Łańcuchy mogą być pojedyncze ,
podwójne i wielokrotne. Łańcuchy
sworzniowe składają się z płytek i
sworzni. Łańcuchy tulejkowe składają
się z płytek, sworzni i tulejek.
Stosowane w maszynach
wolnobieżnych i napędach
pomocniczych. Łańcuch rolkowy z
płytkami prostymi składa się z ogniw
zewnętrznych i wewnętrznych.
Elementami łańcucha są płytki
sworznie, tulejki i rolki.
Do wyrobu łańcuchów stosuje stale
konstrukcyjne węglowe 55 lub 65
albo stopowe 40H, 45H, 35HM
hartowane i odpuszczane do 38-
48HRC. Sworznie są wykonywane ze
stali do nawęglania 10 lu 15 albo
stopowych 15H, 15HM utwardzanych
do 50-62HRC. Do wyrobu tulejek i
rolek stosuje się stale 10 lub 15
nawęglane i utwardzane do 48-
60HRC.

Zabezpieczenie
ogniwa złącznego
od przesunięć
poprzecznych: a)
zatrzask
sprężynujący
stosowany dla
p<19,05mm, b)
nakrętki
stosowane dla
p>25,4mm, c)
drut lub zawleczka
dla podobnych
podziałek.

Łańcuchy zębate stosowane są wyłącznie jako cięgna napędowe.
Znacznie przewyższają łańcuchy rolkowe, gdyż osiadanie łańcucha na
kole odbywa się łagodniej i są bardziej cichobieżne.
Ze względu na budowę przegubów rozróżnia się łańcuchy zębate
sworzniowe, panewkowe (tulejkowe) oraz z przegubami kołyskowymi.
W łańcuchach zębatych sworzniowych płytki mają otwory przez które
przechodzi sworzeń. Stosowane są do przenoszenia małych mocy ze
względu na duże naciski powierzchniowe.
W łańcuchu zębatym panewkowym w przegubie są dwie półpanwie,
które są unieruchomione na przemian w dwóch sąsiednich ogniwach
łańcucha i naciski jednostkowe są prawie dwukrotnie mniejsze niż w
łańcuchu sworzniowym.
W łańcuchu zębatym z przegubami kołyskowymi sworzeń składa się z
dwóch prętów o jednakowych lub różnych przekrojach. Podczas przegięć
łańcucha pręty toczą się po sobie, dzięki czemu zwiększa się sprawność
przekładni i zmniejsza zużycie przegubów.
W celu zabezpieczenia łańcucha zębatego przed zsunięciem z koła
umieszcza się płytki prowadzące, które różnią się od płytek roboczych
tym, że nie mają wycięć. Koło zębate ma wykonaną szczelinę, w która
wchodzą te płytki.

Osiadanie zużytego łańcucha zębatego na
większej średnicy koła, odznaczające się
brakiem luzu obwodowego bez względu na
stopień zużycia przegubów i związany z
tym wzrost podziałki.

Łańcuch zębaty sworzniowy ze
środkowa płytką prowadzącą

Podstawowe wymiary koła łańcuchowego współpracującego z
łańcuchem zębatym ze środkową płytką prowadzącą.

Dziękuję za uwagę